Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ - Δημήτριος Δουμάνης (11)

Συνέχεια από: Τετάρτη 31 Αυγούστου 2022

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΑΠΘ

Σύμβουλος Καθηγητής κ. Χρ. Σταμούλης

Μεταπτυχιακός Φοιτητής: Δημήτριος Δουμάνης

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2015

ΚΕΦΆΛΑΙΟ Γ΄: Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΩΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΘΕΟΥ.

Α). ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΩΣ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ.

α. Εκκλησία και αποκάλυψη.

Η εκκλησία του Χριστού σίγουρα αποκαλύπτεται, δεν δημιουργείται, την ημέρα της Πεντηκοστής, διότι Πεντηκοστή (=επιφοίτηση του Αγ. Πνεύματος), είχαμε και στην εποχή του Προφήτου Μωυσέως (Αρ. ια’,16)263, όταν το Αγ. Πνεύμα επιφοίτησε τους 72 πρεσβυτέρους στη σκηνή του μαρτυρίου, αλλά ακόμη και την ημέρα της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα την Κυριακή πριν από το πάθος όταν το Αγ. Πνεύμα επιφοίτησε τους Ιουδαίους ώστε να υποδεχτούν τον Χριστό κραυγάζοντας «Ωσσανά τω υιώ Δαυίδ»264. Η ανθρωπότητα του Λόγου θεώνεται με την υποστατική ένωση.[ΑΛΛΟ ΦΥΣΗ ΑΛΛΟ ΥΠΟΣΤΑΣΗ. ΕΛΑΒΕ ΤΑ ΑΔΙΑΒΛΗΤΑ ΠΑΘΗ. Η ΘΕΩΣΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΥΙΟΘΕΣΙΑ ΟΥΤΕ Η ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΣΕΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ]. 

Έτσι, ακόμη και η ανθρώπινη φύση του Χριστού « “τα της θείας φύσεως πλουτήται αυχήματα”, σύμφωνα με τον Αθανάσιο Πάριο».265[Ο ΥΙΟΣ ΔΑΥΙΔ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΥΣΙΚΑ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ, ΟΥΤΕ Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΑΠ. ΠΕΤΡΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ. ΥΙΟΣ ΔΑΥΙΔ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΕΣΣΙΑΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΘΑ ΤΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΩΜΑΙΚΟ ΖΥΓΟ ΚΑΙ ΗΤΑΝ Ο ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΑΝ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΟΤΑΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΝ ΟΤΙ ΜΑΣ ΕΦΕΡΕ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ Η ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΚ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΟΥΤΟΥ.

. 21. Και πας όστις αν επικαλεσθή το όνομα του Κυρίου, θέλει σωθή.

"29. Άνδρες αδελφοί, δύναμαι να σας είπω μετά παρρησίας περί του πατριάρχου Δαβίδ ότι και ετελεύτησε και ετάφη, και το μνήμα αυτού είναι παρ' ημίν μέχρι της ημέρας ταύτης.

30. Επειδή λοιπόν ήτο προφήτης και ήξευρεν ότι μεθ' όρκου ώμοσε προς αυτόν ο Θεός, ότι εκ του καρπού της οσφύος αυτού θέλει αναστήσει κατά σάρκα τον Χριστόν διά να καθίση αυτόν επί του θρόνου αυτού,
31. προϊδών ελάλησε περί της αναστάσεως του Χριστού ότι δεν εγκατελείφθη η ψυχή αυτού εν τω άδη ουδέ η σαρξ αυτού είδε διαφθοράν.
32. Τούτον τον Ιησούν ανέστησεν ο Θεός, του οποίου πάντες ημείς είμεθα μάρτυρες.
33. Αφού λοιπόν υψώθη διά της δεξιάς του Θεού και έλαβε παρά του Πατρός την επαγγελίαν του Αγίου Πνεύματος, εξέχεε τούτο, το οποίον τώρα σεις βλέπετε και ακούετε.
34. Διότι ο Δαβίδ δεν ανέβη εις τους ουρανούς, λέγει όμως αυτός, Είπεν ο Κύριος προς τον Κύριόν μου, κάθου εκ δεξιών μου,
35. εωσού θέσω τους εχθρούς σου υποπόδιον των ποδών σου.
36. Βεβαίως λοιπόν ας εξεύρη πας ο οίκος του Ισραήλ ότι ο Θεός Κύριον και Χριστόν έκαμεν αυτόν τούτον τον Ιησούν, τον οποίον σεις εσταυρώσατε.
37. Αφού δε ήκουσαν ταύτα, ήλθεν εις κατάνυξιν η καρδία αυτών, και είπον προς τον Πέτρον και τους λοιπούς αποστόλους· Τι πρέπει να κάμωμεν, άνδρες αδελφοί;
38. Και ο Πέτρος είπε προς αυτούς· Μετανοήσατε, και ας βαπτισθή έκαστος υμών εις το όνομα του Ιησού Χριστού εις άφεσιν αμαρτιών, και θέλετε λάβει την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος."]

