ΟΙ ΔΥΟ ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕΤΕΡΟΤΗΤΟΣ ΣΤΟΝ ΠΛΩΤΙΝΟ (3)

 Συνέχεια από: Πέμπτη 25 Νοεμβρίου 2021

AΓΑΠΗΜΕΝΗ ΚΑΚΟΔΟΞΙΑ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ

"Η ΕΤΕΡΟΤΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ"

 ΟΙ ΔΥΟ ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΕΤΕΡΟΤΗΤΟΣ  ΣΤΟΝ ΠΛΩΤΙΝΟ.

ΤΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ

          Του Pietro Prini.

Τί λέει ο άνθρωπος!!!!

 

Αυτή η καθολική επέκταση τού δημιουργικού στοχασμού σε ολόκληρη την κυριαρχία τών διαφορετικών όντων  απο το Ένα και παρ'όλα αυτά προοδευόντων απο την σχέση με το Ένα, το οποίο παραμένει αιωνίως αμετάβλητο, διευκρινίζεται, όπως είναι γνωστό, στην διάσημη προσωποποίηση τής Φύσεως σ'αυτή την ίδια την τριακοστή πραγματεία τού ελέγχου τού Πορφύριου (όγδοη στην τρίτη Εννεάδα), Φύσις, Θεωρία: το Ένα! Λέει λοιπόν η Φύσις : "το Είναι που γεννάται είναι θέαμα, σιωπή, κτήμα μου, ένα όραμα που μου αναδύεται αυθόρμητα (φύσει γενόμενον θεώρημα). Καθότι και εγώ επίσης γεννήθηκα απο μία θεωρητική κλήση! (φιλοθεάμονα). Έτσι η ενέργεια η ίδια τής θεωρίας μου δημιουργεί, δέν γνωρίζω πώς, μία δική της θεωρία (το θεωρούν μου θεώρημα ποιεί) με τον ίδιο τρόπο τής γεωμετρίας τής οποίας οι γεωμέτρες σχεδιάζουν,θεωρώντας: εγώ όμως δέν σχεδιάζω καθόλου, θεωρώ, μόνον, και έρχονται στην ύπαρξη οι γραμμές τών σωμάτων σαν να έπεφταν απο μένα" (4,5-10).

 

Η φιλοσοφία των Εννεάδων λοιπόν είναι μαζί μία φιλοσοφία τού φανερώματος και της δημιουργικής επιθυμίας η οποιά δομείται σε μία πρωτότυπη φόρμα διαλεκτικής τής μετοχής! Απο που έρχεται η επιθυμία; Είναι συν-αιώνιος με το Ένα και θεμελιώνεται στο Ένα. Η αιωνιότης της ενέργειας τού φανερώματος-σέ συνεπιφέρει την συν-αιωνιότητα αυτού στο οποίο φανερώνεται. Η δεύτερη Υπόσταση είναι η πρώτη φανέρωση του Ενός καθότι Αυτό είναι αυτό που είναι δυνατόν να θεωρηθεί, δηλαδή το αντικείμενο τής επιθυμίας, το "καθ'αυτό Αγαθό" (απλώς τούτο αγαθόν Ι, 7/54, 1,7). Αυτό είναι Αυτό το οποίο "δημιουργεί στην φόρμα τού αγαθού τα άλλα πράγματα" μόνον με εκείνη τήν δική του ήσυχη στάση. Σ'αυτό πρέπει να επιστρέψουν όπως τα σημεία μίας περιφέρειας στρέφονται στο κέντρο απο όπου ξεκινούν όλες οι ακτίνες (22-24). 

Και ταυτοχρόνως η δεύτερη Υπόσταση εκθέτει την πιό βαθειά ουσία αυτού που δέν είναι το Ένα, δηλαδή αυτού που είναι το Άλλο, που είναι η δημιουργική επιθυμία (έφεσις και ενέργεια, Ι, 13) καθότι θεωρία ζώσα (ΙΙΙ, 8/30, 8,11). Υπάρχουν λοιπόν δύο φάσεις στην γέννηση του πνεύματος: εκείνη του ερωμένου πνεύματος και εκείνη του θεωρούντος (σκεπτόμενου-νοούντος) πνεύματος ( VI, 7/38,35, 27-30).

         

 Στην πραγματικότητα παρατηρεί ο Pierre Hadot στο σχόλιό του σ'αυτή την πραγματεία "πώς η πολλαπλότης τών ιδεών εδημιουργήθη και περί του αγαθού", αυτές οι δύο φάσεις συνυπάρχουν αιωνίως, διότι η γένεση του πνεύματος είναι αιώνια : Το γεννώμενο πνεύμα δέν χάνεται στο ολοκληρωμένο πνεύμα. Απο το ένα μέρος υπάρχει αιωνίως το γεννώμενο πνεύμα, δηλαδή μία ενέργεια η οποία απορρέει απο το αγαθό, σαν πνεύμα το οποίο δέν είναι ακόμη πνεύμα (16,14), σαν απροσδιόριστη ζωή (17,15), σαν πνεύμα το οποίο δέν σκέπτεται (35,30), το οποίο κυττάζει χωρίς να βλέπει (16,14) αλλά, το οποίο ζεί κοντά στο αγαθό (16,15), το οποίο είναι σε επαφή με αυτό, με ένα είδος δεκτικής επαφής (35,24-26). Πρόκειται για μία πραγματικότητα η οποία βρίσκεται ακόμη σέ άμεση επαφή με το αγαθό και της οποίας η σχέση με το αγαθό πραγματοποιείται σύμφωνα μ'έναν τρόπο προηγούμενο τής γνώσεως, την οποία ο Πλωτίνος περιγράφει με όρους δανεικούς απο τις αισθήσεις και τα συναισθήματα: η αφή, ο έρως, η χαρά ή απόλαυση. Και απο το άλλο μέρος υπάρχει το πνεύμα το ολοκληρωμένο, το καθορισμένο, το στοχαζόμενο, έχοντος συνείδηση ότι είναι η ολότης τών Μορφών οι οποίες τού είναι ταυτόσημες εν δυνάμει (16,19 και  35,26-31). Είναι το πνεύμα για το οποίο ο Πλωτίνος μιλά συνήθως όταν χρησιμοποιεί την λέξη πνεύμα!

          Σ'αυτή την φανέρωση του Ενός-Αγαθού μέσω του Νού, όπου υπερβαίνεται μ'αυτόν τον τρόπο η απορία τής πρώτης υπόθεσης του Παρμενίδη, εμφανίζεται η ανάγκη ο Άλλος να είναι, διότι αυτό το οποίο είναι απολύτως επιθυμητό στο Ένα,-ή σύμφωνα με την έκφραση του Cusano, το ότι είναι valor valorum και ότι είναι άξιο να είναι, κατεξοχήν-συνεπάγεται ότι υπάρχει όλο αυτό το οποίο μπορεί να τείνει στο Ένα, ή αυτό που οδηγεί στο Ένα, στην πολλαπλότητα των βαθμών της Επιθυμίας. Η ψυχολογική μεταφορά του Πλάτωνος σχετικά με τον Δημιουργό ο οποίος δέν ζηλεύει το δικό του αγαθό, μεταμορφώνεται εδώ στην τάξη ενός οντολογικού επιχειρήματος, το οποίο έχει για αντικείμενο όχι την αναγκαιότητα τής υπάρξεως του Θεού, αλλά του Κόσμου!  Ο Κόσμος, τόσο ο νοητός όσο και ο φυσικός, υπάρχει αναγκαίως, όχι επειδή το Ένα αναγκάζεται να τον επιθυμήσει και να τον δημιουργήσει, αλλά επειδή, λόγω του ότι αυτό περιέχει κάτι αγαθό, είναι αγαθό το οποίο υπάρχει, καθότι το απόλυτο αγαθό υπάρχει.

          Το σημαντικότερο αποτέλεσμα αυτής της καθάρεως των πιθανών ασαφειών τής καθόδου, τής οδού πρός τα κάτω, οι οποίες εξάλλου αποδίδονται ακόμη και στις μεταφορές τής απόρροιας-ο ακτινοβολών ήλιος, η πηγή η οποία εκτινάσσεται, τα σημεία τής περιφέρειας τα οποία γεννώνται απο το κέντρο κ.τ.λ.- είναι η κατανόηση του ποιείν, σε όλα τα επίπεδα της ιεραρχίας των όντων, σαν μία προσφορά νοήματος (και για την εκρίβεια αιωνίου νοήματος διότι έχει την καταγωγή του στο Ένα) στο Άλλο σαν επιθυμία, δηλαδή στην κίνησή του πρός το Ένα ή πρός αυτό που οδηγεί στο Ένα. Αυτή η έννοια του ποιείν όχι όπως κάνω, η δημιουργώ ή απορρέω, αλλά σάν αυτοφανέρωση, είναι η μόνη, πιστεύω, που μας επιτρέπει να λύσουμε την αντίφαση την οποία πολλοί αναγνώστες του Πλωτίνου (όπως ο Brehier για παράδειγμα) κρίνουν ότι είναι αδύνατον να διαγραφεί απο το Ένα. Αυτή η υποτιθέμενη αντίφαση, όπως είναι γνωστό, έχει μία διάσημη έκφραση στις πρώτες γραμμές, φιλολογικά πολύ δύσβατες, της δεύτερης πραγματείας της V Εννεάδος και της ενδέκατης στον έλεγχο του Πορφύριου, Γέννησις και τάξις των πραγμάτων μετά το Πρώτο! "Το εν πάντα και ουδέ εν αρχή γάρ πάντων, ού πάντα, αλλ'εκείνως πάντα". [Είναι τα πάντα με ένα υπερβατικό τρόπο] ( V 2/11,1-2).

          Όλα τα πράγματα προέρχονται απο το Ένα, διότι δέν υπάρχει τίποτα χωρίς το Ένα, έτσι λοιπόν όλα είναι το Ένα διότι εξ'αυτού προέρχονται και δέν είναι, διότι Αυτό είναι ακίνητο αιωνίως στην απόλυτη υπερβατικότητα του. Αλλά δέν πρόκειται για μία αληθινή αντίφαση.

          Τα όντα δέν θα υπήρχαν εάν το Ένα δέν υπήρχε, αλλά υπάρχουν επειδή το ΈΝΑ, στην φανέρωσή του στην απόλυτη αξία του, σαν Υπεραγαθόν, δηλαδή στην ατελεύτητη δυνατότητά του να είναι επιθυμητό, συνεπιφέρει την αναγκαιότητα σύμφωνα με την οποία όλα τα δυνατά όντα να γεννώνται αιωνίως απο την κλίση τους πρός Αυτό. Η θεωρία είναι η μοναδική έννοια της ποιήσεως στις Εννεάδες. Και συνεπάγεται επομένως το ηθικό συμπέρασμα ότι όσο πιό πλούσια είναι η θεωρητική ζωή στον  άνθρωπο, τόσο πιό πλήρη και πραγματικά είναι τα αποτελέσματα τής παρουσίας του στον κόσμο!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.