Συνέχεια από: Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου 2022
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ - ΑΠΘ
Σύμβουλος Καθηγητής κ. Χρ. Σταμούλης
Μεταπτυχιακός Φοιτητής: Δημήτριος Δουμάνης
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2015
ΚΕΦΆΛΑΙΟ Γ΄: Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΩΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΘΕΟΥ.
Β). Η ΕΚΚΛΗΣΊΑ ΈΡΓΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ.
Η θεότητα του Ενανθρωπήσαντος Λόγου ως κεφαλή του σώματος της Εκκλησίας, δεν είναι παρά η κοινή θεότητα της Αγίας Τριάδος «δια το μη σωματικώς μερίζεσθαι την θεότητα αλλ΄ όλην ύπάρχει εν εκάστη των υποστάσεων». Συνεπώς, «όλος ο Θεός ενηνθρώπησε, εί και μη πάσα θεία υπόστασις ενηνθρώπησε»278. Όπου είναι η μία Θεία Υπόστασις είναι ταυτοχρόνως και οι άλλες δύο, επειδή αδιασπάστως υπάρχουν ενωμένες και αλληλοπεριχορούμενες η μία εντός της άλλης «επεί μεν γαρ της Αγίας Τριάδος αι τρείς Υποστάσεις εν αλλήλαις εισί»279. Αλλά και όταν ομολογούμε τον Χριστό, ομολογούμε ολόκληρη την Θεότητα και τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. «η γάρ του Χριστού προσηγορία του παντός εστίν ομολογία, δηλοί γάρ τον τέ χρίσαντα Θεόν και τον χρισθέντα Υιόν και το χρίσμα το Πνεύμα.»280 [ΟΜΟΛΟΓΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΗΜΩΝ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ, ΟΧΙ ΑΠΛΩΣ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ. ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΦΩΤΙΣΑΝ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ. ΤΑ ΠΕΡΙ ΧΡΙΣΜΑΤΟΣ ΔΗΛ. ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΗΚΑΝ]
Δεν μας επιτρέπει η ορθόδοξη θεολογία και παράδοση, ούτε καν να διανοηθούμε την περίπτωση χωρισμού των τριών Θείων Υποστάσεων σε καμία από τις ενέργειες ή εμφανίσεις του Τριαδικού Θεού. [ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ ΕΠΟΜΕΝΩΣ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ Η ΑΙΔΙΟΣ ΤΡΙΑΔΑ;] Ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος είναι κατηγορηματικός «Όπου γαρ αν Μια της Τριάδος Υπόστασις πάρη, πάσα πάρεστιν η Τριάς, αδιασπάστως γαρ έχει προς εαυτήν, και ήνωται μετ’ ακριβείας απάσης»281, «και πώς αλλαχού Κεφαλή δε Χριστού ο Θεός;(Α΄ Κορ .ΙΑ΄ 3). Τούτο και εγώ φημί ότι ώσπερ έν σώμα ημείς, ούτω και ο Χριστός και ο Πατήρ εν. Ευρίσκεται άρα και ο Πατήρ κεφαλή ημών ών.»282 και εξηγεί γιατί το λέει αυτό, «όταν τοίνυν ακούσης, ότι ο Πατήρ υπέταξε, μη έξωθεν είναι νομίσης τον Υϊόν του κατορθώματος, αν τε μανθάνης, ότι ο Υιός υπέταξε, μη αλλότριον είναι λέγε τον Πατέρα τούτων. Κοινά τα κατορθώματα, ώσπερ και πάντα τα έργα κοινά.»283.
β. Ένας Θεός, Μία Ενέργεια, Μία Κεφαλή
Στις τρεις Θεϊκές Υποστάσεις, όχι μόνον δεν διακρίνεται καμιά ενέργεια που να επιτελείται από την κάθε μία ως ιδιάζουσα σε αυτήν, χωριστά και άσχετα από την άλλη, αλλά και κάθε πρόνοια και κηδεμονία και επιστασία ολοκλήρου του σύμπαντος είναι μία και όχι τρείς: «αλλά πάσα προνοία και κηδεμονία και του παντός επιστασία, των τε κατά την αισθητήν κτίσιν και των κατά την υπερκόσμιον φύσιν…. Μία εστί και ουχί τρείς, παρά μεν της Αγίας Τριάδος κατορθουμένην..»284[ΟΙ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΔΗΛ. Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΕΧΕΙ ΚΟΙΝΑ ΚΑΙ ΑΚΟΙΝΩΝΗΤΑ]
Κατά φυσική συνέπεια, λοιπόν, η Αγ. Τριάδα, εξαιτίας ακριβώς της σαρκώσεως του Ενανθρωπήσαντος Λόγου285 και της ύπαρξής Του στην κεφαλή της Εκκλησίας, είναι Ολόκληρος η κεφαλή της εκκλησίας286, γιατί αφενός η σχέση του σώματος μετά της Κεφαλής είναι μόνον «κατά Χάριν και Ενέργειαν Άκτιστον» και αφετέρου γιατί «ούτε γαρ τοπικήν διάστασιν, ως εφ’ ημών, δυνάμεθα επί της απεριγράπτου λέγειν Θεότητος (εν αλλήλαις γαρ οι υποστάσεις εισίν, ουχ ώστε συγχείσθαι, αλλ’ ώστε έχεσθαι κατά τον του Κυρίου λόγον «εγώ εν τω Πατρί, και ο Πατήρ εν εμοί», φύσαντος), ούτε θελήματος διαφοράν ή γνώμης ή ενεργείας ή δυνάμεως ή τινός ετέρου, άτινα την πραγματικήν και διόλου εν ημίν γεννώνται διαίρεσιν»287. Επειδή, στην σάρκωση του Λόγου δεν ήταν απόντες ο Πατήρ και ο το Αγ. Πνεύμα, αλλά ήταν κατά φύσιν παρών, παρότι δεν σαρκώθηκαν ποτέ, αυτές οι δύο Θείες Υποστάσεις. Ο Αγ. Μάξιμος ο Ομολογητής μας το αναλύει: «Τούτο το μυστήριον προεγνώσθη πρό πάντων των αιώνων τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγ. Πνεύματι. Τω μέν κατ’ ευδοκίαν, τω δε κατ’ αυτουργίαν, τω δε κατά συνέργειαν. Μία γαρ η Πατρός και Υιού και Αγ. Πνεύματος γνώσις, ότι και μία ουσία και δύναμις. Ου γαρ ηγνόει του Υιού την σάρκωσιν ο Πατήρ ή το Πνεύμα το Άγιον, ότι εν όλω τω Υιώ το μυστήριον αυτουργούντι της ημών σωτηρίας διά σαρκώσεως, όλος κατ’ ουσίαν ο Πατήρ, ου σαρκούμενος, αλλ’ ευδοκών του Υιού την σάρκωσιν, και όλον εν όλω τω Υιώ το Πνεύμα το Άγιον κατ’ ουσίαν υπήρχεν, ου σαρκούμενον, αλλά συνεργούν τω Υιώ την δι’ ημάς απόρρητον σάρκωσιν»288.