β. Η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος

Η εκκλησία του Χριστού, ο «Θεανθρώπινος αυτός οργανισμός»266, υπάρχει προ Χριστού, για έναν ακόμη λόγο. Σύμφωνα με τους πατέρες της εκκλησίας, όπως πολύ εμφαντικά τονίζει ο καθ. κ. Χρυσ. Σταμούλης και επιμένει σχεδόν σε όλα του τα πονήματα, «η εκκλησία είναι εικόνα της Αγ. Τριάδος. Η εκκλησιαστική ζωή έχει σαν πρότυπό της την Τριαδική ζωή».267[Η ΕΙΚΟΝΑ ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΙ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ, ΔΗΛ. ΣΤΟΝ ΘΕΑΝΘΡΩΠΟ ΚΥΡΙΟ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ. Ο ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΑΣ ΕΝ ΤΡΙΑΔΙ. ΜΟΝΟΝ Ο ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΕ ΚΕΝΩΝΟΝΤΑΣ ΕΑΥΤΟΝ ΜΟΡΦΗΝ ΔΟΥΛΟΥ ΛΑΒΩΝ.] Συνεπής προς την Ορθόδοξη παράδοση ο κ. καθ., γιατί ακόμη περισσότερο, σύμφωνα με τον Συμεών Θεσ/νίκης «η Εκκλησία αύτη εν τη Τριάδι εγήγερται» [ΕΧΟΥΜΕ ΔΗΛ. ΤΩΡΑ ΠΙΑ ΑΓΙΑ ΤΕΤΡΑΔΑ;]268. Όπως τα τρία Θεϊκά πρόσωπα του Τριαδικού Θεού, δια της Θείας αγάπης, δηλαδή φυσικώς και ελευθέρως, κοινωνούν μεταξύ τους,[ΕΙΝΑΙ ΟΜΟΟΥΣΙΑ, Η ΑΓΑΠΗ ΕΙΝΑΙ ΑΚΤΙΣΤΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.] έτσι και οι πιστοί οι «σύσσωμοι του Χριστού»[ΔΙΑ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ]269, κοινωνούν μεταξύ τους δια του αγίου Πνεύματος. Κατά αυτόν τον τρόπον και η Αγία Τριάδα, γίνεται πρότυπο της Εκκλησίας. Υπάρχει βέβαια και η γνώμη του Κλήμεντος Αλεξανδρείας, : «…το βούλημα αυτού, (του Θεού), ανθρώπων εστί σωτηρία, και τούτο Εκκλησία κέκληται»270. Φυσικά και δεν έχουν βέβαια οντολογική προαιωνιότητα όλα τα γενόμενα εκ του Θεού, λόγω της υπάρξεώς τους στη βουλή του Θεού. Κάτι τέτοιο άλλωστε θα επέστρεφε την ορθόδοξη θεολογία στην περί προϋπάρξεως της ύλης θεωρίας του Πλάτωνος;;;;, η οποία σε κάποια σημεία υιοθετήθηκε από τους αιρετικούς γνωστικούς και τον Ωριγένη και έγινε μία από τις αιτίες της καταδίκης του από την Ε’ Οικουμενική Σύνοδο. Αυτό που πρέπει να τονιστεί, και εδώ πιστεύουμε ότι εκφράζουμε και το πνεύμα του εκκλησιαστικού συγγραφέα, είναι ότι άμα τη εμπράκτω εμφανίση του Θείου θελήματος, άμα τη ενεργεία του Θεού, αρχίζει και η δημιουργία της Εκκλησίας. [ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ.] Το θέλημα του Θεού φυσικά και προϋπάρχει προαιωνίως στη θεία βουλή, αποκαλύπτεται όμως εν χρόνω στην κτίση και την ιστορία [Ο ΠΑΤΗΡ ΚΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΠΡΟΓΝΩΡΙΖΑΝ ΤΝ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΗ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΡΟΓΝΩΡΙΖΑΝ ΤΟΝ ΥΙΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. ΔΕΝ ΠΡΟΓΝΩΡΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΔΙΟΤΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ]271. Έτσι ενώ η βουλή του Θεού είναι προαιωνία, η εμφάνιση και πραγματοποίησή της, είναι εν χρόνω και κατά συνέπεια τα αποτελέσματά της, δηλαδή ο ορατός και αόρατος κόσμος είναι κτιστά.

γ. Η Αγιοτριαδική ενότητα, η ενότητα της Εκκλησίας

Αν θέλαμε βεβαίως ετυμολογικά να μιλήσουμε για την έννοια της λέξεως εκκλησία, όπως τονίσαμε και σε προηγούμενο κεφάλαιο, θα πρέπει να μιλήσουμε για κοινωνία προσώπων. Αυτήν ακριβώς την κοινωνία εννοούσε και ο Αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής λέγοντας: «Την τοίνυν Αγίαν Εκκλησίαν κατά πρώτην θεωρίας επιβολήν, τύπον και εικόνα Θεού φέρειν, έλεγεν ο μακάριος γέρων εκείνος, (αναφέρεται στον Αγ. Διονύσιο Αρεοπαγίτη), ως την αυτήν αυτώ κατά μίμησιν και ενέργεια έχουσαν»272. Και ποια είναι αυτή η ενέργεια της Εκκλησίας; Η δυνατότητα που παρέχει στους πιστούς και μόνον273, της σωτηρίας, της κατά χάριν θεώσεως.

Αυτή η Αγιοτριαδική ενότητα της κοινωνίας των τριών Θείων [Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΕΙΝΑΙ ΟΜΟΟΥΣΙΟΣ ΔΕΝ ΘΕΩΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ ΜΕ ΑΚΤΙΣΤΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ.] Υποστάσεων είναι που διασφαλίζει και την ενότητα της Εκκλησίας σύμφωνα και προς την Αρχιερατική προσευχή του Ιησού όπως περιγράφεται στο κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο «τήρησον αυτούς εν τω ονόματι σου ους δέδωκας μοι, ίνα ώσιν έν καθώς ημείς… ίνα πάντες έν ώσι, καθώς σοί, Πάτερ, εν εμοί καγώ εν σοί, ίνα και αυτοί εν ημίν έν ώσι……. ίνα ώσιν έν καθώς ημείς έν εσμέν, εγώ εν αυτοίς και σύ έν εμοί, ίνα ώσι τετελειωμένοι εις έν.»274[Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΘΕΟΤΗΤΑ ΤΟΥ]

Ο Μέγας Φώτιος είναι κατηγορηματικός: «Διό και προς εαυτήν μέν ή της Τριάδος ενότης, εί θέμις ειπείν εκκλησιάσασα, θέμις δε τούτο λέγειν επί της αναπλάσεως»275. Η κατά φύσιν και αιτία ενότητα της Αγ. Τριάδος, διαχέεται στο σώμα της Εκκλησίας κατά Χάριν και ενέργεια και έτσι Αγ. Τριάδα και κτιστά λογικά όντα αποτελούν το σύμπαν της Εκκλησίας την Κεφαλή της και το Σώμα της.[ΤΡΙΑΔΑ ΟΜΟΟΥΣΙΟΣ ΚΑΙ ΑΧΩΡΙΣΤΟΣ. ΔΕΝ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ΚΑΤΑ ΦΥΣΙΝ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑ ΕΝΟΤΗΣ. Η ΟΥΣΙΑ  ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΓΕΝΝΑ ΚΑΙ ΕΚΠΟΡΕΥΕΙ, ΟΧΙ Η ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ. Ο ΠΑΤΗΡ ΕΙΝΑΙ ΑΓΕΝΝΗΤΟΣ] Αγ. Κύριλλος Αλεξανδρείας τονίζει: «Την ουσιώδη παραλαβών ενότητα Χριστός, ήν έχει μέν ο Πατήρ προς αυτόν, Αυτός δε πάλιν προς τον Πατέρα, συνανακιρνάσθαι τρόπον τινά και ημάς αλλήλοις βούλεται, εν δυνάμει δήλον ότι της Αγίας τε και Ομοουσίου Τριάδος, ως έν νοείται το Σύμπαν της Εκκλησίας Σώμα». Και συνεχίζει «Εν μέν τοις ήδη παρωχηκόσι, τον της Θείας ενότητος τρόπον και την ουσιώδη της αγίας Τριάδος ταυτότητα, και την εισάπαν αναπλοκήν απομιμείσθαι δείν ούκ ασυνέτως ελέγομεν την καθ’ ομόνοίαν τα και ομοψυχίαν των πιστευόντων ένωσιν. Εν δε τούτοις ήδη πως και φυσικήν την ενότητα δεικνύναι σπουδάζομεν, καθ’ ήν ημείς τε αλλήλοις και οι πάντες Θεώ συνδούμεθα.»276

Μάλιστα ο μεγάλος αυτός πατέρας της Εκκλησίας χρησιμοποιεί και την αριστοτελική ορολογία της «ενεργείας» και της «εντελεχείας» για καταδείξει την προς την θείαν ομοίωσιν προσπάθεια και οντολογικό προορισμό του ανθρώπου : «… το φιλοσοφικόν όργανον, με το οποίο ειργάσθη ο Κύριλλος,[ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ] ήσαν αι αριστοτελικαί έννοιαι της “ενεργείας” και της “εντελεχείας”. Ο Χριστός νοείται υπ’ αυτού ως ενεργητικόν “είδος” ζωής και ως τοιούτον επιτελεί δια της ενανθρωπίσεως την σωτηρία και την αποκατάσταση του ανθρώπου. Το πρότυπον πάσης ζωής είναι ο Τριαδικός Θεός, εν τω οποίω ο Πατήρ είναι η δημιουργική δύναμις, ο Λόγος το πρώτον είδος;;;; και η κοσμοποιός δύναμις, το δε Άγιο Πνεύμα το δεύτερο είδος, όπερ άγει τα πάντα εις την τελείωσιν. Τα εγκόσμια όντα δεν έχουν αυθυπαρξία, αλλά οντοποιούνται [ΟΥΣΙΩΝΟΥΝ] δια της κοσμοποιητικής δυνάμεως του Λόγου. Οιονδήποτε όν εξέρχεται εκ της δυναμικής του καταστάσεως και προχωρεί προς την ενεργητικήν δια της επενέργειας του Λόγου. Ο άνθρωπος συνίσταται εκ σωματικού είδους και ψυχικού, εν τω οποίω διακρίνομεν το λογικόν, το φιλάρετον και το αρχικόν. Υπεράνω δε των τριών τούτων ιδιοτήτων κατείχε κατά την πρωταρχικήν της κατάσταση η ψυχή και το χαρακτηριστικό της “ομοιώσεως”. Αυτή ενεδυνάμωνε το αρχικόν της τμήμα κατά τρόπον, ώστε να αναπτυχθή εντελεχειακώς και να φθάση εις την “αφθαρσίαν”. Δια του προπατορικού αμαρτήματος απωλέσθη η ομοίωσις και η ψυχή περιέπεσεν εις δυναμικήν κατάστασιν. Εγένετο κάτι, το οποίο ηδύνατο να φθάση εις την εντελέχειαν της αφθαρσίας, αλλά δεν το κατώρθωνε, διότι δια του προπατορικού αμαρτήματος είχεν εισέλθει εις τον κόσμον ο θάνατος…… Την ομοίωσιν προς τον Θεόν, ήτις εξασφαλίζει δια τον άνθρωπο την αφθαρσίαν, την νοεί ο Κύριλλος συντελουμένην κατά το αριστοτελικόν σχήμα της μεταβάσεως εκ της δυνάμεως προς την εντελέχειαν. Δια της ενέργειας του Χριστού ενεργοποιούνται αι προς σωτηρίαν προδιαθέσεις της ανθρώπινης ψυχής και αποκτά αυτή αφθαρσίαν και ζωή ομοία προς την ζωήν του Τριαδικού Θεού…… Βλέπομεν ούτως ότι ο Κύριλλος διεσαφήνισε, χρησιμοποιών εννοίας της αριστοτελικής φιλοσοφίας, την διδασκαλίαν, δι ής επιτυγχάνεται η ηθική τελειότης. Έφθασε να θεωρή την Εκκλησίαν ως οργανικόν πνευματικόν σύνολον 

μορφωποιούμενον υπό της δημιουργικής δυνάμεως του Πατρός, της μορφοδοτικής 

επενέργειας του Υιού και της ενωτικής ενοποιήσεως του Πνεύματος»277.

ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΠΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΑΛΛΟΙΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ, ΣΤΗΝ ΑΙΡΕΣΗ Η ΟΠΟΙΑ ΛΟΓΩ ΕΛΛΕΙΨΕΩΣ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ, ΕΜΠΕΙΡΙΚΩΝ ΘΕΟΛΟΓΩΝ, ΘΑ ΚΥΡΙΑΡΧΗΣΕΙ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΠΙΟ ΓΕΝΙΚΗ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ.

Σημειώσεις

263. Το παρόν χωρίο είναι το α΄ ανάγνωσμα στον εσπερινό της εορτής της Πεντηκοστής.

264. Χαρακτηριστικό είναι το στιχηρόν τροπάριο, μετά το «Ελέησον με ο Θεός» του όρθρου της Κυριακής των Βαΐων : «Σήμερον η χάρις του Αγ. Πνεύματος, ημάς συνήγαγε, και πάντες αίροντες τον Σταυρόν σου λέγομεν, Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου Ωσαννά εν τοις υψίστοις.»

265. Ι.ΚΟΥΡΕΜΠΕΛΈ, Λόγος θεολογίας Β΄ εκδ.: Π. Πουρναρά Θεσ/νίκη 2010 σ.σ.145-146.

266. ΑΡΧ.ΙΟΥΣΤΊΝΟΥ ΠΌΠΟΒΙΤΣ, Η Ορθόδοξη Εκκλησία και ο Οικουμενισμός εκδ.: Ορθ. κυψέλη Θεσ/νίκη 1974 σ. 79.

267. ΧΡ.ΣΤΑΜΟΎΛΗ, Φύση και αγάπη και άλλα μελετήματα, εκδ.: το παλίμψηστον 

Θεσ/νίκη 2007 σελ.:25,27,41,42 . Του ιδίου: Έρως και θάνατος , εκδ.: Ακρίτας Θεσ/νίκη 2009 σελ.:337 «Όπως η Εκκλησία είναι τύπος και εικόνα της Αγ. Τριάδος, έτσι και ο άνθρωπος είναι κατ’ εικόνα Χριστού, κατ’ εικόνα του σαρκωμένου Λόγου.». Τ ου ιδίου: Κάλλος το Άγιον, εκδ.: Ακρίτας Θεσ/νίκη 2010 σ.σ.203εξ. Από αυτού: ΓΡΗΓΟΡΊΟΥ ΠΑΛΑΜΆ, Ομιλία Ξ΄, 20, : ΓΡΗΓΟΡΊΟΥ ΠΑΛΑΜΆ Έργα 11, Εισαγωγή-κείμενο-μετάφραση, Π.ΧΡΉΣΤΟΥ: Πατερικαί εκδόσεις «Γρηγόριος Παλαμάς» Θεσ/νίκη 1986, σελ. :532. Του ιδίου: Θεοτόκος και Ορθόδοξο Δόγμα, σπουδή στη διδασκαλία του Αγ. Κυρίλλου Αλεξανδρείας εκδ.: το παλίμψηστον Θεσ/νίκη 1996 σ.σ.218-219, « Με εκπληκτικό τρόπο η ενότητα της Εκκλησίας παρουσιάζεται στην τελετουργική πράξη των μερίδων. Εκεί ο ιερέας, αφού αποσπάσει την μερίδα "εις τιμήν και μνήμην….. της Θεοτόκου" και την 

τοποθετήσει στα δεξιά του Αμνού, στη συνέχεια αποσπά τις μερίδες του Προδρόμου, 

των αγγέλων, των προφητών, των αποστόλων, των αγίων, των ζώντων και των νεκρών. Έτσι ο δίσκος της πρόθεσης γίνεται ο χώρος στον οποίο αποκαθίσταται η εικόνα της Δέησης. Ο Χριστός, στο μέσον, περιβαλλόμενος από το σώμα της Εκκλησίας στο οποίο πρώτη μετέχει η αειπάρθενος Θεοτόκος». Επίσης Η γυναίκα του Λώτ και η σύγχρονη θεολογία, εκδ. Ίνδικτος, Θεσ/νίκη 2008, σ.σ. 74-75: «Η ζωή του εκκλησιαστικού σώματος, δηλαδή του σώματος του Χριστού στην Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία, δεν περιορίζεται απλά και μόνο σε κάποια εξωτερική σωματική φυσιολογία. Είναι αυτό, αλλά και κάτι περισσότερο, πέρα από αυτό. Είναι η ζωή κατ’ εικόνα και κατά μίμηση της τριαδικής ζωής. Η βάση αυτής της σχέσης των μελών είναι, όπως άλλωστε και στην σχέση των προσώπων της Αγίας Τριάδος, μυστηριακή. Το μυστήριο της ένωσης των μελών της Εκκλησίας, όπως και το μυστήριο της ένωσης των προσώπων της Αγίας Τριάδος, στηρίζεται σε μια συγκεκριμένη φυσικότητα. Όπως ο Υιός σχετίζεται με τον Πατέρα φυσικά, έτσι και 

τα μέλη της Εκκλησίας συνδέονται μεταξύ τους όσο και με τον Χριστό φυσικά δια των μυστηρίων. Τα μυστήρια, όπως ήδη προσημειώθηκε, συνιστούν την κατά φύση ζωή των μελών της Εκκλησίας. Τούτη η κατά φύση σχέση στις αυθεντικές της μορφές, συνοδεύεται πάντοτε από την πίστη και την αγάπη, που φανερώνουν μορφές κοινωνικότητας των προσώπων της Εκκλησίας στο πρότυπο της κοινωνικότητας και κινητικότητας των προσώπων της Αγίας Τριάδος. Έτσι, η τριαδική ζωή αναδεικνύεται ως πρότυπο της εκκλησιαστικής ζωής..». Στο σημείο αυτό θεωρούμε μια απαραίτητη διευκρίνιση για τη φυσική ένωση που αναφέρει ο κ. καθηγητής. Αυτή η φυσική ένωση δεν πρέπει να θεωρείται ως κατά φύσιν ένωση στο πρότυπο της κατά φύσιν ενώσεως των τριών Θεϊκών προσώπων, αλλά ως ένωση αληθείας, ως πραγματική ένωση. Είναι ξεκάθαρο αυτό στο κεφάλαιο «κατ’ αληθείαν», από το προαναφερθέν βιβλίο του «Φύση και αγάπη….», όπου αναπτύσσεται αυτό το θέμα από τον «Κυριλλειακό» θεολόγο στη σελίδες 75-76: «Προκειμένου να χαρακτηρίσει ο Κύριλλος τον τρόπο ένωσις των δύο φύσεων χρησιμοποιεί την έκφραση “καθ’ υπόστασιν”, που στην προκειμένη περίπτωση δεν θεωρείται με την τριαδολογική της έννοια, αφού δεν θέλει να δηλώσει την υπόσταση του Λόγου στην οποία ενώθηκαν οι δύο φύσεις αλλά την πραγματικότητα της ένωσης, που αμφισβητήθηκε από τον Νεστόριο. Όπως ήδη σημειώθηκε, ο Κύριλλος συνδέει το “καθ’ υπόστασιν” με το “κατ’ αληθείαν” και το “κατά φύσιν”. Στη σκέψη του, η ένωση της φύσης του Θεού Λόγου με τη ανθρώπινη φύση στο ένα και μόνο πρόσωπο του Χριστού είναι υποστατική = αληθινή = φυσική.  “…ου καθ’ ένωσιν φυσικήν, τουτέστιν αληθή, και καθάπερ ημείς πιστεύομεν. Ούτω γάρ πού φήσι και η θεία Γραφή, [και ήμεν τέκνα φύσει οργής, ως και οι λοιποί(Εφ. 2, 6)] το φύσει, αντί του αληθώς λαμβάνουσα”».(Κυρίλλου Αλεξανδρείας: Επίλυσις των δώδεκα κεφαλαίων, P.G.76, 

300CD».

268. ΣΥΜΕΏΝ ΘΕΣ/ΝΊΚΗΣ, ‘Απαντα, εκδ. Β. Ρηγοπούλου, Θεσ/νίκη 1986,σ. 410.

269. ΣΥΜΕΏΝ τοῦ Νέου Θεολόγου: Κεφάλαια ηθικά, Λόγος Α´ , P.G. 120.

270. ΚΛΉΜΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΈΩΣ. :παιδαγωγός I,6 P.G.8,281

271. Ενδιαφέρον εδώ έχει η άποψη του καθηγητή κ. Ιωαν. Καρμίρη, οποίος τοποθετεί μεν την ρίζα της Εκκλησίας στη βουλή του Θεού, την δε αποκάλυψή και πραγματοποίησή της όμως στη δημιουργία. ΙΩΑΝ. ΚΑΡΜΊΡΗ, Ορθόδοξος Εκκλησιολογία, στο περιοδικό Θεολογία, ΛΘ’(1968), Σελ. 511-2: «Τοιουτοτρόπως η περί Εκκλησίας αιωνία ιδέα και βουλή του Θεού, είναι συνηνωμένη μετά της επίσης αιωνίας θείας βουλής περί της δημιουργίας του κόσμου και της σωτηρίας αυτού δια του μονογενούς Υιού του Θεού. Επομένως η Εκκλησία, περιληφθείσα εν τη αιωνίω περί δημιουργίας και σωτηρίας του κόσμου θεία βουλή και ευδοκία, προϋπήρχε πάντοτε εν τω ανάρχως προϋπάρχοντι αιωνίω Λόγω και Υιώ του Θεού, αποκαλυφθείσα δια της δημιουργίας πρότερον μεν των αγγέλων εν τω ουρανώ, βραδύτερον δε των ανθρώπων επί της γής, τέλος δε ετελειώθη δια της ενανθρωπήσεως, του θανάτου και της Αναστάσεως του Χριστού και της κατά την Πεντηκοστήν αποστολής υπ’ Αυτού του αγίου Πνεύματος επ’ αυτήν».

272. ΜΑΞΊΜΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΎ, Μυσταγωγία, P.G. 91,664. Βλέπε επίσης και Ν.ΜΑΤΣΟΎΚΑ.: Δογματική και συμβολική θεολογία Β΄ εκδ.: Π. Πουρναρά Θεσ/νίκη 2010, σ.σ. 356-366, όπου ο καθηγητής αναπτύσσει διεξοδικά την θέση αυτή του αγ. Μαξίμου.

273. Η δυνατότητα σωτηρίας φυσικά υφίσταται μόνο εντός της Ορθοδόξου Εκκλησίας γιατί μόνον οι ορθόδοξοι ανήκουν στο σώμα της Εκκλησίας έχοντας κεφαλή τον Χριστό: «Παντός ανδρός η κεφαλή ο Χριστός έστιν. Αρ’ ουν και του Έλληνος; 

Ουδαμώς. Εί γαρ σώμα εσμέν του Χριστού και μέλη εκ μέρους, και ταύτη εκείνος ημών κεφαλή, των ουκ όντων εν τω σώματι ουδέ εις μέλη τελούντων ουκ αν είη κεφαλή, ώστε όταν είπη παντός, του πιστού δεί προσυπακούειν». ΙΩΆΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΌΜΟΥ, Εις προς Εφεσίους, Ομ. 11, 4, P.G. 62, 85.

274. Ιωάννη ΙΖ’ 11,21-23

275. MEΓΆΛΟΥ ΦΩΤΊΟΥ, Λόγος εις το Γενέσιον της Υπεραγίας Θεοτόκου, P.G. 102 557D-560D.

276. ΚΥΡΊΛΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΊΑΣ, Ερμηνεία εις το κατά Ιωάννην 14, 20, P.G. 74 557A-BC.

277. Κ. ΓΕΩΡΓΟΎΛΗ, Ιστορία της Ελληνικής φιλοσοφίας, εκδ. : Παπαδήμα, Αθήνα 2007, σ.σ. 646-647.

ΕΚ ΤΗΣ ΘΡΙΑΜΒΕΥΟΥΣΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ Ἀρχιεπισκόπου τῆς Ἐκκλησίας τῶν Γ.Ο.Χ. Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κυροῦ Ματθαίου Α´ (Καρπαθάκη) 

Περὶ τοῦ ΠΡΟΑΙΩΝΙΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΡΧΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ: 

«...ὅτι ΘΕΟΝ αὕτη ΕΓΕΝΝΗΣΕΝ, ἴσον ἑαυτῷ ὄντα κατὰ πάντα ὅμοιον, κατὰ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον, ΑΝΑΡΧΟΝ τε κατὰ χρόνον καὶ ἀτελεύτητον...καὶ ὅτι ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΝ αὕτη ΕΓΕΝΝΗΣΕ, τὰ τέσσερα μέρη δημιουργήσαντα τοῦ παντός. Καὶ ὅτι ἄνθρωπον ἐγέννησε, σταυρωθέντα σαρκί.» (Βρεσθένης Ματθαῖος, Κῆπος Χαρίτων, Ἀθῆναι 1936, σελ. 4,5) 

Περὶ τῆς ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ: 

«Ἔστιν οὖν ἡ Ἁγία τοῦ ΘΕΟΥ Καθολικὴ ΕΚΚΛΗΣΙΑ τὸ σύστημα τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος Ἁγίων Πατέρων, Πατριαρχῶν, Προφητῶν, Ἀποστόλων, Εὐαγγελιστῶν, Μαρτύρων, οἷς προσετέθη πιστεύσαν τα ὁμοθυμαδὸν πάντα τὰ ἔθνη.» (Ἀρχιμανδρίτης Ματθαῖος Καρπαθάκης, Ἀποστασίας Ἔλεγχος, 1934, σελ. 243) 

Περὶ τῆς ΘΕΙΑΣ ΥΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ: 

«Μᾶς κατηγορεῖ ὁ πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος “ὅτι ἡμεῖς ἀσεβοῦμεν καὶ εἴμεθα ἱερόσυλοι... ΠΡΟΣ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΘΕΙΑΝ ΥΠΟΣΤΑΣΙΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ”...» (Βρεσθένης Ματθαῖος, Ποιμαντορικὴ Ἐγκύκλιος, 1-10-1947, σελ. 4. Ἀναφορὰ εἰς τὴν ΘΕΙΑΝ ΥΠΟΣΤΑΣΙΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ γίνεται ἐπίσης ὑπὸ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου εἰς τὴν Ἐγκύκλιον τοῦ 1950 καὶ εἰς τὸ περιοδικὸν «Κ.Γ.Ο.» Ἀπρίλιος 1983.)

ΑΣ ΧΑΡΟΥΜΕ ΛΟΙΠΟΝ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΕΤΡΑΔΑ. Η ΠΟΝΗΡΙΑ ΕΓΚΕΙΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΕΝΣΑΡΚΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ."Η εκκλησία του Χριστού σίγουρα αποκαλύπτεται, δεν δημιουργείται, την ημέρα της Πεντηκοστής"

Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ Κ.Δ. ΚΑΙ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΕΝΔΟΞΟ ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ. Η ΑΙΡΕΣΗ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΒΡΙΣΚΟΥΜΕ ΜΠΡΟΣ ΜΑΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΣΕΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΑΝ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΗ, ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ, ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΣΕΙ ΤΗΝ ΚΑΘΕΤΟ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΔΗΛ. ΤΗΝ ΑΓΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΑΔΩΣΕΙ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΟ ΠΡΟΟΔΟ, ΤΗΝ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ, Η ΟΠΟΙΑ ΔΙΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΘΑ ΜΑΣ ΟΔΗΓΗΣΕΙ ΜΕ ΑΓΑΠΗ ΣΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ.

Ο ΗΣΥΧΑΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΤΗΣ ΟΠΩΣ ΤΟ ΕΧΕΙ ΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙ Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ.