Συνέχεια από Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου 2013
Αυτός που περιέχεται αισθάνεται ότι ζη αποκλειστικά μέσα στα όρια του γάμου του· η στάση του απέναντι στον γαμήλιο σύντροφο είναι ενιαία· έξω από τον γάμο δεν υπάρχουν ουσιαστικές υποχρεώσεις, ούτε δεσμευτικά ενδιαφέροντα. Η δυσάρεστη πλευρά αυτής της κατά τα άλλα ιδανικής συντροφικής σχέσης είναι η ανησυχητική εξάρτηση από μια προσωπικότητα που ποτέ δεν μπορεί να γίνη ορατή στην ολότητά της, και επομένως δεν είναι απόλυτα αξιόπιστη και σταθερή. Το μεγάλο πλεονέκτημα βρίσκεται στην ενιαία φύση της απλούστερης προσωπικότητας, και αυτό είναι ένας παράγοντας που δεν πρέπει να υποτιμηθή στην ψυχική οικονομία.
Ο ΓΑΜΟΣ ΣΑΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ (συνέχεια)
Αυτός που περιέχει, από την άλλη μεριά, ο οποίος σύμφωνα με την τάση του να αφαιρή στοιχεία του χαρακτήρα του έχει μια ιδιαίτερη ανάγκη να ενοποιηθή μέσα από την αδιαίρετη αγάπη για έναν άλλον, θα μείνη πολύ πίσω σε αυτήν την προσπάθεια, που είναι φυσικά πολύ δύσκολη για αυτόν, σε σχέση με την απλούστερη προσωπικότητα. Επειδή αναζητά στην τελευταία όλες τις λεπτές διακρίσεις και συνθετότητες που θα συμπλήρωναν και θα αντιστοιχούσαν στις δικές του πλευρές, διαταράσσει την απλότητα του άλλου. Δεδομένου ότι σε κανονικές συνθήκες η απλότητα έχει πάντα το πλεονέκτημα απέναντι στην πολυπλοκότητα, θα αναγκασθή πολύ σύντομα να εγκαταλείψη τις προσπάθειές του να προκαλέση λεπτές και σύνθετες αντιδράσεις σε μια απλούστερη φύση. Και αρκετά σύντομα η σύντροφός του, που σύμφωνα με την απλούστερη φύση της [Σημ: Σε αυτό και στα ακόλουθα χωρία, για χάρη της σαφήνειας υπέθεσα σαν περιέχοντα τον άνδρα και σαν περιεχόμενο την γυναίκα. Αυτή η υπόθεση οφείλεται αποκλειστικά στις απαιτήσεις της αγγλικής γραμματικής, και δεν πηγάζει από το γερμανικό κείμενο. Δεν χρειάζεται να πούμε ότι η κατάσταση θα μπορούσε θαυμάσια να είναι η αντίστροφη – R.F.C. Hull] περιμένει απλούστερες απαντήσεις από αυτόν θα του δώση αρκετά, κρυσταλλώνοντας τις σύνθετες πλευρές του με την αιώνια επιμονή της στις απλές απαντήσεις. Θέλοντας και μη, η πολύπλοκη προσωπικότητα θα πρέπει να αποσυρθή στον εαυτό της μπροστά στην πειθώ της απλότητας. Οποιαδήποτε πνευματική προσπάθεια, όπως η ίδια η διαδικασία της συνειδητοποίησης, είναι τόσο κουραστική για τον μέσο άνθρωπο ώστε αυτός να προτιμάη πάντα το απλό, ακόμη και όταν αυτό συμβαίνει να μην είναι η αλήθεια. Και όταν αυτό αντιπροσωπεύει την μισή αλήθεια, τότε όλα τέλειωσαν γι’ αυτόν. Η απλούστερη φύση ενεργεί πάνω στην πιο σύνθετη σαν ένα δωμάτιο που είναι πολύ μικρό, που δεν του δίνει αρκετό χώρο. Η σύνθετη φύση, από την άλλη μεριά, δίνει στην απλούστερη πάρα πολλά δωμάτια με πολύ χώρο, έτσι ώστε αυτή δεν ξέρει πού πραγματικά ανήκει. Έτσι συμβαίνει