πρ. Ν.Λουδοβίκος: Ο τέχνο-πίθηκος και η αλήθεια: Το ερώτημα για έναν νέο ανθρωπισμό

 

πρ. Ν.Λουδοβίκος: Ο τέχνο-πίθηκος και η αλήθεια: Το ερώτημα για έναν νέο ανθρωπισμό

Απομαγνητοφώνηση
Α
Ξεκινά από το 16:15

…Το θέμα όπως ήδη εκφωνήθηκε είναι ο τέχνο-πίθηκος και η αλήθεια. Είναι ένας τίτλος βιβλίου το οποίο θα ακολουθήσει, δικό μου, και ακολουθεί το σχόλιο, το ερώτημα για ένα νέο ανθρωπισμό. Υπάρχει εδώ ένα χειρόγραφο, προς ανάγνωση. Αλλά πριν από την εκδήλωση, ερώτησα τον αγαπητό μου αντιπρύτανη, τον κ. Μαρτίκα, τι προτιμάει από τα δυο, να διαβάσω το χειρόγραφο, είναι παιδικός φίλος και συμμαθητής, ή να προσπαθήσουμε να τα πούμε λίγο πιο άμεσα με βάση το κείμενο πάντοτε. Και μου έδωσε εντολή με βάση την φιλία, νά κάνω το δεύτερο. Επομένως, θα έχουμε το χειρόγραφο εδώ να το βλέπουμε, αλλά η επικοινωνία θα υπάρξει λίγο πιο άμεση, ελπίζοντας έτσι να σώσουμε περισσότερο ακριβώς το αγαθό αυτής της έκπληξης, η οποία αφορά την αναζήτηση της αλήθειας. Μιας αλήθειας η οποία, είναι αλήθεια ότι σήμερα λησμονιέται, δεν μοιάζει να’ ναι τόσο επείγουσα, διότι η ακρίβεια των επιστημών από την μια, και η δύναμη της φαντασίωσης που ερείδεται στις επιστήμες, απ’ την άλλη, μοιάζουν να λύνουν τα προβλήματα προτού καν τεθούν. Παρά ταύτα όμως, υπάρχει ένα μεγάλο ανθρωπολογικό ερώτημα, που διαγράφεται σήμερα, ακριβώς μέσα από την οριακότητα των νέων επιστημονικών και τεχνολογικών διατυπώσεων, μια και η τεχνολογία, όπως έλεγε ο Heidegger είναι ουσιαστικά η μόνη, το μόνο μέλλον για τον άνθρωπο, ότι και αν αυτό σημαίνει για τον ορισμό της ανθρώπινης ουσίας. Λοιπόν, να πω χοντρικά, ότι οι τάσεις στην φιλοσοφία, στον ανθρώπινο στοχασμό, υπήρξανε δυο. Από την μια είναι η πλατωνική, να το πω έτσι, τάση. Αναζητούμε την αλήθεια έξω από τον άνθρωπο, και έξω από τη δημιουργία;;;. Υπάρχει ένας κόσμος χαμένος για μας, ένας υπερουράνιος τόπος, απ’ τον οποίο προερχόμεθα, και στον οποίο θέλουμε να επιστρέψουμε, και στον οποίο, κάθε τι πάνω μας σχεδόν διαψεύδει ακριβώς την προέλευση μας. Επομένως, μια μεγάλη τάση της φιλοσοφίας, θα διατηρηθεί μέχρι τα νεότερα χρόνια, είναι αυτή η εκστατική τάση. Ο άνθρωπος ορίζεται ως το ον το οποίο εξίσταται από την ουσία του, για να βρει την αλήθεια και τη δική του αλήθεια. Η δεύτερη τάση είναι η αντίθετη της. Είναι μια τάση η οποία σημαίνεται από την εμμένεια, (Έκσταση, υπέρβαση - εμμένεια), η οποία ξεκινά από την αρχαία φιλοσοφία, είναι η μεγάλη αντίρρηση του Αριστοτέλη στον δάσκαλο του [ΤΟ ΚΙΝΗΤΟ ΑΚΙΝΗΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΕΣΑ ΜΑΣ, ΜΕΣΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΕΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ, Ο ΝΟΥΣ], Πλάτωνα, είναι η μεγάλη αναζήτηση των στωικών, που βασίζεται στη φυσική, του Επικούρου, έτσι. Βέβαια, νίκησε ο Πλάτων. Ο Πλάτων νίκησε γιατί, είναι απείρως πιο τολμηρό και ελκυστικό το όνειρο του, το φιλοσοφικό. Και με τον μέσο-πλατωνισμό και τον νεοπλατωνισμό μας κληροδότησε την τελική μορφή του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, στην τολμηρή του μορφή, την πιο τολμηρή απ’ όλες. Υπάρχουν δυο μεγάλες στιγμές στην πλατωνική παράδοση. Η μια είναι εκεί στο συμπόσιο, όπου ο Πλάτων, αφού μετρήσει τους αναβαθμούς, από το ένα σώμα στα πολλά κλπ., στα μαθήματα, στις επιστήμες, στους χαρακτήρες, στους καλούς στα μαθήματα, και στο έν, λέει εκείνη τη φοβερή κουβέντα, θεός, όμως λέει, ανθρώπω ου μίγνυται. Δεν μπορεί να αναμιχθεί ο Θεός με τον άνθρωπο. [ΤΟ ΕΝΑ, ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ. ΜΕΤΕΧΕΙ ΔΙΑ ΤΗΣ ΕΝΑΤΕΝΙΣΗΣ]. Εκεί τελειώνει όλη η αισιοδοξία του ελληνικού πνεύματος, γι’ αυτό και ο Πλάτων καταρρέει, και γίνεται πολιτικός αναμορφωτής έκτοτε. Παύει η μεταφυσική. Είναι το μεγαλύτερο απ’ όλα τα οράματα που διετυπώθει ποτέ στην ελληνική σκέψη. Η δεύτερη μεγάλη στιγμή και τόλμη, επί του Πλωτίνου, οκτώ αιώνες μετά, ο οποίος έχοντας ήδη επαφή και με την ινδική ανατολή [Η ΑΠΟΡΡΟΗ ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟ, ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΙΝΔΟΥΙΣΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ. Η ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ , ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΟΔΟΣ, ΜΟΝΗ, ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ], θα φτάσει να πει ότι, στην τελευταία εννεάδα, ότι τα δυο αυτά, το ένα και εγώ, εν άμφω εισίν, γίνονται ένα [ΜΑΛΛΟΝ ΕΙΝΑΙ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ, ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ΟΤΙ ΕΓΩ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ. Η ΕΝΩΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΥ ΔΙΑΡΚΕΙ ΑΝΑΛΟΓΩΣ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΕΩΣ ΤΟΥ ΝΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ. ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΕΚΣΤΑΣΗ]. Εδώ το όνειρο είναι ακόμα πιο τρελό, ότι εγώ και το έν είμαστε ένα. Ότι τελικά δραπετεύοντας απ’ όλο τον κόσμο, από τα φαινόμενα, και από τα υλικά πράγματα, ανεβαίνω, έτσι, δια του νοός, ανεβαίνω, και αντικρύζω και ταυτίζομαι, και ανακαλύπτω, φοβερή στιγμή, επικίνδυνη, ιερότητα και παράνοια μαζί, ότι εγώ και το έν, είμαστε ένα. Αυτό είναι η μεγαλύτερη στιγμή, και από εκεί και πέρα καταρρέει η ελληνική φιλοσοφία, όχι γιατί ο Χριστιανισμός την εδίωξε, αλλά γιατί δεν έχει τίποτα περισσότερο να πει. Είπε το ότι τολμηρότερο μπορούσε να ειπωθεί [ΕΝΤΟΣ ΤΗΣ ΚΤΙΣΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ. ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ ΚΑΜΜΙΑ ΔΥΝΑΤΟΤΗΣ ΝΑ ΕΝΝΟΗΣΕΙ ΤΟ ΑΚΤΙΣΤΟ, ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ Η ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ. Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΑΦΡΟΣ ΤΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ. ΤΑΥΤΙΖΕΙ ΤΟ ΕΝΑ, ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ, ΜΕ ΤΟΝ ΘΕΟ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ]. Λοιπόν, εν ολίγοις, επειδή ο Πλάτων, που μας δίδαξε την υπερβατικότητα, και την αναπαράσταση;;[Ο ΚΑΝΤ ΚΑΙ Ο ΣΟΠΕΝΑΟΥΕΡ ΔΕΝ ΕΙΔΑΝ ΦΩΣ], του ενός, είναι πολύ μεγάλος και στην αρχή, και στην χριστιανική εποχή επιζεί, επιβιώνει. Υπάρχει ένας χριστιανικός πλατωνισμός, τον οποίο θα παλέψει πάρα πολύ η χριστιανική θεολογία. Στη Δύση θα υπερισχύσει ο Αυγουστίνος. Ο Αυγουστίνος είναι Χριστιανός, αλλά είναι και πλατωνικός [ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΜΑΘΗΤΗΣ ΤΟΥ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΙΤΤΟΡΙΝΟΥ. ΑΚΡΙΒΩΣ ΔΕ ΜΙΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΠΑΡΑΧΑΡΑΞΗ ΤΟΥ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΠΛΩΤΙΝΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ]. Όταν διαβάζει Πλάτωνα δεν βλέπει καμμιά διαφορά από το Ευαγγέλιο, ει μη μόνο την ανάσταση εκ των νεκρών. Τίποτε άλλο, το λέει ο ίδιος στις «Εξομολογήσεις». Αναπτύσσει λοιπόν Αυγουστίνος μια καταπληκτική θεολογία περί θελήματος (ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ), η οποία φτάνει να σημαδεύει ολόκληρο έκτοτε τον δυτικό κόσμο. Και μετασχηματισμένη να φτάσει ως τον Νίτσε, και ως τις μέρες μας.

Να το δούμε λίγο αυτό. Βιάζομαι να πω ότι στην Ανατολή υπάρχει μια άλλη εξέλιξη. Ο Πλάτων θα αμφισβητηθεί πολύ περισσότερο, και θα περάσει σε μια άλλη αναζήτηση, η Ανατολή, ανθρωπολογική, η οποία δεν είναι ούτε Πλάτων, ούτε Αριστοτέλης [ΕΙΝΑΙ ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ]. Είναι κάτι καινούργιο, το οποίο όμως θα γεννηθεί μέσα από πάρα πολύ κόπο και μια τεράστια εξέλιξη μες στους αιώνες, σε ένα άξονα που περιλαμβάνει τον Μάξιμο τον Ομολογητή, και καταλήγει στον Γρηγόριο Παλαμά;;;. Λοιπόν, τι σημαίνουν αυτά στην πράξη; Αυτό είναι, δεν μπορώ να πω, στο κείμενο αυτό, γιατί το κείμενο αυτό, είναι για εκείνους, οι οποίοι, όταν θα δημοσιευθεί, θα μου το ζητήσουν και θα το στείλω ευχαρίστως, αλλά εδώ είναι το ακροατήριο μεικτό, θα σεβαστούμε λοιπόν την απαίτηση του ακροατηρίου. Ναι, η θέληση στον Αυγουστίνο είναι υπερβατική θέληση(ΒΟΥΛΗΣΗ). Ξανά ο Αυγουστίνος φέρνει το (ακατανόητη λέξη) της έκστασης. Να σας διαβάσω ένα απόσπασμα, απ’ τα ελάχιστα που θα διαβάσω, για να δείτε τι εννοώ. Μιλάει περί του Χριστού. «Πως ο Κύριος μας πάντρεψε δυο θελήσεις, ώστε να γίνουν ένα στην ανθρώπινη φύση που δανείστηκε; Στο σώμα Του, την Εκκλησία, υπήρχαν μερικοί άνθρωποι, που ενώ θέλησαν να κάνουν το δικό τους θέλημα, αργότερα θα ακολουθούσαν το θέλημα του Θεού. Ο Κύριος προεικόνισε τους ανθρώπους αυτούς στον εαυτό Του, επιθύμησε να δείξει, πως μολονότι αυτοί οι άνθρωποι ήταν αδύναμοι, εξακολουθούν να ανήκουν σ’ αυτόν. Και έτσι τους αντιπροσώπευσε εκ των προτέρων, στο δικό του πρόσωπο. Αποκάλυψε το ανθρώπινο θέλημα, που υπήρχε μέσα του, αλλά αν είχε συνεχίσει να εμμένει σ’ αυτό, θα είχε φανεί να παρουσιάζει διαστροφή στην καρδιά. Αν αναγνωρίζετε ότι η φιλεσπαχνία για σας (ακατανόητες λέξεις, 26:10-13) σας ελευθερώνει εντός του εαυτού του, μιμηθείτε την προσευχή που έφτιαξε. Όχι όπως εγώ θέλω, αλλά ότι θέλεις εσύ, ας γίνει, Πατέρα».[ΑΥΤΟΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΑΠΛΩΣ. ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟ ΕΓΩ. ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟΥ]

Ο Χριστός έχει μια εσωτερική πάλη, την οποία έχουμε όλοι μας. Την προεικονίζει λοιπόν, μια αντίφαση θεμελιώδης, ανάμεσα σε αυτό που θέλει ως άνθρωπος, και σε αυτό που θέλει ως Θεός. Η δουλειά του λοιπόν είναι, να αθετήσει το ανθρώπινο, και να ανοιχθεί προς το θείο. Προσέξτε, αυτό το πράγμα είναι συγκλονιστικό, γιατί εισάγει ένα νέο τρόπο, στη Δύση, αξεπέραστο, για το πως θα σκεφτούμε το θέλημα. Έχει σημασία το θέλημα, για να καταλάβουμε τι εννοούμε όταν λέμε τέχνο-πίθηκος. Έτσι, ο τρόπος κατανόησης του θελήματος.

Λοιπόν, το θέλημα είναι εκστατικό. Ο Χριστός αθετεί την ανθρώπινη φύση του. Δεν την εκπληρώνει, δεν ανοίγει την πληρότητα του φυσικού στην πληρότητα του θείου. Παραμένει απ’ έξω το σώμα. Παραμένει απ’ έξω η πραγματική ύπαρξη. Είναι πλατωνικός. Και τι κάνει; Εγκαταλείπει, γι’ αυτό η θεολογία του Αυγουστίνου για την Ανάληψη είναι συγκλονιστικά διαφορετική, απ’ ότι ξέρουμε εμείς. Δεν αναλαμβάνεται η ανθρώπινη φύση, αλλά εγκαταλείπει ο Χριστός τα εγκόσμια, για να εγκαταλείψει ακριβώς κάθε ανάμειξη με τον κόσμο αυτόνε. Και να υπάρξει ως τελικός κριτής του. Λοιπόν, δε θα αναλύσω το πως, τι μορφές έλαβε αυτό, γιατί γεννήθηκε μια ολόκληρη ασκητική με βάση αυτό, η οποία έχει πλατωνικά χαρακτηριστικά. Στη Δύση το ίδιο συνέβη την ίδια εποχή με τον Ωριγένη, ο οποίος είναι δάσκαλος του Αυγουστίνου;;[ΚΩΜΙΚΟ ΒΙΠΕΡ ΔΙΑΒΑΣΕ]. Αλλά μετά τον Ωριγένη υπήρξε ο Μάξιμος ο Ομολογητής. Θα μιλήσουμε γι’ αυτόν. Στον Αυγουστίνο λοιπόν, να τα πάρουμε με τη σειρά, το θέλημα αυτό αναλαμβάνεται τουλάχιστο μέχρι τον Descartes. Ο Καρτέσιος είναι αυγουστινιανός. Δηλαδή είναι κάποιος, ο οποίος θεωρεί, ότι ο άνθρωπος είναι κατ’ εξοχήν ψυχή. Και η  ουσία της ψυχής, ως σκέψη είναι ακριβώς η βούληση, μια βούληση η οποία εγκαταλείπει τη σωματικότητα, την παράδοση, και δημιουργεί αυτό το οποίο ονόμασαν οι Άγγλοι ιστορικοί της φιλοσοφίας «detached self», αποσυνδεδεμένο εαυτό. Ποια είναι η μεγάλη αλλαγή με τον Καρτέσιο, σε τι σταματά να είναι αυγουστινιανός; Στο ότι, αυτό το εκστατικό θέλημα, δεν μετέχει πια στο θείο θέλημα. Ενώ στον Αυγουστίνο πάει να συναντήσει το θείο θέλημα, όπως το διάβασα. Στον Καρτέσιο απλώς μιμείται την αυτονομία. Προσέξτε, γιατί έτσι γεννιέται ο νέος ανθρωπισμός. Την αυτονομία του θείου θελήματος. Έχω θέλημα εκσταστικό και πνευματικό όπως ο Θεός. Ποιο είναι το χαρακτηριστικό του θείου θελήματος; Η αυτονομία. Γίνεται λοιπόν το αυτόνομο εκστατικό θέλημα, το οποίο είναι πραγματικά μια καινούργια εντελώς ανθρωπολογική κατάσταση. Εξ ου και το «σκέφτομαι, άρα υπάρχω», το οποίο συνδέεται με τη δύναμη ακριβώς την πνευματική, του ανθρώπου αυτού, που αυτόνομα μπορεί να θέλει και να στοχάζεται, όπως ο Θεός. Και βεβαίως στη συνέχεια θα ακολουθήσει ο Νίτσε. Ο Νίτσε είναι αυγουστινιανός και καρτεσιανός, κατά την ταπεινή μου γνώμη. (30:30)

Συνεχίζεται

ΜΙΑ ΚΑΥΤΗ ΖΟΥΜΕΡΗ ΚΑΚΑΒΙΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ ΤΟΥ ΜΠΡΑΜΑΝ, ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΑΠΟΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΜΑΛΛΟΝ ΤΟ ΔΕΙΛΙΝΟ, ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΠΑΡΑΔΩΣΟΥΝ ΤΟ ΑΤΜΑΝ ΟΠΩΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟ ΠΗΡΑΝ, ΑΝΕΓΓΙΧΤΟ.  ΟΥΠΑΝΙΣΑΔΕΣ ΚΑΙ ΣΟΠΕΝΑΟΥΕΡ ΠΑΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.