Συνέχεια από Δευτέρα 1 Νοεμβρίου 2021
On dreams and death
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ
Marie–Louise von Franz
Η βλάστηση: Δέντρο, χλόη, στάχυ και άνθος
Στον πολιτισμό των Maya, η αύξηση της βλάστησης συνδεόταν επίσης στενά με την λατρεία των νεκρών(45). Η αποκρυπτογράφηση της γραφής των Maya είναι δυστυχώς ακόμη πολύ αβέβαιη. Επομένως μπορώ να σημειώσω μόνο λίγα από τα πιο γενικά χαρακτηριστικά.
Οι Maya φαίνεται ότι έκαναν μία τελετή, κατά την οποία συνόδευαν την ψυχή του νεκρού στο ταξίδι προς το Υπερπέραν, από την στιγμή του θανάτου του μέχρι την αναγέννησή του. Οι ευχές βοηθούσαν επίσης τα φυτά στην αναβλάστησή τους(46). Πάντως, δεν έπαιρναν όλοι μέρος σ’ αυτό το είδος της μύησης. Μερικοί εξαφανίζονταν μέσα στον σκοτεινό Mictian, για να μην επιστρέψουν ποτέ. Οι νεκροί πολεμιστές, εξάλλου, και οι γυναίκες που πέθαιναν στην γέννα έμπαιναν στην περιοχή του ουρανού, και συνόδευαν τον ήλιο στο ταξίδι του μέχρι το βράδυ. Έπειτα επέστρεφαν στην γη σαν πεταλούδες και μικρά ωδικά πουλιά. Πεθαίνοντας, ο νεκρός βρισκόταν στην αρχή σε μία κατάσταση σύγχυσης, αλλά με την βοήθεια ενός ιερέα ξυπνούσε, και μπορούσε πάλι να δράσει. Έχανε το σώμα του, αλλά σαν ένα «μάτι» ή μία «ψυχή», διάλεγε μία έγκυο γυναίκα, με το παιδί της οποίας θα μπορούσε να επιστρέψει στην ζωή(47). Το ιδεόγραμμα που παριστάνει αυτή την επανα-γέννηση είναι ένα δοχείο γεμάτο με στάχτες, ή ένα μικρό κόκκαλο, από το οποίο φυτρώνουν δύο ή τρία φύλλα(48). Ένα πουλί με το όνομα Noan, με τις λέξεις «ζωντανός σπόρος» στο ράμφος του, βοηθάει την ψυχή να αναγεννηθεί(49). O Paul Arnold, εκδότης των βιβλίων των Νεκρών των Maya, σημειώνει την στενή σχέση ανάμεσα σ’ αυτές τις ιδέες και τις ιδέες των αρχαίων Κινέζων.
Στα αρχαία χρόνια οι Κινέζοι πιθανόν να έθαβαν τους νεκρούς τους στο βόρειο μέρος του σπιτιού(50), όπου διατηρούσαν τον σπόρο για την επόμενη σπορά. Αρχικά, πίστευαν ότι οι νεκροί συνέχιζαν κατά κάποιο τρόπο να ζουν στο υπόγειο νερό κάτω από το σπίτι, κοντά στις Κίτρινες Πηγές, οι οποίες ήταν και το τέλος της διαδρομής τους. Από τις Πηγές επέστρεφαν στην ζωή(51). Ο Marcel Granet μας πληροφορεί ότι:
«Οι Κίτρινες Πηγές αποτελούσαν την χώρα των νεκρών, μία δεξαμενή της ζωής˙ επειδή οι Κινέζοι είχαν την γνώμη ότι το yang, που είχε αποτραβηχθεί μέσα στις Κίτρινες Πηγές στα βάθη του Βορρά (τα βάθη είναι το στοιχείο yin) επέζησαν από τον χειμώνα (που αντιστοιχεί στο yin), κλεισμένα και περικυκλωμένα από το yin (το νερό). Εκεί το yang κέρδιζε πάλι όλη την δύναμή του και προετοιμαζόταν για να ξαναέρθει πάλι από την αρχή στο φως»(52).
Αυτό (το yang) άρχιζε πάλι να μεγαλώνει κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Αργότερα οι νεκροί στην Κίνα θάβονταν σε τάφους βόρεια της πόλης. Ο βορράς συνδέεται με τον καιρό της χειμερινής ανάπαυσης, και με την αναμνηστική γιορτή προς τιμή των νεκρών. Σε αυτή την γιορτή, αυτοί που έπαιρναν μέρος στο δρώμενο φορούσαν μάσκες ζώων και τριγύριζαν, παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους σαν πνεύματα των νεκρών, και οι άνθρωποι πήγαιναν στους τόπους ταφής για να τους επισκευάσουν(53). Ακόμη συμμετείχαν σε ένα τελετουργικό γεύμα, στο οποίο προσκαλούσαν τα πνεύματα των προγόνων(54). Αυτό συνοδευόταν από το καθάρισμα των αγρών, το όργωμα, και την πρώτη σπορά(55). Αυτός ήταν επίσης ο κατάλληλος καιρός για του γάμους, μια άλλη σπορά καινούριας ζωής. Οι Κινέζοι πίστευαν ότι οι πρόγονοί τους επέστρεφαν στην ζωή με τους απογόνους τους, όχι σαν τα ίδια πρόσωπα, αλλά σαν η ιδιαίτερη ουσία της ζωής τους, που ήταν επίσης αυτή της οικογένειάς τους(56). Έτσι υπάρχει μία μυστική αναλογία ανάμεσα στους νεκρούς, που μπαίνουν στην γη για μία χειμερινή ανάπαυση, και στον σπόρο, που βρίσκεται στην αποθήκη στο βορεινό μέρος του σπιτιού, και που ξυπνάει πάλι στην καινούρια ζωή την άνοιξη.
Στην Δύση, επίσης, στην περιοχή της Μεσογείου, στους τελευταίους Μυκηναϊκούς χρόνους ιδιαίτερα, οι νεκροί θάβονταν συχνά μέσα στους λεγόμενους πίθους, πήλινα δοχεία αποθήκευσης, στα οποία διατηρούσαν τον σπόρο. Όπως ο σπόρος που σπέρνεται την άνοιξη ξυπνάει σε μία νέα ζωή, έτσι και οι νεκροί θα αναστηθούν πάλι στο Υπερπέραν(57).
Διαβάζουμε επανειλημμένα στην σχετική φιλολογία ότι οι «θεοί της βλάστησης» έχουν σχέση με τον συμβολισμό της ανάστασης, με την έννοια ότι ο Όσιρις, ο Άττις, ο Ταμμούζ και άλλοι σήμαιναν τον θάνατο και την αναγέννηση της βλάστησης. Αν το δούμε ψυχολογικά, αυτό (θεοί της βλάστησης = συμβολισμό της ανάστασης) είναι λανθασμένο. Για τις αγροτικές κοινωνίες, η βλάστηση στην συγκεκριμένη της μορφή δεν ήταν μυστήριο, αλλά ένα τόσο οικείο μέρος της ζωής τους, ώστε δεν ήταν καθ’ εαυτό θεϊκό. Στην λατρεία των νεκρών χρησίμευε περισσότερο σαν σύμβολο για κάτι άγνωστο, κάτι ψυχικό, και, όπως όλα τα αρχετυπικά σύμβολα, συνδέεται στενά με πολλές άλλες μυθικές εικόνες. Η βλάστηση συμβόλιζε το ψυχικό μυστήριο του θανάτου και της ανάστασης. Επιπλέον, πρέπει να έχει κανείς στο μυαλό του ότι στην πραγματικότητα όλη η βλάστηση αντλεί την ζωή της από την λεγόμενη νεκρή, ανόργανη ύλη, από το φως, τον αέρα, το χώμα και το νερό. Γι’ αυτό τον λόγο είναι ένα εξαιρετικά κατάλληλο σύμβολο για το θαύμα που συμβαίνει, να ξεπηδάει καινούρια ζωή από τις “νεκρές”, βαρειές ουσίες. Τώρα, το νεκρό σώμα του ανθρώπου αποτελείται και αυτό μόνο από ανόργανη ύλη, και πραγματικά –ή τουλάχιστον έτσι ελπίζει κανείς– μια ζωντανή μορφή μπορεί να προέλθει πάλι από αυτό, όπως δείχνει η εικονογραφία της βλάστησης.
Αντίθετα από το δέντρο, την χλόη και την δέσμη από λουλούδια, το σύμβολο ενός μοναδικού λουλουδιού έχει μία ειδική σημασία. Τα λουλούδια έχουν γενικά σχήμα μαντάλας (το χρυσό λουλούδι του Βούδδα), πράγμα που τα κάνει ιδιαίτερα κατάλληλα σαν σύμβολα του Ταυτού. Έτσι, ο μύθος του λουλουδιού θα μπορούσε να σημαίνει ότι με το λουλούδι το Ταυτό κατέχει ή χτίζει για τον εαυτό του ένα καινούριο σώμα σε σχήμα μαντάλας, στο μέτρο που αποσπάει την «ουσία της ζωής» του από το νεκρό σώμα.