πολύ φυσικά η πιο σύνθετη προσωπικότητα να περιέχη την απλούστερη. Η πρώτη δεν μπορεί να απορροφηθή στην δεύτερη, αλλά την περιβάλλει χωρίς η ίδια να περιέχεται από αυτήν. Παρ’ όλα αυτά, επειδή το πιο σύνθετο έχει ίσως μεγαλύτερη ανάγκη να περιβληθή από ότι το απλό, η σύνθετη προσωπικότητα νοιώθει έξω από τον γάμο, και γι’ αυτό πάντα παίζει τον προβληματικό ρόλο. Όσο πιο πολύ προσκολλάται ο σύντροφος που περιέχεται, τόσο αυτός που περιέχει αισθάνεται αποκλεισμένος από την σχέση. Αυτός που περιέχεται μπαίνει μέσα σε αυτήν με την προσκόλλησή του, και όσο πιο πολύ πιέζει, τόσο αυτός που περιέχει είναι λιγώτερο ικανός να ανταποκριθή. Επομένως έχει την τάση να κοιτάξη έξω από το παράθυρο, χωρίς αμφιβολία ασυνείδητα στην αρχή· αλλά με την είσοδο στην μέση ηλικία ξυπνάει μέσα του μια πιο έντονη επιθυμία για εκείνη την ενότητα και το αδιαίρετο που του είναι πιο απαραίτητα εξ αιτίας της διάσπασης του χαρακτήρα του. Σε αυτήν την καμπή είναι δυνατόν να συμβούν πράγματα που φέρνουν την σύγκρουση στην αποκορύφωσή της. Η σύνθετη προσωπικότητα συνειδητοποιεί το γεγονός ότι αναζητά συμπλήρωση, αναζητά το περίβλημα και το αδιαίρετο που πάντα της έλειπαν. Για την προσωπικότητα που περιέχεται, αυτό είναι μόνο μια επιβεβαίωση της ανασφάλειας που πάντα αισθανόταν τόσο οδυνηρά· ανακαλύπτει ότι στα δωμάτια που προφανώς ανήκαν σ’ αυτήν κατοικούσαν άλλοι, ανεπιθύμητοι επισκέπτες. Η ελπίδα της ασφάλειας εξαφανίζεται, και αυτή η απογοήτευση την ωθεί να στραφή ενάντια στον εαυτό της, εκτός και αν με απεγνωσμένες και βίαιες προσπάθειες μπορέση να κάνη τον σύντροφό της να παραδοθή, και να αποσπάση από αυτόν την ομολογία ότι η επιθυμία του για ενότητα δεν είναι τίποτε άλλο από μια παιδιάστικη ή αρρωστημένη φαντασία. Εάν αυτές οι τακτικές δεν πετύχουν, η αποδοχή της αποτυχίας μπορεί να της κάνει πραγματικά καλό, υποχρεώνοντας της να αναγνωρίση ότι η ασφάλεια που τόσο απεγνωσμένα ζητούσε στον άλλο βρίσκεται μέσα της. Με αυτόν τον τρόπο βρίσκει τον εαυτό της και ανακαλύπτει στην δική της απλούστερη φύση όλες εκείνες τις πολυπλοκότητες που ο περιέχων είχε αναζητήσει μάταια.
Εάν ο περιέχων δεν συντριβή μπροστά σε αυτό που συνηθίζουμε να ονομάζουμε «απιστία», αλλά συνεχίση να πιστεύη στην εσωτερική δικαίωση της επιθυμίας του για ενότητα, θα πρέπει να ανεχθή την αυτοδιάσπασή του προς το παρόν. Μια εσωτερική διάσπαση δεν θεραπεύεται με το οριστικό ξέκομμα, αλλά με την πληρέστερη αφομοίωση. Όλες οι δυνάμεις που παλεύουν για την ενότητα, όλη η υγιής επιθυμία για τονισμό του εγώ, θα αντισταθούν στην αποσύνθεση, και με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος θα συνειδητοποιήση την δυνατότητα μιας εσωτερικής ολοκλήρωσης, που πάντα ζητούσε έξω από τον εαυτό του. Θα βρη τότε την ανταμοιβή του σε έναν αδιαίρετο εαυτό.
Αυτό είναι ακριβώς που συμβαίνει συχνά περίπου στα μέσα της ζωής, και με αυτόν τον τρόπο η θαυμαστή μας ανθρώπινη φύση υλοποιεί την μετάβαση που οδηγεί από το πρώτο μισό της ζωής στο δεύτερο. Πρόκειται για μια μεταμόρφωση από ένα στάδιο, στο οποίο ο άνθρωπος είναι ακόμη ένα όργανο της ενστικτώδους φύσης, σε ένα άλλο, στο οποίο δεν είναι πια ένα όργανο, αλλά ο εαυτός του: μια μεταμόρφωση της φύσης σε πολιτισμό, του ενστίκτου σε πνεύμα.
Θα πρέπει κάνεις να προσέξη ιδιαίτερα ώστε να μην εμποδίση αυτήν την αναγκαία εξέλιξη με πράξεις ηθικής βίας, γιατί κάθε προσπάθεια δημιουργίας μιας πνευματικής στάσης με την απόσπαση και την απώθηση των ενστίκτων είναι μια παραχάραξη. Τίποτε δεν είναι πιο απωθητικό από μια κρυφά αρρωστημένη πνευματικότητα· είναι ακριβώς τόσο απεχθής όσο ο ωμός αισθησιασμός. Αλλά η μετάβαση χρειάζεται πολύ χρόνο, και η μεγάλη πλειονότητα των ανθρώπων σταματά στα πρώτα στάδια. Εάν μπορούσαμε, σαν τους πρωτόγονους, να αφήσουμε το ασυνείδητο να αναλάβη όλη αυτήν την ψυχολογική εξέλιξη που συνεπάγεται ο γάμος, αυτές οι μεταμορφώσεις θα διενεργούνταν πιο ολοκληρωμένα και χωρίς τόσο μεγάλη τριβή. Πολύ συχνά ανάμεσα στους αποκαλούμενους «πρωτόγονους» συναντάει κανείς πνευματικές προσωπικότητες που αμέσως εμπνέουν τον σεβασμό, σαν να ήταν τέλεια ωριμασμένα προϊόντα μιας αδιατάρακτης μοίρας. Μιλάω εδώ από προσωπική πείρα. Αλλά πού μέσα στους σημερινούς Ευρωπαίους μπορεί κανείς να βρη ανθρώπους που δεν έχουν παραμορφωθή από πράξεις ηθικής βίας; Είμαστε ακόμη αρκετά βάρβαροι ώστε να πιστεύουμε συγχρόνως στον ασκητισμό και στο αντίθετό του. Αλλά ο τροχός της ιστορίας δεν μπορεί να γυρίση πίσω· το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να παλέψουμε για να επιτύχουμε μια στάση που θα μας επιτρέψη να ζήσουμε ενεργά την μοίρα μας τόσο αδιατάρακτα όσο επιθυμεί ο πρωτόγονος παγανιστής μέσα μας. Μόνο με αυτόν τον όρο μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν διαστρέφουμε την πνευματικότητα σε αισθησιασμό, και το αντίστροφο γιατί και τα δύο πρέπει να ζήσουν, αντλώντας ζωή το ένα από το άλλο.
Η μεταμόρφωση που περιέγραψα σύντομα πιο πάνω είναι η πραγματική ουσία της ψυχολογικής γαμήλιας σχέσης. Πολλά θα μπορούσαν να ειπωθούν για τις ψευδαισθήσεις που υπηρετούν τους σκοπούς της φύσης και προκαλούν τις μεταμορφώσεις που είναι χαρακτηριστικές για την μέση περίοδο της ζωής. Η ιδιότυπη αρμονία που χαρακτηρίζει τον γάμο κατά την διάρκεια του πρώτο μισού της ζωής – με τον όρο ότι η προσαρμογή σε αυτόν είναι επιτυχημένη – βασίζεται κατά μεγάλο μέρος στην προβολή ορισμένων αρχετυπικών εικόνων, όπως γίνεται φανερό από την κρίσιμη φάση.
