Συνέχεια από: Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2022
ΛΟΓΟΣ Η'
(Ασμα Ασμ. 4,8 - 15)
«Έλα από το Λίβανο, νύμφη μου, έλα από το Λίβανο.
Θα 'ρθείς και θα περάσεις από την αρχή της πίστης,
από την κεφαλή του Σανίρ και Ερμών,
από τα κρησφύγετα των λιονταριών, από τα όρη που φωλιάζουν οι παρδάλεις.
Μας έδωσες θάρρος, αδελφή μας, νύμφη μας,
μας έδωσες θάρρος μ' ένα από τα μάτια σου,
με μία, με το περιδέραιό σου.
Πόσο πιο ωραία έγιναν τα στήθη σου, αδελφή μου, νύμφη μου,
πόσο πιο ωραία από το κρασί έγιναν.
Η μυρωδιά απ' τα ρούχα σου πάνω από όλα τα αρώματα.
Κερήθρα είναι τα χείλη σου, νύμφη μου, και σταλάζουν,
μέλι και γάλα κάτω από τη γλώσσα σου·
και η μυρωδιά των ρούχων σου σα μυρωδιά λιβανιού.
Κήπος κλεισμένος είσαι, αδελφή μου, νύμφη μου,
κήπος κλεισμένος, πηγή σφραγισμένη.
Όσα μου στέλνεις παράδεισος ροδιών και καρποί μηλιάς,
κύπροι μαζί με νάρδους,
νάρδος και κρόκος, μοσχοκάλαμο και κανέλα,
με όλα τα ξύλα του Λιβάνου,
σμύρνα κι αλόη με όλα τα πρώτα αρώματα.
Πηγή του κήπου, πηγάδι του ζωντανού νερού,
που κατεβαίνει με θόρυβο από το Λίβανο».
Επειδή όμως η φωνή του Λόγου είναι πάντοτε φωνή δύναμης, όπως στην πρώτη δημιουργία μαζί με την προσταγή ελαμψε και το φως κι έλαβε ύπαρξη μαζί και το στερέωμα με το λόγο πάλι της προσταγής του κι εμφανίστηκε επίσης όλη η υπόλοιπη κτίση με το ποιητικό (δημιουργικό) λόγο, με τον ίδιο τρόπο και τώρα στη διαταγή του Λόγου να πάει ολότελα κοντά του η ψυχή αφού γίνει καλύτερη, δυναμωμένη από την προσταγή γίνεται τέτοια, που την ήθελε ο νυμφίος, αφού μεταβλήθηκε προς το θειότερο και μεταμορφώθηκε με την αγαθή αλλοίωση από τη δόξα που απολάμβανε στην ανώτερη δόξα, ώστε να θαυμάσει ο αγγελικός χορός γύρω από το νυμφίο κι όλοι ανευφημώντας να της απευθύνουν αυτή τη θαυμαστική φωνή «μας έδωσες θάρρος (εκαρδίωσες), αδελφή μας, νύμφη μας». Γιατί η σφραγίδα της απάθειας λάμποντας όμοια σ' αυτή και στους αγγέλους την υψώνει στη συγγένεια με τις ασώματες δυνάμεις και στην αδελφικότητα, επειδή πραγματοποίησε την απάθεια μέσα στη σάρκα. Γι' αυτό της λένε «μας έδωσες θάρρος, αδελφή μας, νύμφη μας». Και το σημαινόμενο του «μας έδωσες θάρρος (εκαρδίωσες)» είναι ότι και το «μας έδωσες ψυχή (εψύχωσες)», σα να της έλεγαν ότι έβαλες μέσα μας καρδιά.
Για χάρη της σαφήνειας όμως, για να γίνει φανερότερο ό,τι λέμε, θα καλέσουμε το θείο Απόστολο για να μας ερμηνεύσει αυτά τα μυστήρια. Γράφοντας προς τους Εφεσίους λέει σ’ ένα σημείο της επιστολής του, όταν μας διηγήθηκε τη μεγάλη οικονομία της θεοφάνειας του έγινε μέσω της σάρκας, ότι δεν διδάχτηκε με τη χάρη αυτή μόνο η ανθρώπινη φύση τα θεία μυστήρια, αλλ᾽ έγινε γνωστή και στις αρχές και στις εξουσίες του ουρανού η πολυποίκιλη σοφία του Θεού, όταν φανερώθηκε στους ανθρώπους με την κατά Χριστόν οικονομία. Κατά λέξη λέει τα εξής· «για να γίνει γνωστή στις αρχές και στις εξουσίες στον ουρανό μέσω της Εκκλησίας η πολυποίκιλη σοφία του Θεού σύμφωνα με το σχέδιο των αιώνων που πραγματοποίησε στον Κύριο μας Ιησού Χριστό· από αυτόν αντλούμε το θάρρος μας και σ' αυτόν στηρίζουμε τη βεβαιότητά μας ότι με την πίστη σ' αυτόν θα μας φέρει στο Θεό». Και πραγματικά μέσω της Εκκλησίας γίνεται γνωστή στις υπερκόσμιες δυνάμεις η ποικίλη σοφία του Θεού του δημιούργησε τα μεγάλα θαύματα με τα αντίθετα τους, πως δηλαδή από το θάνατο πήγασε η ζωή και από την αμαρτία η δικαιοσύνη και από την κατάρα η ευλογία και από την ατιμία η δόξα και από την αδυναμία η δυναμη. Πριν από αυτό οι υπερκόσμιες δυνάμεις γνώριζαν μόνο την απλή και μονοδιάστατη σοφία του Θεού που ενεργούσε τα θαύματα με τον κατάλληλο στη φύση μας τρόπο. Και μέσα σ' αυτά που παρατηρούσαν δεν υπήρχε τίποτε ποικιλόμορφο στο να μεταχειρίζεται όλη την κτίση κατ' εξουσίαν, επειδή η θεία φύση είναι δύναμη που με την ορμή μόνο του θελήματός της κάνει να γεννηθεί η φύση των όντων και δημιουργεί τα πάντα εξαιρετικά καλά καθώς αναβλύζουν από την πηγή του καλού. Ενώ το ποικιλόμορφο αυτό είδος της σοφίας που συνίσταται στη διαπλοκή των αντιθέτων το διδάχτηκαν σαφώς τώρα με την Εκκλησία, πως δηλαδή ο Λόγος γίνεται σάρκα, πως η ζωή σμίγει με το θάνατο, πως με το δικό του τραύμα θεραπεύει τη δική μας πληγή, πως με την ασθένεια του σταυρού κατανικά τη δύναμη του εχθρού μας, πως το αόρατο φανερώνεται με τη σάρκα, πως εξαγοράζει τους αιχμαλώτους και είναι ο ίδιος ο αγοραστής και μαζί γίνεται και το αντίτιμο (γιατί έδωσε τον εαυτό του ως λύτρο στο θάνατο), πως και στο θάνατο μεταβαίνει κι από τη ζωή δεν αποχωρεί, πως και με τους δούλους συγκαταλέγεται αλλά και τη βασιλεία δεν εγκαταλείπει.
Όλα αυτά λοιπόν και τα παρόμοια, τα ποικιλόμορφα κι όχι απλά έργα της σοφίας, οι φίλοι του νυμφίου το διδάχτηκαν από την Εκκλησία και καρδιώθηκαν, καθώς κατάλαβαν με το μυστήριο μια άλλη διάσταση της θείας σοφίας. Κι αν δεν αποτελεί τόλμημα ο λόγος, ίσως κι εκείνοι βλέποντας μέσω της νύμφης θαύμασαν την ομορφιά του Νυμφίου που είναι σε όλα τα όντα αόρατη κι ακατανόητη. Αυτός που «κανένας δεν τον έχει δεί ποτέ», όπως λέει ο Ιωάννης κι «ούτε μπορεί κανένας να τον δεί», όπως μαρτυρεί ο Παύλος, αυτός έκανε σώμα του την Εκκλησία και με τη πρόσθεση εκείνων που σώζονται οικοδομεί τον εαυτό του με αγάπη, «μέχρι που να καταλήξουμε όλοι να γίνουμε άνδρες τέλειοι, που μέτρο της τελειότητάς μας είναι ο Χριστός». Αν λοιπόν η Εκκλησία είναι σώμα του Χριστού και του σώματος κεφαλή είναι ο Χριστός που με τη δική του σφραγίδα δίνει μορφή στο πρόσωπο της Εκκλησίας. Γι' αυτό ίσως οι φίλοι του νυμφίου βλέποντας προς αυτή πήραν θάρρος. Γιατί βλέπουν μέσα σ' αυτή τον αόρατο καθαρότερα. Όπως εκείνοι που δεν έχουν τη δύναμη ν' ατενίσουν το δίσκο του ίδιου του ήλιου τον βλέπουν διαμέσου της λάμψης του νερού, έτσι κι εκείνοι, όπως σε καθαρό καθρέφτη βλέπουν μέσα στην Εκκλησία τον ήλιο της δικαιοσύνης που γίνεται κατανοητος από τον ήλιο που φαίνεται σ' αυτήν. Γι' αυτό δεν έχει ειπωθεί μια μόνο φορά από τους φίλους «μας έδωσες θάρρος (εκαρδίωσες)» (που σημαίνει ότι μας προσκάλεσες με κάποια ψυχική και νοητική ικανότητα για να κατανοήσουμε μέσω σου το φως), αλλά ξαναλένε πάλι τον ίδιο λόγο, προσθέτοντας αξιοπιστία στο λόγο τους με τη δευτέρωσή του. Γιατί επαναλαμβάνουν και λένε «μας έδωσες θάρρος (εκαρδίωσες) μ’ έναν από τους οφθαλμούς σου».
Αυτό κυρίως είναι που προκάλεσε στους φίλους τη διάθεση θαυμασμού προς τη νύμφη. Επειδή δηλαδή η ψυχή έχει διπλή οπτική ενέργεια και με τη μία βλέπει την αλήθεια, ενώ με την άλλη πλανιέται γύρω στις ματαιότητες κι επειδή ο καθαρός οφθαλμός της νύμφης είναι ανοιχτός μόνο για τη φύση του αγαθού και ο άλλος αδρανεί, γι' αυτό οι φίλοι απευθύνουν τον έπαινο στο ένα από τα μάτια που μ' αυτό μονάχα θεωρεί τον Μόνο που τον κατανοούμε μέσα στην άτρεπτη και αΐδια φύση, τον αληθινό Πατέρα, τον Μονογενή Υιό και το άγιο Πνεύμα. Γιατί είναι αληθινά μόνον όποιο θεωρείται μέσα σε μια φύση, χωρίς να του προκαλεί κανένα χωρισμό ή διαφοροποίηση η διαφορά στις υποστάσεις. Υπάρχουν μερικοί που με διαφορετικά μάτια γίνονται άπρεπα οξυδερκείς σχετικά με το ανύπαρκτο μοιράζοντας το ένα σε πολλές φύσεις με τις φαντασίες διάστροφων οφθαλμών. Αυτοί είναι που λέγονται “πολυβλέποντες” που, επειδή βλέπουν πολλά, δε βλέπουν τίποτα. Και όσοι τώρα βλέπουν προς το Θεό και πάλι πλανιούνται με τις υλικές φαντασίες, είναι ανάξιοι για τους επαίνους των αγγέλων, επειδή ματαια ασχολούνται σε φαντασίες ανύπαρκτων πραγμάτων. Ενώ εκείνος που έχει ανοιχτά τα μάτια μόνο προς το θείο, είναι τυφλός για όλα τα άλλα, προς τα οποία κοιτάζουν τα μάτια των άλλων. Γι' αυτό η νύμφη προκαλεί το θαυμασμό με το ένα μονάχα μάτι. Επομένως ο πολυόμματος που βλέπει με πολλά μάτια προς τα μάταια είναι τυφλός, ενώ εκείνος που με το ένα μάτι της ψυχής κοιτάζει μόνο το αγαθά είναι οξυδερκής και διορατικός.
Ποια είναι τώρα η μία ή τι φοράει στο λαιμό, δε θα ήταν δύσκολο να το σκεφτούμε από την προηγούμενη ανάλυσή μας, αν και η διατύπωση φαίνεται να περιέχει κάποια ασάφεια. Ο λόγος λέει «μας έβαλες καρδιά μ' ένα από τα μάτια σου, με μία, με ο,τι φορείς στο λαιμό σου». Το «με μία» συμφωνεί με το «μ' ένα από τα μάτια σου», αν σκεφτούμε εμείς κατά παράλειψη «με μία ψυχή». Γιατί στον καθένα από τους απαίδευτους υπάρχουν πολλές ψυχές· σ' αυτούς τα πάθη με την επικράτησή τους παίρνουν την θέση της ψυχής και η φύση της ψυχής μεταβάλλεται σε λύπη και ηδονή ή θυμό και φόβο και δειλία και θάρρος. Όποιος όμως κοιτάζει προς το λογικό με το μόνο είδος της ενάρετης ζωής φανερώνεται ότι είχε μία ψυχή. Πρέπει λοιπόν να κάνουμε τον εξής διαχωρισμό στο λόγο, ότι το «με μία» συνάπτεται με το προηγούμενο (με ένα οφθαλμό σου) και η εννοιά του όπως την καταλαβαίνουμε είναι η “με μία ψυχή” ή “με μία κατάσταση”, το ακόλουθο όμως «ο,τι φοράς στο λαιμό σου», έχει διαφορετικό νόημα. Όλα αυτά αν ήθελε κάποιος να τα εξηγήσει σαφέστερα μπορεί να πεί ότι και ο οφθαλμός σου είναι ένας, επειδή βλέπει προς το ένα, και η ψυχή του είναι μία, επειδή δεν χωρίζεται σε διάφορες ψυχικές διαθέσεις, και η θέση του λαιμού σου είναι τέλεια, επειδή σηκώνει το θείο ζυγό.
Επειδή λοιπόν εξετάζοντας το «ό,τι φοράς στο λαιμό σου» βλέπουμε το ζυγό του Χριστού, ενώ κατά τη διάθεση προς το αληθινά αγαθό βλέπουμε ένα οφθαλμό και μία ψυχή, γι' αυτό ομολογούμε ότι μας έδωσες θάρρος με τα θαύματά σου, δείχνοντας ένα οφθαλμό και μια ψυχή σ' αυτό που φοράς στο λαιμό σου. Αυτό που φοράει η νύμφη στο λαιμό είναι, όπως είπαμε, ο ζυγός. Αυτό είναι ο έπαινος των αγγέλων που γίνεται για την ομορφιά της νύμφης (γιατί αυτούς θεωρήσαμε ως φίλους του νυμφίου). Και για να μη νομιστεί πως ο επαινός τους είναι αλόγιστος και λανθασμένος ρίχνοντας ο λόγος την ψήφο του επικυρώνει την κρίση των φίλων για την ομορφιά της νύμφης και προσθέτει κι αυτός στη μαρτυρία της ομορφιάς τα μεγαλύτερα θαύματα, περιγράφοντας την ωραιότητα που φανερώνεται στα ίδια τα μέλη, που θα προσθέσουμε στη συνέχεια αν το επιτρέπει ο Θεός, αν μας έρθει από την ουράνια συμμαχία μας κάποια δύναμη, για να κατανοήσουμε το μυστήριο, ν' αποκτήσουμε επίγνωση της ομορφιάς της Εκκλησίας και να επαινέσομε τη δόξα και τη χάρη της στο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, στον οποίο αρμόζει η δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου