ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ (6)-επανάληψη

F.M. SCIACCA - ΠΕΡΙ ΧΡΟΝΟΥ

- Επιστήμη και σοφία: φιλοσοφία και θεολογία της Ιστορίας. Οι δύο αγάπες και οι δύο πόλεις. Ελευθερία και χρόνος. Η Ιστορία σαν «προσωπική» Ιστορία.

Αυτή όμως η τόσο σοφή ιστορία είναι φιλοσοφία ή θεολογία της ιστορίας; Είναι και το ένα και το άλλο. Ισχύει η ανθρώπινη γνώση, αλλά είναι ανεπαρκής να συλλάβει την βαθειά σημασία και το νοητό τέλος της ιστορίας όπως ο άνθρωπος χωρίς την αποκάλυψη, δέν θα είχε εισχωρήσει ποτέ στα βάθη του. Η εσωτερικότης τού ανθρώπου είναι δική του, και είναι ανθρώπινη η γνώση του, αλλά αυτή ακριβώς η γνώση, στην θετικότητά της,  ανοίγει απο το εσωτερικό τής κινήσεως της, στην υπέρβαση και στην αποκάλυψη. Το ίδιο ισχύει και για την εσωτερικότητα της ιστορίας. Η καθολική της πορεία αποκαλύπτει ένα θείο σχέδιο, η καθαρότητά της επιτυγχάνεται με την αποδοχή των δεδομένων τής αποκαλύψεως. Η αποκεκαλυμμένη σοφία φωτίζει την ανθρώπινη επιστήμη και έτσι και οι δυό μαζί ξαναβρίσκονται ενωμένες στην μυστική σοφία, που είναι η εμπειρία που το ανθρώπινο φώς κάνει απο το θείο υπερβατικό φώς, ζωή της ζωής του. Η ουράνια πολιτεία του Θεού, είναι κοινωνία χαράς και χαρά της Αγίας κοινωνίας, οικοδομημένης πάνω στην αγάπη του Θεού. Αυτή με το παράδειγμα της δυναμώνει και εξυψώνει την γνώση μας τής πολιτείας του Θεού, ταξιδεύοντας σαν προσκυνητής πάνω στη γή, ανακατεμένη στην γήϊνη πολιτεία και γι’αυτή υποφέροντας. Αλλά ενεργώντας μέσα σ’αυτή για την υγεία άλλων πολιτών μέχρι το έσχατο Σάββατο.

Για να καθορίσει την έννοια της ιστορίας ο Αυγουστίνος δέν σταμάτησε στην έρευνα της απλής Ιστορικής προόδου, αλλά ερεύνησε στο έσχατο νοητό της αιωνίου Ιστορίας. Για το πρώτο καθήκον αρκεί η ανθρώπινη επιστήμη, αλλά μία φορά λυμένο, δέν βρίσκεται λυμένο και ολόκληρο το πρόβλημα της καθολικής ιστορίας. Αυτό το πρόβλημα εμπλέκει άλλα δύο, εκείνο της αρχής και το άλλο τού τέλους, η λύση των οποίων (και μόνον αυτή) μπορεί να δώσει ολόκληρη την καθαρότητα της ιστορίας. Πάνω στο θεμέλιο του Χριστιανισμού, ο Αυγουστίνος, τοποθετεί σαν αρχή την Δημιουργία και σαν τέλος, ένα υπεριστορικό τέλος, στο οποίο κατευθύνεται η ανθρωπότης. Δημιουργία και εσχατολογία, αλλά όχι σαν δύο δεδομένα—η δημιουργία στην αρχή, χθές και η εσχατολογία στο τέλος, αύριο—ανάμεσα στα οποία διαδραματίζονται η πρόοδος και η εξέλιξη της ιστορίας, αλλά σαν δύο δυναμικές παρουσίες οι οποίες λειτουργούν στο εσωτερικό της ίδιας της προόδου: είναι το σήμερα και στο σήμερα κάθε δημιουργήματος και ολοκλήρου  της ανθρωπότητος η δημιουργία, όπως είναι του σήμερα και μέσα σε κάθε σήμερα το τέλος των χρόνων, παρότι η δημιουργία έγινε στην αρχή και το τέλος θα είναι τελευταίο. Δημιουργία και έσχατο είναι πάντοτε σύγχρονα στην πρόοδο και στην ιστορική εξέλιξη, και το έσχατο Σάββατο ξεκίνησε μέσα στην ίδια την πρόοδο, διότι ανάμεσα στην αρχή, στην εκτύλιξη και στο τέλος υπάρχει μία συνέχεια ιδανική και πραγματική. Αλλά και το ξετύλιγμα της ιστορίας καθ’εαυτής, για να γίνει κατανοητό στα βάθη του, απαιτεί την βοήθεια της αποκαλύψεως και πράγματι μόνον η αρχή αμαρτία—χάρις φωτίζει το βάθος της. Η συμπαράσταση τής θεολογίας λοιπόν είναι απαραίτητη για την έσχατη κατανόηση της ιστορίας των ανθρώπων και εκείνης κάθε ξεχωριστού ανθρώπου, απο το πιό ταπεινό μέχρι το πιό λαμπερό επεισόδιό της. Θεολογική κατανόηση λοιπόν, αλλά ιστορικής τάξεως, η οποία είναι χρονική και λογική. Η οποία όμως ακριβώς λόγω της λογικότητος αυτής δηλώνει μία καταγωγή απο το αιώνιο και το Θείο. Δέν σημαίνει λοιπόν καμμία αυτάρκεια του ανθρώπου και της ιστορίας, ούτε άρνηση των ανθρωπίνων και ιστορικών αξιών, αλλά πολύ απλά μία εξάρτηση και μία δυναμική κατεύθυνση ανάμεσα στο γήϊνο και στο υπεργήϊνο, στο ανθρώπινο και στο Θείο, το χρονικό και το αιώνιο. Η ιστορική διαλεκτική είναι επίσης και θεολογική διαλεκτική. Εκκοσμικεύοντας την δεύτερη, απολυτοποιούμε την πρώτη, όπως συνέβη με τον Hegel και τον ιστορικισμό, και σημαίνει άρνηση της ιστορίας και απώλεια τής σημασίας του ανθρώπου και της ιστορικότητος. Η επιστήμη της ιστορίας ολοκληρώνεται στην σοφία. Η τυχαία χρονικότης η οποία δέν είναι πληρότης του Είναι, αλλά Είναι, υπάρχει διότι αντλεί την ύπαρξη απο το Είναι. Η χρονική τάξη εξαρτάται απο την αιώνια τάξη, η οποία διαπερνά την ιστορία παρότι την υπερβαίνει, και διαποτίζει την γήϊνη περιπέτεια κάθε υπάρξεως και την ίδια την δημιουργία καθ’εαυτή. Γι’αυτό το χρονικό είναι σημείο και ένδυμα του αιωνίου.

Το πάν είναι περιεχόμενο της γνώσεως του Θεού, φώς της δικής μας ελάχιστης Επιστήμης.

                                             ΤΕΛΟΣ

Αμέθυστος