Τὸ μυστήριο τοῦτο [τοῦ Χριστοῦ] προγνώριζε ὁ Πατέρας καὶ ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα.
῾Ο Πατέρας γιατὶ ἔτσι εὐδόκησε, ὁ Υἱὸς γιατὶ ἦταν ὁ αὐτουργός, καὶ τὸ Πνεῦμα γιατὶ συνεργαζόταν σ᾿ αὐτό. Γιατὶ εἶναι μία ἡ γνώση τοῦ Πατέρα καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἐπειδὴ εἶναι μία καὶ ἡ οὐσία καὶ ἡ δύναμη. Δὲν ἀγνοοῦσε δηλαδὴ ὁ Πατέρας ἢ τὸ ἅγιο Πνεῦμα τὴ σάρκωση τοῦ Υἱοῦ, γιατὶ ὑπῆρχε σὲ ὁλόκληρο τὸν Υἱό, ποὺ αὐτουργοῦσε τὸ μυστήριο τῆς σωτηρίας μας μὲ τὴ σάρκωσή Του, ὅλος κατὰ τὴν οὐσία Του ὁ Πατέρας, ὄχι βέβαια μὲ σάρκωσή Του, ἀλλὰ εὐδοκώντας γιὰ τὴ σάρκωση τοῦ Υἱοῦ, καὶ ὁλόκληρο τὸ ἅγιο Πνεῦμα κατὰ τὴν οὐσία Του ὑπῆρχε στὸν Υἱό, ὄχι λαμβάνοντας σάρκα, ἀλλὰ συνεργώντας μὲ τὸν Υἱὸ στὴν ἀπόρρητη γιὰ μᾶς σάρκωσή Του.
Εἴτε λοιπὸν πεῖ κάποιος Χριστό, εἴτε μυστήριο τοῦ Χριστοῦ, τὴν πρόγνωση γι᾿ αὐτὸ κατὰ τὴν οὐσία τὴν ἔχει μόνη ἡ ἁγία Τριάδα, ὁ Πατέρας, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Κι ἄς μὴν ἀναρωτηθεῖ κανένας πῶς ὁ Χριστός, ἐνῶ εἶναι ἕνας ἀπὸ τὴν ἁγία Τριάδα, γίνεται ἀντικείμενο πρόγνωσής της, ἔχοντας ὑπόψη ὅτι δὲν ἔγινε πρόγνωση τοῦ Χριστοῦ ὡς Θεοῦ, ἀλλὰ ὡς ἀνθρώπου, ἔγινε δηλαδὴ πρόγνωση τῆς κατ᾿ οἰκονομίαν σάρκωσής του γιὰ χάρη τοῦ ἀνθρώπου. Γιατὶ ὅ,τι ὑπάρχει αἰώνια ποτὲ δὲν προγνωρίζεται ἀπὸ ἕνα ἄλλο αἰώνιο. Γιατὶ ἡ πρόγνωση γίνεται γιὰ ὅσα ἔχουν ἀρχὴ στὸ εἶναι καὶ γιὰ κάποια αἰτία.
Προγνωρίσθηκε λοιπὸν ὁ Χριστὸς ἀπὸ πρὶν ὄχι γι᾿ αὐτὸ ποὺ ἦταν κατὰ φύση γιὰ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ γι᾿ αὐτὸ ποὺ φάνηκε ὅτι ἔγινε ἀργότερα γιὰ μᾶς κατ᾿ οἰκονομία. ῎Επρεπε δηλαδὴ ἀληθινὰ ὁ φυσικὸς δημιουργὸς τῆς οὐσίας τῶν ὄντων νὰ γίνει αὐτουργὸς καὶ τῆς κατὰ χάρη θέωσης τῶν δημιουργημάτων, ὥστε ὁ δωρητὴς τοῦ εἶναι νὰ φανεῖ δωρεοδότης καὶ τῆς μακαριότητας. ᾿Επειδὴ λοιπὸν κανένα ἀπὸ τὰ ὄντα δὲν γνωρίζει καθόλου τὸν ἑαυτό του ἢ κάποιο ἄλλο τί εἶναι ὡς πρὸς τὴν οὐσία, εἶναι εὔλογο ὅτι κανένα ἀπὸ τὰ ὄντα δὲν ἔχει κατὰ τὴ φύση τὴν ἱκανότητα πρόγνωσης κανενὸς ἀπὸ ὅσα θὰ γίνουν, πλὴν μόνο ὁ Θεὸς ὁ πάνω ἀπὸ τὰ ὄντα, ποὺ καὶ τὸν ἑαυτό Του γνωρίζει τί εἶναι κατὰ τὴν οὐσία καὶ γιὰ ὅλα ὅσα δημιούργησε καὶ πρὶν ἀκόμα γίνουν εἶχε ἀπὸ πρὶν τὴ γνώση τῆς ὕπαρξής τους κι ἔμελλε κατὰ χάρη νὰ φιλοδωρήσει τὰ ὄντα μὲ τὴ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ τους καὶ τῶν ἄλλων, τί εἶναι στὴν οὐσία τους, καὶ νὰ φανερώσει τοὺς λόγους ποὺ ὑπάρχουν ἑνιαῖα σ᾿ αὐτὸν ἀπὸ πρίν.
Τὸ νὰ λένε μερικοὶ ὅμως πὼς ὁ Χριστὸς εἶχε προγνωσθεῖ πρὶν ἀπὸ τὴν καταβολὴ τοῦ κόσμου ἀπὸ ἐκείνους, στοὺς ὁποίους φανερώθηκε ὕστερα τοὺς τελευταίους καιρούς, ἐπειδὴ ἐκεῖνοι οἱ ἴδιοι ὑπῆρχαν πρὶν ἀπὸ τὴν καταβολὴ τοῦ κόσμου μαζὶ μὲ τὸν προεγνωσμένο Χριστό, αὐτὸν τὸ λόγο σὰν ἐντελῶς ἄσχετο μὲ τὴν ἀλήθεια, ἐπειδὴ κάνει συναΐδια μὲ τὸν Θεὸ τὴν οὐσία τῶν λογικῶν ὄντων, τὸν ἀπορρίπτουμε. Γιατὶ εἶναι τελείως ἀδύνατο νὰ βρίσκονται μὲ τὸ Χριστό, ἔτσι ὅπως αὐτὸς εἶναι, καὶ πάλι νὰ λείψουν τελείως κάποτε ἀπὸ αὐτόν, ἂν βέβαια εἶναι φυσικὸ νὰ γίνει σ᾿ αὐτὸν ἡ ἀποπεράτωση τῶν αἰώνων καὶ ἡ στάση ὅσων κινοῦνται, μέσα στὴν ὁποία κανένα ἀπολύτως ἀπὸ τὰ ὄντα δὲ θὰ ὑπόκειται σὲ μεταβολή. ῾Ο λόγος τῆς Γραφῆς κάλεσε τὸν Χριστὸ ἄμωμο καὶ ἄσπιλο, ἐπειδὴ εἶναι κατὰ τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα ἀπὸ τὴ φύση του τελείως ξένος ἀπὸ τὴ φθορὰ τῆς ἁμαρτίας. Γιατὶ ἡ ψυχή του δὲν εἶχε μῶμο κακίας οὔτε τὸ σῶμα του σπίλο τῆς ἁμαρτίας.
῾Αγίου Μαξίμου ῾Ομολογητοῦ, Πρὸς Θαλάσσιον Περὶ Διαφόρων ᾿Απόρων τῆς ῾Αγίας Γραφῆς, ᾿Ερώτησις Ξʹ.Ε.Π.Ε. τ. 14Γ, σελ. 186-195, Θεσσαλονίκη 1992)
γ. Η ενότητα της φύσεως και η ενότητα των Θείων Ενεργειών
Ένα επίσης σημαντικό σημείο στο παρόν θέμα είναι το ζήτημα των ενεργειών του Χριστού. Ο Χριστός ως Θεάνθρωπος είχε κατά φύσιν και τις δύο θελήσεις και τις δύο ενέργειες. Η ανθρώπινη βέβαια θέληση εκουσίως και ελευθέρως, υποτασσόταν στη θεϊκή, εξαιτίας, όπως προαναφέρθηκε, του ενιαίου της Θείας Υποστάσεώς Του. Αλλά και η ανθρώπινή Του ενέργεια ενεργούνταν από τη Θεία του υπόσταση.;;;;;
Αν θεωρήσουμε, λοιπόν, ότι ο Χριστός ως Θεάνθρωπος είναι μόνον αυτός κεφαλή της εκκλησίας και δεν είναι ολόκληρος η Αγία Τριάδα τότε προσδίδουμε σ’ Αυτόν μία ξεχωριστή σωστική ενέργεια289.[ΤΗΝ ΥΙΟΘΕΣΙΑ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΜΟΝΟΝ ΑΥΤΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΩΣΕΙ.] Αυτό όμως θα είχε ως αποτέλεσμα να διαφοροποιηθεί και η θεϊκή του φύση,[ΔΕΝ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑΙ ΦΥΣΙΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΑΣΗ, ΤΡΑΓΙΚΟ ΛΑΘΟΣ] άρα και εξαιτίας αυτής και το Θεϊκό Του πρόσωπο, γιατί η ταυτότητα ή η ετερότητα των ενεργειών συνεπάγεται και ταυτότητα ή ετερότητα και της φύσεως και αντίστροφα. «Ουκούν, εάν ίδωμεν διαφερούσας αλλήλων τας ενεργείας τας παρά του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος ενεργουμένας, διαφόρους είναι και τας ενεργούσας φύσεις εκ της ετερότητος των ενεργειών στοχαζόμεθα. Ουδέ γαρ ενδέχεται τα διεστώτα κατά τον της φύσεως λόγον προς το των ενεργειών είδος αλλήλοις συνενεχθήναι, ούτε ψύχει το πύρ ούτε θερμαίνει ο κρύσταλλος, αλλά τη των φύσεων διαφορά συνδιαχωρίζονται απ’ αλλήλων και αι παρά τούτων ενέργειαι. Εάν δε μίαν νοήσωμεν την ενέργειαν Πατρός τε και Υιού και Πνεύματος Αγίου, εν μηδενί διαφέρουσάν τι ή παραλλάσουσαν, ανάγκη τη ταυτότητι της ενεργείας το ηνωμένον της φύσεως συλλογίζεσθαι»290.[ΔΕΝ ΕΝΩΘΗΚΑΝ ΤΡΕΙΣ ΦΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ]
Από την ενότητα λοιπόν των ενεργειών του Τριαδικού Θεού οδηγούμαστε και (στην κατανόηση της ενότητας) της φύσεως των τριών θεϊκών προσώπων.[ΤΡΙΑΔΑ ΟΜΟΟΥΣΙΟΣ ΛΕΓΕΤΑΙ. ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΦΑΙΔΡΟΤΗΤΕΣ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΔΙΟΤΙ ΟΙ ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΟΙ ΤΑΥΤΙΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΚΑΝΑΝ ΠΟΤΕ ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ, ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΣΑΝ ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΟΝΟ ΤΟΝ ΕΝΑΝΘΡΩΠΗΣΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟ.] Σε αντίθετη περίπτωση, εάν δηλαδή αρνηθούμε την ενότητα των ενεργειών, κατά φυσική και λογική συνέπεια, οδηγούμαστε στην άρνηση της ομοουσιότητας των θεϊκών υποστάσεων: «ει μεν γαρ ήν τις των ενεργειών παραλλαγή, ως άλλως μεν του Πατρός, ετέρως δε του Υιού το δοκούν εργαζομένου, καλώς είχεν εκ του παρηλλαγμένου των ενεργειών και το της εργασθείσης υφ’ εκατέρου τούτων ουσίας παρηλλαγμένον τεκμαίρεσθαι»291.[ΤΩΝ ΑΚΤΙΣΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ, ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ]
Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας ερμηνεύοντας το «Επί ταύτη τη πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν», στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (16,18), τολμάει μέσα σε αυτό το «μου», να κοιτάξει σύνολη την διδασκαλία της Εκκλησίας και να το μετατρέψει σε «Εκκλησία ημών» σε «μας», τονίζοντας ότι οι θείες γραφές αποδίδουν την Εκκλησία στον Θεό. «πρώτον μεν γάρ φησίν εαυτού είναι την Εκκλησίαν, καίτοι των ιερών γραμμάτων Θεώ μάλλον και ουδενί των άλλων αφιερούται αυτήν».292[ΑΛΛΟ ΘΕΟΣ ΑΛΛΟ ΚΥΡΙΟΣ ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ]
δ. Ενσάρκωση του Θεού, αποκάλυψη του Θεού
Κάτι ακόμα που πρέπει να τονιστεί, είναι, ότι ο Τριαδικός Θεός, σύμφωνα με τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά, έγινε γνωστός στους ανθρώπους μέσω της Θείας ενσαρκώσεως. Χριστολογία είναι η αποκάλυψη του Τριαδικού Θεού εν Προσώπω. Κάθε προηγούμενη αποκάλυψη στην ιστορία του λαού του Θεού υπήρξε υποδεέστερη και διακόνησε τη μοναδικότητα και τελειότητα της εν Υιώ Τριαδοφάνειας. Όλες οι αποκαλύψεις του Θεού, ουσιαστικά υπήρξαν για να οδηγήσουν τους πιστούς σταδιακά στην Ενσάρκωση. Ο άγιος, εκφράζοντας τη βιβλική και πατερική αντίληψη, θεωρεί ότι η ενσάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού φανέρωσε αληθώς και πλήρως την Αγία Τριάδα, το μυστήριο του Πατρός ως Πατρός, του Υιού ως Υιού και του Αγίου Πνεύματος ως προερχομένου και αυτού εκ του Πατρός «Ει μη εσαρκώθη ο του Θεού Λόγος, ουκ αν εδείκνυτο Πατήρ αληθώς ο Πατήρ, ούκ αν αληθώς Υιός ο Υιός ,ούκ αν το Πνεύμα το Άγιον ,προϊόν και αυτό εκ του Πατρός , ούκ αν Θεός εν ουσία και υποστάσεσιν, αλλ΄ ενεργεία τις μόνον ενθεωρουμένη τοίς κτίσμασι, καθάπερ οί τε μωραθέντες έφησαν πάλαι σοφοί και οί νυν κατά τον Βαρλαάμ και Ακίνδυνον φρονούντες»293.[ΑΛΛΟ ΕΔΕΙΚΝΥΤΟ ΑΛΛΟ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ]
ε. Χριστός ο «Είς της Αγίας Τριάδος»
Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι δεν υπάρχει τρόπος να χωρίσουμε τον ένα της Τριάδος Χριστό από την Αγία Τριάδα και να τον τοποθετήσουμε μόνον αυτόν, στην κεφαλή της Εκκλησίας294. [Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΕΦΑΛΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ] Ο Χριστός δεν είναι τίποτε άλλο, ακόμη και μετά την Θεία του σάρκωση ο «είς της Αγίας Τριάδος». Φυσικά αυτό προκαλούσε εξ’ αρχής την αντίδραση των αιρετικών, γι’ αυτό και η Ε’ Οικουμενική Σύνοδος το 533 στην Κων/λη, αναθεματίζει αυτόν που δεν δέχεται ότι ο Χριστός είναι ο ένας της Αγίας Τριάδος: «Εί τις ούχ ομολογεί τον εσταυρωμένον σαρκί Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν είναι Θεόν αληθινόν και Κύριον της δόξης και ένα της αγίας Τριάδος, ο τοιούτος ανάθεμα έστω.»295
Στην θεία Λειτουργία υπάρχει μια πολύ ωραία εκφώνηση του ιερουργούντος το μυστήριο: «Η χάρις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, και η αγάπη του Θεού και Πατρός και η κοινωνία του αγίου Πνεύματος, είη μετά πάντων ημών»296. Σε αυτή την εκφώνηση φαίνεται ξεκάθαρα ότι ολόκληρη η Θεία Οικονομία, του Τριαδικού Θεού, δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά Τριαδοκεντρική. Όλα όσα μας δίνει ο Πατήρ, μας τα δίνει μέσω του Υιού, με τη συνεργία του Πνεύματος297. Η ένωση του Ακτίστου με το κτιστό, η κοινωνία του Τριαδικού Θεού με τα κτιστά λογικά όντα, πραγματοποιείται μέσα στην Εκκλησία από αρχής της δημιουργίας των πρώτων λογικών όντων των αγγέλων, με τον Χριστό, με τις ενέργειες και την κοινωνία του αγίου Πνεύματος. «Ούτω τα της Τριάδος αδιαίρετα, και ού του πνεύματος εστίν η κοινωνία, ευρέθη και του Υιού, και ού του Υιού εστίν η χάρις, και του Πατρός και του Αγίου Πνεύματος… και ταύτα λέγω, ού συναλείφων τας υποστάσεις, άπαγε, αλλά ειδώς και το τούτων ιδιάζον και διηρημένον και της ουσίας την ενότητα»298.
στ. Συμπερασματικά
Η ομολογία ότι η Εκκλησία είναι έργο και ανήκει στην Αγία Τριάδα299, δεν συνεπάγεται ότι ο Χριστός δεν είναι κεφαλή.[ΠΕΣ ΤΟ ΧΑΡΑΛΑΜΠΕ ΜΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΕΣ ΤΟΣΗ ΩΡΑ.] Είναι φυσικά κεφαλή της Εκκλησίας ο Χριστός ως Είς της Αγίας Τριάδος. Είναι φυσικά κεφαλή της Εκκλησίας ο Χριστός, αλλά βεβαίως δεν είναι ούτε κατά φύσιν, ούτε καθ’ υπόστασιν ενωμένος με το Σώμα της Εκκλησίας. Η ένωση Κεφαλής και Σώματος της Εκκλησίας συντελείται κατά Θείαν Χάριν και κατ’ Άκτιστον Ενέργεια300.[ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΚΑΙ ΛΟΓΟΥ]
Εάν ήταν ενωμένη κατά φύσιν η Κεφαλή με το Σώμα, τότε, επειδή ο Χριστός έχει και κοινή φύση με εμάς, την ανθρώπινη, θα ήταν ενωμένος με όλους τους ανθρώπους. Όλοι θα ανήκαν στο Σώμα της Εκκλησίας. Αυτό βεβαίως εκτός από απάτη είναι και αστοχία. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ακόμα και το βάπτισμα, δια του οποίου εισέρχεται κάποιος στη Εκκλησία του Χριστού, δεν τον ενώνει κατά φύσιν μαζί Του. Η ομολογία ότι η Αγία Τριάδα είναι η Κεφαλή της Εκκλησίας, δεν συνεπάγεται ότι εσαρκώθη ολόκληρος, ότι άμα τω Υιώ έλαβε σώμα και ο Πατήρ και το Άγιο Πνεύμα. Ο Υιός και Λόγος του Θεού εσαρκώθη μόνον, παρότι ολόκληρος η Αγία Τριάδα ενήργησε δια την ενανθρώπηση. [ΠΡΟΣ ΤΙ ΟΛΗ ΑΥΤΗ Η ΤΑΡΑΧΗ ΛΟΙΠΟΝ;]
Πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι άλλο το εκ της Παναγίας Παρθένου ληφθέν υπό του Λόγου Σώμα και άλλο το Σώμα της Εκκλησίας. Το εκ της Παρθένου Σώμα ελήφθη δια γεννήσεως από μόνου του Γεννητού Θεού, του Μονογενούς και γι’ αυτό λατρεύεται ως ομόθεο.[ΤΟ ΑΝΑΣΤΗΜΕΝΟ. ΔΙΟΤΙ ΤΟ ΘΕΩΜΕΝΟ ΣΩΜΑ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ, ΤΟ ΛΑΒΩΝ ΤΑ ΑΔΙΑΒΛΗΤΑ ΠΑΘΗ ΕΠΑΘΕ ΚΑΙ ΑΠΕΘΑΝΕ] Το Σώμα της Εκκλησίας δεν λαμβάνεται δια γεννήσεως, ούτε είναι λατρευτό ούτε πρέπει να λογίζεται ως μόνο του Υιού. Το εκ της Παρθένου Σώμα του Χριστού, έχει υποστατική ένωση μετά της Θείας φύσεως, μόνο στο πρόσωπο του Θεού Λόγου και όχι στο πρόσωπο του Πατρός ή του Αγίου Πνεύματος. Το Σώμα της Εκκλησίας δεν είναι υποστατικώς ενωμένο μετά της Θείας φύσεως σε ένα πρόσωπο. Είναι κατά Χάριν ενωμένο δια των Ακτίστων Θείων Ενεργειών301[ΤΟ ΣΩΜΑ ΧΡΙΣΤΟΥ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΒΑΝΔΑΛΕ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ; ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ;]. Επειδή βεβαίως οι Θείες Ενέργειες δεν είναι μιάς υποστάσεως, δεν πηγάζουν μεμονωμένα από ένα πρόσωπο, αλλά μαζί εκ των Τριών, όπως είναι φυσικό η Εκκλησία ως Σώμα είναι ενωμένη και με τα τρία Θεϊκά Πρόσωπα ως ένα Σώμα με μία Κεφαλή. Όποιος πάλι χωρίζεται από το Σώμα της Εκκλησίας, δεν χωρίζεται από ένα πρόσωπο μόνο, αλλά και από τα τρία Πρόσωπα.[ΠΕΡΙΕΡΓΩΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ. ΑΠΟ ΠΟΥ ΤΑ ΒΓΑΖΕΙΣ ΑΡΑΓΕ; ΠΑΡΕΑ ΜΕ ΤΟΝ ΣΤΑΜΟΥΛΗ;]
Ο ισχυρισμός ότι την ιδιότητα του να είναι Κεφαλή της Εκκλησίας την έχει αποκλειστικώς και μόνο ο Χριστός είναι παντελώς αβάσιμος και ανυπόστατος. Αποκλειστικό και μόνον του Χριστού είναι το Υποστατικό Του Ιδίωμα, ότι δηλαδή είναι γεννητός και η Ενανθρώπηση, η πρόσληψη της ανθρωπίνης φύσεως, δύο χαρακτηριστικά τα οποία δεν είναι κοινά με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. Το ότι ο Χριστός είναι Κεφαλή της Εκκλησίας όμως, δεν είναι ιδίωμα της ανθρωπίνης φύσεώς Του, διότι τότε όσοι έχουν την ανθρώπινη φύση, θα ήταν όλοι κεφαλή της Εκκλησίας, δηλαδή όλοι οι άνθρωποι εκ φύσεως θα ήταν στην κεφαλή της Εκκλησίας. Πέραν αυτού η Εκκλησία, Κεφαλή τε και Σώματι, θα ήταν κτίσμα, μια κτιστή ένωση κτισμάτων εν πλήρει διαστάσει από τον Άκτιστον Θεόν. Ιδίωμα της ανθρωπίνης φύσεως του Χριστού, δεν είναι το να αποτελεί Κεφαλή της Εκκλησίας, αλλά το να είναι παθητός, να είναι σώμα μετά ψυχής λογικής και νοεράς.[ΔΕΝ ΑΝΑΣΤΗΘΗΚΕ ΤΕΛΙΚΑ Ο ΚΥΡΙΟΣ. ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΜΑΣ ΔΟΥΛΕΨΑΝ ΑΓΡΙΑ]
Ούτε πάλι φυσικά μπορούμε να πούμε ότι είναι Υποστατικό ιδίωμα του Χριστού το να είναι Κεφαλή της Εκκλησίας. Υποστατικό ιδίωμα είναι ο τρόπος υπάρξεως άνευ του οποίου το Πρόσωπο του Χριστού θα ήταν ανύπαρκτο.[ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΥΣΙΑ ΑΝΥΠΟΣΤΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΑΝΟΥΣΙΟΣ. ΑΥΤΑ ΤΑ ΤΕΡΑΤΑ ΓΕΝΝΑ Η ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΗ ΑΝΟΙΑ ΑΦΟΤΟΥ ΑΝΤΑΛΛΑΞΕ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ]. Εάν ήταν υποστατικό ιδίωμα του Χριστού να είναι κεφαλή της Εκκλησίας τότε το Σώμα της Εκκλησίας θα έπρεπε να υπάρχει από τότε που υπάρχει η κεφαλή.[ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΑΙΔΑΡΕ] Προϋπόθεσις για την ύπαρξη της κεφαλής, της Υποστάσεως του Χριστού, του Προαιωνίου Μονογενούς και Λόγου του Θεού, θα ήταν η ύπαρξη του Σώματος των κτιστών μελών της Εκκλησίας. Το κτίσμα θα ήταν προαπαιτούμενο για την ύπαρξη του Κτίστου. Το Σώμα της Εκκλησίας θα υπήρχε από τότε που υπάρχει η Κεφαλή, ο Χριστός, ο Ών, δηλαδή πριν τον χρόνο. Φυσικά αυτό εκτός από παρανοϊκό είναι και βλάσφημο. Υποστατικό ιδίωμα το του Χριστού δεν είναι το να αποτελεί κεφαλή της Εκκλησίας, αλλά το να είναι Γεννητός.[ΥΙΟΣ ΜΑΛΛΟΝ ΑΧΡΙΣΤΕ ΟΥ ΠΟΙΗΘΕΙΣ]
Το ότι ο Χριστός είναι κεφαλή της Εκκλησίας, λοιπόν, δεν πηγάζει ούτε εκ του ότι είναι άνθρωπος, ούτε εκ του ότι είναι γεννητός. Πηγάζει εκ του ότι είναι Θεός Αληθινός εκ Θεού Αληθινού. Επί της Θεϊκής Του φύσεως εδράζεται το ότι ο Χριστός είναι Κεφαλή της Εκκλησίας. Η Θεϊκή όμως φύση του Χριστού, είναι κοινή μετά του Πατρός και του Αγίου Πνεύματος. Είναι φυσικό ιδίωμα της Αδιαιρέτου Θεότητας να είναι Κεφαλή της Εκκλησίας. Εκ της κοινής Θείας Φύσεως, Μιά Θελήσει, Μιά Ενεργεία, Μιά Ταυτουργία Πατρός και Υιού και Αγίου Πνεύματος, κυβερνάται η Εκκλησία ως Σώμα υπό Κεφαλής302. Αυτή λοιπόν είναι η Εκκλησία του Θεού, Αυτή είναι η Ευλογημένη Βασιλεία, Αυτή είναι η Σκηνή η Αληθινή, «ην έπηξεν ο Κύριος και ούκ άνθρωπος»303.[ΑΛΛΟ ΦΥΣΗ ΑΛΛΟ ΟΥΣΙΑ]
Άγιος Συμεών ο Ν. Θεολόγος: «Θα σας φανερώσω τώρα, όσο είναι δυνατόν, και με ποιον τρόπο ενώνονται με τον Χριστό όλοι οι Άγιοι και γίνονται ένα με αυτόν. Όλοι οι Άγιοι είναι κατά αλήθειαν μέλη Χριστού του Θεού, και ως μέλη πρέπει να είναι κολλημένοι με αυτόν και ενωμένοι με το σώμα του Χριστού, δια να είναι ο Χριστός κεφαλή, και όλοι οι Άγιοι ένας άνθρωπος. Και άλλοι από αυτούς αποπληρούσι τάξιν χειρών εργαζόμενοι έως άρτι και κάνοντας το πανάγιόν του Θέλημα αναπλάττοντες εξ’ αναξίων αξίους και φέροντες αυτούς πάλιν εις αυτόν. άλλοι δε είναι εις τάξιν ώμων του σώματος του Χριστού, και βαστάζουν ο ένας του άλλου τα βάρη ή σηκώνουν επάνω τους το χαμένο πρόβατο όταν βρεθεί, το οποίον περιτριγύριζε εδώ κι εκεί, εις όρη και βουνά και σε τόπους που δεν τους επισκέπτεται ο Κύριος, και με τούτον τον τρόπον εκπληρώνουν τον νόμον του Χριστού. και άλλοι είναι εις τάξιν στήθους και αναβρύουν εις τους διψώντας και πεινώντας την δικαιοσύνην του Θεού, το καθαρώτατον ύδωρ του λόγου της απορρήτου σοφίας και γνώσεως, ήγουν τους διδάσκουν τον λόγον του Θεού και τους δίδουν τον άρτον τον νοητόν που τρώγουν οι Άγιοι οι Αγγέλοι, δηλ. την Θεολογία, καθώς είναι επιστήθιοι και αγαπημένοι του. και άλλοι είναι εις τόπον κοιλίας και βάζουν μέσα εις τον κόλπον τους όλους τους ανθρώπους δια της αγάπης και δέχονται μέσα στα σπλάχνα τους πνεύμα σωτηρίας και έχουν διάθεσιν χωρητικήν των απορρήτων και κεκρυμμένων μυστηρίων αυτού. άλλοι είναι ωσάν μηρία και έχουν μέσα εις τον εαυτόν τους το γεννητικόν των θείων νοημάτων της μυστικής θεολογίας και γεννούν πάνω στη γη πνεύμα σωτηρίας δηλ. τον καρπόν του Αγίου Πνεύματος και σπέρνουν τον σπόρο της ευσεβείας εις τας καρδίας των ανθρώπων με τον λόγον της διδασκαλίας των. και άλλοι είναι ωσάν σκέλη και πόδια και δείχνουν ανδρείαν και υπομονήν εις τους πειρασμούς, σαν τον Ιώβ, και δεν σαλεύουν τελείως από την στάσιν που έχουν στα καλά, ούτε αποκάμουν αλλά βαστάζουν τα βάρη των χαρισμάτων αυτών, δηλ. των πειρασμών. Και τοιουτοτρόπως συναρμόζεται το σώμα της Εκκλησίας του Χριστού με τους απ’ αιώνος Αγίους του.»
Η ΠΑΡΑΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΥΣΣΕΒΟΥΣ ΝΕΟΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΘΡΑΣΥΤΗΤΟΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΤΑΥΤΙΖΕΙ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΜΕ ΤΙΣ ΚΟΙΝΕΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ , ΕΚΤΟΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΙΟΥΤΟΤΡΟΠΩΣ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΝΣΑΡΚΩΣΗ, ΚΑΤΙ ΠΟΥ ΜΑΤΑΙΩΝΕΙ ΤΗΝ ΣΩΤΗΡΙΑ ΜΑΣ,ΟΣΩΝ ΘΕΛΟΥΝ, ΟΠΩΣ ΜΑΣ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΝ Ο ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ, Ο ΞΙΩΝΗΣ ΚΑΙ ΤΩΡΑ Ο ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΟΡΟ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΟΙ ΠΑΠΙΚΟΙ, ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΝΝΟΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΠΟΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ. ΟΜΩΣ ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΟΡΟ ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΝΝΟΟΥΝ ΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΚΡΙΒΩΣ, ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙΑ ΚΑΙ ΟΥΣΙΩΝΟΥΝ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΥΠΟΣΤΑΣΙΑΖΟΥΝ, ΔΕΝ ΣΩΖΟΥΝ.
ΟΥΔΕΜΙΑ ΣΥΓΧΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ.
ΘΕΛΟΝΤΑΣ ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΚΑΤΗΡΓΗΣΑΝ ΤΗΝ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ.
Σημειώσεις
279. ΙΩΆΝΝΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΎ, Περί των εν Χριστώ δύο θελημάτων, P.G. 95, 156B.
280. ΜΕΓΆΛΟΥ ΒΑΣΙΛΕΊΟΥ, Περί Αγίου πνεύματος 11, P.G. 32,116B
281. ΙΩΆΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΌΜΟΥ, Ερμηνεία εις την Προς Ρωμαίους επιστολήν, P.G. 60, 518-519. ΜΕΓΆΛΟΥ ΦΩΤΊΟΥ, Αμφιλόχια, P.G. 101, 929A, «Πάσα μεν δημιουργία και πάσα πράξις, ην ενεργείν λέγεται μία των υποστάσεων των θεαρχικών, κοινόν έργον εστί και των άλλων.»
282. Η ίδια θέση υπάρχει και στο ΜΑΞΊΜΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΎ, Ερωτήσεις και αποκρίσεις προς θαλλάσιον περί διαφόρων απόρων της θείας γραφής, P.G. 90, 332D, 337Β, 337D-340A. Επίσης στο Πρακτικά Αγίων και οικουμενικών συνόδων, Τομ. Α΄ Εκδ. Σκήτη Αγ. Άννης, Άγιον Όρος 1981, σ. 233, «Κεφαλή γαρ εστί και αρχή πάντων ο Υιός. Κεφαλή δε εστί του Χριστού ο Θεός. Ούτο γαρ εις μίαν άναρχον των όλων αρχήν δι Υιού ευσεβώς τα πάντα ανάγομεν. Ι. ΚΑΡΜΊΡΗ, Δογματική Ορθόδοξος Εκκλησιολογία, Αθήναι 1973, σ.201, σ.σ. 207-209.
283. ΙΩΆΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΌΜΟΥ, Oμιλία κ΄, P.G. 62, 140.
284. ΓΡΗΓΟΡΊΟΥ ΝΎΣΣΗΣ, Προς Αβλάβιον, περί του μη οίεσθαι λέγειν τρείς θεούς. P.G. 45, 128D. Ι. ΚΑΡΜΊΡΗ, Δογματική Ορθόδοξος Εκκλησιολογία, Αθήναι 1973, σ.233. Ι. ΚΑΡΜΊΡΗ, Δογματική Ορθόδοξος Εκκλησιολογία, Αθήναι 1973, σ.206.
285. Η έκφραση ο «Ενανθρωπήσας Λόγος», που είναι μια άλλη διατύπωση της Κυρίλλειας έκφρασης «Μία φύσις του Θεού Λόγου σεσαρκωμένη», είναι πολύ συνηθισμένη στους πατέρες της εκκλησίας. Είναι όμως η αγαπημένη έκφραση του Αγ. Ιωάννου του Δαμασκηνού, ο οποίος προφανώς τη χρησιμοποιεί στην προσπάθειά του να τονίσει τις δύο θελήσεις και ενέργειες του Χριστού, παρά το ενιαίον της υποστάσεώς Του.
286. Α. ΓΙΈΒΤΙΤΣ, Η εκκλησιολογία του Απ. Παύλου, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1984, σ. 106, «Στο Χριστό βρίσκεται η πηγή και η ουσία της “καθολικότητας” (sobornost) της Εκκλησίας, διότι στο Χριστό ενώνεται ολόκληρη η Εκκλησία με το Θεό, με τη Θεία Τριάδα, και πάλι όλα τα μέλη της ενώνονται στο Χριστό και αποτελούν ένα τέλοιο και καθολικό σώμα, το σώμα του Ενός Χριστού.» σ. 107, «Όπως όμως είπαμε προηγουμένως, ο απόστολος ποτέ δεν χωρίζει το Χριστό από το Θεό Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα και γι αυτό το “Χριστώ” σημαίνει ταυτόχρονα και “εν τω Θεώ”, και έτσι το μυστήριον της καθολικότητας της εκκλησίας έχει Τριαδολογικό χαρακτήρα, αναφέρεται στην ίδια την Αγία Τριάδα, της οποίας η Εκκλησία είναι “ποίημα εν Χριστώ Ιησού”, δηλ. χτισμένη εικόνα της Αγίας Τριάδας.». Ι. ΚΑΡΜΊΡΗ, Δογματική Ορθόδοξος Εκκλησιολογία, Αθήναι 1973, σ.234. Βασική θέση του η οποία υπάρχει διάσπαρτη στο έργο του, ιδιαίτερα στις σελίδες 203, 204, 205, 233.
287. ΙΩΆΝΝΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΎ, Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως, P.G. 94, 828D.
288. ΜΑΞΊΜΟΥ ΟΜΟΛΟΓΗΤΟΎ, Προς Θαλάσσιον, Περί αποριών, P.G. 90, 624BC.
289. Ιωά. ε΄ 30, «ου δύναμαι εγώ ποιείν απ’ εμαυτού ουδέν, καθώς ακούω κρίνω, και η κρίσης η εμή δικαία εστίν. Ότι ου ζητώ το θέλημα το εμόν, αλλά το θέλημα του πέμπψαντός με πατρός.» Το ίδιο στο ε΄ 19 και στο στ΄ 38.
290. ΜΕΓ. ΒΑΣΙΛΕΊΟΥ, Επιστολή 189, 6 P. G. 32, 692D-693A.
291. ΓΡΗΓΟΡΊΟΥ ΝΎΣΣΗΣ, Κατά Ευνομίου, P.G. 45, 373B.
292. ΚΥΡΊΛΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΊΑΣ, Eις το κατά Ματθαίον, P.G. 72, 424B.
293. ΓΡΗΓΟΡΊΟΥ ΠΑΛΑΜΆ, Ε.Π.Ε. Ομιλία ΙΣΤ΄, 19, Τομ. 9, σ.σ. 448-450. Σε συνάφεια με τον άγιο ο Χρ. Σταμούλης στο κείμενό του «Η Θεοτόκος και το μυστήριο του Σταυρού» από το βιβλίο του Άσκηση αυτοσυνειδησίας, εκδ. Το Παλίμψηστον, Θεσ/νίκη 2004 και στην σελ. 100 γράφει: «Γέννηση, ζωή, πάθος, Σταυρός και Ανάσταση, τα σημαντικότερα γεγονότα, σταθμοί του λειτουργικού χωροχρόνου, συνδέουν το λόγο της υπάρξεώς τους με το μυστήριο του Χριστού. Χριστός αρχή και τέλος, θα έλεγαν οι πατέρες της Εκκλησίας. Γίνεται εμφανής λοιπόν, λοιπόν, ο ουσιαστικός σύνδεσμος της περί Χριστού διδασκαλίας της Εκκλησίας, με τη διδασκαλία και το γεγονός της σωτηρίας. Εξάπαντος, βέβαια, οφείλω να ομολογήσω ότι τούτη η έμφαση στο πρόσωπο του Χριστού δεν αλλοιώνει το συνολικό χαρακτήρα της Ορθόδοξης Θεολογίας η οποία είναι κατεξοχήν δοξολογική. Η δόξα του Θεού σημαίνει τη δόξα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Η όλη Τριάδα δοξάζει και δοξάζεται, καθώς η όλη Τριάδα ενεργεί το μυστήριο της Θείας Οικονομίας».
294 Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια(Θ.Η.Ε.), εκδ. Α. Μαρτίνος 1962-1968, τομ 5, σ.σ. 478-479, «αλλ’ ‘ενεκα της μετά του Πατρός και του Αγίου Πνεύματος ενότητος και ομοουσιότητος του δευτέρου προσώπου της Αγ. Τριάδος, όπερ είναι η Κεφαλή της Εκκλησίας, ολόκληρος η Αγ. Τριάς είναι συνάμα κεφαλή της Εκκλησίας και αρχή υπερτάτη αυτής και πηγή πάσης εν αυτή εξουσίας και χάριτος και δωρεάς. Δια τον αυτόν λόγον όπου είναι το έν πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, εκεί είναι και τα έτερα δύο και κατά συνέπειαν, αφού ο Υιός είναι η κεφαλή της Εκκλησίας και το Πνεύμα η ψυχή αυτής, άρα και ο Πατήρ η κεφαλή αυτής. Δια ταύτα εν τη Εκκλησία τα πάντα οικονομεί η Αγία Τριάς, ούτως ώστε η θεία χάρις και η σωτηρία και η θεία ζωή η μεταδιδομένη άνωθεν εις πάντα τα μέλη του σώματος της Εκκλησίας, “από του Θεού(Πατρός) δια Χριστού εν Αγίω Πνεύματι χορηγείται”(Μ. Βασίλειος, P.G. 29, 664), εφόσον άπαντα είναι κοινά και εις τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Επομένως ολόκληρος η Αγία Τριάς δεσπόζει της Εκκλησίας και έρχεται εις σχέσιν και κοινωνίαν προς τα πιστά αυτής μέλη.»
295. Βλ. οπ. σ. 47.
296. H παρούσα εκφώνηση, είναι κατά λέξη ο χαιρετισμός του απ. Παύλου, στο τέλος της Β΄ προς Κορινθ. ΙΓ΄, 13. Αυτήν ερμηνεύει ο άγιος Χρυσόστομος στην παρακάτω παραπομπή.
297. ΓΡΗΓΟΡΊΟΥ ΝΎΣΣΗΣ, Περί του μη οίεσθαι λέγειν τρείς Θεούς, P.G. 45, 129AB: «Πάν αγαθόν πράγμα και όνομα της ανάρχου δυνάμεως τε και βουλής εξημμένον εν τη δυνάμει του Πνεύματος δια του Μονογενούς Θεού αχρόνως και αδιαστάτως εις τελείωσιν άγεται, ουδεμιάς παρατάσεως εν τη του Θείου βουλήματος κινήσει από του Πατρός διά του Υιού επί το Πνεύμα γινομένης ή νοουμένης, έν δε των αγαθών ονομάτων τε και νοημάτων και η θεότης, ουκ αν εικότως εις πλήθος το όνομα διαχέοιτο, της κατά την ενέργειαν ενότητος κωλυούσης την πληθυντικήν απαρίθμησιν».
298. ΙΩΆΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΌΜΟΥ, Εις Β΄ Κορινθ., Ομιλία 30, 2. P.G. 61, 608.
299. Ι. ΚΑΡΜΊΡΗ, Δογματική Ορθόδοξος Εκκλησιολογία, Αθήναι 1973, σ.201.
300. Βλ. σχ. Π. Χρήστου, Γρηγορίου του Παλαμά συγγράμματα, τομ. Α΄, B. Bobrinsky, Π. Παπαευαγγέλου, J. Meyendorff, Π. Χρήστου, Θεσ/νίκη 1962, σ.σ. 634-636. Ν. ΜATΣΟΎΚΑ, Δογματική και Συμβολική Θεολογία β΄, εκδ.: Π. Πουρναρά Θεσ/νίκη 2009 σ.465, Γ. Μαρτζέλου, Ορθόδοξα δόγμα και θεολογικός προβληματισμός β΄, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2000, σ.σ. 150-154, του ιδίου, Ουσία και ενέργειαι του Θεού κατά τον μέγαν Βασίλειον, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2009, σ.σ. 100-119 όπου και πλούσια βιβλιογραφία.
301. ΚΥΡΊΛΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΊΑΣ, Ερμηνεία εις το κατά Ιωάννην, P.G. 74, 557A, «Δήλον ότι της Αγίας τε και ομοουσίου Τριάδος, ως εν νοείσθαι το σύμπαν της εκκλησίας σώμα.».
302. ΙΓΝΑΤΊΟΥ ΘΕΟΦΌΡΟΥ, Προς Σμυρναίους, P.G. 5, 708Α, «Εκκλησία Θεού Πατρός και του ηγαπημένου Ιησού Χριστού, ηλεημένη εν παντί χαρίσματι, πεπληρωμένη, εν πίστει και αγάπη, ανυστερήτω ούση παντώς χαρίσματος, θεοπρεπεστάτη και αγιοφόρο, τη ούση εν Σμύρνη της ασίας, εν αμώμω πνεύματι και λόγω θεού, πλείστα χαίρειν.» Επίσης, και στο 737Α και Προς Εφεσίους,P.G. 5, 644A. Ι. ΚΑΡΜΊΡΗ, Δογματική Ορθόδοξος Εκκλησιολογία, Αθήναι 1973, σ.σ. 17, 203-206, 233-234.
303. Εβρ. Η΄, 2.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου