Ο ΠΛΑΤΩΝ VEXATA QUAESTIO (Σημείον αντιλεγόμενον) (6)

Συνέχεια από: Σάββατο, 3 Απριλίου 2021

Η πλατωνική ερμηνεία τού Gadamer αντιτιθέμενη σ'εκείνη τού Χάιντεγκερ 
και του Popper!

Tου Giuseppe Girgenti.

Οι κριτικές του Gadamer στον Πλάτωνα του Πόππερ! (συνέχεια).

         

Σε κάθε περίπτωση μπορούμε για την ώρα να διακρίνουμε τις κριτικές που αφορούν τον Πόππερ, απο μία βασική κριτική τής μεθόδου, της οποίας η έλλειψη κατανοήσεως τής ειρωνικής και σατυρικής ενίοτε σημασίας τών Πλατωνικών πολιτικών ουτοπιών, είναι ο πυρήνας τους. "Βεβαίως η ειρωνική σημασία μού είναι ξεκάθαρη -συνεχίζει ο Γκάνταμερ- όπως επίσης και τα μεγάλα αποτελέσματα που μπορούσαν να έχουν οι πλατωνικές ειρωνίες. Ο Πλάτων έλαβε ένα σημαντικό μέρος στην πολιτική περιπέτεια τής Συρακούσας. Ίσως εμείς σήμερα δέν κατορθώνουμε να φανταστούμε πόσο σημαντικό! Γενικώς η παρεξήγηση του Πλάτωνος δέν αφορά μόνον τον Πόππερ αλλά και όλους τους αντιπάλους τού φιλοσόφου των διαλόγων, με τους οποίους η σκέψη του βρίσκεται συνεχώς σε αντιπαράθεση! Δέν διαβάστηκε με ακρίβεια ο Πλάτων απο πολλούς. Όλη του η πολιτική σύνθεση, εκείνη της Πολιτείας, είναι ένα παιχνίδι. Για μας αυτό είναι φανερό. Δέν θέλω να πώ ότι θα είχα πείσει τον Πόππερ για τις θέσεις μου. Είναι επίσης δυνατόν εάν είχαμε συνεχίσει να συναντώμεθα να είχε κατορθώσει να με πείσει ότι εγώ έσφαλλα σε κάποιο σημείο της ερμηνείας μου". 

Έπειτα υπάρχουν άλλες τρείς κριτικές που άπτονται τής παρερμηνείας: 1) Η μή-κατανόηση τής ιστορικής σημασίας του προβλήματος τής δικαιοσύνης, η οποία για τον Πλάτωνα δέν δίνεται αφηρημένως, αλλά αναδύεται συγκεκριμένα στην οικοδομή και σύσταση τής Πόλης. 2) Η σχέση τής δικαιοσύνης με τις άλλες αρετές, κάτι που, για τον Πλάτωνα, αφορά πάνω απ'όλα την ψυχή τού ανθρώπου, και όχι τον διαχωρισμό τών αγαθών στην πόλη. 3) Η ακατανοησία τής ειρωνικής σημασίας με την οποία ο Πλάτων ομιλεί για την παρακμή του κράτους, η οποία οφείλεται σε λάθος υπολογισμούς τών κρατούντων και επομένως την σπουδαιότητα τής μαθηματικής εκπαιδεύσεως!

          Όλο αυτό μάς θυμίζει τον ουσιανισμό τον οποίο ήδη αναφέραμε, που μας επιτρέπει να διατυπώσουμε καλύτερα την πρώτη θέση που συμπεράναμε: η κριτική του Γκάνταμερ στην Πλατωνική ερμηνεία εξομοιώνει, παραδόξως, τον Χάιντεγκερ και τον Πόππερ καθόσον και οι δύο διαθέτουν μία ουσιώδη οπτική τού Πλάτωνος, σκληρή και κλειστή! Η ερμηνεία τού Πλάτωνος μ'αυτόν τον τρόπο, σαν έναν δογματικό ουσιανιστή, σημαίνει να προσλάβουμε ένα ιστοριογραφικό στερεότυπο, τώρα πιά αναχρονιστικό και περιθωριακό, το οποίο είναι επιπλέον και αστήρικτο πιά. Την μεγαλύτερη ευθύνη στην αποδόμηση τού ουσιανισμού τού Πλάτωνος, με την έννοια με την οποία ομιλούν ο Χάιντεγκερ και ο Πόππερ, την έχει ο Julius Stenzel, ο οποίος διέβρωσε το έδαφος πάνω στο οποίο οικοδόμησε ο Πόππερ την κριτική του στον Πλάτωνα. Αφού αναφέρθηκε λοιπόν στον Stenzel ο Γκάνταμερ λέει ότι κανένας πλέον δέν ονειρεύεται να ερμηνεύσει τον Πλάτωνα σαν ουσιανιστή!

          "Στην εξαίρεση πρέπει να θεωρήσουμε μόνον τον Χάιντεγκερ, η σκέψη του οποίου έκανε την μεγαλύτερη εντύπωση στην γενιά μου και του οποίου η ερμηνεία τού Πλάτωνος είναι πιό κοντά στον ουσιανισμό τύπου Πόππερ. Με την έννοια ότι ο Χάιντεγκερ υπέταξε ολοκληρωτικώς την σκέψη του Πλάτωνος στην αριστοτελική έννοια της μεταφυσικής. Ο Χάιντεγκερ κατενόησε την αριστοτελική μεταφυσική σαν οντοθεολογία, δηλαδή σαν τον σχεδιασμό ενός δόγματος (θεωρίας) του Είναι, ο οποίος στο υπέρτατο όν, ολοκληρώνει την αυθεντική εμπειρία τής πραγματικότητος τού Είναι και του νοήματος τού Είναι. Ολόκληρη η θεωρητική προσπάθεια του Πλάτωνος, για τον Χάιντεγκερ δέν ήταν άλλο απο μία προετοιμασία αυτής της μεταφυσικής".

          Ολοκληρώνοντας οφείλουμε να υπογραμμίσουμε όμως ότι ο Πόππερ πλησίασε επίσης τον Πλάτωνα και τον Χάιντεγκερ διά της παρανοήσεως των αντίστοιχων πολιτικών τους φιλοσοφιών, και στην τραγική ψευδαίσθηση ότι ο τύραννος (είτε αυτός είναι ο Διονύσιος των Συρακουσών ή ο Χίτλερ) θα μπορούσε να πραγματοποιήσει μία ριζική μεταμόρφωση της παρηκμασμένης και διεφθαρμένης δημοκρατίας (είτε αυτή είναι των Αθηνών ή της Βαϊμαρης). Και αυτή η μοιραία έλξη ανάμεσα στον φιλόσοφο και τον τύραννο συνήθως ονομάζεται το "σύνδρομο της Συρακούσας".

          
Το σύνδρομο της Συρακούσας!

         
 Ο Γκάνταμερ αναφέρεται σ'αυτό το ακανθώδες θέμα στο τελευταίο του βιβλίο "Η ευθύνη τού σκέπτεσθαι. Ερμηνευτικά δοκίμια", το οποίο κυκλοφόρησε το 2000, στο δοκίμιο "Η πολιτική ανικανότης της φιλοσοφίας". Όταν τού ζητήθηκε να σχολιάσει το βιβλίο τού Victor Faria "Ο Χάιντεγκερ και ο ναζισμός", ο Γκάνταμερ σχετικά μ'αυτό γράφει: "Με παρεκάλεσαν να πάρω θέση σχετικά με το βιβλίο του Farias και αυτή μου  η θέση εκδόθηκε με τον τίτλο "Επιστροφή από την Συρακούσα". Αυτός ο τίτλος συνδέεται μέ τήν διάσημη απογοήτευση που βίωσε ο Πλάτων όταν, μετά απο πρόσκληση του τυράννου, τού δικράτορα τής Συρακούσας, σήκωσε πανιά τρείς φορές πρός εκείνη την πόλη, για να μυήσει τον νεαρό κύριο στις θεμελιώδεις γραμμές τής σκέψης του γύρω απο το δίκαιο κράτος και την δίκαιη κοινωνία!"

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.