Κάθε άνδρας κουβαλάει μέσα του την αιώνια εικόνα της γυναίκας, όχι την εικόνα αυτής ή εκείνης της συγκεκριμένης γυναίκας, αλλά μια καθορισμένη θηλυκή εικόνα. Αυτή η εικόνα είναι κατά βάση ασυνείδητη, ένα κληρονομικός παράγοντας αρχέγονης προέλευσης χαραγμένος στο ζωντανό οργανικό σύστημα του άνδρα, ένα εντύπωμα ή «αρχέτυπο» όλων των προγονικών εμπειριών του θηλυκού, ένα απόσταγμα, ας πούμε, όλων των εντυπώσεων, που έχουν προέλθει ποτέ από την γυναίκα – με λίγα λόγια, ένα κληρονομημένο σύστημα ψυχικής προσαρμογής. Ακόμη και αν δεν υπήρχαν καθόλου γυναίκες, θα ήταν και τότε δυνατόν, σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή, να συμπεράνουμε από αυτήν την ασυνείδητη εικόνα ακριβώς πώς θα έπρεπε να είναι φτιαγμένη μια εικόνα ψυχολογικά. Το ίδιο ισχύει στην περίπτωση της γυναίκας: έχει και αυτή μέσα της την έμφυτη εικόνα του άνδρα. Στην πραγματικότητα, ξέρουμε από την πείρα ότι θα ήταν πιο ακριβές να την περιγράψουμε σαν εικόνα των α ν δ ρ ώ ν, ενώ στην περίπτωση του άνδρα είναι μάλλον η εικόνα τ η ς γ υ ν α ί κ α ς. Επειδή αυτή η εικόνα είναι ασυνείδητη, πάντα προβάλλεται ασυνείδητα στο αγαπώμενο πρόσωπο, και είναι μια από τις κύριες αιτίες αυτής της παθιασμένης έλξης ή της αποστροφής. Έχω ονομάσει αυτήν την εικόνα «anima», και έχω βρη την ίδια σχολαστική ερώτηση: Habet mulier animam? (Έχει η γυναίκα ψυχή;) ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, και κατά την άποψή μου έξυπνη, επειδή η αμφισβήτηση φαίνεται δικαιολογημένη. Η γυναίκα δεν έχει anima, δεν έχει ψυχή, αλλά έχει animus (=πνεύμα)! Η anima έχει ένα ερωτικό, συναισθηματικό χαρακτήρα, ο animus έναν λογοκρατικό. Επομένως τα περισσότερα από αυτά που οι άνδρες λένε για τον θηλυκό ερωτισμό, και ιδιαίτερα για την συναισθηματική ζωή των γυναικών, προέρχονται από προβολές της δικής τους anima, και είναι παραμορφωμένα ανάλογα. Από την άλλη μεριά, οι εκπληκτικές υποθέσεις και φαντασίες που κάνουν οι γυναίκες για τους άνδρες προέρχονται από την δραστηριότητα του animus, που παράγει ένα ανεξάντλητο υλικό από μη-λογικά επιχειρήματα και εσφαλμένες εξηγήσεις.
Και η anima και ο animus χαρακτηρίζονται από ασυνήθιστη πολυμορφία. Σε έναν γάμο, αυτός που περιέχεται είναι πάντα αυτός που προβάλλει την εικόνα αυτήν στον περιέχοντα, ενώ ο τελευταίος μπορεί μόνο κατά ένα μέρος να προβάλη την ασυνείδητη εικόνα του στον σύντροφο. Όσο πιο ενιαίος και απλός είναι ο σύντροφος, τόσο λιγώτερο τέλεια είναι η προβολή. Τότε, αυτή η εξαιρετικά γοητευτική εικόνα κρέμεται, ας πούμε, στον αέρα, περιμένοντας να γεμίση από ένα ζωντανό πρόσωπο. Υπάρχουν ορισμένοι τύποι γυναικών που φαίνεται πως είναι φτιαγμένοι από την φύση τους για να τραβούν τις προβολές της anima· θα μπορούσε, μάλιστα, να μιλήση κανείς για έναν ορισμένο «τύπο anima». Ο ονομαζόμενος «χαρακτήρας της Σφίγγας» είναι ένα απαραίτητο μέρος του εξοπλισμού τους, όπως και κάτι το διφορούμενο, το μυστηριώδες και φευγαλέο – όχι κάτι αόριστα θολό που δεν προσφέρει τίποτε, αλλά μια αοριστία που φαίνεται γεμάτη υποσχέσεις, όπως η ομιλούσα σιωπή της Mona Lisa. Μια γυναίκα αυτού του είδους είναι και γριά και νέα, μητέρα και κόρη, με περισσότερο από αμφίβολη αγνότητα, παιδική, και όμως προικισμένη με μια αφελή πονηριά που είναι ιδιαίτερα αφοπλιστική για τους άνδρες. [Σημ.: Υπάρχουν έξοχες περιγραφές αυτού του τύπου στο βιβλίο «She» του Rider Haggard (Λονδίνο, 1887) και το «L’ Atlantide» του Pierre Benoit (Παρίσι, 1920, μεταφρασμένο στα αγγλικά από την Mary C. Tongue και την Mary Ross στην Νέα Υόρκη, 1920]. Από την άλλη μεριά δεν μπορεί κάθε άνδρας με πραγματική διανοητική δύναμη να είναι animus, γιατί ο animus πρέπει να είναι κάτοχος ότι τόσο όμορφων ιδεών όσο όμορφων λόγων – λόγων που φαινομενικά είναι γεμάτοι από νόημα, και υπονοούν ότι αφήνουν πολλά που δεν τα έχουν πει. Πρέπει επίσης να ανήκη στην «παρεξηγημένη» τάξη, ή να είναι με κάποιο τρόπο σε ασυμφωνία με το περιβάλλον του, έτσι ώστε να υπάρχη και η ιδέα της αυτοθυσίας. Θα πρέπει να είναι ένας μάλλον αμφίβολος ήρωας, ένας άνδρας με δυνατότητες, πράγμα που δεν σημαίνει ότι μια προβολή του animus δεν μπορεί να ανακαλύψη έναν πραγματικό ήρωα πολύ πριν γίνη αντιληπτός από το νωθρό πνεύμα του ανθρώπου «μέσης ευφυίας». [Σημ.: Μια σχετικά καλή περιγραφή του animus μπορεί να βρη κανείς στο βιβλίο της Marie May «Ο αμπελώνας του κακού» (Νέα Υόρκη, 1923), καθώς και στο βιβλίο της Elinor Wylie «Jennifer Lorn» Νέα Υόρκη, 1923) και της Selma Lagerlöf «Gösta Berlings Saga» (1981, Αγγλική μετάφραση από τον P.B. Flach με τον τίτλο «Η ιστορία του Gösta Berling»,1898].
Για τον άνδρα όπως και για την γυναίκα, στον βαθμό που είναι «περιέχοντες», το γέμισμα αυτής της εικόνας είναι μια εμπειρία πλούσια σε συνέπειες, επειδή δίνει την δυνατότητα να δη κανείς την πολυπλοκότητά του και να συναντά μια αντίστοιχη πολυμέρεια. Μεγάλοι ορίζοντες φαίνονται να ανοίγουν, στους οποίους κανείς νοιώθει ότι περιβάλλεται και περιέχεται. Λέω «φαίνονται» με επιφύλαξη, επειδή η εμπειρία μπορεί να είναι διφορούμενη. Όπως ακριβώς η προβολή του animus μιας γυναίκας μπορεί συχνά να διαλέξη έναν άνδρα πραγματικά σπουδαίο που δεν έχει αναγνωρισθή από τους άλλους, και μπορεί πραγματικά να τον βοηθήση να φθάση στο αληθινό του πεπρωμένο με την ηθική της υποστήριξη, έτσι ένας άνδρας μπορεί να δημιουργήση για τον εαυτό του μια femme inspiratrice (μια γυναίκα εμπνεύστρια, μια μούσα) με την προβολή της anima του. Αλλά πιο συχνά αυτό αποδεικνύεται πως είναι μια ψευδαίσθηση με καταστρεπτικές συνέπειες, μια αποτυχία, επειδή η πίστη του δεν είναι αρκετά δυνατή. Για τους πεσσιμιστές θα έλεγα ότι αυτές οι αρχέγονες ψυχικές εικόνες έχουν μια εξαιρετικά θετική αξία, αλλά θα πρέπει να προειδοποιήσω τους αισιόδοξους για τις φαντασίες που τυφλώνουν και για την πιθανότητα των πιο παράλογων αποκλίσεων.
Δεν θα πρέπει κανείς σε καμμιά περίπτωση να πάρη αυτήν την προβολή σαν μια ατομική και συνειδητή σχέση. Στα πρώτα της στάδια είναι κάθε άλλο παρά αυτό, επειδή δημιουργεί μια αναγκαστική εξάρτηση βασισμένη σε ασυνείδητα κίνητρα που είναι διαφορετικά από τα βιολογικά. Ο Rider Haggard στο «She» δίνει μερικές ενδείξεις του περίεργου κόσμου των ιδεών που βρίσκονται πίσω από την προβολή της anima. Είναι στην ουσία πνευματικά περιεχόμενα, συχνά σε ερωτική μορφή, προφανή υπολείμματα μιας πρωτόγονης μυθολογικής πνευματικότητας που συνίσταται από αρχέτυπα, και που στο σύνολό της αποτελεί το συλλογικό ασυνείδητο. Σύμφωνα με αυτά, μια τέτοια σχέση είναι κατά βάθος συλλογική και όχι ατομική. (Ο Benoit, που δημιούργησε στην «Ατλαντίδα» μια φανταστική μορφή όμοια ακόμη και στις λεπτομέρειες με αυτήν του «She», αρνείται ότι έκλεψε την μορφή του Rider Haggard).
Εάν μια τέτοια προβολή αγκιστρωθή σε έναν από τους συζύγους, μια συλλογική πνευματική σχέση συγκρούεται με την αντίστοιχη βιολογική, και προκαλεί στον περιέχοντα την διαίρεση και διάσπαση που περιέγραψα πιο πάνω. Εάν μπορέση να μην παρασυρθή από την δυσκολία, θα βρη τον εαυτό του μέσα ακριβώς σε αυτήν την σύγκρουση. Σε αυτήν την περίπτωση η προβολή, αν και επικίνδυνη καθεαυτή, θα τον βοηθήση να περάση από μια συλλογική σε μια ατομική σχέση. Αυτό ισοδυναμεί με πλήρη συνειδητοποίηση της σχέσης που συνεπάγεται ο γάμος.
Επειδή ο σκοπός αυτής της εργασίας είναι η συζήτηση της ψυχολογίας του γάμου, η ψυχολογία της προβολής δεν μας αφορά εδώ. Είναι αρκετό να την αναφέρουμε σαν ένα γεγονός. Δεν μπορεί κανείς να ασχοληθή με τον γάμο σαν ψυχολογικής σχέση χωρίς να αναφέρη, έστω και με τον κίνδυνο της παρανόησης, την φύση των κρίσιμων μεταβατικών περιόδων του. Όπως είναι γνωστό, δεν καταλαβαίνει κανείς τίποτε ψυχολογικά αν δεν το δοκιμάση ο ίδιος. Όχι πως αυτό εμποδίζει το να αισθάνεται κάποιος πεπεισμένος ότι η δική του κρίση είναι η μόνη αληθινή και σωστή. Αυτό το ανησυχητικό γεγονός οφείλεται στην αναγκαστική υπερεκτίμηση κάθε στιγμή του περιεχομένου της συνείδησης, γιατί χωρίς αυτήν την συγκέντρωση της προσοχής δεν θα μπορούσε κανείς να έχη καθόλου συνείδηση. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι κάθε περίοδος της ζωής έχει την δική της ψυχολογική αλήθεια, και το ίδιο ισχύει και για κάθε στάδιο ψυχολογικής ανάπτυξης. Υπάρχουν ακόμη στάδια που μόνο λίγοι μπορούν να φθάσουν, πράγμα που εξαρτάται από την φυλή, την οικογένεια, την εκπαίδευση, το ταλέντο και το πάθος. Η φύση είναι αριστοκρατική. Ο κανονικός άνθρωπος είναι ένα φανταστικό κατασκεύασμα, αν και υπάρχουν ορισμένοι νόμοι γενικού κύρους. Η ψυχική ζωή είναι μια διαδικασία που εύκολα μπορεί να ανασταλή στα κατώτερα στάδια. Είναι σαν να έχη κάθε άτομο μια ιδιαίτερη βαρύτητα, σύμφωνα με την οποία υψώνεται ή βυθίζεται, στο επίπεδο που φθάνει το όριό του. Οι απόψεις και οι πεποιθήσεις του θα καθωρισθούν ανάλογα. Δεν είναι καθόλου παράξενο, λοιπόν, που η πολύ μεγάλη πλειονότητα των γάμων φθάνει το ανώτερο ψυχολογικό όριό της στην εκπλήρωση του βιολογικού σκοπού, χωρίς κανένα τραύμα στην πνευματική ή ηθική υγεία. Σχετικά λίγοι άνθρωποι έρχονται σε βαθύτερη δυσαρμονία με τον εαυτό τους. Όπου υπάρχει πολύ πίεση από τα εγώ, η σύγκρουση δεν επιτρέπει την ανάπτυξη εξαιρετικά μεγάλης έντασης εξ αιτίας της έλλειψης ενέργειας. Η ψυχολογική ανασφάλεια, πάντως, αυξάνει ανάλογα με το επίπεδο κοινωνικής ανασφάλειας. Ασυνείδητα στην αρχή, προκαλώντας νευρώσεις, έπειτα συνειδητά, φέρνοντας μαζί της διάσπαση, διαφωνίες, διαζύγια, και άλλες διαταραχές του γάμου. Σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα, γίνονται ορατές νέες δυνατότητες ψυχολογικής ανάπτυξης, που αγγίζουν την περιοχή της θρησκείας, εκεί όπου η κριτική στάση σταματάει.
Η πρόοδος μπορεί να ανασταλή σε οποιοδήποτε από αυτά τα επίπεδα, με τέλεια άγνοια αυτού που θα μπορούσε να ακολουθήση στο επόμενο στάδιο εξέλιξης. Συνήθως η μετάβαση στο επόμενο στάδιο εμποδίζεται από έντονες προκαταλήψεις και προληπτικούς φόβους. Αυτό, πάντως, υπηρετεί έναν πολύ χρήσιμο σκοπό, επειδή ένας άνθρωπος που αναγκάζεται από ένα ατύχημα να ζήση σε ένα επίπεδο πολύ υψηλό γι’ αυτόν, γίνεται ανόητος και πραγματική απειλή.
Η φύση δεν είναι μόνο αριστοκρατική, είναι και εσωστρεφής. Παρ’ όλα αυτά, κανένας άνθρωπος με κατανόηση δεν χρειάζεται να πεισθή ότι πρέπει να κρατήση μυστικό αυτό που ξέρει, επειδή αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι το μυστικό της ψυχικής ανάπτυξης δεν είναι δυνατόν ποτέ να προδοθή, ακριβώς επειδή αυτή η ανάπτυξη είναι ένα ζήτημα ατομικής ικανότητας.
(συνεχίζεται)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου