«To εφτασφράγιστο μυστικό και δεν το γνώριζαν ούτε οι άγγελοι ούτε οι άνθρωποι»

Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος – Συγγραφέας

Εισαγωγικές Σημειώσεις

Ο υμνογράφος Άγιος Κοσμάς ο ποιητής χρησιμοποιεί, αναφέρεται και εμπνέεται από πολλές εκφράσεις  της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης και από από πολλούς πατέρες της εκκλησίας, όπως τον  Γρηγόριο τον  Θεολόγο, που έγραψαν λόγους για την Γέννηση του Χριστού. Δεν είναι δυνατόν να αναφέρουμε όλες αυτές τις πηγές, όπου όμως είναι απαραίτητο θα το κάνουμε. Ιδιαίτερα αξιοποιούμε τις πληροφορίες που μας δίνει ο  άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο οποίος αναφέρεται σε πολλά αγιογραφικά αναγνώσματα αλλά και σε πατέρες της εκκλησίας.

Την ανάλυση των πρώτων τροπάριων κάθε ωδής του Κανόνα, οι  οποίοι λεγόμενοι ειρμοί και αποτελούν την Καταβασία των Χριστουγέννων,  θα την βρείτε  στον α΄ τόμο της σειράς ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ, με τον τίτλο ΚΑΤΑΒΑΣΙΕΣ.

Α΄ ᾨδὴ Ειρμός (Καταβασία)

 «Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε.

Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν ἀπαντήσατε.

Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε.

ᾌσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ καὶ ἐν εὐφροσύνῃ,

ἀνυμνήσατε λαοί, ὅτι δεδόξασται».

Απλή σύνταξη

«Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε.

Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε. Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε.

 ᾌσατε τῷ Κυρίῳ πᾶσα ἡ γῆ,

καὶ ἀνυμνήσατε λαοί ἐν εὐφροσύνῃ, ὅτι δεδόξασται».

Μετάφραση

Ο Χριστός γεννιέται, δοξάστε τον.

Ο Χριστός κατεβαίνει από τούς ουρανούς, προϋπαντήστε τον!
Ὁ Χριστός φανερώνεται πάνω στη γη, υψωθείτε πάνω από τα γήινα!
Δοξολογήστε τον Κύριο όλοι οι κάτοικοι της γης
και ανυμνήστε τον με χαρά όλοι οι λαοί, γιατί είναι δοξασμένος.

https://www.pemptousia.gr/2022/11/to-eftasfragisto-mistiko-ke-den-to-gnorizan-oute-i-angeli-oute-i-anthropi/

ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ, ΔΙΑ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΜΥΣΤΗΡΙΑΚΗ ΖΩΗ ΚΑΙ Η ΚΥΡΙΑΚΗ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΑΥΤΙΣΤΗΚΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ, ΚΑΙ Ο ΚΛΗΡΟΣ ΑΝΕΚΗΡΥΧΘΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ, ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟ ΝΑ ΔΙΝΕΙ ΤΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΣΥΝΑΞΗ ΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ (BISHOPOQUE), ΟΙ ΥΜΝΟΙ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΜΕΤΑΛΛΑΧΘΗΚΑΝ ΣΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ. ΚΑΙ ΕΝΩ Η ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΙ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ, ΟΙ ΥΜΝΟΙ, ΤΑ ΤΡΟΠΑΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΩΔΕΣ ΔΕΝ ΠΑΡΑΠΕΜΠΟΥΝ ΣΤΟ ΚΑΘΑΥΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ, ΟΠΩΣ ΠΑΡΑΧΩΡΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ. ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ ΟΤΙ Ο ΥΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ, ΣΩΤΗΡΑΣ ΜΑΣ ΚΑΤΕΣΤΗ Ο ΠΑΤΗΡ ΚΑΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ. ΜΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΟΜΩΣ Η ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΔΙΔΕΙ ΜΕ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΤΗΝ ΑΙΡΕΣΗ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΕ ΤΗΝ ΘΕΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΑΣΑΝΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ, ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ ΝΤΑ ΦΙΟΡΕ.

Γιατὶ ὁ λόγος ἀναγνωρίζει ὅτι ἡ γνώση τῶν θείων εἶναι διπλή· ἡ σχετική, ποὺ βρίσκεται μόνο στὸ λόγο καὶ στὶς ἔννοιες καὶ ποὺ δὲν ἔχει κατὰ τὴν πράξη μὲ τὴν πείρα αἴσθηση ἐκείνου ποὺ ἔγινε γνωστὸ καὶ ποὺ μ᾿ αὐτὴν οἰκονομοῦμε τὴν παρούσα ζωή· καὶ ἡ πραγματικὴ ἀληθινὴ γνώση, ποὺ μὲ τὴν πείρα μόνο κατὰ τὴν πράξη χωρὶς λόγο καὶ ἔννοιες παρέχει ὅλη τὴν αἴσθηση ἐκείνου ποὺ ἔγινε γνωστὸ, μετέχοντάς το κατὰ χάρη, καὶ μὲ αὐτὴ τὴ γνώση ὑποδεχόμαστε κατὰ τὴ μελλοντικὴ κατάπαυση τὴν πάνω ἀπὸ τὴ φύση θέωση ποὺ πραγματοποιεῖται ἀδιάκοπα. Καὶ ἡ σχετικὴ βέβαια γνώση, ἐπειδὴ βρίσκεται στὸ λόγο καὶ στὶς ἔννοιες, λένε ὅτι κινεῖ τὴν ἐπιθυμία πρὸς τὴν μεθεκτικὴ κατὰ τὴν πράξη γνώση. ᾿Ενῶ ἡ γνώση μὲ τὴν ἐνέργεια ποὺ ἀπὸ τὴν πείρα καὶ μὲ μέθεξη αὐτοῦ ποὺ ἔγινε γνωστὸ παρέχει τὴν αἴσθηση, ἀπωθεῖ τὴ γνώση ποὺ βρίσκεται στὸ λόγο καὶ τὶς ἔννοιες.

Γιατὶ εἶναι ἀδύνατο, λένε οἱ σοφοί, νὰ συνυπάρχουν ἡ ἐμπειρία τοῦ Θεοῦ καὶ ὁ λόγος περὶ Θεοῦ ἢ ἡ αἴσθηση τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ νόηση γι᾿ Αὐτόν. Καὶ λόγο περὶ Θεοῦ ἀποκαλῶ τὴν γνωστικὴ θεωρία γι᾿ αὐτὸν ποὺ ἀναλογεῖ στὰ ὄντα, αἴσθηση τὴν μεθεκτικὴ πείρα τῶν πέρα ἀπὸ τὴ φύση ἀγαθῶν, καὶ νόηση τὴν ἁπλὴ καὶ ἑνιαία γνώση περὶ Θεοῦ μέσῳ τῶν ὄντων. Τὸ ἴδιο ἴσως μπορεῖ νὰ διαπιστωθεῖ καὶ σὲ κάθε ἄλλο πράγμα, ἂν ἡ ἐμπειρία αὐτοῦ τοῦ πράγματος σταματᾶ τὸ λόγο γι᾿ αὐτὸν καὶ ἡ αἴσθηση αὐτοῦ τοῦ πράγματος κάνει ἀργὴ τὴν νόηση περὶ αὐτοῦ. Πείρα λέγω τὴν ἴδια τὴ γνώση ἀπὸ τὴν ἐνέργεια, ποὺ πραγματοποιεῖται ἔπειτα ἀπὸ κάθε λόγο, καὶ αἴσθηση, τὴν ἴδια τὴ μέθεξη αὐτοῦ ποὺ ἔγινε γνωστὸ καὶ ποὺ ἐκδηλώνεται ἔπειτα ἀπὸ ὅλη τὴ νοητικὴ διαδικασία. Κι ἴσως αὐτὸ διδάσκει μυστικὰ ὁ μέγας ᾿Απόστολος λέγοντας, «εἴτε προφητεῖες εἶναι θὰ καταργηθοῦν, εἴτε ὁμιλίες σὲ διάφορες γλῶσσες θὰ πάψουν, εἴτε γνώσεις θὰ καταργηθοῦν», ἐννοώντας ὁλοφάνερα γιὰ τὴ γνώση ποὺ βρίσκεται στὸ λόγο καὶ στὶς ἔννοιες.

(῾Αγίου Μαξίμου ῾Ομολογητοῦ, Πρὸς Θαλάσσιον Περὶ Διαφόρων ᾿Απόρων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς, ᾿Ερώτησις Ξʹ. Τὸ ἀρχαῖο κείμενο: PG τ. 90, στλ. 620Β-625Β. Νεοελληνικὴ ἀπόδοσις: Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καὶ ᾿Ασκητικῶν, Ε.Π.Ε. τ. 14Γ, σελ. 186-195, Θεσσαλονίκη 1992)