Συνέχεια από Κυριακή 10 Μαρτίου 2024
πρ. Ν.Λουδοβίκος: Ο τέχνο-πίθηκος και η αλήθεια: Το ερώτημα για έναν νέο ανθρωπισμό
Απομαγνητοφώνηση
Β 30:30
Αλλά κάνει (ο Νιτσε) μια τρομακτική επέκταση αυτουνού του πράγματος, το μεταφέρει μέσα στον εαυτό, εντελώς. Στον Αυγουστίνο μιμούμαι τον Θεό που είναι κάπως έξω, στον Νίτσε ο Θεός δεν υπάρχει. Το θέλημα λοιπόν, η θέληση, είναι θέληση, για τι πράγμα; Για διαρκή εσωτερική αυθυπέρβαση πλέον. Ο άνθρωπος προχωρεί σ’ αυτό που λέει ο Νίτσε, θέληση για δύναμη, και εννοεί τι μ’ αυτό; Όχι μια εξουσία, εξωτερική, ψυχολογική, αλλά την επιθυμία να είναι όλο και περισσότερος, εξερευνώντας ένα χαοτικό εαυτό, οποίος έχει τεράστιο χώρο για ανακαλύψεις, ένα τεράστιο χώρο σοφίας, είναι η αυτό-σοφία. Την ίδια στιγμή ανακαλύπτει ο Αυγουστίνος και το σώμα. Ο Αυγουστίνος θα πει αυτή τη φοβερή κουβέντα, ο άνθρωπος λέει, ενάντια στον Descartes, δεν σκέφτεται με τον νου, αλλά σκέφτεται με το σώμα του. Αυτό το πράγμα σημαίνει ότι, η εσωτερικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης μπορεί να πλουτιστεί τεραστίως. Έχουμε να κάνουμε με τον υπεράνθρωπο. Τι είναι ο υπεράνθρωπος; Που είναι και το τέλος της ιστορίας. Είναι ένα ον στο οποίο, η αυθυπέρβαση η εσωτερική, δεν τελειώνει ποτέ, και προχωρεί συνεχώς σε νέες ανακαλύψεις, μες στο εσωτερικό του σύμπαν. Έτσι. Και εν τω μεταξύ έχει υπάρξει και ο Διαφωτισμός. Πριν το Διαφωτισμό ετέθει το ερώτημα ήδη, τι θα κάνουμε με τη φύση. Η φύση αυτή που οι πλατωνικοί την αφήνουν πίσω, ο χριστιανικός πλατωνισμός την αφήνει πίσω, ο Ακινάτης δεν την εναγκαλίζεται επαρκώς, έτσι. Πρέπει να την ξανά αναδείξωμεν. Αυτό κάνει πράγματι ο Διαφωτισμός. Αλλά το ερώτημα που έχει τεθεί ήδη πριν από τον Διαφωτισμό, είναι, ως τι θα την αναδείξουμε; Στη θέση του Θεού. Θα την αναδείξωμεν ως κανονιστική πηγή, η οποία έχει να μας πει και το τι θα κάνουμε; Ή θα την αναδείξουμε απλώς ως ατομική ιδιοκτησία, η οποία εμπλουτίζεται κατά το δοκούν, και χρησιμοποιείται κατά το δοκούν; Αυτή είναι η αντίθεση νομίζω μεταξύ Grotius και Hobbes, και θα νικήσει ο Hobbes, και θα τεθεί ακριβώς η ανθρώπινη φύση και η φύση του κόσμου, ως ένα ον το οποίο πολύ αργότερα ο Heidegger θα το περιγράψει ακριβώς ως το αντικείμενο της τεχνικής, χρησιμοποιώντας την λέξη εκείνη, Gestell, τον σκελετό, εγώ το έχω μεταφράσει στα ελληνικά «εμπλαισίωση». Γίνεται μια εμπλαισίωση, και τα αντικείμενα, ο κόσμος αποτελείται από αντικείμενα προς χρήση. Η έννοια του υποκειμένου, από τον Καρτέσιο και μετά ανήκει μόνο στον άνθρωπο, μόνο αυτός είναι υποκείμενο. Στην αρχαία σκέψη υποκείμενα είναι χίλια πράματα, στον Αριστοτέλη. Στον Descartes είναι πλέον μόνο ο άνθρωπος. Τα άλλα τι είναι; Είναι αντικείμενα. Η τεχνική λοιπόν, μας ανοίγει στον κόσμο των αντικειμένων. Η φύση είναι κάτι το οποίο το κατέχω, η φύση των πραγμάτων κατέχεται με την τεχνική, και υπάρχει και μια τεχνική του εαυτού, τελικά, λέει ο Heidegger, ή ο Foucault αν θέλετε, επιμέλεια εαυτού, η οποία οδηγεί αυτά τα πράγματα σε αρμονία, αρμονία, η φύση η χρησιμοποιούμενη και ο εαυτός ως χρησιμοποιούμενος. Με τέτοιες λοιπόν συνθήκες καταφθάνει ο Διαφωτισμός. Και ο Διαφωτισμός, όπως είπα, διεκδικεί την restoration, την αποκατάσταση της ανθρώπινης φύσης, έτσι, έχει δίκαιο σ’ αυτό. Το θέμα είναι όμως, αυτή η ανθρώπινη φύση, ως που φθάνει η σοφία της; Ως που φθάνει η σοφία της, έτσι; Μην ξεχνάτε, ότι θα ακολουθήσουν αυτό που ο Ricoeur λέει , ακολουθώντας τον Freud, μεγάλες κοσμολογικές ταπεινώσεις, ο Μάρξ, ο Freud και ο Darwin. Έτσι, το υπερεξηρμένο εγώ, έχει ένα ασυνείδητο το οποίο το χτυπάει από κάτω, και δεν το αφήνει να ησυχάσει, και τελικά το καθοδηγεί. Υπάρχει μια βύθιση στο ψυχοβιολογικό, ο Δαρβίνος, και στο ζωικό, που με, κατέχει, και τελικά είμαι και ένα ον κοινωνικό, με ένα τρόπο συγκλονιστικά αναπόφευκτο. Λοιπόν, τι κάνει ο Διαφωτισμός, ξαναγυρίζω. Ο Διαφωτισμός αποφασίζει είπαμε, να περισώσει τη φύση, και να βρει το βαθύ της νόημα, τόσο πολύ που παρά το ότι απορρίπτει το μεταφυσικό εκείθεν, υπάρχουνε διαφωτιστές, οι οποίοι ασχολούνται με μαγεία και με αλχημεία, έτσι. Έχουν ένα μυστικισμό ενδοϋλικό και ενδοκοσμικό, ο οποίος ενθαρρύνεται, δεν είναι αντίφαση. Λοιπόν, και η αισιοδοξία είναι τεράστια. Τεράστια αισιοδοξία. Τι γίνεται; Όλοι είναι ρουσσωϊκοί σε μια πρώτη φάση. Η ανθρώπινη φύση είναι καλή. Δεν χρειαζόμαστε καμμιά συζήτηση, καμμιά έτσι καταδίκη, κλπ. Έλα που όμως δίπλα στο Ρουσσώ υπάρχει και ο μαρκήσιος ντε Σαντ. Ο οποίος, θα δείξει ότι υπάρχει και πολύ εγγενές κακό, στην ανθρώπινη φύση, αν δεχθούμε τη φύση ολόκληρη. Όλο το έτσι, μαζί. Και το ένα και το άλλο, και το παράλογο κακό, και την κάποια εγγενή καλοσύνη, για την οποία δεν μπορούμε να πούμε πάρα πολλά, έτσι, ειδικά μετά τον 20ο αιώνα, που όπως είπε ο Νίτσε, θα είναι ο αιώνας του πολέμου, έτσι και ήταν, αιώνας του πολέμου. Λοιπόν, και τι γίνεται τώρα; Υπάρχει ο πειρασμός να αναβαθμίσουμε αυτή την ατελή ανθρώπινη φύση, εκεί καταλήγει ο Διαφωτισμός, να αναβαθμίσουμε, αυτό γίνεται με δυο τρόπους. Ο ένας τρόπος είναι το πολιτικό enhancing, η πολιτική αναβάθμιση, που περνάει μέσα από τους ολοκληρωτισμούς. Αυτό δεν είναι ο ολοκληρωτισμός; Είναι η προσπάθεια, έτσι δεν είναι, να ζορίσουμε την ανθρώπινη φύση, έτσι ούτως ώστε, να βγάλει ότι καλύτερο έχει, το’ χει, και θα το βγάλουμε εμείς με το ζόρι. Είτε με το καλό, είτε με το ζόρι. Και αυτός ο τρόπος, λέμε σήμερα ότι απέτυχε. Εγώ λέω ότι δεν απέτυχε. Εγώ διακρίνω τριών ειδών ολοκληρωτισμούς. Ο ένας είναι ο ολοκληρωτισμός του Popper, του Karl Popper, είναι ο ολοκληρωτισμός που καταπιέζει το άτομο για χάρη της κολλεκτίβας. Ο δεύτερος είναι ο ολοκληρωτισμός του Huxley και του Orwell, όπου δεν καταπιέζεται το άτομο, αλλά καταπιέζονται μερικά κομμάτια του ανθρώπου, το συναίσθημα, ο έρως, κλπ., και αυτός συναντάει αντίσταση επίσης. Υπάρχει ο τρίτος ολοκληρωτισμός, που εγώ τον ονομάζω στο ομότιτλο βιβλίο μου, βελούδινο ολοκληρωτισμό, ένας ολοκληρωτισμός, που λέει ναι σε όλα. Ναι σε όλα, λοιπόν. Και το ναι αυτό σε όλα, ναι στο άτομο, ναι στο συναίσθημα, ναι σ’ όλα τα δικαιώματα, ένα μεγάλο ναι. Το ναι αυτό, με ένα περίεργο τρόπο συνδέεται με μια τρομακτική δυνατότητα ελέγχου και καθοδήγησης. Το αφήνω αυτό για την άκρη, για να πω, ότι, ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο η παράδοση του Διαφωτισμού θέλει να επιτύχει το enhancing, της ατελούς φύσεως, είναι τεχνολογία, η βιοτεχνολογία. Η σημερινή βιοτεχνολογία, η οποία αποσκοπεί ακριβώς στο να διορθώσει την ατέλεια αυτού του όντος, γιατί δεν υπάρχει τίποτε άλλο στο σύμπαν, μόνο αυτό έχουμε. Τίποτε άλλο δεν έχουμε. Πρέπει να το κάνουμε όσο γίνεται καλύτερο. Αυτό το πράγμα σημαίνει, τον πειρασμό του cyborg, έτσι, τον πειρασμό της αναβάθμισης μέσω της τεχνολογίας. Θεμιτής, όπως είναι η ιατρική και ξέρω ‘γω και λοιπά, και αθέμιτης.
Πριν από λίγο καιρό με κάλεσαν στην Αγγλία για ένα συνέδριο, και το θέμα ήταν αυτό. Και τους λέω λοιπόν, θα σας αναλύσω ένα τραγούδι που με συγκλόνισε όταν ήμουνα έφηβος. Είναι το τραγούδι «Epitaph» των King Crimson. Οι παλιότεροι πιθανώς να το ξέρουν, που αρχίζει: The wall on which the prophets wrote, is cracking at the seams, έτσι, φοβερό τραγούδι στον στίχο, προφητικό, γραμμένο το ’69. Λοιπόν τότε, και, τότε υπήρχε το Βιετνάμ, υπήρχε αυτή και λοιπά, είναι σαν να γράφτηκε, ναι. When every men, λέει, ο κάθε άνθρωπος είναι χωρισμένος σε όνειρα και εφιάλτες μαζί, δηλαδή η πραγματικότητα είναι όνειρο και εφιάλτης μαζί, έτσι, λοιπόν, και, λέει, αυτή τη φοβερή κουβέντα, knowledge is a deadly friend, when no one sets the rules, και καταλήγει σε αυτό τον στίχο τον φοβερό, confusion will be my epitaph. Αυτό μου έκανε τρομερή εντύπωση, θα μπορούσε να πει κανείς θυμός, εξέγερση, στην εποχή του Camus μιλάγαμε ακόμα για επανάσταση. Μέχρι το ’50. Confusion. Αυτή η φοβερή κουβέντα, ο επιτάφιος μου, αυτό που γράφει στο μνήμα μου, είναι η λέξη confusion. Είναι φοβερό. Απεικονίζει ακριβώς τα συναισθήματα πολλών ανθρώπων, οι οποίοι θέλουν και δε θέλουν αυτό που έρχεται. Οι οποίοι αισθάνονται ότι είναι πολύ σημαντικό, και ταυτόχρονα αισθάνονται ότι no one sets the rules. Πριν από λίγο καιρό, ένας φίλος, που εργάζεται στη Google, και σ’ άλλες εταιρείες, μου έλεγε αυτό. Ελάτε λέει να κάνουμε μια ομιλία. Ξέρετε λέει, τα παιδάκια αυτά. Ποια παιδάκια; Αυτά που φτιάχνουν αυτά τα τρομερά πράγματα, είναι παιδάκια, μου λέει. Η πνευματικότητα τους, είναι η πνευματικότητα παιδιών 12 ετών. Τι λέτε, λέω! Ακριβώς μου λέει. Και μου θύμισε το μυθιστόρημα του Huxley, «Ο μεγαλοφυής και η θεά». Υπάρχει ένας φοβερός φυσικός, που άγεται και φέρεται απ’ την ολιγοφρενή αλλά ωραία του σύζυγο. Τον κάνει ότι θέλει. Καταλάβατε; Αυτό το πράγμα σήμερα εμφανίζεται ακριβώς ως η κατάργηση της αναφορικότητας, η κατάργηση των κοινών πηγών νοήματος, και η χρήση της θέλησης για δύναμη ως ηθικής του γούστου. Καταλάβατε; Μου αρέσει, είναι όμορφο. Τελεία. Μααα, θα έλεγε ο Πλάτων, η φύσις των όντων, οι λόγοι, πως το λένε, οι ιδέες, ο Αριστοτέλης θα έλεγε η φύση, οι Στωικοί θα φωνάζαν, ο κόσμος, ο Ηράκλειτος θα διέλυε τα ιμάτια του, θα έλεγε ότι ο κόσμος και ο λόγος είναι ένα, του λόγου ακούσαντες, ουχ εμού, αλλά του λόγου ακούσαντας, σοφόν εστί ομολογείν εν πάντα είναι. Λοιπόν, όμως σήμερα δεν υπάρχει αυτό. Και δεν υπάρχει και η Βίβλος, σαν κοινή πηγή νοήματος, γι’ αυτό και δεν υπάρχει τρόπος να συνεννοηθούμε. (44:43)
Συνεχίζεται
Ν. Γ. ΑΥΓΕΛΗΣ - Η ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΣΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ (5)
Η αριστοτελική ανάλυση της δομής του γίγνεσθαι δεν μας έδωσε ακόμη την απάντηση στο ερώτημα : τί είναι η φύση; Η ουσία τής φύσης ορίζεται στο δεύτερο βιβλίο τής Φυσικής ακροάσεως, που αρχίζει από μια βασική διάκριση ανάμεσα στη φύση και την τέχνη[7]. Τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι φύσει, τὰ δὲ δι’ ἄλλας αἰτίας (192 b 8-9). [Μετ: Από τα όντα, άλλα οφείλουν την ύπαρξή τους στη φύση και άλλα σε άλλες αιτίες[iv]]. Η διάκριση αυτή δηλώνει πρώτα-πρώτα ότι η φύση είναι ένα είδος αιτίας. Αυτό σημαίνει πως για να ορίσωμε την ουσία της φύσης, πρέπει να καταλάβωμε πως η φύση είναι αιτία. Η φύση είναι, μας λέει ο Αριστοτέλης, αιτία της κίνησης (192 b 13-14), αλλά με ποιον τρόπο είναι η φύση αιτία στην προκείμενη περίπτωση; Η απάντηση του Αριστοτέλη είναι σαφής : Ἕνα μὲν οὖν τρόπον οὕτως ἡ φύσις λέγεται, ἡ πρώτη ἑκάστῳ ὑποκειμένη ὕλη τῶν ἐχόντων ἐν αὑτοῖς ἀρχὴν κινήσεως καὶ μεταβολῆς, ἄλλον δὲ τρόπον ἡ μορφὴ καὶ τὸ εἶδος τὸ κατὰ τὸν λόγον (193 a 28-31). [Μετ: Κατά έναν πρώτο τρόπο ορισμού λοιπόν, «φύση» λέγεται η υποκείμενη πρωταρχική ύλη εκείνων των όντων που έχουν μέσα τους μια αρχή κίνησης και μεταβολής. Κατά έναν δεύτερο τρόπο ορισμού, «φύση» λέγεται η μορφή ενός όντος ή το είδος το σύμφωνο με τον ορισμό του.].
Αλλά αν η φύση είναι και ύλη και μορφή, ποιό είναι το αντικείμενο της φυσικής επιστήμης, η ύλη ή η μορφή; Καὶ γὰρ δὴ καὶ περὶ τούτου ἀπορήσειεν ἄν τις, ἐπεὶ δύο αἱ φύσεις, περὶ ποτέρας τοῦ φυσικοῦ. (194 a 15-16). [Μετ.: Aλλά ακόμη και για αυτό το ζήτημα θα μπορούσε κανείς να θέσει ορισμένα ερωτήματα: αφού υπάρχουν δύο φύσεις, με ποιαν από τις δύο ασχολείται ο φυσικός;]. Η φυσική επιστήμη πρέπει να γνωρίζη και την ύλη και τη μορφή, αλλά τη μορφή μέχρις ενός ορισμένου σημείου : δηλαδή στη σχέση της με την ύλη. Τη μορφή καθ’ εαυτήν, χωρίς τη σχέση της με την ύλη, δηλαδή την καθαρή ουσία, την εξετάζει η Πρώτη φιλοσοφία, η Μεταφυσική. Πῶς δ’ ἔχει τὸ χωριστὸν[vi] καὶ τί ἐστι, φιλοσοφίας ἔργον διορίσαι τῆς πρώτης. (194 b 14-15). [Μετ. : Το ποια μορφή ύπαρξης έχει αυτό που μπορεί να διαχωριστεί από την ύλη, και το τι ακριβώς είναι αυτό, είναι έργο της πρώτης φιλοσοφίας να το προσδιορίσει].
ΥΠΑΡΧΕΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΒΑΣΙΣΜΕΝΗ ΣΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ; ΥΠΑΡΧΕΙ. ΑΥΤΗ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΟ ΤΙΠΟΤΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου