Απομαγνητοφωνημένη ομιλία μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου με θέμα:
«ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΤΙΣ ΕΝΤΟΛΕΣ;»
[εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης στις 26-11-1989] -[Β 228]
Σήμερα, αγαπητοί μου, μας διηγείται ο ιερός Ευαγγελιστής Λουκάς το περιστατικό που κάποιος νεαρός, άρχων και πλούσιος, ερώτησε τον Κύριον λέγοντάς Του: «Διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω;». Και ο Κύριος τού υπέδειξε την οδόν των αρετών. «Τὰς ἐντολὰς οἶδας», του λέγει, «τις εντολές τις γνωρίζεις». Δηλαδή η οδός κατακτήσεως της αιωνίου ζωής είναι πάρα πολύ γνωστή. Είναι η οδός της τηρήσεως των εντολών.
Στον νεανίσκο, όμως, αυτόν η απάντησις αυτή ήταν απροσδόκητη· γιατί περίμενε κάτι άλλο. Επερίμενε κάτι το υπερέχον, κάτι το εκπληκτικόν. Κι όμως ο Κύριος ανέφερε την πεπατημένη εκείνη οδό, την πολύ γνωστή, της τηρήσεως των εντολών. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν πετάγματα υψηλά και νομίζουν ότι πρέπει να ανακαλύψουν ή να τους προσφερθεί όχι πια κάτι το τετριμμένο, αλλά κάτι το άλλο, κάτι το διαφορετικό, για να κατακτήσουν εκείνα που ποθεί η ψυχή των.
Εμείς όμως, αυτήν την βεβαιωτικήν απάντησιν του Κυρίου, που του είπε: «Τὰς ἐντολὰς οἶδας», δηλαδή «Τις εντολές τις γνωρίζεις», θα την μετατρέψουμε σε ερωτηματική: «Οἶδας τὰς ἐντολὰς;». «Γνωρίζεις τις εντολές;». Γιατί πρέπει να πούμε ότι εμείς οι Χριστιανοί έχομε άγνοια των εντολών του Θεού. Και δεν θα μπορούσε να μας πει ο Κύριος: «Τις εντολές τις γνωρίζεις». Αλλά τίθεται σε μας κατά ερωτηματικόν τρόπον. Γνωρίζομε τις εντολές; Αυτό το θέμα ακριβώς θα διερευνήσομε σήμερα, αγαπητοί μου, στην αγάπη σας, να ιδούμε, γνωρίζομε όντως τις εντολές;
Τι είναι οι εντολές; Εκείνα που εντέλλεται ο Θεός, εκείνα που παραγγέλλει. Εκείνα επί των οποίων ευχαριστείται ο Θεός, όταν εφαρμόζονται από τον άνθρωπο. Εκείνα που συνιστούν τις καλές σχέσεις του ανθρώπου με τον Θεό. Αυτό είναι οι εντολές. Γι’ αυτό γράφει και ο Απόστολος Παύλος εις την προς Ρωμαίους επιστολή του: «Καὶ μὴ συσχηματίζεσθαι τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλὰ μεταμορφοῦσθαι τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοὸς ὑμῶν, εἰς τὸ δοκιμάζειν ὑμᾶς τί τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, τὸ ἀγαθὸν καὶ εὐάρεστον καὶ τέλειον». Ας προσέξομε τι γράφει ο Απόστολος Παύλος εδώ, αγαπητοί μου, εις τους Ρωμαίους. Καταρχάς, κατά έναν αρνητικόν τρόπον, συνιστά και λέγει εις τους Χριστιανούς της Ρώμης να μην συσχηματίζονται με τον κόσμον. Μην παίρνουν το ίδιο σχήμα που έχει ο κόσμος. Ο κόσμος είναι ένα σχήμα. Ένα σχήμα βέβαια του παρόντος αιώνος. Μέσα εις αυτό το σχήμα έρχονται πολλοί Χριστιανοί να τοποθετηθούν. «Σχήμα» θα πει «καλούπι», θα πει «φόρμα». Μέσα στο οποίο καλούπι έρχονται τώρα να καλουπιαστούν και να πάρουν την αυτήν μορφήν οι Χριστιανοί. Τι λέγει λοιπόν ο Απόστολος; «Όχι. Μη συσχηματίζεσθε», λέγει, «με τον κόσμον αυτόν». Αυτό αποτελεί μία βασική προϋπόθεση για να δημιουργηθεί μια, θα λέγαμε, μεταμόρφωση του νου μας, μια μεταμόρφωση της νοοτροπίας μας. Τι είπε; «Ἀλλὰ μεταμορφοῦσθαι τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοὸς ὑμῶν». «Αλλά εις το να μεταμορφώνεσθε, στο να αλλάζετε, η νοοτροπία σας, ο νους σας, και τούτο θα αποτελεί το κριτήριον με το οποίον θα μπορείτε να δείτε ποιες είναι οι εντολές του Θεού, ποιο είναι το θέλημα του Θεού». Στο να μπορέσομε δηλαδή να δοκιμάσομε, «εἰς τὸ δοκιμάζειν ὑμᾶς». Εις το να μπορέσομε να δοκιμάσομε, δηλαδή να μάθομε, να εξακριβώσομε με εμπειρικόν τρόπον το θέλημα του Θεού, τις εντολές του Θεού· οι οποίες, κατά τον Απόστολο Παύλο, όπως είδαμε εδώ, οι εντολές του Θεού εμφανίζονται με τρία γνωρίσματα.
Πρώτα πρώτα είναι το ότι η εντολή του Θεού ή το θέλημα του Θεού - το ίδιο είναι- ότι είναι αγαθόν. Πρώτον λοιπόν ότι το θέλημα του Θεού είναι αγαθόν. Όχι κακόν. Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός δεν επιθυμεί, ούτε θέτει βεβαίως εντολές που οδηγούν στο κακό τον άνθρωπον. Δεν ζηλεύει τον άνθρωπο, όπως είπαν διάφοροι ερμηνευταί μέσα στους αιώνες. Όχι. Ο Θεός δεν θέτει παγίδα εις τον άνθρωπον. Δεν θέτει εντολή που να δημιουργήσει και αποφέρει το κακό, ούτε την βλάβη· γιατί απλούστατα ο άνθρωπος είναι κτίσμα του Θεού, είναι Πατέρας μας και δεν μπορεί παρά να μας αγαπά. Κάποτε είπε ότι «Εσείς, πονηροί όντες, ξέρετε στα παιδιά σας να δίνετε αγαθά πράγματα. Όταν σας ζητήσουν», λέγει, «ψωμί δεν δίνετε πέτρα. Όταν σας ζητήσουν ένα αβγό, δεν τους δίνετε έναν σκορπιό. Άμα σας ζητήσουν ψάρι, δεν τους δίνετε ένα φίδι. Σεις λοιπόν, παρότι είσαστε πονηροί άνθρωποι, ξέρετε να δίνετε στα παιδιά σας καλά πράγματα. Ο Πατέρας σας ο ουράνιος, πόσο περισσότερο θα δώσει το αγαθόν;». Η εντολή λοιπόν που θα δώσει είναι αγαθή. Και σκοπόν έχει να περιφρουρήσει τον άνθρωπον. Με τρόπον που να τον οδηγήσει τελικά και εις το αγαθόν.
Σήμερα δυστυχώς, αγαπητοί μου, καταστρατηγούμε τις εντολές του Θεού, όπως είναι η νηστεία, όπως είναι η σωφροσύνη, δηλαδή η εγκράτεια, η αγνότητα, με την στενή σημασία της λέξεως «σωφροσύνη». Γιατί; Γιατί νομίζομε ότι όταν ο Θεός εντέλλεται την νηστείαν ή την σωφροσύνη, δηλαδή να μείνεις αγνός μέχρι τον γάμο σου, και το αγόρι και το κορίτσι, ότι αυτό θα έχει αντίκτυπο εις την υγεία μας, ότι θα αρρωστήσουμε, θα πάθουμε κάτι κακό. Και συνεπώς οι εντολές που θέτει ο Θεός είναι βλαβερές και επικίνδυνες. Είναι δυνατόν ποτέ; Ο Θεός είναι ο κατασκευαστής μας. Και δεν γνωρίζει τι είναι εκείνο που εντελλόμενος σε μας θα μας βοηθήσει και θα μας ευεργετήσει και θα μας περιφρουρήσει; Είναι δυνατόν ποτέ; Το θέλημα λοιπόν του Θεού φέρεται ως αγαθόν. Οι εντολές δηλαδή.
Δεύτερον. Το θέλημα του Θεού φέρεται ως ευάρεστον. Δηλαδή εκείνο που θα αρέσει εις τον Θεόν, όταν ο άνθρωπος το εφαρμόσει. Λέγει επί παραδείγματι ο Απόστολος Παύλος, γράφει στους Κολοσσαείς: «Τὰ τέκνα ὑπακούετε τοῖς γονεῦσι κατὰ πάντα - Αυτό τι αποτελεί; Μια εντολή. Ποια εντολή; «Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου…». Τα παιδιά λοιπόν να υπακούουν κατά πάντα εις τους γονείς των-· τοῦτο γάρ ἐστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ». «Γιατί αυτό», λέγει, «είναι ευάρεστο εις τον Κύριον». Ακόμη λέγει ότι πρέπει τα παιδιά να αποδίδουν τιμάς εις τους προγόνους· όπως είναι, όχι μόνο οι γονείς, αλλά όπως είναι ο παππούς και η γιαγιά. Να αποδώσουν –κοιτάξτε- τιμάς εις τους προγόνους. Να τους τιμήσουν. Πάλι κι εκεί λέγει ο Απόστολος Παύλος, γιατί αυτό είναι ευάρεστον εις τον Θεόν. Βλέπετε λοιπόν αγαπητοί μου, ότι εκείνο που ο Θεός εντέλλεται, στο τέλος απολήγει το να είναι ευάρεστο εις Αυτόν. Εάν ο άνθρωπος το εφαρμόσει.
Βλέπομε τον Άβελ· με την θυσία του ο Άβελ ευηρέστησε εις τον Θεόν. Ο Ενώχ, επειδή, λέγει, ευηρέστησε εις τον Θεόν, μετετέθη. Δηλαδή δεν δοκίμασε θάνατον. Αλλά μετετέθη. Πού; Όπου και ο προφήτης Ηλίας. Ακόμη ο Νώε, επειδή ευηρέστησε εις τον Θεόν, και ευηρέστησε, ξέρετε, δια της πίστεως, γι’ αυτό ακριβώς και δεν επνίγη εις τον κατακλυσμόν ο Νώε. Ο Αβραάμ το ίδιο. Ο Ιακώβ, που του λέει ο Θεός «Εγώ θα σε προστατεύω». Γιατί; Διότι ο Ιακώβ ευηρέστησε εις τον Θεόν. Ο Ιωσήφ, το ενδέκατο παιδί του Ιακώβ, ο Μωυσής, οι προφήται, ο Δανιήλ, ο οποίος ονομάστηκε από τον Θεό «ἀνήρ ἐπιθυμιῶν», δηλαδή «άνδρας αγαπητός, άνδρας που μπαίνει μες στην καρδιά». Και άλλοι πολλοί και πολλοί και πολλοί ευηρέστησαν εις τον Θεόν. Γράφει ο Απόστολος Παύλος: «Διὸ φιλοτιμούμεθα, εἴτε ἐνδημοῦντες εἴτε ἐκδημοῦντες, εὐάρεστοι τῷ Κυρίῳ εἶναι». Είδατε; «Φιλοτιμούμεθα», λέγει. Βλέπετε ότι το φιλότιμο εις τον άνθρωπον είναι μια λειτουργία πάρα πολύ σπουδαία. Φιλοτιμούμεθα, λοιπόν, είτε ζούμε στην ζωή αυτή, είτε δεν ζούμε εις την ζωήν αυτήν, όπου κι αν βρισκόμεθα, να κάνομε το ευάρεστον εις τον Κύριον. Εκείνο που Του αρέσει. Θα λέγαμε, ο Θεός ευαρεστείται σήμερα να είμεθα εις τον ναό Του, να Τον λατρεύομε; Ασφαλώς ναι. Κ.ο.κ.
Ακόμη, τρίτον, το θέλημα του Θεού είναι τέλειον. Τι θα πει αυτό; Σημαίνει ότι δεν μπορείς να διορθώσεις το θέλημα του Θεού ή να κάνεις κριτική στο θέλημα του Θεού, στις εντολές του Θεού. Όταν ο Χριστιανός, αγαπητοί μου, συνειδητοποιήσει ότι το θέλημα του Θεού είναι τέλειον και δεν χωράει τίποτε να διορθώσει, τότε έχει εμπιστοσύνη εις τον Θεόν, τότε ο λογισμός του αναπαύεται. Μιλάμε πολλές φορές για ειρήνη. Πώς είναι η ειρήνη; Και πώς έρχεται η ειρήνη; Δείξε εμπιστοσύνη στην αγάπη του Θεού, πες ότι οι εντολές του Κυρίου είναι αληθείς, είναι τέλειες και τότε ο λογισμός σου θα αναπαυθεί: «Ο Κύριος το είπε, ο Κύριος ξέρει». Τι ωραίο πράγμα είναι αυτό!
Αν ερωτήσετε, πόσες είναι οι εντολές του Θεού, σίγουρα θα σπεύσουν κάποιοι να μας πουν ότι οι εντολές του Θεού είναι δέκα. Αγαπητοί μου, αυτές οι δέκα εντολές δεν είναι, παρά, θα λέγαμε, μία συνισταμένη όλων των εντολών που προσφέρει ο Θεός. Και πού είναι αυτές οι εντολές; Ολόκληρη η Παλαιά Διαθήκη και ολόκληρη η Καινή Διαθήκη είναι εντολές. Εκφράζει ολόκληρη η Αγία Γραφή, σε κάθε της θέση, σε κάθε της σημείο, την εντολή του Θεού, το θέλημα του Θεού.
Οι πρώτες εντολές που δόθηκαν εις τον άνθρωπο, πιστεύω το γνωρίζετε, ήσαν τρεις. Ήταν η εργασία στον Παράδεισον, εντολή, «Να εργάζεσθε», λέει, «στον Παράδεισο», το δεύτερον η φυλακή του Παραδείσου, δηλαδή το φύλαγμα, «Να φυλάτε τον Παράδεισον» και η τρίτη εντολή ήταν η νηστεία: «Δεν θα φάτε από τον καρπόν αυτόν. Από τα άλλα φάτε, από τον καρπόν αυτόν όχι». Όπως λέμε: Θα φας ψάρι τώρα την Σαρακοστή που έχομε των Χριστουγέννων, δεν θα φας κρέας και τα παράγωγα του κρέατος, γάλα και τυρί κ.τ.λ. Αυτό μπορείς, εκείνο δεν μπορείς. Βλέπετε λοιπόν ότι οι πρώτες εντολές που δόθηκαν εις τον άνθρωπο ήσαν αυτές, στον Αδάμ και την Εύα. Και δόθηκαν μέσα εις τον Παράδεισον. Ακριβώς για να μην χάσουν τον Παράδεισον.
Όταν ο Κύριος είπε ακόμη στις Μυροφόρες γυναίκες εκείνο το «Χαίρετε», το μυαλό μας δεν πάει παρά μόνον ότι είναι ένας χαιρετισμός. Δηλαδή πώς λέμε: «Χαίρετε, καλημέρα σας, χαίρετε!». Κι όμως δεν ήταν παρά μία εντολή. Το σκεφτήκατε; Ποια εντολή; Να έχουν χαρά. «Χαίρετε». «Να έχετε χαρά». Γιατί; Γιατί η παράβαση της εντολής θα ήταν να μην αντιληφθούν την Ανάσταση του Χριστού και να λυπώνται. Γιατί λοιπόν να λυπάσαι; Εγώ σου δίνω την εντολή να έχεις χαρά. Θα μου πείτε, γιατί η εντολή, η χαρά φθάνει στο σημείο να εντέλλεται; Δηλαδή να γίνεται εντολή; Ναι. Γιατί ο άνθρωπος, αγαπητοί μου, με τον λογισμό του διαστρέφει τα πράγματα. Ή έχει μία νωθρότητα. Γι'αυτό πρέπει… όπως και η αγάπη, λέμε είναι εντολή, τι θα πει η αγάπη είναι εντολή; Δηλαδή μου δίνεις την εντολή να σε αγαπώ; Φερειπείν ποιος άνδρας θα έλεγε στη γυναίκα του: «Σου δίνω την εντολή να με αγαπάς»; Κατανοείτε αυτό; Αυτό δείχνει ένα κατάντημα· που δείχνει μία νωθρότητα. Όταν πράγματα που θα έπρεπε να ήσαν αυθόρμητα, γίνονται εντολή. Πράγματι ο άνθρωπος με την πτώση του παρουσιάζει αυτήν την νωθρότητα, αυτήν την αδράνεια. Και πρέπει για να δραστηριοποιηθεί, εκείνα που θα ήσαν αυτονόητα, πηγαία, να γίνουν εντολές. Βέβαια περιττόν να σας πω ότι όταν ο άνθρωπος ωριμάσει, τότε πια δεν τηρεί τις εντολές· τις ξεπερνά. Όπως…η τροχαία σου λέγει: «Θα περάσεις μέσα από τα καρφιά, θα περάσεις από δω εκεί», σου λέει, για τους πεζούς εννοείται. Αυτό, θες δεν θες, θα το κάνεις. Όταν όμως συνειδητοποιήσεις μέσα σου μία εύρυθμη κυκλοφορία στην πόλη, δεν είναι ανάγκη να σου το πει αυτό η τροχαία. Ούτε ακόμη είναι ανάγκη να σε παρακολουθεί. Ακόμη και κανείς να μην υπάρχει στον δρόμο, να είσαι μόνος σου στον δρόμο, θα κάνεις εκείνο που πρέπει. Γιατί; Γιατί συνειδητοποίησες, ξεπέρασες την εντολή. Και πια αυτά έρχονται αυθορμήτως από μέσα.
Aκόμη ο Απόστολος Παύλος για την χαρά που σας είπα, γράφει στους Φιλιππησίους στο 4ο κεφάλαιο: «Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε(:Να έχετε πάντοτε την χαρά του Κυρίου)· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε(:Θα σας το ξαναπώ: να έχετε χαρά)». Λέμε πολλές φορές σε έναν που πενθεί: «Ε, όχι να λυπάσαι έτσι». Για να καταλάβετε ότι είναι εντολή. «Μα, δεν μπορώ». «Είναι αμαρτία να λυπάσαι. Να έχεις χαρά». «Μα πέθανε ο άνθρωπός μου, έπαθα δυστύχημα ή ό,τι άλλο». «Πρόσεξε, δεν θέλομε να σου πούμε να μην πενθήσεις· αλλά με το μέτρο. Άκου την εντολή του Θεού». Να πώς μπαίνει η εντολή. Γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεπεράσει την λύπη του. Να έχεις χαρά. Το φαντάζεστε αυτό; Συνεχίζει ο Απόστολος και λέει στους Φιλιππησίους: «Τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις. Ὁ Κύριος ἐγγύς». Θα λέγατε: «Τι εντολές υπάρχουν;». Ακούστε πόσες εντολές υπάρχουν σε αυτό το χωρίο. Πρώτα πρώτα είναι η εντολή της χαράς. «Θα έχετε χαρά». Χριστιανός που δεν έχει χαρά εις τον παρόντα κόσμο κάτι δεν πάει καλά στη ζωή του για να μην έχει χαρά. Δεύτερον: «Πρέπει να γίνει γνωστή στους ανθρώπους η επιείκειά σας». Να είσαστε επιεικείς. Εντολή είναι αυτό. Ακόμη, τρίτον: «Πρέπει να αναθέσετε τα πάντα, μηδέν μεριμνάτε, στην πρόνοια και την αγάπη του Θεού». Εντολή είναι αυτό. Ο Κύριος δεν είπε: «Μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε» κ.τ.λ; Εντολή είναι αυτό. Κι ακόμη, αν θέλετε, και μία δογματική γνώσις· που κι αυτό είναι εντολή να το μάθομε. Ποια είναι αυτή η δογματική γνώσις; «Ὁ Κύριος ἐγγύς». Πώς ἐγγύς; Εγγύς, θα λέγαμε, τροπικά; Βεβαίως ο Κύριος είναι εγγύς τροπικά. Χρονικά είναι εγγύς ο Κύριος. Είναι κοντά, είναι πλησίον. Ο Κύριος έρχεται. Αν πεις «ο Κύριος χρονίζει» είναι παράβασις. Βλέπετε λοιπόν ότι μέσα σε αυτόν τον στίχον βρίσκομε τέσσερις εντολές που δίδει ο λόγος του Θεού;
Ο Κύριος είπε στους μαθητάς Του… για να ιδείτε μερικά ακόμα, μετά την Ανάστασή Του: «Περιμένετε λίγες μέρες εδώ εις τα Ιεροσόλυμα, μην απομακρυνθείτε, για να πάρετε την επαγγελία του Πατρός μου, δηλαδή το Άγιον Πνεύμα». Τι ήτο αυτό; Εντολή. Ακόμη τι είπε ο Κύριος: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἒθνη». Τι είναι αυτό; Εντολή. Όταν ανεστήθη, όπως ξέρετε, τους είπε, παρήγγειλε, με τις γυναίκες τις Μυροφόρες, τους παρήγγειλε ότι θα συναντηθούν εις την Γαλιλαία. Οι μαθηταί δεν πήγαν στην Γαλιλαία. Ήταν εντολή. Τι έκαναν εδώ οι μαθηταί; Παρέβησαν την εντολή του Χριστού.
Ώστε βλέπομε ότι κάθε λόγος του Θεού, τόσο στην Παλαιά Διαθήκη, όσο και εις την Καινή Διαθήκη, είναι το θέλημα το αμετάθετον του Θεού. Χωρίς να κάνομε καμιά κριτική. Ο Κύριος είπε: «Ὃς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων - δηλαδή δεν εφαρμόσει μία από αυτές τις εντολές τις νομιζόμενες μικρές, νομιζόμενες, δεν υπάρχουν μεγάλες και μικρές εντολές. Φερειπείν πολλοί λένε: «Και τι είναι η νηστεία; Μικρή εντολή» - ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν». «Ἐλάχιστος» θα πει τιποτένιος. Εσύ κρίνεις τις εντολές του Θεού ότι είναι τιποτένιες; Ε, τιποτένιος κι εσύ θα κληθείς, όταν θα έρθει η ημέρα εκείνη της κρίσεως.
Συνεπώς βλέπομε εδώ ότι η γνώσις των εντολών του Θεού, αγαπητοί μου, δεν είναι αυτονόητη. Απλούστατα χρειάζεται διαρκής μελέτη των Γραφών, διαρκής ακρόασις του λόγου του Θεού, των Γραφών, για να μάθομε ποιες είναι οι εντολές του Θεού, δηλαδή το θέλημα του Θεού. Γι' αυτό τον λόγο οι άνθρωποι, επειδή δεν έχουν μελέτη και ούτε ακρόαση, παραβαίνουν τις εντολές του Θεού, αλλά τις παραβαίνουν από άγνοια. Αλλά η άγνοια είναι γνωστό ότι δεν επιτρέπεται.
Οι εντολές του Θεού ακόμη, αγαπητοί μου, έχουν και αρνητικόν και θετικόν χαρακτήρα. Εντελλόμεθα τι δεν πρέπει να κάνομε. Τι είπε εις τον νεανίσκον; «Οὐ μοιχεύσεις». Εντελλόμεθα τι πρέπει να κάνομε. Θετικός χαρακτήρας. «Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου». Συνεπώς πρέπει να τηρούμε τις εντολές, όσες, όπως προσφέρονται, αρνητικές και θετικές, χωρίς να κάνομε καμία επιλογή ή να είμεθα στις εντολές του Θεού εκλεκτικοί. Να πούμε: «Α, αυτή καλή είναι, την εφαρμόζω. Την άλλη, ε, όχι, δεν πειράζει, την απορρίπτω». Είτε θεωρητικώς, είτε πρακτικώς. Λέγει ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος: «Ὃστις γὰρ ὅλον τὸν νόμον τηρήσῃ, πταίσῃ δὲ ἐν ἑνί –«Να εφαρμόσεις όλες τις εντολές, αλλά πταίσεις σε μία εντολή»-, γέγονε πάντων ἔνοχος - «Αυτός», λέγει, έχει γίνει ένοχος όλων των εντολών»- ὁ γὰρ εἰπὼν μὴ μοιχεύσῃς, εἶπε καὶ μὴ φονεύσῃς· εἰ δὲ οὐ μοιχεύσεις, φονεύσεις δέ, γέγονας παραβάτης νόμου». «Γιατί Εκείνος που είπε μη μοιχεύσεις, είπε και μη φονεύσεις. Αν δεν μοιχεύσεις, αλλά φονεύσεις, τότε έγινες παραβάτης όλου του νόμου». Δεν είναι δύσκολο να το καταλάβουμε, αγαπητοί μου. Μπορεί να είσαι σπουδαίος άνθρωπος… κάνεις μια κλοπή· έντιμος, κάνεις μια κλοπή. Σε πάνε στη φυλακή. Δεν σου λένε ότι… «Ξέρεις επειδή είσαι έντιμος, ε, τέλος πάντων, μια κλοπή έκανες, δεν είναι και τίποτα σπουδαίο πράγμα». Πας στην φυλακή. Είσαι παραβάτης ενός νόμου. Πας στην φυλακή. Για να το καταλάβομε τι θα πει είμαι ένοχος απέναντι στον Θεό, έστω κι αν έχω παραβεί μία εντολή.
Εξάλλου, η απόδειξις ότι πιστεύομε είναι η τήρησις των εντολών. Λένε μερικοί: «Πιστεύω στον Θεό». Δεν πάνε στην Εκκλησία. Μα εάν πιστεύεις, τότε θα πρέπει να πας στην Εκκλησία. Λένε μερικοί: «Αγαπώ την μάνα μου και τον πατέρα μου». Δεν τους δίνουν όμως σημασία στην μάνα τους και τον πατέρα τους. Μα πώς αγαπάς την μάνα σου και τον πατέρα σου; Εάν δεν δίνεις σημασία ή δεν τους φέρνεις τα πρέποντα, τα δέοντα, για να τραφούν κ.λπ. κ.λπ. Έτσι υπάρχει μία αντίφασις εδώ. «Τί τὸ ὄφελος, ἀδελφοί μου, - λέγει ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος- ἐὰν πίστιν λέγῃ τις ἔχειν, ἔργα δὲ μὴ ἔχῃ;». Λες ότι πιστεύεις; Πρέπει να υπάρξει μία προσαρμογή της πίστεως με τα έργα. Έχεις έργα; Πρέπει να έχεις και πίστη.
Πράγματι, οι εντολές του Θεού, αγαπητοί μου, επεκτείνονται σε όλους τους τομείς των σχέσεων του ανθρώπου προς τον Θεό, τον εαυτόν του και τον πλησίον. Γι'αυτό και οι εντολές στον 118 Ψαλμό έχουν δέκα ονόματα. Ή καλύτερα, αν θέλετε, ο λόγος του Θεού παίρνει δέκα ονόματα που είναι εντολές. Ακούσατε. Γιατί η λέξις «εντολή» είναι ένα από τα δέκα ονόματα. Λέγει, λέγονται: «Μαρτύρια», «ἐντολαί», «δικαιώματα», «κρίματα», «κρίσεις», «λόγοι», «ὁδοί», «ἀλήθεια», «διάταξις», «νόμος». Δέκα ονόματα. Θα σας πω ένα… εκεί που λέει «δικαιώματα». Είναι εντολές. Ποιες είναι; Εκείνες που αφορούν στην λατρεία του Θεού, στα δικαιώματα του Θεού. Έχομε την εντολή να λατρεύσουμε τον Θεό. Η Θεία Λειτουργία ως λατρεία ανήκει στα δικαιώματα του Θεού. Δηλαδή στις εντολές εκείνες που αφορούν στην λατρεία του Θεού. Πρέπει κάθε Κυριακή και μεγάλη γιορτή να τελέσουμε την Θεία Λειτουργία. Οφείλομε δε αφού τελέσουμε την Θεία Λειτουργία και να εκκλησιαζόμεθα. Είναι εντολή του Θεού. Γιατί αφορά, σας είπα, στα δικαιώματα του Θεού.
Ακόμη η τήρησις των εντολών είναι η οδός γνώσεως του Θεού. Είναι η ἐπίβασις ή ἀνάβασις, κατά τους πατέρες, της θεωρίας. Δεν θα φθάσεις στην θεωρία αν δεν ανεβείς επάνω εις την πράξιν. Όταν ο Κύριος πρόβαλε στον νεανίσκο την τήρησιν των εντολών, πίσω από αυτές εκρύπτετο ο Ίδιος. Αυτό είναι σημαντικό, προσέξατέ το. Κι όταν ο νεανίσκος βεβαίωνε ότι ετήρησε τις εντολές, ο Κύριος τού είπε: «Έλα από πίσω μου». Δηλαδή «Δεῦρο ἀκολούθει μοι». «Έλα από πίσω μου. Έλα μαζί μου». Δηλαδή «Οι εντολές που είπες τήρησες, τώρα σε οδηγούν σε Εκείνον που σου έδωσε τις εντολές. Δηλαδή είμαι Εγώ. Εγώ είμαι Εκείνος που κρύπτομαι πίσω από τις εντολές». Συνεπώς οι εντολές μάς οδηγούν εις τον Κύριον. Ο Κύριος δεν θα προσμετρήσει αν τηρήσαμε τούτη ή εκείνη την εντολή κατά νομικιστικόν τρόπον και χαρακτήρα, αλλά αν με τις εντολές γινήκαμε κατάλληλοι να ζήσομε μαζί Του στην Βασιλεία του Θεού. Έτσι, δεν πρέπει να βλέπομε τι τηρήσαμε ή δεν τηρήσαμε, αλλά τι γινήκαμε ή ακόμα υστερούμε. Φτιάχτηκα; Έγινα;
Αγαπητοί, μάθαμε ότι εκείνος ο νεανίσκος, παρότι ετήρησε τις εντολές, απέτυχε στον τελικό σκοπό της τηρήσεως των εντολών. Έχασε τον Κύριον. Λυπήθηκε και έφυγε. Είχε κάνει σκοπό της πνευματικής του ζωής την τήρηση των εντολών και όχι τον νομοθέτην, τον Ιησούν Χριστόν. Κάποια μέρα οι εντολές θα καταργηθούν· γιατί δεν θα χρειάζονται. Λέει ο Απόστολος: «Ὃταν δὲ ἔλθῃ τὸ τέλειον, τὸ ἐκ μέρους καταργηθήσεται». Τότε θα έχομε γνωρίσει τον Κύριον. Ο νεανίσκος γύρισε την πλάτη του, σας είπα, γιατί δεν έβλεπε πίσω από τις εντολές τον Κύριον.
Αγαπητοί, να τηρούμε τις εντολές. Να μην λησμονούμε ότι μ’ αυτές πρέπει να μεταμορφωθούμε. Να γίνομε καινούριοι άνθρωποι, καινοί - το «και-» με άλφα γιώτα. Για να μπορούμε να δούμε το πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. «Ὃτι ὀψόμεθα αὐτὸν –λέει ο ευαγγελιστής Ιωάννης- καθώς ἐστι. Καὶ πᾶς ὁ ἔχων τὴν ἐλπίδα ταύτην ἐπ᾿ αὐτῷ ἁγνίζει ἑαυτόν». Τηρεί τις εντολές, καθαρίζεται, μεταμορφώνεται, γιατί έχει την ελπίδα να δει το πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ
και με απροσμέτρητη ευγνωμοσύνη στον πνευματικό μας καθοδηγητή μακαριστό γέροντα Αθανάσιο Μυτιληναίο,
μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
Σήμερα, αγαπητοί μου, μας διηγείται ο ιερός Ευαγγελιστής Λουκάς το περιστατικό που κάποιος νεαρός, άρχων και πλούσιος, ερώτησε τον Κύριον λέγοντάς Του: «Διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω;». Και ο Κύριος τού υπέδειξε την οδόν των αρετών. «Τὰς ἐντολὰς οἶδας», του λέγει, «τις εντολές τις γνωρίζεις». Δηλαδή η οδός κατακτήσεως της αιωνίου ζωής είναι πάρα πολύ γνωστή. Είναι η οδός της τηρήσεως των εντολών.
Στον νεανίσκο, όμως, αυτόν η απάντησις αυτή ήταν απροσδόκητη· γιατί περίμενε κάτι άλλο. Επερίμενε κάτι το υπερέχον, κάτι το εκπληκτικόν. Κι όμως ο Κύριος ανέφερε την πεπατημένη εκείνη οδό, την πολύ γνωστή, της τηρήσεως των εντολών. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν πετάγματα υψηλά και νομίζουν ότι πρέπει να ανακαλύψουν ή να τους προσφερθεί όχι πια κάτι το τετριμμένο, αλλά κάτι το άλλο, κάτι το διαφορετικό, για να κατακτήσουν εκείνα που ποθεί η ψυχή των.
Εμείς όμως, αυτήν την βεβαιωτικήν απάντησιν του Κυρίου, που του είπε: «Τὰς ἐντολὰς οἶδας», δηλαδή «Τις εντολές τις γνωρίζεις», θα την μετατρέψουμε σε ερωτηματική: «Οἶδας τὰς ἐντολὰς;». «Γνωρίζεις τις εντολές;». Γιατί πρέπει να πούμε ότι εμείς οι Χριστιανοί έχομε άγνοια των εντολών του Θεού. Και δεν θα μπορούσε να μας πει ο Κύριος: «Τις εντολές τις γνωρίζεις». Αλλά τίθεται σε μας κατά ερωτηματικόν τρόπον. Γνωρίζομε τις εντολές; Αυτό το θέμα ακριβώς θα διερευνήσομε σήμερα, αγαπητοί μου, στην αγάπη σας, να ιδούμε, γνωρίζομε όντως τις εντολές;
Τι είναι οι εντολές; Εκείνα που εντέλλεται ο Θεός, εκείνα που παραγγέλλει. Εκείνα επί των οποίων ευχαριστείται ο Θεός, όταν εφαρμόζονται από τον άνθρωπο. Εκείνα που συνιστούν τις καλές σχέσεις του ανθρώπου με τον Θεό. Αυτό είναι οι εντολές. Γι’ αυτό γράφει και ο Απόστολος Παύλος εις την προς Ρωμαίους επιστολή του: «Καὶ μὴ συσχηματίζεσθαι τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλὰ μεταμορφοῦσθαι τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοὸς ὑμῶν, εἰς τὸ δοκιμάζειν ὑμᾶς τί τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, τὸ ἀγαθὸν καὶ εὐάρεστον καὶ τέλειον». Ας προσέξομε τι γράφει ο Απόστολος Παύλος εδώ, αγαπητοί μου, εις τους Ρωμαίους. Καταρχάς, κατά έναν αρνητικόν τρόπον, συνιστά και λέγει εις τους Χριστιανούς της Ρώμης να μην συσχηματίζονται με τον κόσμον. Μην παίρνουν το ίδιο σχήμα που έχει ο κόσμος. Ο κόσμος είναι ένα σχήμα. Ένα σχήμα βέβαια του παρόντος αιώνος. Μέσα εις αυτό το σχήμα έρχονται πολλοί Χριστιανοί να τοποθετηθούν. «Σχήμα» θα πει «καλούπι», θα πει «φόρμα». Μέσα στο οποίο καλούπι έρχονται τώρα να καλουπιαστούν και να πάρουν την αυτήν μορφήν οι Χριστιανοί. Τι λέγει λοιπόν ο Απόστολος; «Όχι. Μη συσχηματίζεσθε», λέγει, «με τον κόσμον αυτόν». Αυτό αποτελεί μία βασική προϋπόθεση για να δημιουργηθεί μια, θα λέγαμε, μεταμόρφωση του νου μας, μια μεταμόρφωση της νοοτροπίας μας. Τι είπε; «Ἀλλὰ μεταμορφοῦσθαι τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοὸς ὑμῶν». «Αλλά εις το να μεταμορφώνεσθε, στο να αλλάζετε, η νοοτροπία σας, ο νους σας, και τούτο θα αποτελεί το κριτήριον με το οποίον θα μπορείτε να δείτε ποιες είναι οι εντολές του Θεού, ποιο είναι το θέλημα του Θεού». Στο να μπορέσομε δηλαδή να δοκιμάσομε, «εἰς τὸ δοκιμάζειν ὑμᾶς». Εις το να μπορέσομε να δοκιμάσομε, δηλαδή να μάθομε, να εξακριβώσομε με εμπειρικόν τρόπον το θέλημα του Θεού, τις εντολές του Θεού· οι οποίες, κατά τον Απόστολο Παύλο, όπως είδαμε εδώ, οι εντολές του Θεού εμφανίζονται με τρία γνωρίσματα.
Πρώτα πρώτα είναι το ότι η εντολή του Θεού ή το θέλημα του Θεού - το ίδιο είναι- ότι είναι αγαθόν. Πρώτον λοιπόν ότι το θέλημα του Θεού είναι αγαθόν. Όχι κακόν. Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός δεν επιθυμεί, ούτε θέτει βεβαίως εντολές που οδηγούν στο κακό τον άνθρωπον. Δεν ζηλεύει τον άνθρωπο, όπως είπαν διάφοροι ερμηνευταί μέσα στους αιώνες. Όχι. Ο Θεός δεν θέτει παγίδα εις τον άνθρωπον. Δεν θέτει εντολή που να δημιουργήσει και αποφέρει το κακό, ούτε την βλάβη· γιατί απλούστατα ο άνθρωπος είναι κτίσμα του Θεού, είναι Πατέρας μας και δεν μπορεί παρά να μας αγαπά. Κάποτε είπε ότι «Εσείς, πονηροί όντες, ξέρετε στα παιδιά σας να δίνετε αγαθά πράγματα. Όταν σας ζητήσουν», λέγει, «ψωμί δεν δίνετε πέτρα. Όταν σας ζητήσουν ένα αβγό, δεν τους δίνετε έναν σκορπιό. Άμα σας ζητήσουν ψάρι, δεν τους δίνετε ένα φίδι. Σεις λοιπόν, παρότι είσαστε πονηροί άνθρωποι, ξέρετε να δίνετε στα παιδιά σας καλά πράγματα. Ο Πατέρας σας ο ουράνιος, πόσο περισσότερο θα δώσει το αγαθόν;». Η εντολή λοιπόν που θα δώσει είναι αγαθή. Και σκοπόν έχει να περιφρουρήσει τον άνθρωπον. Με τρόπον που να τον οδηγήσει τελικά και εις το αγαθόν.
Σήμερα δυστυχώς, αγαπητοί μου, καταστρατηγούμε τις εντολές του Θεού, όπως είναι η νηστεία, όπως είναι η σωφροσύνη, δηλαδή η εγκράτεια, η αγνότητα, με την στενή σημασία της λέξεως «σωφροσύνη». Γιατί; Γιατί νομίζομε ότι όταν ο Θεός εντέλλεται την νηστείαν ή την σωφροσύνη, δηλαδή να μείνεις αγνός μέχρι τον γάμο σου, και το αγόρι και το κορίτσι, ότι αυτό θα έχει αντίκτυπο εις την υγεία μας, ότι θα αρρωστήσουμε, θα πάθουμε κάτι κακό. Και συνεπώς οι εντολές που θέτει ο Θεός είναι βλαβερές και επικίνδυνες. Είναι δυνατόν ποτέ; Ο Θεός είναι ο κατασκευαστής μας. Και δεν γνωρίζει τι είναι εκείνο που εντελλόμενος σε μας θα μας βοηθήσει και θα μας ευεργετήσει και θα μας περιφρουρήσει; Είναι δυνατόν ποτέ; Το θέλημα λοιπόν του Θεού φέρεται ως αγαθόν. Οι εντολές δηλαδή.
Δεύτερον. Το θέλημα του Θεού φέρεται ως ευάρεστον. Δηλαδή εκείνο που θα αρέσει εις τον Θεόν, όταν ο άνθρωπος το εφαρμόσει. Λέγει επί παραδείγματι ο Απόστολος Παύλος, γράφει στους Κολοσσαείς: «Τὰ τέκνα ὑπακούετε τοῖς γονεῦσι κατὰ πάντα - Αυτό τι αποτελεί; Μια εντολή. Ποια εντολή; «Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου…». Τα παιδιά λοιπόν να υπακούουν κατά πάντα εις τους γονείς των-· τοῦτο γάρ ἐστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ». «Γιατί αυτό», λέγει, «είναι ευάρεστο εις τον Κύριον». Ακόμη λέγει ότι πρέπει τα παιδιά να αποδίδουν τιμάς εις τους προγόνους· όπως είναι, όχι μόνο οι γονείς, αλλά όπως είναι ο παππούς και η γιαγιά. Να αποδώσουν –κοιτάξτε- τιμάς εις τους προγόνους. Να τους τιμήσουν. Πάλι κι εκεί λέγει ο Απόστολος Παύλος, γιατί αυτό είναι ευάρεστον εις τον Θεόν. Βλέπετε λοιπόν αγαπητοί μου, ότι εκείνο που ο Θεός εντέλλεται, στο τέλος απολήγει το να είναι ευάρεστο εις Αυτόν. Εάν ο άνθρωπος το εφαρμόσει.
Βλέπομε τον Άβελ· με την θυσία του ο Άβελ ευηρέστησε εις τον Θεόν. Ο Ενώχ, επειδή, λέγει, ευηρέστησε εις τον Θεόν, μετετέθη. Δηλαδή δεν δοκίμασε θάνατον. Αλλά μετετέθη. Πού; Όπου και ο προφήτης Ηλίας. Ακόμη ο Νώε, επειδή ευηρέστησε εις τον Θεόν, και ευηρέστησε, ξέρετε, δια της πίστεως, γι’ αυτό ακριβώς και δεν επνίγη εις τον κατακλυσμόν ο Νώε. Ο Αβραάμ το ίδιο. Ο Ιακώβ, που του λέει ο Θεός «Εγώ θα σε προστατεύω». Γιατί; Διότι ο Ιακώβ ευηρέστησε εις τον Θεόν. Ο Ιωσήφ, το ενδέκατο παιδί του Ιακώβ, ο Μωυσής, οι προφήται, ο Δανιήλ, ο οποίος ονομάστηκε από τον Θεό «ἀνήρ ἐπιθυμιῶν», δηλαδή «άνδρας αγαπητός, άνδρας που μπαίνει μες στην καρδιά». Και άλλοι πολλοί και πολλοί και πολλοί ευηρέστησαν εις τον Θεόν. Γράφει ο Απόστολος Παύλος: «Διὸ φιλοτιμούμεθα, εἴτε ἐνδημοῦντες εἴτε ἐκδημοῦντες, εὐάρεστοι τῷ Κυρίῳ εἶναι». Είδατε; «Φιλοτιμούμεθα», λέγει. Βλέπετε ότι το φιλότιμο εις τον άνθρωπον είναι μια λειτουργία πάρα πολύ σπουδαία. Φιλοτιμούμεθα, λοιπόν, είτε ζούμε στην ζωή αυτή, είτε δεν ζούμε εις την ζωήν αυτήν, όπου κι αν βρισκόμεθα, να κάνομε το ευάρεστον εις τον Κύριον. Εκείνο που Του αρέσει. Θα λέγαμε, ο Θεός ευαρεστείται σήμερα να είμεθα εις τον ναό Του, να Τον λατρεύομε; Ασφαλώς ναι. Κ.ο.κ.
Ακόμη, τρίτον, το θέλημα του Θεού είναι τέλειον. Τι θα πει αυτό; Σημαίνει ότι δεν μπορείς να διορθώσεις το θέλημα του Θεού ή να κάνεις κριτική στο θέλημα του Θεού, στις εντολές του Θεού. Όταν ο Χριστιανός, αγαπητοί μου, συνειδητοποιήσει ότι το θέλημα του Θεού είναι τέλειον και δεν χωράει τίποτε να διορθώσει, τότε έχει εμπιστοσύνη εις τον Θεόν, τότε ο λογισμός του αναπαύεται. Μιλάμε πολλές φορές για ειρήνη. Πώς είναι η ειρήνη; Και πώς έρχεται η ειρήνη; Δείξε εμπιστοσύνη στην αγάπη του Θεού, πες ότι οι εντολές του Κυρίου είναι αληθείς, είναι τέλειες και τότε ο λογισμός σου θα αναπαυθεί: «Ο Κύριος το είπε, ο Κύριος ξέρει». Τι ωραίο πράγμα είναι αυτό!
Αν ερωτήσετε, πόσες είναι οι εντολές του Θεού, σίγουρα θα σπεύσουν κάποιοι να μας πουν ότι οι εντολές του Θεού είναι δέκα. Αγαπητοί μου, αυτές οι δέκα εντολές δεν είναι, παρά, θα λέγαμε, μία συνισταμένη όλων των εντολών που προσφέρει ο Θεός. Και πού είναι αυτές οι εντολές; Ολόκληρη η Παλαιά Διαθήκη και ολόκληρη η Καινή Διαθήκη είναι εντολές. Εκφράζει ολόκληρη η Αγία Γραφή, σε κάθε της θέση, σε κάθε της σημείο, την εντολή του Θεού, το θέλημα του Θεού.
Οι πρώτες εντολές που δόθηκαν εις τον άνθρωπο, πιστεύω το γνωρίζετε, ήσαν τρεις. Ήταν η εργασία στον Παράδεισον, εντολή, «Να εργάζεσθε», λέει, «στον Παράδεισο», το δεύτερον η φυλακή του Παραδείσου, δηλαδή το φύλαγμα, «Να φυλάτε τον Παράδεισον» και η τρίτη εντολή ήταν η νηστεία: «Δεν θα φάτε από τον καρπόν αυτόν. Από τα άλλα φάτε, από τον καρπόν αυτόν όχι». Όπως λέμε: Θα φας ψάρι τώρα την Σαρακοστή που έχομε των Χριστουγέννων, δεν θα φας κρέας και τα παράγωγα του κρέατος, γάλα και τυρί κ.τ.λ. Αυτό μπορείς, εκείνο δεν μπορείς. Βλέπετε λοιπόν ότι οι πρώτες εντολές που δόθηκαν εις τον άνθρωπο ήσαν αυτές, στον Αδάμ και την Εύα. Και δόθηκαν μέσα εις τον Παράδεισον. Ακριβώς για να μην χάσουν τον Παράδεισον.
Όταν ο Κύριος είπε ακόμη στις Μυροφόρες γυναίκες εκείνο το «Χαίρετε», το μυαλό μας δεν πάει παρά μόνον ότι είναι ένας χαιρετισμός. Δηλαδή πώς λέμε: «Χαίρετε, καλημέρα σας, χαίρετε!». Κι όμως δεν ήταν παρά μία εντολή. Το σκεφτήκατε; Ποια εντολή; Να έχουν χαρά. «Χαίρετε». «Να έχετε χαρά». Γιατί; Γιατί η παράβαση της εντολής θα ήταν να μην αντιληφθούν την Ανάσταση του Χριστού και να λυπώνται. Γιατί λοιπόν να λυπάσαι; Εγώ σου δίνω την εντολή να έχεις χαρά. Θα μου πείτε, γιατί η εντολή, η χαρά φθάνει στο σημείο να εντέλλεται; Δηλαδή να γίνεται εντολή; Ναι. Γιατί ο άνθρωπος, αγαπητοί μου, με τον λογισμό του διαστρέφει τα πράγματα. Ή έχει μία νωθρότητα. Γι'αυτό πρέπει… όπως και η αγάπη, λέμε είναι εντολή, τι θα πει η αγάπη είναι εντολή; Δηλαδή μου δίνεις την εντολή να σε αγαπώ; Φερειπείν ποιος άνδρας θα έλεγε στη γυναίκα του: «Σου δίνω την εντολή να με αγαπάς»; Κατανοείτε αυτό; Αυτό δείχνει ένα κατάντημα· που δείχνει μία νωθρότητα. Όταν πράγματα που θα έπρεπε να ήσαν αυθόρμητα, γίνονται εντολή. Πράγματι ο άνθρωπος με την πτώση του παρουσιάζει αυτήν την νωθρότητα, αυτήν την αδράνεια. Και πρέπει για να δραστηριοποιηθεί, εκείνα που θα ήσαν αυτονόητα, πηγαία, να γίνουν εντολές. Βέβαια περιττόν να σας πω ότι όταν ο άνθρωπος ωριμάσει, τότε πια δεν τηρεί τις εντολές· τις ξεπερνά. Όπως…η τροχαία σου λέγει: «Θα περάσεις μέσα από τα καρφιά, θα περάσεις από δω εκεί», σου λέει, για τους πεζούς εννοείται. Αυτό, θες δεν θες, θα το κάνεις. Όταν όμως συνειδητοποιήσεις μέσα σου μία εύρυθμη κυκλοφορία στην πόλη, δεν είναι ανάγκη να σου το πει αυτό η τροχαία. Ούτε ακόμη είναι ανάγκη να σε παρακολουθεί. Ακόμη και κανείς να μην υπάρχει στον δρόμο, να είσαι μόνος σου στον δρόμο, θα κάνεις εκείνο που πρέπει. Γιατί; Γιατί συνειδητοποίησες, ξεπέρασες την εντολή. Και πια αυτά έρχονται αυθορμήτως από μέσα.
Aκόμη ο Απόστολος Παύλος για την χαρά που σας είπα, γράφει στους Φιλιππησίους στο 4ο κεφάλαιο: «Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε(:Να έχετε πάντοτε την χαρά του Κυρίου)· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε(:Θα σας το ξαναπώ: να έχετε χαρά)». Λέμε πολλές φορές σε έναν που πενθεί: «Ε, όχι να λυπάσαι έτσι». Για να καταλάβετε ότι είναι εντολή. «Μα, δεν μπορώ». «Είναι αμαρτία να λυπάσαι. Να έχεις χαρά». «Μα πέθανε ο άνθρωπός μου, έπαθα δυστύχημα ή ό,τι άλλο». «Πρόσεξε, δεν θέλομε να σου πούμε να μην πενθήσεις· αλλά με το μέτρο. Άκου την εντολή του Θεού». Να πώς μπαίνει η εντολή. Γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί να ξεπεράσει την λύπη του. Να έχεις χαρά. Το φαντάζεστε αυτό; Συνεχίζει ο Απόστολος και λέει στους Φιλιππησίους: «Τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις. Ὁ Κύριος ἐγγύς». Θα λέγατε: «Τι εντολές υπάρχουν;». Ακούστε πόσες εντολές υπάρχουν σε αυτό το χωρίο. Πρώτα πρώτα είναι η εντολή της χαράς. «Θα έχετε χαρά». Χριστιανός που δεν έχει χαρά εις τον παρόντα κόσμο κάτι δεν πάει καλά στη ζωή του για να μην έχει χαρά. Δεύτερον: «Πρέπει να γίνει γνωστή στους ανθρώπους η επιείκειά σας». Να είσαστε επιεικείς. Εντολή είναι αυτό. Ακόμη, τρίτον: «Πρέπει να αναθέσετε τα πάντα, μηδέν μεριμνάτε, στην πρόνοια και την αγάπη του Θεού». Εντολή είναι αυτό. Ο Κύριος δεν είπε: «Μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε» κ.τ.λ; Εντολή είναι αυτό. Κι ακόμη, αν θέλετε, και μία δογματική γνώσις· που κι αυτό είναι εντολή να το μάθομε. Ποια είναι αυτή η δογματική γνώσις; «Ὁ Κύριος ἐγγύς». Πώς ἐγγύς; Εγγύς, θα λέγαμε, τροπικά; Βεβαίως ο Κύριος είναι εγγύς τροπικά. Χρονικά είναι εγγύς ο Κύριος. Είναι κοντά, είναι πλησίον. Ο Κύριος έρχεται. Αν πεις «ο Κύριος χρονίζει» είναι παράβασις. Βλέπετε λοιπόν ότι μέσα σε αυτόν τον στίχον βρίσκομε τέσσερις εντολές που δίδει ο λόγος του Θεού;
Ο Κύριος είπε στους μαθητάς Του… για να ιδείτε μερικά ακόμα, μετά την Ανάστασή Του: «Περιμένετε λίγες μέρες εδώ εις τα Ιεροσόλυμα, μην απομακρυνθείτε, για να πάρετε την επαγγελία του Πατρός μου, δηλαδή το Άγιον Πνεύμα». Τι ήτο αυτό; Εντολή. Ακόμη τι είπε ο Κύριος: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἒθνη». Τι είναι αυτό; Εντολή. Όταν ανεστήθη, όπως ξέρετε, τους είπε, παρήγγειλε, με τις γυναίκες τις Μυροφόρες, τους παρήγγειλε ότι θα συναντηθούν εις την Γαλιλαία. Οι μαθηταί δεν πήγαν στην Γαλιλαία. Ήταν εντολή. Τι έκαναν εδώ οι μαθηταί; Παρέβησαν την εντολή του Χριστού.
Ώστε βλέπομε ότι κάθε λόγος του Θεού, τόσο στην Παλαιά Διαθήκη, όσο και εις την Καινή Διαθήκη, είναι το θέλημα το αμετάθετον του Θεού. Χωρίς να κάνομε καμιά κριτική. Ο Κύριος είπε: «Ὃς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων - δηλαδή δεν εφαρμόσει μία από αυτές τις εντολές τις νομιζόμενες μικρές, νομιζόμενες, δεν υπάρχουν μεγάλες και μικρές εντολές. Φερειπείν πολλοί λένε: «Και τι είναι η νηστεία; Μικρή εντολή» - ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν». «Ἐλάχιστος» θα πει τιποτένιος. Εσύ κρίνεις τις εντολές του Θεού ότι είναι τιποτένιες; Ε, τιποτένιος κι εσύ θα κληθείς, όταν θα έρθει η ημέρα εκείνη της κρίσεως.
Συνεπώς βλέπομε εδώ ότι η γνώσις των εντολών του Θεού, αγαπητοί μου, δεν είναι αυτονόητη. Απλούστατα χρειάζεται διαρκής μελέτη των Γραφών, διαρκής ακρόασις του λόγου του Θεού, των Γραφών, για να μάθομε ποιες είναι οι εντολές του Θεού, δηλαδή το θέλημα του Θεού. Γι' αυτό τον λόγο οι άνθρωποι, επειδή δεν έχουν μελέτη και ούτε ακρόαση, παραβαίνουν τις εντολές του Θεού, αλλά τις παραβαίνουν από άγνοια. Αλλά η άγνοια είναι γνωστό ότι δεν επιτρέπεται.
Οι εντολές του Θεού ακόμη, αγαπητοί μου, έχουν και αρνητικόν και θετικόν χαρακτήρα. Εντελλόμεθα τι δεν πρέπει να κάνομε. Τι είπε εις τον νεανίσκον; «Οὐ μοιχεύσεις». Εντελλόμεθα τι πρέπει να κάνομε. Θετικός χαρακτήρας. «Τίμα τόν πατέρα σου καί τήν μητέρα σου». Συνεπώς πρέπει να τηρούμε τις εντολές, όσες, όπως προσφέρονται, αρνητικές και θετικές, χωρίς να κάνομε καμία επιλογή ή να είμεθα στις εντολές του Θεού εκλεκτικοί. Να πούμε: «Α, αυτή καλή είναι, την εφαρμόζω. Την άλλη, ε, όχι, δεν πειράζει, την απορρίπτω». Είτε θεωρητικώς, είτε πρακτικώς. Λέγει ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος: «Ὃστις γὰρ ὅλον τὸν νόμον τηρήσῃ, πταίσῃ δὲ ἐν ἑνί –«Να εφαρμόσεις όλες τις εντολές, αλλά πταίσεις σε μία εντολή»-, γέγονε πάντων ἔνοχος - «Αυτός», λέγει, έχει γίνει ένοχος όλων των εντολών»- ὁ γὰρ εἰπὼν μὴ μοιχεύσῃς, εἶπε καὶ μὴ φονεύσῃς· εἰ δὲ οὐ μοιχεύσεις, φονεύσεις δέ, γέγονας παραβάτης νόμου». «Γιατί Εκείνος που είπε μη μοιχεύσεις, είπε και μη φονεύσεις. Αν δεν μοιχεύσεις, αλλά φονεύσεις, τότε έγινες παραβάτης όλου του νόμου». Δεν είναι δύσκολο να το καταλάβουμε, αγαπητοί μου. Μπορεί να είσαι σπουδαίος άνθρωπος… κάνεις μια κλοπή· έντιμος, κάνεις μια κλοπή. Σε πάνε στη φυλακή. Δεν σου λένε ότι… «Ξέρεις επειδή είσαι έντιμος, ε, τέλος πάντων, μια κλοπή έκανες, δεν είναι και τίποτα σπουδαίο πράγμα». Πας στην φυλακή. Είσαι παραβάτης ενός νόμου. Πας στην φυλακή. Για να το καταλάβομε τι θα πει είμαι ένοχος απέναντι στον Θεό, έστω κι αν έχω παραβεί μία εντολή.
Εξάλλου, η απόδειξις ότι πιστεύομε είναι η τήρησις των εντολών. Λένε μερικοί: «Πιστεύω στον Θεό». Δεν πάνε στην Εκκλησία. Μα εάν πιστεύεις, τότε θα πρέπει να πας στην Εκκλησία. Λένε μερικοί: «Αγαπώ την μάνα μου και τον πατέρα μου». Δεν τους δίνουν όμως σημασία στην μάνα τους και τον πατέρα τους. Μα πώς αγαπάς την μάνα σου και τον πατέρα σου; Εάν δεν δίνεις σημασία ή δεν τους φέρνεις τα πρέποντα, τα δέοντα, για να τραφούν κ.λπ. κ.λπ. Έτσι υπάρχει μία αντίφασις εδώ. «Τί τὸ ὄφελος, ἀδελφοί μου, - λέγει ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος- ἐὰν πίστιν λέγῃ τις ἔχειν, ἔργα δὲ μὴ ἔχῃ;». Λες ότι πιστεύεις; Πρέπει να υπάρξει μία προσαρμογή της πίστεως με τα έργα. Έχεις έργα; Πρέπει να έχεις και πίστη.
Πράγματι, οι εντολές του Θεού, αγαπητοί μου, επεκτείνονται σε όλους τους τομείς των σχέσεων του ανθρώπου προς τον Θεό, τον εαυτόν του και τον πλησίον. Γι'αυτό και οι εντολές στον 118 Ψαλμό έχουν δέκα ονόματα. Ή καλύτερα, αν θέλετε, ο λόγος του Θεού παίρνει δέκα ονόματα που είναι εντολές. Ακούσατε. Γιατί η λέξις «εντολή» είναι ένα από τα δέκα ονόματα. Λέγει, λέγονται: «Μαρτύρια», «ἐντολαί», «δικαιώματα», «κρίματα», «κρίσεις», «λόγοι», «ὁδοί», «ἀλήθεια», «διάταξις», «νόμος». Δέκα ονόματα. Θα σας πω ένα… εκεί που λέει «δικαιώματα». Είναι εντολές. Ποιες είναι; Εκείνες που αφορούν στην λατρεία του Θεού, στα δικαιώματα του Θεού. Έχομε την εντολή να λατρεύσουμε τον Θεό. Η Θεία Λειτουργία ως λατρεία ανήκει στα δικαιώματα του Θεού. Δηλαδή στις εντολές εκείνες που αφορούν στην λατρεία του Θεού. Πρέπει κάθε Κυριακή και μεγάλη γιορτή να τελέσουμε την Θεία Λειτουργία. Οφείλομε δε αφού τελέσουμε την Θεία Λειτουργία και να εκκλησιαζόμεθα. Είναι εντολή του Θεού. Γιατί αφορά, σας είπα, στα δικαιώματα του Θεού.
Ακόμη η τήρησις των εντολών είναι η οδός γνώσεως του Θεού. Είναι η ἐπίβασις ή ἀνάβασις, κατά τους πατέρες, της θεωρίας. Δεν θα φθάσεις στην θεωρία αν δεν ανεβείς επάνω εις την πράξιν. Όταν ο Κύριος πρόβαλε στον νεανίσκο την τήρησιν των εντολών, πίσω από αυτές εκρύπτετο ο Ίδιος. Αυτό είναι σημαντικό, προσέξατέ το. Κι όταν ο νεανίσκος βεβαίωνε ότι ετήρησε τις εντολές, ο Κύριος τού είπε: «Έλα από πίσω μου». Δηλαδή «Δεῦρο ἀκολούθει μοι». «Έλα από πίσω μου. Έλα μαζί μου». Δηλαδή «Οι εντολές που είπες τήρησες, τώρα σε οδηγούν σε Εκείνον που σου έδωσε τις εντολές. Δηλαδή είμαι Εγώ. Εγώ είμαι Εκείνος που κρύπτομαι πίσω από τις εντολές». Συνεπώς οι εντολές μάς οδηγούν εις τον Κύριον. Ο Κύριος δεν θα προσμετρήσει αν τηρήσαμε τούτη ή εκείνη την εντολή κατά νομικιστικόν τρόπον και χαρακτήρα, αλλά αν με τις εντολές γινήκαμε κατάλληλοι να ζήσομε μαζί Του στην Βασιλεία του Θεού. Έτσι, δεν πρέπει να βλέπομε τι τηρήσαμε ή δεν τηρήσαμε, αλλά τι γινήκαμε ή ακόμα υστερούμε. Φτιάχτηκα; Έγινα;
Αγαπητοί, μάθαμε ότι εκείνος ο νεανίσκος, παρότι ετήρησε τις εντολές, απέτυχε στον τελικό σκοπό της τηρήσεως των εντολών. Έχασε τον Κύριον. Λυπήθηκε και έφυγε. Είχε κάνει σκοπό της πνευματικής του ζωής την τήρηση των εντολών και όχι τον νομοθέτην, τον Ιησούν Χριστόν. Κάποια μέρα οι εντολές θα καταργηθούν· γιατί δεν θα χρειάζονται. Λέει ο Απόστολος: «Ὃταν δὲ ἔλθῃ τὸ τέλειον, τὸ ἐκ μέρους καταργηθήσεται». Τότε θα έχομε γνωρίσει τον Κύριον. Ο νεανίσκος γύρισε την πλάτη του, σας είπα, γιατί δεν έβλεπε πίσω από τις εντολές τον Κύριον.
Αγαπητοί, να τηρούμε τις εντολές. Να μην λησμονούμε ότι μ’ αυτές πρέπει να μεταμορφωθούμε. Να γίνομε καινούριοι άνθρωποι, καινοί - το «και-» με άλφα γιώτα. Για να μπορούμε να δούμε το πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. «Ὃτι ὀψόμεθα αὐτὸν –λέει ο ευαγγελιστής Ιωάννης- καθώς ἐστι. Καὶ πᾶς ὁ ἔχων τὴν ἐλπίδα ταύτην ἐπ᾿ αὐτῷ ἁγνίζει ἑαυτόν». Τηρεί τις εντολές, καθαρίζεται, μεταμορφώνεται, γιατί έχει την ελπίδα να δει το πρόσωπο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ
και με απροσμέτρητη ευγνωμοσύνη στον πνευματικό μας καθοδηγητή μακαριστό γέροντα Αθανάσιο Μυτιληναίο,
μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.
http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/omiliai_kyriakvn/omiliai_kyriakvn_461.mp3
http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/omiliai_kyriakvn/omiliai_kyriakvn_461.mp3
ΤΥΧΑΙΝΕΙ ΟΜΩΣ ΠΟΛΛΟΙ ΝΑ ΤΑΥΤΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΕΝΤΟΛΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου