Συνέχεια από Δευτέρα 4 Οκτωβρίου 2021
On dreams and death
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ
Marie–Louise von Franz
Η βλάστηση: Δέντρο, χλόη, στάχυ και άνθος
Πρέπει να διαλογιστεί κανείς πάνω σε αυτά τα λουλούδια για να συγκεντρώσει τις «ενέργειές» τους, με τις οποίες ο άγγελος ή η θεϊκή δύναμη η ίδια φωτίζει τότε το εσωτερικό πεδίο όρασης. Έτσι ο διαλογισμός πάνω σε ένα λουλούδι, όπως ο Corbin το διατυπώνει, κάνει δυνατή μια επιφάνεια των χθόνιων θεοτήτων μέσα στον αρχετυπικό κόσμο (27).
Η ιδέα της ανάστασης συνδεόταν επίσης για τους αρχαίους αιγυπτίους με την εικόνα του κόσμου των φυτών και μαζί με αυτά και τα λουλούδια επίσης, ήταν μια μορφή του αναστημένου σώματος. Τοποθετούσαν ακόμη, σπόρους σιταριού και βολβούς λουλουδιών μέσα στις ταινίες, με τις οποίες τύλιγαν την μούμια ή σε ένα δοχείο κοντά στο νεκρό σώμα και τα πότιζαν. Εάν έκαναν καρπό, αυτό το έπαιρναν σαν σημάδι της ανάστασης που συντελέστηκε. Τέτοιες «μούμιες σιταριού» μπορούμε να δούμε και σήμερα στο μουσείο του Καΐρου. Δείχνουν πόσο κυριολεκτικά ταυτιζόταν η ανάσταση των νεκρών με τη βλάστηση, είτε του σιταριού είτε των λουλουδιών. Αυτό το έθιμο εξηγεί επίσης, μια σκοτεινή πρόταση στο κείμενο του Κομάριου, όπου διαβάζουμε ότι «το σιτάρι τ’αγκαλιάζει (δηλαδή τα φυτά και τα ορυκτά) προστατευτικά». Εδώ τα ορυκτά – φυτά ταυτίζονται επίσης με το σώμα που είναι τυλιγμένο με το σιτάρι, που βρίσκεται μέσα στις λινές ταινίες της μούμιας.
Την ώρα της ανάστασης τα φυτά «ανθίζουν», όπως λέει το κείμενο του Κομάριου. Τα λουλούδια είναι μια πλατιά διαδεδομένη αρχετυπική εικόνα για τη μεταθανάτια ύπαρξη, ή για το ίδιο το αναστημένο σώμα. Στις ονομαζόμενες «ώρες αγρυπνίας» των μυστηρίων του Όσιρι (28), η «φυτική ανάσταση» συμβαίνει την τέταρτη ώρα της ημέρας (για να ακολουθήσει λίγο αργότερα η «ζωική ανάσταση», η οποία φαίνεται πως ήταν μια τελετή αναγέννησης, στην οποία το Ka του νεκρού ανανεώνει τον εαυτό του). Έπειτα, την έκτη ώρα λέγεται ότι η θεά του ουρανού Nut παίρνει τον πεθαμένο και τον φέρνει πάλι πίσω σαν ένα παιδί (29). Η φυτική ανάσταση είναι επομένως, το πρώτο στάδιο της ανάστασης του πεθαμένου, μετά την οποία, ο νεκρός λέει: «είμαι εκείνο το καθαρό άνθος του λωτού, που βλάστησε από την ακτίνα του φωτός, η οποία είναι μέσα στην μύτη του Re… είμαι το αγνό λουλούδι που φύτρωσε στο χωράφι» (30). Ή λέει στον Όσιρι: «είμαι η ρίζα του Naref, του φυτού του δυτικού ορίζοντα … Ω Όσιρι ας σωθώ, όπως σώζεσαι και εσύ» (31). Ή : «ανέβηκα σαν την προαιώνια μορφή, ήρθε στην ύπαρξη σαν Khepri (σκαραβαίος). Μεγάλωσα σαν ένα φυτό» (32).
Στην Άπω Ανατολή, το χρυσό άνθος είναι ένα σύμβολο του Ταυτού, μια συνηθισμένη εικόνα του αιώνιου στοιχείου στον άνθρωπο. Ο Βούδας λέγεται ότι έκανε κάποτε μια ομιλία χωρίς λόγια, κατά την οποία παρουσίασε ένα κίτρινό λουλούδι (ή κατά μια άλλη παραλλαγή έναν άσπρο λωτό) στους μαθητές του. Μόνο ο μαθητής του Kasyapa τον κατάλαβε και απάντησε με ένα χαμόγελο κατανόησης (33). Το άνθος εδώ αντιστοιχεί στον φωτισμό, στην «Διδασκαλία της αγνής χώρας» το λουλούδι (ο λευκός λωτός) χρησιμοποιείται σαν σύμβολο για τον άνθρωπο, ο οποίος, αν και βρίσκεται μέσα σε μια ένοχη, απατηλή, συγκεχυμένη, ζωή, εντούτοις ζει «μέσα στον θεό», μέσα στον αιώνιο φως και στην ζωή του Amidha Βούδα.
Στο Ταοϊστικό κινεζικό κείμενο «το μυστικό του χρυσού λουλουδιού», αυτό περιγράφεται σαν μια νέα ύπαρξη, η οποία, μέσω του διαλογισμού, ξεδιπλώνεται από τα εσωτερικά σκοτεινά βάθη μέσα στη ησυχία (34). Αυτό ακριβώς το ξεδίπλωμα ονομάζει ο Jung Ταυτό. Συγχρόνως, αυτό είναι επίσης μια εμπειρία αθανασίας, που ήδη έχει αρχίσει από την καθημερινή ζωή (35). Το σώμα μοιάζει με τις ρίζες ενός λωτού, το πνεύμα είναι το λουλούδι του. Οι ρίζες παραμένουν μέσα στην λάσπη, αλλά το λουλούδι αναπτύσσεται προς τον ουρανό (36). Το χρυσό λουλούδι συμβολίζει μια ένωση με «Αυτό που αιώνια δημιουργεί» (37). Η αθανασία βρίσκεται μέσα του (38), έτσι ώστε με αυτό τον τρόπο μπορεί να αποκρυσταλλωθεί ένα σώμα αιώνιο ή dharma (39).
Σήμερα στο Νεπάλ λουλούδια και κόκκοι ρυζιού σκορπίζονται ακόμη επάνω στις νεκρικές πυρές. Κατά τη διάρκεια των τελετών που είναι αφιερωμένες στους νεκρούς, στεφάνια από tagetes (κίτρινα λουλούδια) κρεμιούνται επάνω από τον ιερό ποταμό για να κάνουν μία γέφυρα με το Υπερπέραν. Το λουλούδι που ονομάζεται tulasi παίζει επίσης ένα σημαντικό ρόλο. Δίνουν στον πεθαμένο να πιει χυμό από αυτό το λουλούδι, και τοποθετούν τα φύλλα του στην γλώσσα του. Όταν ένα μέλος της κάστας των πολεμιστών πεθάνει, τοποθετούνται λουλούδια tulasi μπροστά στο σώμα, και κομμάτια από τις ρίζες τους επάνω στην γλώσσα, στα αυτιά, στα μάτια και στο επάνω μέρος του κεφαλιού. Φυσούν νερό από τον Γάγγη επάνω του, ενώ φωνάζουν δυνατά το όνομα των λουλουδιών –tulasi– τρεις φορές. Με αυτό τον τρόπο η ψυχή του μπορεί να φύγει στον ουρανό. Ακόμη, μετά τον θάνατο η ψυχή μπορεί να επισκεφθεί τους ζωντανούς κατεβαίνοντας από τον βωμό του σπιτιού, πάνω από λουλούδια tulasi(40). Τα πορτοκαλί λουλούδια tagetes χρησιμοποιούνται ακόμη από τους Ινδιάνους της Γουατεμάλα σαν ένα σύμβολο της ημέρας των Αγίων Πάντων. Για αυτούς τα λουλούδια συμβολίζουν τον ήλιο, το φως και την ζωή(41).
Η Δύση δεν έχει πολύ ανεπτυγμένες απόψεις για την φύση αυτού του λουλουδιού-ψυχής όπως έχει η Ανατολή, αλλά η ιδέα αυτή εμφανίζεται συχνά σαν αρχετυπικό μοτίβο. Για παράδειγμα, στον «βρυκόλακα», ένα τσιγγάνικο παραμύθι, ένα όμορφο, αθώο κορίτσι καταδιώκεται από ένα δαίμονα με την μορφή βρυκόλακα, και, μετά από μάταιες προσπάθειες να ξεφύγει, σκοτώνεται. Ένα λουλούδι “που λάμπει σαν το κερί”, φυτρώνει στο επάνω μέρος του τάφου της. Ο γιος του αυτοκράτορα περνάει από εκεί με το άλογο του, κόβει το λουλούδι και το παίρνει στο δωμάτιό του. Την νύχτα η κοπέλλα βγαίνει από το λουλούδι και κοιμάται με τον πρίγκηπα. Την ημέρα μεταμορφώνεται πάλι σε λουλούδι. Ο πρίγκηπας αδυνατίζει από αυτές τις νυκτερινές περιπέτειες, μέχρις ότου οι γονείς του ανακαλύπτουν το μυστικό και πιάνουν το κορίτσι. Ο γιος ξυπνάει, και τελικά ενώνεται ξύπνιος με την αγαπημένη του. Αυτή γεννάει ένα χρυσό αγόρι, που κρατάει δύο μήλα στα χέρια του. Αλλά, έπειτα από λίγο καιρό, ο βρυκόλακας επιστρέφει και σκοτώνει το παιδί. Η κοπέλλα προειδοποιεί τον βρυκόλακα ότι «μπορεί να πεθάνει με άθλιο τρόπο», και τότε αυτός σκάει. Αυτή παίρνει την καρδιά από το σώμα του, και μ’ αυτήν ξαναφέρνει το παιδί στην ζωή(42).
Όπως στον ανατολικό μυστικισμό, έτσι και εδώ το λουλούδι είναι ένα σύμβολο του απόλυτα άτρωτου χαρακτήρα του εσωτερικού του ανθρώπου, και της ζωής που συνεχίζεται μετά τον θάνατο. Το χρυσό αγόρι που γεννάει η ηρωίδα είναι, σαν το λουλούδι, μία εικόνα του Ταυτού, αλλά περισσότερο ανθρώπινη, και επομένως περισσότερο τρωτή στον δαίμονα. Μόνο η γενναιότητα της ηρωίδας μπορεί τελικά να κατανικήσει την καταστρεπτική αρχή.
Το μοτίβο της επιβίωσης με τη μορφή του λουλουδιού επάνω στον τάφο, είναι επίσης πολύ συχνό στους θρήνους. Στην λαογραφία της Ελβετίας, για παράδειγμα, υπάρχει μια ιστορία για την προσπάθεια που έγινε το έτος 1430 στο Miltisrieden να κτιστεί ένα σπίτι για τον βοηθό του εφημέριου της περιοχής. Ένας κρίνος βγήκε από τη γη, ο οποίος φύτρωσε από την καρδιά ενός σώματος που ήταν θαμμένο σε εκείνο το σημείο. Αργότερα η ίδια ιστορία ειπώθηκε για ένα μέρος που βρισκόταν κοντά, όπου είχε ταφεί ο δούκας Λεοπόλδος, και έλεγαν ότι ο κρίνος φύτρωσε από την καρδιά του. Ο Ελβετός Άγιος Νικόλας από του Flϋe, κάποτε, ενώ ήταν απορροφημένος σε βαθειά προσευχή, είχε ένα όραμα, στο οποίο είδε «έναν άσπρο κρίνο με θαυμάσιο άρωμα να ξεπηδάει από το στόμα του και να υψώνεται μέχρι που άγγιξε τον ουρανό» (την ίδια στιγμή σκέφτηκε τις αγελάδες του και το αγαπημένο του άλογο, τότε έφαγε τον κρίνο). Εδώ ο κρίνος είναι προφανώς ένα ορατό σύμβολο του άυλου σώματος, μια εικόνα της «αληθινής ψυχής» που παλεύει για να φτάσει τον ουρανό (43). Το άνθος είναι λοιπόν, μια εικόνα της ψυχής η οποία ελευθερώνεται από την χονδροειδή ύλη του σώματος. Την ίδια στιγμή είναι και μια εικόνα της μεταθανάτιας ύπαρξης της ψυχής (44).
Συνεχίζεται
Σημειώσεις
24. Στο "Πνευματικό σώμα και ουράνια γη", κεφ.1,3,"Φανταστική Γεωγραφία", σ. 24-36.
25. Αυτόθι, σ. 30 κ.ε.
26. Αυτόθι, σ. 31-32.
27. Αυτόθι, σ. 32.
28. Σύγκρινε: N. Junker "Οι ώρες αγρυπνίας στα Μυστήρια του Όσιρι", τόμος 4. Βλέπε επίσης Α. Μoret "Αιγυπτιακά Μυστήρια", σ. 22 κ.ε.
29. Σύγκρινε Μoret, σ. 33.
30. Η Αιγυπτιακή Βίβλος των Νεκρών, σ. 167
31. Αυτόθι, σ. 149.
32. Αυτόθι, σ. 170.
33. Σύγκρινε: Mokusen Miyuki "Κύκλοι φωτός", σ. 176.
34. Αυτόθι. Σύγκρινε επίσης: C.G. Jung και R. Wilhelm "Το μυστικό του χρυσού λουλουδιού".
35. Σύγκρινε: Miyuki, σ. 69.
36. Αυτόθι.
37. Αυτόθι, σ. 80.
38. Αυτόθι, σ. 92.
39. Αυτόθι, σ. 111.
40. Σύγκρινε: Sigrid Lochner-Knecht: "Νεκρικά έθιμα και εικόνες του Υπερπέραν στους σημερινούς Ινδιάνους", σ. 169-170.
41. Αυτόθι, σ. 163.
42. Στο "Παραμύθια της παγκόσμιας λογοτεχνίας: Τσιγγάνικα παραμύθια"
43. Μ.L. Von Franz "Τα οράματα του Niklaus του Flϋe".
44. Σύγκρινε τα τριαντάφυλλα και τα άλλα λουλούδια που ζωγραφίστηκαν από τον ασθενή του David Eldred, στο "Ψυχοδυναμική της διαδικασίας του θανάτου", ιδιαίτερα τις εικόνες 12, 15, 26, 27.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου