ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ (41)

Συνέχεια από: Tρίτη 5 Δεκεμβρίου 2017

ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ.

του Enrico Berti.

          
3. Φυσικά η αντίρρηση η οποία έρχεται άμεσα και αυθόρμητα ενάντια στην απαίτηση να κατορθώσουμε, μέσω τής ανασκευής, δηλαδή μέσω μιάς διαλεκτικής επιχειρηματολογίας την απόδειξη τής αλήθειας, δηλαδή την Επιστήμη, είναι ότι για τον Αριστοτέλη η διαλεκτική δέν έχει γνωστική αξία, μάλιστα δε αντιτίθεται στην επιστήμη, διότι δέν επιχειρηματολογεί ξεκινώντας από αρχές, αλλά μόνον ξεκινώντας από γνώμες, δηλαδή απο τις γνώμες τις οποίες προσφέρει ο συζητητής μέσω τών απαντήσεών του στις ερωτήσεις αυτού που τον ανακρίνει. Αυτή η κρίση ανήκει στην αριστοτελική θεωρία τής διαλεκτικής, η οποία ανεπτύχθη στα τελευταία δύο έργα του, τής συλλογής η οποία ονομάσθηκε "Όργανον", δηλαδή τα Τοπικά και τους Σοφιστικούς ελέγχους! Ακόμη και για την διαλεκτική λοιπόν ο Αριστοτέλης εκθέτει σε συστηματική μορφή μια σειρά από προόδους, οι οποίες είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί από αυτούς που προηγήθηκαν και τις εμπλουτίζει μέσω μιας σειράς διαχωρισμών, διακρίσεων, προσδιορισμών και πρωτότυπων αναπτύξεων.

          Στην αρχή τών Τοπικών, μιας πραγματείας η οποία ονομάστηκε έτσι διότι φανερώνει τους διάφορους τόπους, δηλαδή σχήματα επιχειρημάτων πρός χρήσιν στις διαλεκτικής συζητήσεις, ο Αριστοτέλης δηλώνει ότι ο σκοπός τής πραγματείας του είναι να βρεί μία μέθοδο, δηλαδή τήν διαλεκτική, "χάρη στην οποία θα είμαστε ικανοί να επιχειρηματολογούμε (συλλογίζεσθαι) γύρω από κάθε πρόβλημα που προτείνεται αρχίζοντας από άξιες προσοχής γνώμες (εξ ενδόξων) και, κάθε φορά που θα βρισκόμαστε εμείς οι ίδιοι να έχουμε μπλεχθεί σε μία συζήτηση (δηλαδή να χρειάζεται να αποδείξουμε μιά θέση) να μήν λέμε κάτι που θα τής αντιτίθεται" (Τοπ. 100 α 18-21). Όπως βλέπουμε εδώ, ο Αριστοτέλης προσδιορίζει αμέσως τούς δύο ρόλους οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι στην συζήτηση, εκείνον αυτού που ερωτά, δηλαδή ζητά την δικαίωση μιάς αποδοχής, προσπαθώντας να ανασκευάσει, δηλαδή να οδηγήσει σε αντίφαση τον ανακριτή του και εκείνον που απαντά, δηλαδή επιβεβαιώνει μία δήλωση προσπαθώντας να μην περιπέσει σε αντίφαση! Η διαλεκτική είναι η μέθοδος, δηλαδή η τεχνική ή η τέχνη, να διατρέχουμε και τους δύο αυτούς ρόλους με ακρίβεια. Στην συνέχεια ο Αριστοτέλης θα πεί ότι "όλοι αναιρούν διότι συμμετέχουν ατέχνως σ'αυτή την δραστηριότητα, στην οποία η διαλεκτική είναι μία άσκηση εντέχνως και ο διαλεκτικός είναι αυτός ο οποίος αποδεικνύει με την τέχνη τών επιχειρημάτων (ὁ τέχνῃ συλλογιστικῇ πειραστικὸς)" (Σοφ. έλεγχοι 172 α 34-36)!

          Αυτό που χαρακτηρίζει την διαλεκτική, ξεχωρίζοντάς την από την Επιστήμη, είναι το γεγονός ότι επιχειρηματολογεί πάνω σε οποιοδήποτε θέμα ή πρόβλημα, δηλαδή η καθολικότης της και το γεγονός ότι επιχειρηματολογεί ξεκινώντας από γνώμες, άξιες σεβασμού, ή ένδοξα, αντί από αρχές. Πάνω στο πρώτο χαρακτηριστικό ο Αριστοτέλης επιστρέφει στην συνέχεια, ενώ εδώ εξακριβώνει το δεύτερο, παρατηρώντας ότι η επιχειρηματολογία ή ο συλλογισμός τής επιστήμης δηλαδή η απόδειξη, ξεκινά από προϋποθέσεις αληθινές και πρώτες, δηλαδή από αρχές, ή επίσης από προϋποθέσεις οι οποίες με την σειρά τους έχουν συναχθεί από προϋποθέσεις πρώτες και αληθινές, ενώ η επιχειρηματολογία ή ο συλλογισμός τής διαλεκτικής ξεκινά από ένδοξα. Είναι προϋποθέσεις αληθινές και πρώτες, εκείνες οι οποίες διαθέτουν την εγγύηση τής πιστότητός των (την πίστιν) καθαυτές, δηλαδή είναι προφανείς καθαυτές, ενώ είναι ένδοξα εκείνες οι προϋποθέσεις οι οποίες προέρχονται από το γεγονός ότι είναι αποδεκτές από τα δοκούντα, από όλους ή από το μεγαλύτερο μέρος τών ανθρώπων ή τών σοφών, και μεταξύ αυτών (των σοφών) ή από όλους ή από το μεγαλύτερο μέρος ή από τού πιό γνωστούς και άξιους σεβασμού.

          Σε κάθε μία από αυτές τις δύο μορφές επιχειρηματολογίας, δηλαδή την επιστημονική και την διαλεκτική, αντιστοιχεί εκείνο το οποίο θα μπορούσαμε να ονομάσουμε εκφυλισμό: τόν εκφυλισμό τής διαλεκτικής επιχειρηματολογίας όπως είναι η εριστική, η οποία είναι τέτοια ή επειδή ξεκινά απο προϋποθέσεις μόνον φαινομενικώς ανήκουσες στα ένδοξα ή επειδή επιχειρηματολογεί μ'έναν τρόπο μόνον φαινομενικώς ακριβή! Ο εκφυλισμός τής επιχειρηματολογίας τής επιστήμης είναι ο παραλογισμός, ο οποίος ξεκινά απο προϋποθέσεις οι οποίες υπεισέρχονται στο πλαίσιο τής επιστήμης, αλλά δέν είναι αληθινές. Γιά παράδειγμα ξεκινά από γεωμετρικές φιγούρες οι οποίες έχουν κατασκευαστεί με λανθασμένο τρόπο και συνεπώς οδηγούν σε γεωμετρικές ψευδείς προτάσεις!

          Έτσι λοιπόν η διαλεκτική επιχειρηματολογία, εξ αιτίας τών προϋποθέσεών της είναι καθαρά διαφορετική από τήν επιστημονική. Αυτή η διαφορά τονίζεται συνεχώς από τον Αριστοτέλη! Στα ίδια τα Τοπικά δηλώνει ότι εν όψει τής γνώσεως (πρός μέν ούν φιλοσοφίαν) πρέπει να χειριστούμε τα διάφορα προβλήματα σύμφωνα με την αλήθεια, ενώ εν όψει τής γνώμης (πρός δόξαν, δηλαδή, τής πειθούς) πρέπει να τα χειριστούμε διαλεκτικά! (Τοπ. 105 b 30-31).

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.