Συνέχεια από: Δευτέρα 5 Αυγούστου 2019
Του
Angelo
Marchesi.
7.
Η
φρόνησις (σοφία) σαν κεντρική αρετή τής
ηθικής πράξης!
Ο Αριστοτέλης, αφού έδειξε πέντε πλαίσια μέσα στα οποία αναπτύσσεται η γνωστική ανθρώπινη ικανότητα (η τέχνη, η επιστήμη, η φρόνησις-σοφία, η γνώσις (σοφία), και ο νους), δείχνει σαν κατευθυντήριο κέντρο τής ηθικής ζωής τήν φρόνηση και γράφει: «Είναι κοινή πεποίθηση ότι είναι ίδιον του σοφού, τού φρόνιμου ανθρώπου, να είναι εις θέσιν να συμπεριφέρεται και να ρυθμίζει (βουλήσασθαι) καλώς τα πράγματα που είναι καλά και δίνουν χαρά σ’αυτόν, όχι από μία μερική οπτική γωνία, όπως για παράδειγμα, όπως εκείνα που υπηρετούν την υγεία ή την φυσική δύναμη, αλλά εκείνα που οδηγούν να ζήσουμε καλά με την πλήρη σημασία (Ευ ζείν όλως)».
Ο Αριστοτέλης διευκρινίζει στην συνέχεια ότι η φρόνησις διαφοροποιείται τόσο από την επιστήμη και την τέχνη καθότι η επιστημονική γνώση αφορά τις αποδείξεις πάνω σ’αυτό που είναι αναγκαίο και η τέχνη αφορά την εξωτερική παραγωγή, ενώ η ηθική πράξη η αγαθή έχει για τέλος της (σκοπό) τον εαυτό της και ολοκληρώνει: «Μένει λοιπόν ότι η σοφία είναι μία αληθινή συνήθεια στραμμένη στην πράξη (έξις αληθής πρακτική) συνοδευόμενη από σκέψη, η οποία αφορά αυτό που είναι καλό ή κακό για τον άνθρωπο».
Η ίδια θέση επαναλαμβάνεται, στην συνέχεια, με αυτές τις λέξεις: «Συμπεραίνεται ότι η φρόνησις είναι αναγκαίως μία συνήθεια (έξις) συνοδευόμενη από αληθινή σκέψη η οποία κατευθύνει την πράξη την αφορούσα τα ανθρώπινα αγαθά».
8. Περί Σοφίας σαν την πιο υψηλή από όλες τις γνώσεις και η σχέση της με την φρόνηση!
Ο Αριστοτέλης λοιπόν στην συνέχεια τονίζει ότι η σοφία είναι η πιο τέλεια από όλες τις γνώσεις (ακριβέστατη των επιστημών) και συμπληρώνει : «Είναι πράγματι απερίσκεπτο πράγμα εάν κάποιος ισχυρίζεται ότι η πολιτική ή η φρόνησις είναι η πιο ευγενής γνώση, εάν ο άνθρωπος δεν είναι η πιο άριστη (υψηλή) πραγματικότης ανάμεσα στα πράγματα του κόσμου» και αμέσως συνεχίζει: «εάν κάποιος έφερνε αντίρρηση ότι ο άνθρωπος είναι το βέλτιστον όν (Είναι) σε σχέση με τα άλλα ζωντανά όντα, αυτό δεν δημιουργεί καμία διαφορά, διότι υπάρχουν άλλες πραγματικότητες πολύ θειότερες εκ φύσεως σε σχέση με τον άνθρωπο, όπως για παράδειγμα οι πιο λαμπρές ανάμεσα σε εκείνες με τις οποίες ο κόσμος έχει δομηθεί, συντεθεί».
Βλέπουμε λοιπόν πώς ο Αριστοτέλης είχε επίγνωση τής διαφοράς που υπάρχει ανάμεσα στην επιστήμη η οποία αφορά τον «μεταφυσικό» στοχασμό στις πιο υψηλές πραγματικότητες και τις γνώσεις που αφορούν την ηθική ζωή τού ανθρώπου.
Διαβάζουμε λοιπόν, για την αντιπαράθεση ανάμεσα στην σοφία και την φρόνηση!
Από όσο ελέχθησαν είναι κατανοητό ότι η σοφία είναι μαζί επιστήμη και νούς αυτού που φύσει είναι στον μέγιστον βαθμό άξιο τιμής (τών τιμιωτάτων). Η Σοφία (φρόνησις) έχει για αντικείμενο τα ανθρώπινα πράγματα και εκείνα απέναντι στα οποία είναι δυνατόν να αποφασίζουμε (βουλεύσασθαι): και πράγματι εμείς λέμε ότι είναι ίδιον τού φρόνιμου να αποφασίζει καλά! Κανείς δεν αποφασίζει σχετικά μ’αυτό που δεν μπορεί να είναι διαφορετικά (το αναγκαίον είναι), ούτε σ’αυτό που δεν έχει έναν σκοπό (τέλος) και αυτό είναι το πραγματοποιούμενο αγαθό (πρακτόν αγαθόν).
Αυτός που αποφασίζει καλώς με απόλυτο τρόπο είναι αυτός που στοχεύει με την σκέψη (κατά τών λογισμών) στο καλύτερο από τα σύγχρονα αγαθά για τον άνθρωπο. Η σοφία έπειτα δεν αφορά μόνον τα καθόλου πράγματα, αλλά πρέπει να γνωρίζει από κοντά και τις ιδιαίτερες πλευρές. Και πράγματι η σοφία αφορά την πρακτική και η πράξη αφορά τα μοναδικά πράγματα! Γι’αυτό και μερικοί παρότι δεν διαθέτουν καθολικές γνώσεις, είναι πιο πρακτικοί από όσους τις διαθέτουν και ανάμεσα σ’αυτούς τους άλλους οι εμπειρικοί.
Ο Αριστοτέλης για να εξηγήσει την σκέψη του χρησιμοποιεί αυτό το παράδειγμα:
Εάν λοιπόν κάποιος γνώριζε (διά της καθολικής αρχής) ότι τα ελαφρά κρέατα είναι καλά στην χώνεψη και υγιή, αλλά δεν γνώριζε ποια είναι τα ελαφρά, αυτός δεν θα προσφέρει υγεία, αλλά θα την προσφέρει μάλλον εκείνος που γνωρίζει ότι τα κρέατα των πουλιών είναι πιο υγιή!
Έτσι λοιπόν καταλήγει ο Αριστοτέλης, η φρόνησις αφορά την πράξη, έτσι ώστε να πρέπει να κατέχει και τις δύο γνώσεις (καθολική και ειδική), αλλά πάνω απ’όλα εκείνη που αφορά τις λεπτομέρειες.
Βλέπουμε τοιουτοτρόπως πώς σχετίζονται μεταξύ τους η γνώση και η σοφία για τον Σταγειρίτη και πώς πρέπει να διακλαδωθεί η πραγματική, πρακτική άσκηση της σοφίας για να καθοδηγήσει την ηθική πράξη τού ανθρώπου εν όψει τού αληθινού του αγαθού.
Ο Αριστοτέλης διευκρινίζει στην συνέχεια ότι η φρόνησις διαφοροποιείται τόσο από την επιστήμη και την τέχνη καθότι η επιστημονική γνώση αφορά τις αποδείξεις πάνω σ’αυτό που είναι αναγκαίο και η τέχνη αφορά την εξωτερική παραγωγή, ενώ η ηθική πράξη η αγαθή έχει για τέλος της (σκοπό) τον εαυτό της και ολοκληρώνει: «Μένει λοιπόν ότι η σοφία είναι μία αληθινή συνήθεια στραμμένη στην πράξη (έξις αληθής πρακτική) συνοδευόμενη από σκέψη, η οποία αφορά αυτό που είναι καλό ή κακό για τον άνθρωπο».
Η ίδια θέση επαναλαμβάνεται, στην συνέχεια, με αυτές τις λέξεις: «Συμπεραίνεται ότι η φρόνησις είναι αναγκαίως μία συνήθεια (έξις) συνοδευόμενη από αληθινή σκέψη η οποία κατευθύνει την πράξη την αφορούσα τα ανθρώπινα αγαθά».
8. Περί Σοφίας σαν την πιο υψηλή από όλες τις γνώσεις και η σχέση της με την φρόνηση!
Ο Αριστοτέλης λοιπόν στην συνέχεια τονίζει ότι η σοφία είναι η πιο τέλεια από όλες τις γνώσεις (ακριβέστατη των επιστημών) και συμπληρώνει : «Είναι πράγματι απερίσκεπτο πράγμα εάν κάποιος ισχυρίζεται ότι η πολιτική ή η φρόνησις είναι η πιο ευγενής γνώση, εάν ο άνθρωπος δεν είναι η πιο άριστη (υψηλή) πραγματικότης ανάμεσα στα πράγματα του κόσμου» και αμέσως συνεχίζει: «εάν κάποιος έφερνε αντίρρηση ότι ο άνθρωπος είναι το βέλτιστον όν (Είναι) σε σχέση με τα άλλα ζωντανά όντα, αυτό δεν δημιουργεί καμία διαφορά, διότι υπάρχουν άλλες πραγματικότητες πολύ θειότερες εκ φύσεως σε σχέση με τον άνθρωπο, όπως για παράδειγμα οι πιο λαμπρές ανάμεσα σε εκείνες με τις οποίες ο κόσμος έχει δομηθεί, συντεθεί».
Βλέπουμε λοιπόν πώς ο Αριστοτέλης είχε επίγνωση τής διαφοράς που υπάρχει ανάμεσα στην επιστήμη η οποία αφορά τον «μεταφυσικό» στοχασμό στις πιο υψηλές πραγματικότητες και τις γνώσεις που αφορούν την ηθική ζωή τού ανθρώπου.
Διαβάζουμε λοιπόν, για την αντιπαράθεση ανάμεσα στην σοφία και την φρόνηση!
Από όσο ελέχθησαν είναι κατανοητό ότι η σοφία είναι μαζί επιστήμη και νούς αυτού που φύσει είναι στον μέγιστον βαθμό άξιο τιμής (τών τιμιωτάτων). Η Σοφία (φρόνησις) έχει για αντικείμενο τα ανθρώπινα πράγματα και εκείνα απέναντι στα οποία είναι δυνατόν να αποφασίζουμε (βουλεύσασθαι): και πράγματι εμείς λέμε ότι είναι ίδιον τού φρόνιμου να αποφασίζει καλά! Κανείς δεν αποφασίζει σχετικά μ’αυτό που δεν μπορεί να είναι διαφορετικά (το αναγκαίον είναι), ούτε σ’αυτό που δεν έχει έναν σκοπό (τέλος) και αυτό είναι το πραγματοποιούμενο αγαθό (πρακτόν αγαθόν).
Αυτός που αποφασίζει καλώς με απόλυτο τρόπο είναι αυτός που στοχεύει με την σκέψη (κατά τών λογισμών) στο καλύτερο από τα σύγχρονα αγαθά για τον άνθρωπο. Η σοφία έπειτα δεν αφορά μόνον τα καθόλου πράγματα, αλλά πρέπει να γνωρίζει από κοντά και τις ιδιαίτερες πλευρές. Και πράγματι η σοφία αφορά την πρακτική και η πράξη αφορά τα μοναδικά πράγματα! Γι’αυτό και μερικοί παρότι δεν διαθέτουν καθολικές γνώσεις, είναι πιο πρακτικοί από όσους τις διαθέτουν και ανάμεσα σ’αυτούς τους άλλους οι εμπειρικοί.
Ο Αριστοτέλης για να εξηγήσει την σκέψη του χρησιμοποιεί αυτό το παράδειγμα:
Εάν λοιπόν κάποιος γνώριζε (διά της καθολικής αρχής) ότι τα ελαφρά κρέατα είναι καλά στην χώνεψη και υγιή, αλλά δεν γνώριζε ποια είναι τα ελαφρά, αυτός δεν θα προσφέρει υγεία, αλλά θα την προσφέρει μάλλον εκείνος που γνωρίζει ότι τα κρέατα των πουλιών είναι πιο υγιή!
Έτσι λοιπόν καταλήγει ο Αριστοτέλης, η φρόνησις αφορά την πράξη, έτσι ώστε να πρέπει να κατέχει και τις δύο γνώσεις (καθολική και ειδική), αλλά πάνω απ’όλα εκείνη που αφορά τις λεπτομέρειες.
Βλέπουμε τοιουτοτρόπως πώς σχετίζονται μεταξύ τους η γνώση και η σοφία για τον Σταγειρίτη και πώς πρέπει να διακλαδωθεί η πραγματική, πρακτική άσκηση της σοφίας για να καθοδηγήσει την ηθική πράξη τού ανθρώπου εν όψει τού αληθινού του αγαθού.
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου