ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΨΥΧΗ (13)

Συνέχεια από : Τετάρτη,19 Οκτωβρίου 2011

Η ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ όπως αναπτύχθηκε από τον C.G.Jung της Barbara HANNAH
ΚΕΦΆΛΑΙΟ 5  (συνέχεια)

ΕΝΑ ΑΡΧΑΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΑΝΤΑΣΊΑΣ –
Ο ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΑ ΤΟΥ

Ο «κουρασμένος από την ζωή» άνθρωπος προσπαθεί πάλι να φιμώση το Βα του με δογματικές γνώμες σχετικά με το Υπερπέραν. Επειδή το Βα ανήκει στην αόρατη πραγματικότητα, είναι φανερό ότι ο άνθρωπός μας προσπαθεί να δείξη στη γιαγιά του πώς ρουφάνε τα αυγά! Είναι απελπιστικά μπερδεμένος: θέλει να τακτοποιήση το Βα του το ζήτημα της αυτοκτονίας, που είναι μια υπόθεση αυτού του κόσμου, όπου θα πρέπη να αναλάβη ολόκληρη την ευθύνη ο ίδιος, και θέλει επίσης να υπαγορεύση στο Βα του τη θέλησή του όσον αφορά στον άλλον κόσμο, ο οποίος είναι μια πραγματικότητα εντελώς πέρα από τη δυνατότητα κατανόησης του ανθρώπου.

 Από την άλλη μεριά, και θα ήθελα να το τονίσω αυτό, ο άνδρας έχει πάρα πολύ δίκαιο που υπερασπίζεται τη συνειδητή του άποψη μέχρι τέλους, και  δ ε ν  υποχωρεί στο Βα, παρά μόνον όταν πείθεται πραγματικά. Αυτός εδώ προχώρησε υπερβολικά, αλλά ο μόνος τρόπος για να μάθουμε είναι η δοκιμή και το λάθος. Ο κύριος λόγος που αυτό το κείμενο είναι τόσο πολύτιμο από την άποψη της σύγχρονης ενεργητικής φαντασίας είναι ότι αποτελεί μια πραγματική Auseinandersetzung ανάμεσα στο συνειδητό και στο ασυνείδητο (σ.σ.: κατανόηση, ειλικρινής διάλογος, συνδιαλλαγή). Και τα δύο υποστηρίζουν τις απόψεις τους με τη μεγαλύτερη δυνατή ένταση.

 Το Βα απαντάει:

« Όταν σκέφτεσαι την κηδεία – αυτό είναι συναισθηματισμός· δηλαδή είναι κάτι που φέρνει στους ανθρώπους δάκρυα και τους κάνει δυστυχισμένους· βασικά αυτός ο συναισθηματισμός βγάζει τον άνθρωπο από το σπίτι του και τον κάνη να παίρνη τα βουνά… τότε δεν μπορείς πια να σηκωθής όρθιος για να δης το φως του ήλιου».

 Το Βα λέει στη συνέχεια στον άνδρα ότι οι νεκροί, για τους οποίους είχαν τηρηθή όλες οι τελετές, και οι οποίοι είχαν όμορφες, γρανιτένιες πυραμίδες, δεν είναι αναγκαστικά καλύτεροι ούτε στο ελάχιστο από τους πιο άθλιους, δηλαδή αυτούς που πεθαίνουν στην όχθη του ποταμού, και σαπίζουν χωρίς κανέναν απόγονο, και χωρίς νεκρικές τελετές.

 Το Βα τελειώνει ως εξής:

«Τώρα άκουσέ με και πρόσεξε! Είναι καλό να ακούη ο άνθρωπος. Ακολούθησε την όμορφη μέρα και ξέχασε τη λύπη σου!».

 Η αιγυπτιακή θρησκεία γινόταν, προφανώς, κάτι στερεότυπο· το νερό τής ζωής δεν υπήρχε πια μέσα της, επειδή το Βα δηλώνει καθαρά εδώ ότι οι ταφικές τελετές από μόνες τους είναι άχρηστες. Δεν είναι εναντίον τους· απλώς λέει στον άνθρωπο ότι το να στηρίζη όλη του την πίστη σε αυτές είναι ανώφελο και γελοίο. Ο Dr. Jacobsohn παρατηρεί ότι το Βα εκφράζει φωναχτά μιαν αμφιβολία, που διαφαινόταν στο ασυνείδητο των ανθρώπων εκείνου του καιρού· το εάν ή όχι μπορούσε ακόμη να αποδοθή απόλυτη αξία στις παραδοσιακές τελετές (Jacobsohn: «Άχρονα κείμενα για την ψυχή»). Ίσως ήταν ακριβώς αυτή η αμφιβολία που βρισκόταν πίσω από όλην αυτήν την αναταραχή εκείνου του καιρού, με τον ίδιο τρόπο που θα μπορούσαμε να πούμε πως μια αμφιβολία για το εάν η χριστιανική στάση απέναντι στο κακό είναι ακόμη έγκυρη βρίσκεται πίσω από τις σύγχρονες αναστατώσεις. Το Βα μίλησε ουσιαστικά για τον κίνδυνο να εξαρτώμαστε από πράγματα έξω από εμάς.

 Θα ήθελα να σας θυμίσω ότι η ενεργητική φαντασία αντιπροσωπεύει ένα είδος δοσοληψίας ανάμεσα στο συνειδητό και στο ασυνείδητο. Στο κείμενό μας το Βα είναι σαφώς αυτό που θέλει να διδάξη στον άνθρωπο κάτι που δεν γνωρίζει. Στο επόμενο κείμενο τα πράγματα αντιστρέφονται: ο άνδρας είναι αυτός που θέλει να διδάξη την anima του. Ο «κουρασμένος από την ζωή άνθρωπος» προσπαθεί, όπως είδαμε, να διδάξη το Βα του, αλλά οι προσπάθειές του αποτυγχάνουν σε μεγάλο βαθμό, επειδή το Βα κατέχει την υψηλότερη αλήθεια.

 Το κεντρί του σαρκασμού του Βα στα σχόλιά του σχετικά με τον συναισθηματισμό της στάσης του άνδρα, θα πρέπη να ήταν ένα ισχυρό σοκ για τον «κουρασμένο από την ζωή άνθρωπο». Το Βα λέει στον άνδρα ότι ασκεί λανθασμένη μορφή ενεργητικής φαντασίας· βουλιάζει στον συναισθηματισμό και τον οίκτο για τον εαυτό του. Αυτό είναι για μάς ένας πολύτιμος υπαινιγμός όσον αφορά στους κινδύνους από αυτό το είδος της αυτοϊκανοποίησης, επειδή το Βα τού λέει απερίφραστα ότι εάν συνεχίση έτσι, είναι ήδη νεκρός σ’ αυτήν την ζωή, και δεν θα μπορέση ποτέ να σηκωθή όρθιος «στο φως του ήλιου». Η ουσία είναι ότι μαγεύει κανείς τον εαυτό του με αυτού του είδους την αυτοϊκανοποίηση, και βυθίζεται σε μια λανθασμένη μορφή φαντασίας· χάνει την επαφή του με την πραγματικότητα, και έχει άσχημη επίδραση και στον εαυτό του και στους άλλους ανθρώπους. Εάν ο άνθρωπός μας δεν άκουγε τελικά το Βα του, θα είχε χαθή μέσα σ’ αυτές τις ψεύτικες φαντασίες, και θα είχε αναπόφευκτα  καταστραφή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε εξ άλλου, ότι ο άνδρας τόνισε ιδιαίτερα πως δεν είναι κτηνώδης, αλλά σχεδίαζε παρ’ όλα αυτά να αυτοκτονήση. Το αντίθετο της κτηνωδίας είναι πάντα ο συναισθηματισμός.

 Ο Rauschning λέει στο βιβλίο του «Ο Χίτλερ μιλάει», ότι ο Χίτλερ – ο οποίος μπορούσε να υπογράψη διαταγές για να θανατωθή ο πληθυσμός ολόκληρων χωριών – έκλαιγε ένα ολόκληρο απόγευμα για τον θάνατο του αγαπημένου του καναρινιού (Herman Rauschning: « Ο Χίτλερ μιλάει». Λονδίνο, Thornton Butternorth Ltd, 1939). Και οι φωτογραφίες που τον έδειχναν να φιλάη μωρά, δημοσιευμένες στις ελβετικές εφημερίδες, σού έφερναν πραγματική ναυτία.

 Οι τελευταίες φράσεις από τον λόγο του Βα είναι εξαιρετικά εντυπωσιακές: «Τώρα άκουσέ με! Πρόσεξε, είναι καλό να ακούνε οι άνθρωποι. Ακολούθησε την όμορφη μέρα και ξέχασε τη λύπη σου».

 Αυτή η επιμονή στο άκουσμα είναι κάτι πολύ θετικό και χρήσιμο για εμάς σήμερα. Και είναι ακόμη δύσκολο να ακούσουμε την αληθινή φωνή του ασυνειδήτου. Εξαπατάμε πάντοτε τον εαυτό μας με το να σκεφτώμαστε ότι δεν θέλει να μας μιλήση, αλλά πολύ συχνά είμαστε εμείς που  δεν θέλουμε να ακούσουμε. Όλοι έχουμε τις αγαπημένες μας φανταστικές εικόνες σχετικά με τον εαυτό μας, που δεν θέλουμε να τις εγκαταλείψουμε, και στην ουσία χάνουμε απλώς κάθε ζωντάνια, επειδή χρειάζεται αληθινός ηρωϊσμός για να αντιμετωπίσουμε την αδυσώπητη πραγματικότητα του ασυνειδήτου.

 Όταν το Βα λέη: « ακολούθησε την όμορφη μέρα και ξέχασε τη λύπη σου», εντοπίζει την προσοχή στην ζωτική σημασία τού «εδώ και τώρα». Υπάρχει μια θαυμάσια περιγραφή αυτού τού «εδώ και τώρα» στο σεμινάριο που έδωσε ο Jung για το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» (C.G.Jung: «Ψυχολογική ανάλυση του έργου του Nietzsche «Τάδε έφη Ζαρατούστρα»: ιδιωτικό σεμινάριο που δόθηκε στην Ζυρίχη μετά το 1930). Μπορώ μόνο να αναφέρω σύντομα αυτά που είπε ο Jung – ότι όταν βρισκόμαστε  π ρ α γ μ α τ ι κ ά  στο «εδώ και τώρα», είμαστε ολοκληρωμένοι, κι αυτό είναι το πιο δύσκολο και το πιο φοβερό πράγμα  που μπορεί να επιτύχη κάποιος, αλλά και το πιο σημαντικό. Ο «κουρασμένος από την ζωή» άνθρωπος δεν έχει προφανώς ιδέα για την σημασία τού «εδώ και τώρα», αλλοιώς ούτε κάν θα του περνούσε από το μυαλό να πετάξη μακριά την ζωή του. Το Βα τον προκαλεί πρώτα να γίνη άνδρας, και μετά να γίνη ολοκληρωμένος.

 Είτε το Βα δεν έδωσε χρόνο στον άνδρα να απαντήση στον λόγο του, είτε αυτός δεν αντέδρασε, επειδή το Βα συνεχίζει λέγοντας δύο παραβολές. Είναι πολύ ενδιαφέρουσες και γεμάτες νόημα, γι’ αυτό θα τις παραθέσω ολόκληρες.

 Η πρώτη παραβολή του Βα: «Ένας άνδρας καλλιεργεί το χωράφι του. Έπειτα βάζει τη συγκομιδή του στο καράβι και αρχίζει το ταξίδι. Φθάνει η ημέρα της γιορτής του, αφού προηγουμένως είδε να ξεσηκώνεται μια νυχτερινή θύελλα, και αφού φύλαξε φρουρά στο καράβι το ηλιοβασίλεμα, και αφού γλύτωσε με τη γυναίκα του, ενώ το παιδί του χάθηκε στο νερό με τους κροκόδειλους, που ήταν επικίνδυνο τη νύχτα. Στο τέλος της εμπειρίας του κάθισε εκεί, ξαναβρήκε τη μιλιά του και είπε: «Δεν έκλαψα για το κορίτσι. Αυτό δεν μπορεί να επιστρέψη πάλι στη γη από τη Δύση. Αλλά θρηνώ για τα (μελλοντικά) παιδιά της, που συντρίφθηκαν ήδη μέσα στο αυγό, και που είδαν το πρόσωπο του θεού των κροκοδείλων πριν ακόμη ζήσουν» (Jacobsohn: «Άχρονα κείμενα σχετικά με την ψυχή»).

 Το Βα χρησιμοποιεί σ’ αυτήν την περίπτωση συμβολική γλώσσα, για να βοηθήση τον άνδρα να δη αυτό, που δεν μπορούσε να καταλάβη άμεσα. Αυτές οι παραβολές είναι σαν αστραπιαίες κινηματογραφικές εικόνες, που ξαφνικά εισβάλλουν μέσα στην ενεργητική μας φαντασία – πολύ ξαφνικά για να μπορέσουμε να παίξουμε εμείς κάποιον ρόλο – ή σαν ένα όνειρο, που έρχεται για να διορθώση ή να διαφωτίση την ενεργητική μας φαντασία.

 Επειδή δεν υπάρχει υλικό για να συνδέσουμε αυτά τα στοιχεία, όπως θα γινόταν με κάποιον που ζη σήμερα, πρέπει να εξετάσουμε τα συμφραζόμενα των θεμάτων· ο χώρος όμως με εμποδίζει να το κάνω όσο αναλυτικά θα έπρεπε. Θα αναφέρω μόνον ότι, επειδή η Αίγυπτος ήταν γεωργική χώρα, ο θερισμός είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό σύμβολο εδώ. Ο θεός Όσιρις συνδεόταν, όπως είναι γνωστό, στενά με τη συγκομιδή. Η Αφρική είναι η χώρα με τις θύελλες, όταν μιλάη λοιπόν ένας Αιγύπτιος  για μια θύελλα, εννοεί κάτι τρομερό. Το πλοίο αντιπροσωπεύει κάτι που έχει φτιαχθή με την ανθρώπινη ικανότητα – μιαν επινόηση του ανθρώπου, για να ταξιδεύη. Μιλάει κανείς και σήμερα για το πλοίο τής Εκκλησίας, παραδείγματος χάριν.

 Ο θεός των κροκοδείλων παίζει σπουδαίο ρόλο στην αιγυπτιακή θρησκεία. Είναι ένας θεός πολύ παράδοξος, εξαιρετικά θετικός στον καιρό του «κουρασμένου από την ζωή» ανθρώπου, παρ’ όλο που  ταυτίσθηκε αργότερα με τον Όσιρι και ταυτόχρονα με την Σηθ, τον φονέα του. Ένα χαρακτηριστικό του Sobek, του θεού των κροκοδείλων, που έχει ιδιαίτερη σημασία για εμάς, είναι το ότι μαζεύει τα σκορπισμένα κομμάτια του νεκρού  Όσιρι, και τα ενώνει σε ένα σώμα. Ό ίδιος ο κροκόδειλος ήταν εξ άλλου ένας μεγάλος κίνδυνος για τους Αιγυπτίους σε κάθε εποχή.

 Ο άνδρας της παραβολής είναι προφανώς και εικόνα του ίδιου του «κουρασμένου από την ζωή» ανθρώπου. Παριστάνεται ίσως σαν έμπορος, επειδή έχει στην ζωή του μια μονόπλευρη στάση: προσέχει το καλό όπως ένας θησαυροφύλακας τους θησαυρούς του. Ο άνδρας παρουσιάζεται να έχη φορτώσει όλην τη συγκομιδή του μέσα σε ένα καράβι, δηλαδή να έχη βάλει «όλα του τα αυγά μέσα σε ένα καλάθι» (να διακινδυνεύη δηλ τα πάντα μονομιάς). Επειδή το σύμβολο του σπόρου του σιταριού συνδέεται τόσο στενά με τον Όσιρι – και οι νεκροί πιστεύουν ότι γεννιούνται πάλι σαν Όσιρις στο Υπερπέραν –, είναι φανερό ότι το Βα δείχνει στον «κουρασμένο από την ζωή» άνθρωπο πως διακινδυνεύει και τον άλλον κόσμο, όπως και τον τωρινό, με τη στάση του.

 Η θύελλα είναι ένας φανερός υπαινιγμός σε σχέση με την τρομερή συναισθηματική αναστάτωση που περνάει ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος είναι το αίτιο, και επειδή είναι σύμβολο του νου και του πνεύματος, μια «θύελλα του νου» είναι ίσως η σωστή ερμηνεία του συμβολισμού του. Ο άνθρωπος νομίζει ότι παίρνει μιαν ήρεμη και στωική απόφαση να εγκαταλείψη αυτήν την ζωή, αλλά η πραγματική κατάσταση που επικρατεί μέσα στο ασυνείδητό του φαίνεται στην παραβολή. Η ίδια ιδέα είναι περισσότερο φανερή αργότερα στη λύπη του, που του στερεί ακόμη και την ομιλία.

 Ο  άνθρωπος της παραβολής γλυτώνει από τη θύελλα μαζί με τη γυναίκα του, που ο Dr Jacobsohn ερμηνεύει σαν το Βα. Αυτή η υπόθεση επιβεβαιώνεται στη δεύτερη παραβολή. Αφού το Βα  είναι μια αρσενική μορφή στην Αίγυπτο, θα πρέπει να έχη κάποιον λόγο για να παριστάνεται σαν γυναίκα. Όπως αναφέραμε πιο πριν, το Βα μεταφράζεται πάντα σαν «ψυχή», και παρ’ όλο που καταλήγει, όπως θα δούμε, να είναι κάτι πολύ περισσότερο από την anima του άνδρα, παρουσιάζει ίσως στον «κουρασμένο από την ζωή» άνθρωπο την ιδέα ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι θηλυκή. Όπως μου υπέδειξε μάλιστα για πρώτη φορά η Marie-Louise von Franz, μπορούμε να προχωρήσουμε περισσότερο και να πούμε ότι το Βα εισάγει τον άνθρωπο σε ολόκληρη την αρχή της σχέσης, και ότι εμφανίζεται σαν γυναίκα για να δείξη στον άνθρωπο τον τρόπο που θα μπορούσε να σχετισθή με το Βα του. Ο άνθρωπός μας είναι εξ άλλου τυφλός στην αξία των αισθήσεων· δεν βλέπει π.χ. καθόλου την αξία της ζωής, που το Βα την καταλαβαίνει τόσο καλά. Και το Βα δείχνει στον άνθρωπο όχι μόνον ότι μπορεί να έχη το ίδιο μιαν εντελώς διαφορετική γνώμη απ’ αυτόν, αλλά και ότι διαφέρει από ένα ανθρώπινο ον όσο ένας άνδρας από μια γυναίκα.

 Δεν μπορούμε να σκεφθούμε τη γυναίκα στην παραβολή χωρίς την κόρη που χάθηκε στο ναυάγιο. Αυτή η κόρη φαίνεται να αντιπροσωπεύεη μιαν πιο ατομική πλευρά της anima· είναι η κόρη τού άνδρα, καθώς και του Βα. Το Βα ήταν μια αναγνωρισμένη μορφή στην αιγυπτιακή θρησκεία, και επομένως μια συλλογική ως ένα σημείο μορφή, ενώ η κόρη αντιπροσωπεύει περισσότερο την προσωπική anima του άνδρα. Συμβολίζει τη δυνατότητα μιας αληθινά ατομικής υλοποίησης, και βρίσκεται σε μέγιστο κίνδυνο εξαιτίας των ανυποστάτων συναισθημάτων του άνδρα. Αυτή είναι η στιγμή που γίνεται δυνατή η αναγέννηση, γι’ αυτό και είναι τρομερά επικίνδυνο για τον άνδρα να αγνοή αυτό που συμβαίνει. Ο άνδρας δεν βλέπει την αυτοκτονία σαν θάνατο, αλλά σαν μεταφορά σε μιαν ασφαλή και καλύτερη ζωή· το Βα, όμως, λέει: «Όχι άλλες αυταπάτες· όλα αυτά είναι αληθινά, για όνομα του Θεού· πρόσεξε!».

 Η νύχτα των κροκοδείλων θα μπορούσε να συγκριθή με τη συνάντηση του Ιακώβ με τη σκοτεινή μορφή του Θεού στο ρυάκι. Ο Ιακώβ κράτησε στην πάλη του, μέχρι που εμφανίσθηκε η φωτεινή πλευρά και τον ευλόγησε (Γένεσις, 32: 22-28). Είναι διαδεδομένη στους πρωτόγονους η ιδέα ότι ένας σκοτεινός και κακός θεός κυβερνάει τη νύχτα, και ένας φωτεινός και καλόβολος θεός την ημέρα.

 Βρίσκουμε την ίδιαν ιδέα σ’ έναν μαγικό πάπυρο, που έχει μεταφρασθή από τον Preisendanz: ο θεός του ήλιου ανεβαίνει ψηλά σαν ένας σκαραβαίος, πετάει προς τα επάνω σαν γεράκι, και μεταβάλλεται κάθε ώρα σε ένα καινούργιο σύμβολο, με τελευταίο, στη δύση του ήλιου, τον κροκόδειλο (Karl Preisendanz (εκδότης): Papyri Graecae magicae, 2 τόμοι. Stuttgart,1973).

 Αλλά δεν είναι η απώλεια της σοδειάς, ούτε της κόρης που οδηγεί τον άνδρα της παραβολής στην απελπισία, αλλά ο χαμός των αγέννητων παιδιών «που συντρίφθηκαν ενώ ήταν ακόμη μέσα στο αυγό».

 Θα έπρεπε να ερμηνεύσουμε αναμφίβολα αυτά τα παιδιά σαν μιαν απραγματοποίητη μέχρι στιγμής δυνατότητα, όπως κάνει ο ίδιος ο Jacobsohn, η οποία δυνατότητα βρίσκεται στον μεγαλύτερο δυνατό κίνδυνο. Το Βα αντιπροσωπεύει, με τη μορφή της συζύγου σ’ αυτήν την παραβολή, το αιώνιο, παγκόσμιο Ταυτό, που δεν είναι δυνατόν ποτέ να καταστραφή. Το κορίτσι είναι ο ατομικός χώρος ανάμεσα στον άνδρα και το Βα, που προέρχεται από την επαφή τους. Το Ταυτό μπορεί να γεννηθή μέσα στο άτομο, και τα παιδιά αντιπροσωπεύουν το σπέρμα ολόκληρης της διαδικασίας της εξατομίκευσης. Το σύμβολο περιέχει την ουσία τής παραβολής: το Βα έχει πάρει σταθερή μορφή σ’ αυτήν την ζωή, κι αυτό είναι μεγάλη επιτυχία, αλλά δεν είναι αρκετό. Η παραβολή μάς δείχνει πολύ ωραία, ότι θα χαθούν τα πάντα εάν αυτό το άγνωστο γέννημα τού ανθρώπου και του Βα δεν έρθη στο φως.

 Το Βα σχίζει το πέπλο από τα μάτια τού «κουρασμένου από την ζωή» ανθρώπου: ενώ αυτός φλυαρεί για νεκρικές τελετές και για τα άλλα Βα που θα ζηλεύουν το δικό του, το αποτέλεσμα ολόκληρης της ζωής του βρίσκεται σε κίνδυνο, και σίγουρα θα χαθή εάν αυτός δεν συνέλθη πριν να είναι πολύ αργά.

 Η παραβολή δεν τελειώνει εντούτοις με εντελώς απαισιόδοξο τόνο. Πρέπει να θυμηθούμε ότι ο θεός των κροκοδείλων ήταν μια πολύ θετική θεότητα τον καιρό του «κουρασμένου από την ζωή» ανθρώπου, που είχε το χαρακτηριστικό ότι μπορούσε να μαζέψη τα σκορπισμένα κομμάτια και να τα ενώση πάλι σε ένα σώμα. Ο αιγυπτιολόγος Brugsch μάς λέει ότι η μεταφορική σημασία αυτής της εικόνας είναι η ενοποίηση του εαυτού μας, ο καθησυχασμός και η ηρεμία, η ανασυγκρότηση του θάρρους μας (Η. Brugcsh: Geographische Inschriften Altägyptischer Denkmäler - Γεωγραφικές επιγραφές από αρχαία αιγυπτιακά μνημεία: γερμανική έκδοση 1860).

 Όταν ο Jung πήγε στην ανατολική Αφρική, ένα γέρος άποικος τον πλησίασε σε έναν σιδηροδρομικό σταθμό, και αφού ρώτησε τον Jung εάν είναι καινούργιος στην Αφρική, προσφέρθηκε να του δώση μια συμβουλή. Όταν ο Jung δέχθηκε πρόθυμα, του είπε: «Αυτή εδώ είναι η χώρα του θεού, όχι κάποιου ανθρώπου, κι αν κάτι πάη στραβά, κάθισε κάτω και μη στενοχωριέσαι».

 Εάν ο άνθρωπος μπορή να δη τα αχαλίνωτα συναισθήματά του, να καταλάβη αυτήν την παραβολή, και να αφήση, πάνω απ’ όλα, τον λανθασμένο τρόπο άσκησης της ενεργητικής φαντασίας και να μάθη τον σωστό, υπάρχουν ακόμη πολλές πιθανότητες να μπορέση να σώση την κατάσταση, εάν καθίση, όπως έλεγε ο γέρος άποικος στην Αφρική, κάτω και δεν ταράζεται.

 Η δεύτερη παραβολή του Βα:

« Ένας άνδρας ζητάει από τη γυναίκα του ένα πρόχειρο βραδυνό φαγητό, αλλά η γυναίκα του τού λέει: «Έλα πρώτα να δειπνήσουμε». Τότε αυτός βγαίνει έξω για λίγο θυμωμένος, και γυρίζει αργότερα στο σπίτι σαν ένας άλλος άνθρωπος, ενώ η γυναίκα του έχει την πείρα που χρειάζεται και σ’ αυτόν, που δεν μπορεί, με άλλα λόγια, να την ακούση, μόνο θυμώνει, και η καρδιά του είναι κλειστή στα μηνύματα».

 Αυτή η παραβολή φαίνεται απλή, αλλά δυσκολεύθηκα πολύ να την καταλάβω. Αρχίζει στο τέλος της πρώτης παραβολής, στο σημείο όπου μόνο ο άνδρας και η γυναίκα του σώθηκαν.

 Θα πρέπη να βιαστώ λίγο εδώ και να σας πω ότι στον τελευταίο λόγο τού Βα, φαίνεται καθαρά ότι ο σκοπός του είναι να διδάξη τον άνδρα πώς να δημιουργήση ένα σπίτι και για τους δύο. Η παραβολή αυτή είναι η πρώτη εμφάνιση αυτού του σπιτιού, που γίνεται με απλή, οικιακή γλώσσα. Παρουσιάζει, προφανώς, τα όρια της ατομικής ύπαρξης του άνδρα· το καθορισμένο πλαίσιο μέσα στο οποίο ο άνθρωπος και το Βα, το εγώ και το Ταυτό, μπορούν να συναντηθούν. Ένα σπίτι, ιδιαίτερα ένα παλιό σπίτι, είναι ένα πολύ συνηθισμένο σύμβολο του Ταυτού στα όνειρα. Είναι το εσωτερικό βασίλειο, η εσωστρεφής πλευρά, και αγγίζει την ίδια στιγμή και τον εξωτερικό κόσμο.

 Το αντικείμενο της φιλονεικίας είναι εκπληκτικό: ο άνδρας θέλει λίγο βιαστικό φαγητό, ενώ η γυναίκα επιμένει για ένα ολόκληρο δείπνο. Αυτός συμπεριφέρεται σαν ένα παιδί, που ζητάει επίμονα το γλυκό στην αρχή του γεύματος. Είναι πιθανό το Βα να αναφέρεται στην ιδέα του ανθρώπου σχετικά με την αυτοκτονία, με την οποία θέλει τις χάρες που δίνει το Υπερπέραν πριν από την ώρα τους. Αυτή η ανυπομονησία στο ζήτημα τού να περιμένουμε μέχρις ότου τα πράγματα βρουν τον καιρό να ωριμάσουν μέσα στο ασυνείδητό μας, είναι συχνά πολύ φανερή στην ενεργητική μας φαντασία. Όπως λέει το «Rosarium Philisophorum»: «Κάθε βιασύνη είναι του διαβόλου» (Rosarium Philosophorum: Η τέχνη της δημιουργίας χρυσού. 2 τόμοι, Βασιλεία, 1953, σ. 204-384) – λέξεις που ο Jung ανέφερε συχνά. Ο άνδρας θα έτρωγε εξ άλλου το πρόχειρο φαγητό μόνος του, ενώ το δείπνο μαζί με τη γυναίκα του, πράγμα που μας φέρνει στον νου την ιδέα της επικοινωνίας, της σχέσης, του έρωτα.

 Αυτή η παραβολή δείχνει την κατάσταση που επικρατεί ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο με τρόπο γεμάτον νόημα. Το ασυνείδητο ετοιμάζει το φαγητό, το  c i b u s  i m m o r t a l i s  (=αθάνατο δείπνο), την ολοκληρωμένη και αιώνια τροφή, ενώ το συνειδητό πάντοτε βλέπει αυτήν την τροφή σαν έναν μονομερή τρόπο, και θέλει ανόητα κομματάκια φαγητού αντί για ένα ολοκληρωμένο δείπνο μιας ζωής γεμάτης νόημα. Έχουμε την τάση να επιθυμούμε λογικά, ορθολογιστικά πράγματα, ενώ οι ρίζες του Ταυτού είναι γενικά, στο μεγαλύτερο ποσοστό άλογες.

 Η φράση «βγήκε έξω θυμωμένος» είναι μια θαυμάσια εικόνα αυτού που κάνουμε πάντα όταν το ασυνείδητο μάς προσφέρει ένα γεύμα που δεν μας αρέσει. Βγαίνουμε έξω από τον εαυτό μας, αφήνουμε το σπίτι μας, τη μαντάλα μας. Κυριευόμαστε από τις συγκινήσεις μας και ζούμε «δίπλα από τον εαυτό μας».

 Ο Jung έλεγε συχνά ότι βασικά πάντοτε εξαπατούμε τον εαυτό μας όταν λέμε ότι δεν ξέρουμε τί να κάνουμε στη μια ή στην άλλη περίπτωση. Κάπου μέσα μας το ξέρουμε πολύ καλά, αλλά  δ ε ν  θ έ λ ο υ μ ε  ν α  τ ο  κ ά ν ο υ μ ε. Χρειάσθηκαν χρόνια για να καταλάβω ότι αυτό είναι αλήθεια, επειδή η ιδέα πως δεν ξέρουμε είναι βαθειά ριζωμένη μέσα μας. Όπως λένε οι Κινέζοι: «Υπάρχει ένας σοφός μέσα σε κάθε έναν από εμάς (αυτός που ξέρει πραγματικά τί να κάνη), αλλά οι άνθρωποι δεν θα το πιστέψουν ποτέ αυτό σταθερά, κι έτσι το όλο πράγμα θα μείνη θαμμένο». Το δείπνο είναι εκεί και μας περιμένει, όπως ήταν και για τον «κουρασμένο από την ζωή» άνθρωπο, αλλά δεν θέλουμε κι εμείς να το γευθούμε.

 Η φράση «ενώ η γυναίκα του είχε την πείρα που χρειαζόταν και σ’ αυτόν» είναι, όπως λέει ο Dr Jacobsohn, πολύ αληθινή σε σχέση με την εξωτερική ζωή (Jacobsohn: «Άχρονα Κείμενα σχετικά με την ψυχή»). Ακριβώς εκεί όπου ένας άνδρας είναι αδύναμος, η γυναίκα του είναι συνήθως ισχυρή. Αυτό μπορεί να ισχύη ακόμη περισσότερο αναφορικά με το ασυνείδητο: Εκεί που είμαστε αδύναμοι, αυτό είναι ισχυρό. Η μεγαλύτερη χρησιμότητα της ενεργητικής φαντασίας είναι στο να βρίσκουμε την αλήθεια που αντισταθμίζει τις ελλείψεις μας μέσα στο ασυνείδητο. Αλλά η δυσκολία του άνδρα είναι ακριβώς στο να μπορή να δη από την οπτική γωνία της γυναίκας του, όπως και η δική μας δυσκολία βρίσκεται στο να βλέπουμε τα πράγματα από την τελείως διαφορετική οπτική γωνία του ασυνειδήτου.

 Η παραβολή τελειώνει με την παρατήρηση ότι ο άνδρας δεν μπορούσε να ακούση τη γυναίκα του, επειδή είχε μια καρδιά κλειστή στα μηνύματα. Ο αναγνώστης θα θυμάται ότι το Βα είχε προηγουμένως επιστήση την προσοχή πάνω σ’ αυτό το θέμα: «Πρόσεχε, είναι καλό ο άνθρωπος να  α κ ο ύ η  «. Η παραβολή τελειώνει βασικά με την άμεση έκκληση στον άνθρωπο να συνεχίση την ενεργητική του φαντασία, αλλά με μια διαφορετική στάση: να ασκή πραγματική ενεργητική φαντασία, και να κάνη μια τρομερή προσπάθεια να  α κ ο ύ η  τη φωνή του ασυνειδήτου του. Το Βα του λέει ότι η απογοήτευσή του είναι κάτι απλώς συναισθηματικό και ψεύτικο, το οποίο έχει ένα τρομακτικό αποτέλεσμα: δεν μπορεί να ακούση την αλήθεια, και έχει την καρδιά του κλειστή στα μηνύματα.

 (συνεχίζεται)

Aμέθυστος