ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΨΥΧΗ (32)

Συνέχεια από Τετάρτη 7 Μαρτίου 2012

Η ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ όπως αναπτύχθηκε από τον C.G.Jung.
Της Barbara Hannah
Κεφάλαιο 7^ο (συνέχεια)

ANNA MARJULA : Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΕΠΊΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ ΣΕ ΜΙΑΝ ΕΙΔΙΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΝΕΥΡΩΣΗΣ
{S.O. S. Το κεφάλαιο πού ακολουθεί περιέχει ένα από τα πιο καλά κρυμμένα μυστικά της γυναικείας ψυχής και ταυτόχρονα και τη μεγαλύτερη ασθένειά της.}

 ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΤΗΣ BARBARA HANNAH –

ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟ ΜΕΓΆΛΟ ΠΝΈΥΜΑ 

Στην επόμενη συζήτησή της με τη Μεγάλη Μητέρα η Anna λέει ότι αισθάνεται μιαν υπέροχη γαλήνη μετά από τη συζήτησή τους σχετικά με τον  Ι ε ρ ό  Γ ά μ ο. Ξαναδιαβάζοντάς την, λέει, αισθάνεται ότι έχει αφομοιώσει όλες τις υποδείξεις που γίνονται. Αλλά έχει ακόμη το πρόβλημα τού πώς να συμπεριφέρεται τώρα προς το Μεγάλο Πνεύμα. Νοιώθει ότι δεν έχει τελειώσει μαζί του, αλλά διστάζει να του μιλήση από φόβο μήπως χάσει την ειρήνη, που γι’ αυτήν αξίζει τόσο πολύ.

Η Μεγάλη Μητέρα λέει ότι όσο βρίσκεται στη Ζυρίχη και είναι σε επαφή με την αναλύτριά της, ο κίνδυνος δεν είναι τόσο μεγάλος όσο φαντάζεται. Οι προηγούμενες συνομιλίες της με το Μεγάλο Πνεύμα πραγματικά τής προκάλεσαν μεγάλες δυσκολίες, αλλά της έφεραν επίσης «αξιόλογη εσωτερική ανάπτυξη». Συμβουλεύει την Anna να μην αφήνη τον χρόνο να πηγαίνη χαμένος, και υπόσχεται επίσης να την προσέχη. (Η Anna δεν μιλούσε ποτέ με τις εσωτερικές της μορφές όταν ήταν μόνη στη χώρα της, αν και κρατούσε κάποιαν επαφή μαζί τους, αρκετή για να παραμένη ήρεμη.) Η συζήτηση τελειώνει με την έκφραση της θερμής ευγνωμοσύνης της Anna προς τη Μεγάλη Μητέρα για όλα όσα έχει κάνει γι’ αυτήν.

Λίγο αργότερα, διακινδυνεύει άλλη μια συζήτηση με το Μεγάλο Πνεύμα, εξηγώντας του πόσο φοβάται να του μιλήση. Αυτός απαντάει ότι εκείνο που έχει σημασία είναι εάν θέλη να του μιλήση ή όχι. Αυτή απαντάει ότι θέλει να μιλήση μαζί του πάρα πολύ, κι ότι ελπίζει πως η κόρη της, η Ειρήνη, θα μπορέση να λειτουργήση σαν γέφυρα ανάμεσά τους.

Αυτός διορθώνει τις λέξεις «κόρη μου» σε «κόρη μας». Στην αρχή αυτή εκπλήσσεται πάρα πολύ, αλλά μετά βλέπει ότι μόνο με την βοήθεια του Μεγάλου Πνεύματος γέννησε την Ειρήνη, δηλαδή τη συνειδητοποίησε. Αλλά οπισθοχωρεί μπροστά στο γεγονός ότι ο  Ι ε ρ ό ς  Γ ά μ ο ς  που έγινε μέσα της ήταν μια αιμομιξία πατέρα – κόρης. Αυτός τής εξηγεί ότι ένας Ιερός Γάμος έχει πάντα αιμομικτικό χαρακτήρα· οι θεοί και οι αρχετυπικές μορφές δεν περιορίζονται από τους ανθρώπινους νόμους.

Αυτό αναγνωριζόταν τόσο φανερά στην Αίγυπτο, ώστε ο Φαραώ ήταν υποχρεωμένος να παντρευτή (σαν αντιπρόσωπος των θεών) την αδελφή του. Η Anna το αναγνωρίζει αυτό και δεν την ενοχλεί πια. Το Μεγάλο Πνεύμα απαντάει επιδοκιμάζοντας τη στάση της, και παρατηρεί ότι ο  Ι ε ρ ό ς  Γ ά μ ο ς, και ιδιαίτερα η σωστή της συμμετοχή σ’ αυτόν, είχε και μια προσωπική επίσης επίδραση επάνω στην Anna. Την ελευθέρωσε από όλες τις αιμομικτικές επιθυμίες και την ανάμνησή τους, που τη βασάνιζαν μισο-συνειδητά. Αυτά τα υπολείμματα απορροφήθηκαν εντελώς στην περιοχή του  Ι ε ρ ο ύ  Γ ά μ ο υ. Έστω και αν δεν μπορούσε να το κατανοήση αυτό, ήταν πάντως γεγονός. Γι’ αυτόν τον λόγο μπορούσε ειλικρινά να διαβεβαιώση τη Μεγάλη Μητέρα ότι αισθάνεται θαυμάσια, και μόνιμα γαληνεμένη. Η Ειρήνη ήταν επίσης ήρεμη, απελευθερωμένη επιτέλους από τη φυλακή της, έτσι ώστε μπορούσε τελικά να ξεδιπλώση την αρχετυπική της δύναμη και να δοκιμάση τον  Ι ε ρ ό  Γ ά μ ο  με το Μεγάλο Πνεύμα. Αυτός παρακαλεί την Anna να μην υποτιμάη το μεγάλο γεγονός που έγινε μέσα της, και να αντιληφθή ότι το Ταυτό τής έδωσε την ικανότητα να επιτύχη τη σωστή της συμμετοχή σ’ αυτό το γεγονός, του οποίου κάποτε θα καταλάβη το πραγματικό νόημα.

Αυτός ο λόγος του Μεγάλου Πνεύματος τελειώνει το δεύτερο, και πολύ πιο σημαντικό μέρος του επιλόγου της Anna στο «Anna Marjula». Το σημαντικό αποκορύφωμα – που έδωσε στην Anna μιαν εξαιρετική γαλήνη στο ακραίο σημείο της γεροντικής της ηλικίας – ήταν ο  Ι ε ρ ό ς  Γ ά μ ο ς  που έγινε μέσα στην ψυχή της, η ένωση όλων των αντιθέτων μέσα της, και το γεγονός ότι «πέτυχε τη σωστή συμμετοχή σ’ αυτόν τον Γάμο». Μπόρεσε τελικά να διακρίνη το εγώ, τον εαυτό της σαν ένα ανθρώπινο πλάσμα, από τις αρχετυπικές μορφές, και να θυσιάση τη διόγκωση της ταύτισής της με οποιαδήποτε απ’ αυτές. Αυτή η σπάνιου είδους επιτυχία οφειλόταν στο ότι μπόρεσε να αφιερώση όλη την αξιόλογη δημιουργική της ικανότητα σε ασυνήθιστα μακριά και σκληρή δουλειά επάνω στην ενεργητική φαντασία.

Ένωση της αρνητικής και της θετικής μορφής του animus

Το κορυφαίο σημείο αυτών των συζητήσεων επιτεύχθηκε όταν η Anna κατάφερε να βρη τη σωστή συμμετοχή στον αρχετυπικό Ι ε ρ ό  Γ ά μ ο που έγινε μέσα στην ίδια την ψυχή της. Δύο ακόμη μέρη των σημειώσεων που μου έδωσε ήταν πολύ σημαντικά ως προς τη σταθεροποίηση της πνευματικής της γαλήνης, αλλά θα ήταν μια πτώση από το αποκορύφωμα και εντελώς περιττό, κατά τη γνώμη μου, να τα παρουσιάσω εδώ αναλυτικά.

Το τρίτο μέρος το αποτελούν και άλλες συζητήσεις με το Μεγάλο Πνεύμα, που αφορούν την ένωσή του με τον αρνητικό animus της Anna, τον μικρό του αδελφό. Αλλά δεν επρόκειτο για το αρχετυπικό πράγματι Μεγάλο Πνεύμα· η ίδια λέει, ότι ήταν μάλλον η εικόνα του μέσα στην ψυχή της· ήταν μια ένωση, με άλλα λόγια, ανάμεσα στη θετική και την αρνητική πλευρά του  α τ ο μ ι κ ο ύ  της  animus. Το ότι αυτό έγινε με πλήρη επιτυχία, τουλάχιστον στη σφαίρα του ασυνειδήτου, φαίνεται από το όνειρο που είδε στο τέλος του τρίτου μέρους των συζητήσεών της.

Ονειρεύθηκε ότι παρακολουθούσε έναν αγώνα αυτοκινήτων μαζί με έναν πολύ ανώτερο άνδρα.  Ένα ειδικό χώρισμα είχε προετοιμασθή γι’ αυτούς. Ο ανώτερος άνδρας στεκόταν στα δεξιά της, ενώ τα αυτοκίνητα που αγωνίζονταν την πλησίαζαν από τα αριστερά. Ένα αυτοκίνητο ήταν τόσο πιο μπροστά από τα άλλα, ώστε ο οδηγός είχε τη δυνατότητα να οδηγή αργά. Ο ανώτερος άνδρας σήκωσε το χέρι του και σταμάτησε τον οδηγό, που είχε ήδη κερδίσει τον πρώτο γύρο και αγωνιζόταν πλέον για το πολύ μεγάλο βραβείο εκείνης της ημέρας. Παρ’ όλα αυτά σταμάτησε αμέσως, ακριβώς μπροστά τους. Τότε η ονειρευμένη είδε γιατί ο ανώτερος άνδρας τον είχε σταματήσει. Δύο κομμάτια από ξύλο προεξείχαν από το μπροστινό μέρος του αυτοκινήτου, σαν τις γιγαντιαίες κεραίες κάποιου εντόμου. Αυτό συνέβαινε με όλα τα αυτοκίνητα στο όνειρο. Αλλά στην περίπτωση του πρώτου αυτοκινήτου, ένα από τα κομμάτια ξύλου είχε σπάσει, και εάν το αυτοκίνητο είχε συνεχίσει, αυτό θα είχε οδηγήσει αναπόφευκτα σε ένα μοιραίο ατύχημα. Στην Anna έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η τέλεια ηρεμία με την οποία ο οδηγός δέχθηκε την απώλεια του μεγάλου βραβείου, και το γεγονός ότι δεν έδειξε καν να ικανοποιείται για τη σωτηρία της ζωής του.

Ακριβώς το επόμενο πρωί, η Anna περπατούσε στο δάσος κοντά στο ξενοδοχείο της, όταν είδε δύο σανίδες δεμένες σε ένα δέντρο. Η μια ήταν σπασμένη και κρεμόταν προς τα κάτω, ακριβώς όπως στο όνειρο. Αυτό το περιστατικό συγχρονότητας τής έκανε μεγάλη εντύπωση, ιδιαίτερα όταν θυμήθηκε ότι ο Jung τής είχε πει, πως τα όνειρα που αντανακλώνται μ’ αυτόν τον τρόπο στα εξωτερικά γεγονότα είναι εξαιρετικά σημαντικά.

Ο ανώτερος άνδρας που την πήρε μαζί του μέσα στο χώρισμα για τους θεατές είναι φανερά μια προσωποποίηση του Μεγάλου Πνεύματος, έτσι ώστε είχε την ευκαιρία να δη αυτά που συνέβησαν στο όνειρο από μιαν υψηλότερη οπτική γωνία. Στα σχόλιά του στο «Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού» ο Jung λέει, ότι ένα τέτοιο σημείο παρατήρησης το αποκτούσαν μερικοί ασθενείς του, και τους επέτρεπε να κοιτάξουν τα παλιά τους προβλήματα από ψηλά. Τα προβλήματα μοιάζουν, από αυτήν την άποψη, περισσότερο σαν μια θύελλα που έχει ξεσπάσει στην κοιλάδα κάτω από αυτούς (Jung: «Άπαντα, τόμος 13, παρ. 17). Μια τέτοια ευκαιρία δίνεται και στην Αnna σ’ αυτό το όνειρο.

Η Anna η ίδια ήταν, όπως ξέρουμε, πολύ φιλόδοξη, και αφού το ιδίωμα αυτό προερχόταν κυρίως από τον πατέρα της, ήταν φυσικό να είναι φορέας του ο animus. Αυτό φαίνεται από το γεγονός, ότι ο οδηγός διαγωνίζεται για ένα τόσο μεγάλο βραβείο. Αλλά η εντελώς καινούργια αποδέσμευση από τα πράγματα και η προθυμία να εκλάβη τη νίκη ή την ήττα όπως έρθουν, και την ζωή ή τον θάνατο με την ίδιαν ηρεμία, δείχνουν καθαρά ότι η ένωση ανάμεσα στη θετική και την αρνητική μορφή του ατομικού της animus είχε γίνει με απόλυτη επιτυχία. Ο Jung έλεγε συχνά, ότι σε τέτοιου είδους όνειρα, ο animus δείχνει τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήση η ίδια η γυναίκα.

Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο είναι αρκετά ενδιαφέρον, το ότι εξωτερικά προβλήματα κάλεσαν την Anna στη χώρα της απροσδόκητα νωρίς. Και  της δόθηκε εκεί η ευκαιρία να φέρη την καινούργια άποψη, που της είχε δείξει ο animus, στην ατομική εξωτερική της ζωή. Αν και χρειάσθηκε πολύς χρόνος και προσπάθεια για να εγκαταλείψη η Anna την ισόβια φιλοδοξία και μεγαλομανία της, πέτυχε τελικά, απόλυτα στην προσπάθειά της.

Στη διάλεξη που έδωσε επάνω στην ενεργητική φαντασία για τη Διεθνή Ένωση Αναλυτικής Ψυχολογίας στη Ρώμη το 1977, η Marie-Louise von Franz παρατήρησε ότι αυτό το βήμα – που το ονομάζει τέταρτο στάδιο στην ενεργητική φαντασία – είναι το πιο σπουδαίο απ’ όλα. Εάν δεν μπορέσουμε να ενσωματώσουμε στην πραγματική μας ζωή αυτά που μάθαμε στην ενεργητική μας φαντασία σαν μια ηθική επιταγή, αποτύχαμε στο να τα πάρουμε σοβαρά έστω και στο ελάχιστο (Σύγκρινε: «Αναμνήσεις, Σκέψεις, Όνειρα», σ.σ. 189 και 192). Αυτό το κρίσιμο βήμα έγινε από την Anna Marjula, και αποδίδω κατά το μεγαλύτερο μέρος την ειρήνη και την ευτυχία της γεροντικής της ηλικίας σ’ αυτό το γεγονός.

Μέρος τέταρτο

Το τέταρτο μέρος αποτελείται κυρίως από διάφορα σπουδαία πράγματα που η Μεγάλη Μητέρα είπε στην Anna, κατά το μεγαλύτερο μέρος τους ενώ διαρκούσαν οι συζητήσεις της με το Μεγάλο Πνεύμα. Είναι όμως χωρίς ημερομηνία, και δεν έχω έτσι τρόπο να γνωρίζω πού ανήκουν. Παρ’ όλο που είναι ενδιαφέροντα και συχνά εξαιρετικά σοφά από μόνα τους, δεν είναι ουσιαστικά για το θέμα μας.

Υπάρχει μόνο μια συζήτηση που θα ήθελα να αναφέρω, επειδή αποτελεί ένα ενδιαφέρον παράλληλο προς μια συνομιλία της Βεατρίκης με τον πνευματικό της άνθρωπο (Δες προηγουμένως, το Κεφάλαιο 4). Γιατί ρίχνει στην πραγματικότητα, φως σ’ αυτήν την τελευταία. Αυτή η συζήτηση ήταν το αποτέλεσμα τού εξής ονείρου: Η ονειρεόμενη προχωράει πιασμένη χέρι με χέρι με την παλιά φίλη και παραμάνα τής Anna, Urs (Λατιν. Ursa = αρκούδα) τη «Μεγάλη» ( όπως είναι η κατά γράμμα μετάφραση του επιθέτου της). Η γριά φίλη της ακουμπάει βαρειά επάνω της, και ζητάει ένα φλιτζάνι καφέ σαν τονωτικό.

Μου φαίνεται πως το όνειρο σήμαινε ότι η Μεγάλη Μητέρα θα μπορούσε να ήθελε να κάνη κάτι η Anna γι’ αυτήν, και η Anna τη ρώτησε εάν αυτό ήταν αλήθεια. Προς μεγάλη έκπληξή της, η Μεγάλη Μητέρα απάντησε: «Ναι, θέλω βοήθεια για την παγκόσμια κατάσταση». Η Βεατρίκη είχε ζητήσει από τον πνευματικό της άνθρωπο βοήθεια για τη σκοτεινή κατάσταση στην οποία βρήκε τον κόσμο, αλλά η Anna δεν ανησυχούσε ιδιαιτέρως, όπως η Βεατρίκη, σχετικά μ’ αυτό. Η πρόταση συνεπώς της Μεγάλης Μητέρας εκπλήττει την Anna, σχεδόν όσο εξεπλάγη ο «κουρασμένος από την ζωή άνθρωπος» από την επίθεση τού Βα του. Ένας λόγος για την απουσία ανησυχίας στην Αnna ήταν, ότι η ενεργητική της φαντασία έγινε πολλά χρόνια νωρίτερα, όταν ο κίνδυνος δεν ήταν τόσο έντονα φανερός. Ένας άλλος λόγος είναι, ότι αυτό το πρόβλημα απασχολούσε συνεχώς τη Βεατρίκη, ενώ η Anna δεν το είχε ποτέ θεωρήσει δική της δουλειά, αν και η Μεγάλη Μητέρα τής το είχε αναφέρει νωρίτερα. Μ’ άλλα λόγια, η Βεατρίκη ήξερε ότι ο Jung θεωρούσε πως η παγκόσμια κατάσταση εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος από το πόσοι άνθρωποι θα μπορούσαν να αντέξουν την ένταση των αντιθέτων μέσα τους, ενώ η Anna δεν είχε ακόμη ακούσει αυτήν την ιδέα.

Ο πνευματικός άνθρωπος συμβούλεψε τη Βεατρίκη να φέρη την ανησυχία της στο λουλούδι, όπου ενώνονταν τα αντίθετα που πριν πολεμούσαν. Η Μεγάλη Μητέρα έπρεπε να εξηγήση στην Anna, ότι τα αρχέτυπα χρειάζονται ανθρώπους οι οποίοι τα έχουν συνειδητοποιήσει, και οι οποίοι μπορούν επομένως να τα αντιπροσωπεύσουν κάνοντας αυτό που αυτά θέλουν στην εξωτερική πραγματικότητα επάνω στη γη. Επιτίθεται εναντίον τής ισόβιας ντροπαλότητας της Anna, που είναι υπεύθυνη για το ότι δεν βλέπει αυτήν την ανάγκη: όταν είναι ντροπαλή, βρίσκεται ολόκληρη μέσα στο εγώ, αλλά όταν βλέπη τη μεγάλη αξία των αρχετύπων μέσα της, η ντροπαλότητά της δεν την επηρεάζει πια. Η Anna μπορεί να βοηθήση την παγκόσμια κατάσταση με το να συνειδητοποιήση πλήρως αυτό το πράγμα, και με το να είναι ταπεινή μπροστά στα μεγάλα αρχέτυπα, αντί να είναι ανόητα ντροπαλή, επειδή προβάλλει τα ίδια αρχέτυπα επάνω σε άλλους ανθρώπους.

Η Anna τελειώνει αυτό το τέταρτο και τελευταίο μέρος με μιαν τελική συζήτηση με το Μεγάλο Πνεύμα. Παρ’ όλο που αυτή η συζήτηση τη βοήθησε σημαντικά, απλώς τονίζει ορισμένα μέρη των διαλόγων που έχουμε ήδη εξετάσει, αλλά που η Anna δεν τα είχε προφανώς συνειδητοποιήσει αρκετά. Δεν υπάρχει επομένως ανάγκη να την αναφέρουμε εδώ αναλυτικά.

Σ’ αυτό το σημείο, η ηλικία και η υγεία της Anna δεν της επέτρεπαν να επισκέπτεται πια τη Ζυρίχη, και η ενεργητική της φαντασία έφτασε έτσι στο τέλος της. Άφησε το διαμέρισμά της και πήγε να μείνη σ’ ένα πολύ ικανοποιητικό, όπως φαινόταν, σπίτι για ηλικιωμένους. Είχε αρχικά κάποια δυσκολία στο να δεχθή να ζη μαζί με ανθρώπους της δικής της προχωρημένης ηλικίας, που είχαν έρθει στην πραγματικότητα εκεί για να πεθάνουν, αλλά η εσωτερική της ειρήνη επανήλθε πολύ σύντομα στην επιφάνεια. Αυτό είχε φανερή επίδραση κι επάνω στους συντρόφους της, αφού έκανε αρκετούς φίλους, κι ιδίως ανάμεσα στους άνδρες, με τους οποίους είχε τόση δυσκολία στο να δημιουργήση σχέσεις νωρίτερα. Μου έγραψε πολλές φορές, λέγοντάς μου ότι η γεροντική της ηλικία ήταν η πιο ευτυχισμένη και ήρεμη περίοδος της ζωής της. (Σημ. του εκδότη: Η γυναίκα που είναι γνωστή σαν Anna Marjula πέθανε είκοσι χρόνια μετά την ολοκλήρωση αυτού του βιβλίου. Το έθνος της θρήνησε τον θάνατο μιας από τις πιο γνωστές μουσικούς του. Πέθανε σε ηλικία ενενήντα χρονών, λίγους μόνο μήνες πριν από τη δημοσίευση αυτού του βιβλίου.) 

(Τέλος 7^ου κεφαλαίου)

(συνεχίζεται)

Αμέθυστος