Οι πλούσιες προσφορές μας σε λουλούδια και στεφάνια από λουλούδια σε μία κηδεία σίγουρα συμβολίζουν όχι μόνο τα αισθήματα συμπάθειας που νοιώθουμε, αλλά επίσης, ασυνείδητα, μία «μαγεία ανάστασης», ένα σύμβολο της επιστροφής του νεκρού σε μία νέα ζωή. Σ’ αυτό αντιστοιχεί επίσης η μορφή μαντάλας του στεφανιού.
Αμέθυστος
Σημειώσεις
45. Σύγκρινε: Paul Arnold "Το βιβλίο των Νεκρών των Maya".
46. Arnold, ο.π., σ.18.
47. Αυτόθι, σ.σ.38,31.
48. Αυτόθι, σ.σ.43,185.
49. Αυτόθι, σ.σ.57,95.
50. Marcel Granet: "Η Κινεζική σκέψη", σ.267.
51. Αυτόθι.
52. Αυτόθι, σ.160.
53. Granet: "Χοροί και θρύλοι της αρχαίας Κϊνας", σ.σ. 332,333,335.
54. Αυτόθι, σ.159.
55. Αυτόθι, σ.330-334.
56. Αυτόθι, σ.158.
57. Σύγκρινε: J. Wiesner: "Ο τάφος και το Υπερπέραν", σ.218.
Στα αρχαία χρόνια οι Κινέζοι πιθανόν να έθαβαν τους νεκρούς τους στο βόρειο μέρος του σπιτιού(50), όπου διατηρούσαν τον σπόρο για την επόμενη σπορά. Αρχικά, πίστευαν ότι οι νεκροί συνέχιζαν κατά κάποιο τρόπο να ζουν στο υπόγειο νερό κάτω από το σπίτι, κοντά στις Κίτρινες Πηγές, οι οποίες ήταν και το τέλος της διαδρομής τους. Από τις Πηγές επέστρεφαν στην ζωή(51). Ο Marcel Granet μας πληροφορεί ότι:
«Οι Κίτρινες Πηγές αποτελούσαν την χώρα των νεκρών, μία δεξαμενή της ζωής˙ επειδή οι Κινέζοι είχαν την γνώμη ότι το yang, που είχε αποτραβηχθεί μέσα στις Κίτρινες Πηγές στα βάθη του Βορρά (τα βάθη είναι το στοιχείο yin) επέζησαν από τον χειμώνα (που αντιστοιχεί στο yin), κλεισμένα και περικυκλωμένα από το yin (το νερό). Εκεί το yang κέρδιζε πάλι όλη την δύναμή του και προετοιμαζόταν για να ξαναέρθει πάλι από την αρχή στο φως»(52).
Αυτό (το yang) άρχιζε πάλι να μεγαλώνει κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Αργότερα οι νεκροί στην Κίνα θάβονταν σε τάφους βόρεια της πόλης. Ο βορράς συνδέεται με τον καιρό της χειμερινής ανάπαυσης, και με την αναμνηστική γιορτή προς τιμή των νεκρών. Σε αυτή την γιορτή, αυτοί που έπαιρναν μέρος στο δρώμενο φορούσαν μάσκες ζώων και τριγύριζαν, παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους σαν πνεύματα των νεκρών, και οι άνθρωποι πήγαιναν στους τόπους ταφής για να τους επισκευάσουν(53). Ακόμη συμμετείχαν σε ένα τελετουργικό γεύμα, στο οποίο προσκαλούσαν τα πνεύματα των προγόνων(54). Αυτό συνοδευόταν από το καθάρισμα των αγρών, το όργωμα, και την πρώτη σπορά(55). Αυτός ήταν επίσης ο κατάλληλος καιρός για του γάμους, μια άλλη σπορά καινούριας ζωής. Οι Κινέζοι πίστευαν ότι οι πρόγονοί τους επέστρεφαν στην ζωή με τους απογόνους τους, όχι σαν τα ίδια πρόσωπα, αλλά σαν η ιδιαίτερη ουσία της ζωής τους, που ήταν επίσης αυτή της οικογένειάς τους(56). Έτσι υπάρχει μία μυστική αναλογία ανάμεσα στους νεκρούς, που μπαίνουν στην γη για μία χειμερινή ανάπαυση, και στον σπόρο, που βρίσκεται στην αποθήκη στο βορεινό μέρος του σπιτιού, και που ξυπνάει πάλι στην καινούρια ζωή την άνοιξη.
Στην Δύση, επίσης, στην περιοχή της Μεσογείου, στους τελευταίους Μυκηναϊκούς χρόνους ιδιαίτερα, οι νεκροί θάβονταν συχνά μέσα στους λεγόμενους πίθους, πήλινα δοχεία αποθήκευσης, στα οποία διατηρούσαν τον σπόρο. Όπως ο σπόρος που σπέρνεται την άνοιξη ξυπνάει σε μία νέα ζωή, έτσι και οι νεκροί θα αναστηθούν πάλι στο Υπερπέραν(57).
Διαβάζουμε επανειλημμένα στην σχετική φιλολογία ότι οι «θεοί της βλάστησης» έχουν σχέση με τον συμβολισμό της ανάστασης, με την έννοια ότι ο Όσιρις, ο Άττις, ο Ταμμούζ και άλλοι σήμαιναν τον θάνατο και την αναγέννηση της βλάστησης. Αν το δούμε ψυχολογικά, αυτό (θεοί της βλάστησης = συμβολισμό της ανάστασης) είναι λανθασμένο. Για τις αγροτικές κοινωνίες, η βλάστηση στην συγκεκριμένη της μορφή δεν ήταν μυστήριο, αλλά ένα τόσο οικείο μέρος της ζωής τους, ώστε δεν ήταν καθ’ εαυτό θεϊκό. Στην λατρεία των νεκρών χρησίμευε περισσότερο σαν σύμβολο για κάτι άγνωστο, κάτι ψυχικό, και, όπως όλα τα αρχετυπικά σύμβολα, συνδέεται στενά με πολλές άλλες μυθικές εικόνες. Η βλάστηση συμβόλιζε το ψυχικό μυστήριο του θανάτου και της ανάστασης. Επιπλέον, πρέπει να έχει κανείς στο μυαλό του ότι στην πραγματικότητα όλη η βλάστηση αντλεί την ζωή της από την λεγόμενη νεκρή, ανόργανη ύλη, από το φως, τον αέρα, το χώμα και το νερό. Γι’ αυτό τον λόγο είναι ένα εξαιρετικά κατάλληλο σύμβολο για το θαύμα που συμβαίνει, να ξεπηδάει καινούρια ζωή από τις “νεκρές”, βαρειές ουσίες. Τώρα, το νεκρό σώμα του ανθρώπου αποτελείται και αυτό μόνο από ανόργανη ύλη, και πραγματικά –ή τουλάχιστον έτσι ελπίζει κανείς– μια ζωντανή μορφή μπορεί να προέλθει πάλι από αυτό, όπως δείχνει η εικονογραφία της βλάστησης.
Αντίθετα από το δέντρο, την χλόη και την δέσμη από λουλούδια, το σύμβολο ενός μοναδικού λουλουδιού έχει μία ειδική σημασία. Τα λουλούδια έχουν γενικά σχήμα μαντάλας (το χρυσό λουλούδι του Βούδδα), πράγμα που τα κάνει ιδιαίτερα κατάλληλα σαν σύμβολα του Ταυτού. Έτσι, ο μύθος του λουλουδιού θα μπορούσε να σημαίνει ότι με το λουλούδι το Ταυτό κατέχει ή χτίζει για τον εαυτό του ένα καινούριο σώμα σε σχήμα μαντάλας, στο μέτρο που αποσπάει την «ουσία της ζωής» του από το νεκρό σώμα.
Οι πλούσιες προσφορές μας σε λουλούδια και στεφάνια από λουλούδια σε μία κηδεία σίγουρα συμβολίζουν όχι μόνο τα αισθήματα συμπάθειας που νοιώθουμε, αλλά επίσης, ασυνείδητα, μία «μαγεία ανάστασης», ένα σύμβολο της επιστροφής του νεκρού σε μία νέα ζωή. Σ’ αυτό αντιστοιχεί επίσης η μορφή μαντάλας του στεφανιού.
Αμέθυστος
Σημειώσεις
45. Σύγκρινε: Paul Arnold "Το βιβλίο των Νεκρών των Maya".
46. Arnold, ο.π., σ.18.
47. Αυτόθι, σ.σ.38,31.
48. Αυτόθι, σ.σ.43,185.
49. Αυτόθι, σ.σ.57,95.
50. Marcel Granet: "Η Κινεζική σκέψη", σ.267.
51. Αυτόθι.
52. Αυτόθι, σ.160.
53. Granet: "Χοροί και θρύλοι της αρχαίας Κϊνας", σ.σ. 332,333,335.
54. Αυτόθι, σ.159.
55. Αυτόθι, σ.330-334.
56. Αυτόθι, σ.158.
57. Σύγκρινε: J. Wiesner: "Ο τάφος και το Υπερπέραν", σ.218.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου