Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΤΟ '900 (1)

                                       Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΤΟ '900 

                                                 Τού Enrico Berti.

          

Θα ήταν ένα σημείο άγνοιας τών πραγμάτων εάν πιστεύαμε ότι ο Αριστοτέλης χάθηκε απο την Ευρωπαϊκή σκηνή τής φιλοσοφίας ή πως μειώθηκε σ'ένα είδος κεφαλής ενός Τούρκου όπου μπορούμε να εκτονώσουμε το πολεμικό μας μένος μετά την εμφάνιση τής μοντέρνας επιστήμης, δηλαδή τής μηχανικής του Γαλιλαίου ή του Νεύτωνος ή ότι επέζησε μόνον στην παράδοση τού Σχολαστικισμού, ανανεωμένος απο την Καθολική Εκκλησία με την εγκύκλιο Aeterni Patris και συνεχίζεται να διδάσκεται μόνον στα Καθολικά πανεπιστήμια (του Μιλάνου και της Ουάσινκγτον) ή στο παπικό τής Ρώμης! 

Αντιθέτως η διδασκαλία τής φιλοσοφίας του φαίνεται να έχει εξαφανιστεί ακριβώς απο αυτές τις σχολές, απο τότε που οι ζηλωτές ερμηνευτές τού "εκσυγχρονισμού", τον οποίο κήρυξε η Β' Βατικάνειος Σύνοδος, πίστεψαν ότι μπορούν να κάνουν με τον Χάιντεγκερ ή με άλλους συγχρόνους τους φιλοσόφους, κάτι παρόμοιο με αυτό που έκανε ο Ακινάτης με τον Αριστοτέλη, δηλαδή να ιδιοποιηθούν τον μέγιστο αντιπρόσωπο τής "λαϊκής" κουλτούρας.

          Στα '600 μέχρι το '700, παρότι με μεγαλύτερες δυσκολίες, η φιλοσοφία τού Αριστοτέλη παρέμεινε κυρίαρχη σε ολα τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, ιδιαιτέρως όσον αφορά την λογική, την μεταφυσική (εννοημένη σαν οντολογία και ορθολογιστική Θεολογία) και ιδιαιτέρως η πρακτική του φιλοσοφία, δηλαδή η ηθική, η πολιτική, αλλά και η ρητορική και η ποιητική! Σ'αυτό φρόντισε, στα πανεπιστήμια τής Μεταρρύθμισης, η επιρροή του Melantone-στο μνημείο τού οποίου φιγουράρει στη Novimberga, στα πόδια τού αγάλματος, μία στοίβα βιβλίων αναγράφουν  στην πλάτη τους τούς τίτλους Μεταφυσική, ηθική, πολιτική, κ.τ.λ.- και στις Καθολικές σχολές Ιησουϊτικής επιρροής. Μεγαλύτερη αντιπαράθεση όμως συνάντησε η αριστοτελική φυσική, ιδιαιτέρως έξω των πανεπιστημίων, παρότι σχετικά μ'αυτό το θέμα αποτελεί μία προφανή εξαίρεση η υπόθεση του Λαϊμπνιτς!

         

Αυτός λοιπόν σε ένα διάσημο γράμμα τού 1669 στον Jacob Thomasius έγραψε:

          Δέν ντρέπομαι να δηλώσω ότι βρίσκω  περισσότερα πράγματα σωστά στα φυσικά βιβλία τού Αριστοτέλη, απο τούς διαλογισμούς τού Καρτέσιου. Μάλιστα δε θα τολμούσα να πώ ότι μπορούμε να δεχθούμε και τα οκτώ βιβλία τού Αριστοτέλη χωρίς προκατάληψη για την ανανεωμένη φιλοσοφία. Αυτό που επιχειρηματολογεί ο Αριστοτέλης περί της ύλης, της μορφής, της στερήσεως, της φύσεως, του τόπου , του απείρου, του χρόνου, της κινήσεως, είναι ώς επί το πλείστον πράγματα βέβαια και αποδεδειγμένα. Ακόμη και τήν ουσιώδη μορφή, δηλαδή αυτό για το οποίο η ουσία ενός σώματος διαφέρει απο εκείνη ενός άλλου, ποιός δέν θα το αποδεχθεί;

          Αλλά ο Αριστοτέλης στον οποίο αναφερόταν ο Λάϊμπνιτς δέν είναι εκείνος τής Σχολαστικής, αλλά ο Έλληνας Αριστοτέλης στα πρωτότυπα έργα του οποίου είχε πρόσβαση ο γερμανός φιλόσοφος άμεσα και πίστευε ότι μπορούσε να τα συμφιλιώσει, πολύ περισσότερο απο την Σχολαστική, με τα αποτελέσματα της μοντέρνας τέχνης. Μ'αυτόν τον τρόπο ο Λάϊμπνιτς εγκαινίαζε μία στάση η οποία θα παρέμενε σταθερή σε όλους τους αληθινούς θαυμαστές τού Αριστοτέλη στην μοντέρνα και στην σύγχρονη εποχή. Και το γράμμα συνεχίζει : Πρώτα απ'όλα, όσον αφορά τον Αριστοτέλη: Ότι οι Σχολιαστικοί διάφθειραν απίστευτα την σημασία του, ποιός το γνωρίζει καλύτερα απο εσένα, ο οποίος πρώτος κατήγγειλες αυτό το είδος των λαθών; Και μαζί σου το μαρτυρούν στην μεταφυσική ο Soner, o Dreirer στην λογική ο Zabarella στο δίκαιο ο Denores, o Durrins και τόσοι άλλοι. Πώς να μήν υποπτευθούμε το ίδιο ή και χειρότερα στην φυσική, όπου η βεβαιότης δίνεται απο τα αισθητήρια, απο τα πειράματα και απο τα μαθηματικά, από τα μέσα δηλαδή τα οποία έλειπαν παντελώς σχεδόν στους Σχολαστικούς καθώς ήταν κλεισμένοι στα μοναστήρια! Είναι πολύ πιθανόν να ξεγελάστηκαν στα Φυσικά, μάλιστα δέ περί αυτού μπορούμε να είμαστε βέβαιοι. Αυτό μπορεί αν συμβεί εκ νέου διά δύο οδών: ή αποδεικνύοντας ότι η νέα φιλοσοφία μπορεί να συμφιλιωθεί με τον Αριστοτέλη και όχι με την Σχολαστική ή αποδεικνύοντας ότι η μία όχι μόνον μπορεί αλλά πρέπει να εξηγηθεί με την άλλη, μάλιστα δέ απο τις ίδιες τις αρχές τού Αριστοτέλη κατάγεται αυτό που οι μοντέρνοι διεκδίκησαν με τόση υπεροψία!

          Στις αρχές του '800, στην συνέχεια, ενάντια στην αντιαριστοτελική πολεμική τών ακολούθων του διαφωτισμού, τής μηχανιστικής φυσικής, μία πολεμική η οποία κορυφώνεται με τον Κάντ (ο οποίος διασώζει μόνον την λογική του Αριστοτέλη), παρακολουθούμε μία δυναμική επανάκαμψη τού συνόλου τής αριστοτελικής φιλοσοφίας (εκτός της λογικής) εκ μέρους τού Έγελου. Αυτός λοιπόν όχι μόνον διατύπωσε τις γνωστές κρίσεις, σύμφωνα με τις οποίες : ο Αριστοτέλης είναι ένα απο τα πιό πλούσια και βαθειά μεγαλοφυή πνεύματα τής επιστήμης που έζησαν ποτέ, ένας άνθρωπος στον οποίο καμμία εποχή δέν μπορεί να βάλει δίπλα του τον ισάξιό του. Εάν πάντως υπολογιζόταν πιό σοβαρά η φιλοσοφία, δέν θα υπήρχε πιό άξιο πράγμα απο το να αποκτήσουμε έναν κύκλο μαθημάτων στον Αριστοτέλη, τον πιό άξιο να μελετηθεί ανάμεσα στους αρχαίους φιλοσόφους! (Ιστορία τής φιλοσοφίας)

          Ο Χέγκελ μοιράστηκε επίσης και την γνώμη τού Λάϊμπνιτς, σύμφωνα με την οποία ο Αριστοτέλης παραμορφώθηκε απο τον Σχολαστικισμό, δηλώνοντας:

          Να ασχοληθούμε εκτενώς με τον Αριστοτέλη μάς προτρέπει ανάμεσα στα άλλα το γεγονός ότι σε κανέναν άλλο φιλόσοφο δέν έγινε πιό σοβαρό λάθος, με ακατάλληλες μεταφράσεις, κενές κάθε σκιάς σκέψης, οι οποίες επικράτησαν γύρω απο την φιλοσοφία του και είναι ακόμη σε ισχύ μέχρι σήμερα, παρότι αυτός για πολλούς αιώνες υπήρξε ο διδάσκαλος όλων των φιλοσόφων. Και πράγματι σ'αυτόν αποδίδονται γνώμες διαμετρικά αντίθετες στην φιλοσοφία του. Οι Σχολαστικοί μελέτησαν πολύ τον Αριστοτέλη, αλλά δέν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε σαν αγνή την άποψή τους, διότι ήταν γεμάτη προκαταλήψεις. Όλες οι επεκτάσεις τού Σχολαστικισμού και όλο το σύνθετο τής νοησιαρχικής του μεταφυσικής και της τυπικής λογικής δέν έχουν σχέση με τον Αριστοτέλη. Η σχολαστική φιλοσοφία απέκτησε τήν καταγωγή της μόνον απο παραδόσεις τών αριστοτελικών δογμάτων.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.