Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΡΙΕΣ ΤΗΣ (4)

 Συνέχεια από:  Σάββατο 3 Απριλίου 2021

Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΡΙΕΣ ΤΗΣ 

Του Giovanni Reale.

6. Η μεταφορά τού Φαίδρου: τής ψυχής σαν φτερωτό άρμα συρώμενο απο δύο άλογα και οδηγούμενο απο έναν ηνίοχο.

          

Και ερχόμαστε στην ωραία και φημισμένη μεταφορά με την οποία ο Πλάτων παρουσίασε αυτή την θεωρία του στον Φαίδρο. Η ψυχή μπορεί να αναπαρασταθεί σαν σύνθετη απο ένα φτερωτό άρμα το οποίο σύρεται απο δύο άλογα και οδηγείται απο έναν ηνίοχο, όπως το αναφέραμε προηγουμένως. Τα δύο άλογα συμβολίζουν τις άλογες δυνάμεις τής οργής και τού θυμού, όπως και τής φιληδονίας και ο ηνίοχος την δύναμη τής λογικής. Το πρώτο άλογο, σύμβολο τής θυμώδους δυνάμεως, είναι καλό και βρίσκεται στην καλύτερη θέση απο απόψεως γραμμής και μορφής και είναι καλά δομημένο, με τον λαιμό ίσιο, με φαρδειά ρουθούνια, λευκό στην όραση και με μάτια μαύρα, αγαπά την δόξα με θάρρος και με συγκράτηση και ντροπή και είναι φίλος τής ορθής γνώμης. Δέν απαιτεί το μαστίγιο και οδηγείται μόνο με το σινιάλο τής διαταγής και με την λέξη (253 D1-E1).

          Το άλλο άλογο σύμβολο τής φιλήδονης δυνάμεως είναι αντιθέτως κακοσχηματισμένο, χοντρό, στραβό, με σκληρή χαίτη και χοντρό λαιμό, με πλακουτσωτή μύτη, με μαύρη τρίχα, με γκρίζα μάτια βουτηγμένα στο αίμα, φίλος τής αναίδειας και της απάτης, τριχωτό γύρω απο τα αφτιά, κουφό, υπακούει με δυσκολία σε ένα μαστίγιο γεμάτο καρφιά. (253 Ε 1-4).

          Η δυναμική αυτών των δυνάμεων περιγράφεται μ'έναν έξοχο τρόπο απο τον Πλάτωνα, σε ένα χωρίο το οποίο προηγείται, μέ τις πιό βαθειές ψυχολογικές έρευνες (253 C...). και με τις οποίες ασχολήθηκαν συχνά και οι ψυχαναλητές.

         
 7. Οι τρείς μορφές της ψυχής προκύπτουν διαφορετικές εάν υπολογισθούν στην ιδέα της ψυχής εις εαυτήν και καθ' αυτήν ή εάν υπολογισθούν στην ένωσή της με το σώμα!

          
Εδώ μας ενδιαφέρει να εμβαθύνουμε την δομή της ψυχής, για να εξάγουμε συμπεράσματα!

          Πολύ συχνά θεωρήθηκε ότι οι τρείς μορφές τής ψυχής ήταν και οι τρείς μορφές τής αθάνατης ψυχής, αλλά στον Τίμαιο ο Πλάτων λέει καθαρά ότι η ψυχή η θυμώδης και η φιλήδονη είναι μορφές τής ψυχής δεμένες στο σωματικό, τις οποίες ο Δημιουργός παρήγαγε απο τους δημιουργημένους Θεούς (Τίμαιος, 69 C-D). Ήδη στο χωρίο που αναγνώσθηκε τής Πολιτείας, ο Πλάτων λέει ότι μίλησε για τις μορφές τις οποίες λαμβάνει η ψυχή στην ανθρώπινη ζωή τού σώματος.

          Σε μία προσεκτική ανάγνωση τού Φαίδρου, γίνεται φανερό ότι ο Πλάτων παρουσιάζει την μεταφορά τής ψυχής σαν πτερωτό άρμα σε δύο χρόνους:

α) Έναν για να αντιπροσωπεύσει την ψυχή στο υπερουράνιο.

β) Έναν για να αντιπροσωπεύσει την ψυχή σ'αυτόν τον κόσμο.

          Στο υπερουράνιο η μεταφορά τού σώματος σαν άρμα πτερωτό αντιπροσωπεύει ακόμη και την ψυχή των Θεών, με την διαφορά ότι οι ηνίοχοι και τα άλογα των ψυχών τών Θεών είναι όλοι καλοί και προερχόμενοι απο καλούς, ενώ εκείνα των άλλων ψυχών είναι μεικτά.

          Κατ'αρχάς σε μάς ο ηνίοχος οδηγεί ένα άρμα με δύο άλογα, καί επιπλέον, απο τα δύο άλογα το ένα είναι ωραίο και καλό, προερχόμενο απο ωραία και καλά, το άλλο όμως προέρχεται απο αντίθετα και είναι αντίθετο. Δύσκολο και άκαμπτο, και αναγκαίως, γι'αυτό που μας αφορά, είναι ο οδηγός τού άρματος (Φαίδρος 246 Β 1-4).

          Τότε λοιπόν ποιά είναι η δομή τής καθαυτής ψυχής;!

          
8. Εννοιολογικές διευκρινίσεις στην οντολογική δομή τής ψυχής που περιέχονται στον Τίμαιο.

          
Το θέμα είναι κατά ένα μέρος εξηγήσιμο εάν μείνουμε ακριβώς στον Τίμαιο, όπου ο Πλάτων παίρνοντας την μακρά οδό και διασχίζοντας την κατά ένα μέρος-προσφέρει μία επεξήγηση πολύ σύνθετη τής φύσεως τής ψυχής, και την παρουσιάζει σαν πλασμένη απο τον Δημιουργό με τον ακόλουθο τρόπο. Ο Δημιουργός πλάθει κατ'αρχάς μία μείξη αντιθέτων ιδεών, εκείνες τις αδιαίρετες του Είναι, ταυτότητος και διαφοράς και εκείνες που τους αντιστοιχούν, τις διαιρούμενες. Και μ'αυτόν τον τρόπο αποκτά ιδέες τού Είναι, ταυτότητος και διαφοράς, ενδιάμεσες.

          Στην συνέχεια ανακατεύει τις τρείς ενδιάμεσες ιδέες, μ'έναν τρόπο ώστε να σχηματίζει μία ενιαία ιδέα η οποία προέρχεται απο τις τρείς αυτές πραγματικότητες και επομένως συστήνοντας αυτή την μείξη σύμφωνα με τις αριθμητικές αρμονικές σχέσεις με κατάλληλο τρόπο.

          Όπως κάθε μορφή τού Είναι, η ψυχή έχει λοιπόν μία διπολική σύσταση, αλλά με ειδικό τρόπο, δηλαδή διπλό. Και πράγματι η ψυχή είναι, όπως οι μαθηματικές οντότητες, "ενδιάμεσος-διαμεσολαβητική" ανάμεσα στον νοητό κόσμο και τον αισθητό.

          Μ'αυτόν τον τρόπο εξηγείται για ποιούς λόγους, ξεκινώντας απο τον Φαίδωνα, ο Πλάτων δηλώνει ότι το Είναι τής ψυχής δέν είναι ταυτόσημο με το Είναι τών ιδεών, αλλά ομογενές και παρόμοιο μ'αυτό, δηλαδή ανάλογο σ'αυτό (Φαίδων 78 Β -80Β).

          Η ψυχή κατά κάποιο τρόπο, αντικατοπτρίζει ολόκληρη την πραγματικότητα και είναι ακριβώς αυτό που οι πλατωνιστές φιλόσοφοι τής Αναγέννησης θα πούν: copula mundi.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.