ΧΑΝΣ ΓΙΩΝΑΣ - ΤΕΧΝΙΚΗ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ - Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ (3)

Συνέχεια από Τετάρτη, 13 Μαρτίου 2019

HANS JONAS  -  TECHNIK, MEDIZIN UND ETHIK  -  ZUR PRAXIS DES PRINZIPS VERANTWORTUNG

Στους Gertrud και Immanuel Kroeker, στην παλιά, αλλά ποτέ πεπαλαιωμένη φιλία

                                                                   

  Ι. ΓΙΑΤΙ Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

                                                          ( συνέχεια )

       Αιτιώδης εξήγηση : αναγκαιότητες και κίνητρα για την τεχνική πρόοδο

      

Όπως είναι αναμενόμενο  σ’ ένα τόσο σύνθετο φαινόμενο, υπάρχουν πολλές  κινητήριες δυνάμεις, και μερικές αιτιώδεις νύξεις περιέχονταν ήδη στην προηγούμενη περιγραφή.

        Αναφέραμε  την πίεση του συναγωνισμού – για κέρδη και οφέλη, αλλά και για δύναμη, βεβαιότητα και ασφάλεια, γόητρο κ.τ.λ. – ως ένα Perpetuum movens (συνεχή κίνηση) στην παγκόσμια οικειοποίηση των τεχνικών βελτιώσεων. Εξίσου επενεργεί φυσικά αυτή η πίεση ήδη στην παραγωγή τών βελτιώσεων, στην ίδια δηλ. τη λειτουργία τής εφεύρεσης, που εξαρτάται σήμερα από μιά μόνιμη οικονομική βοήθεια αλλά και στοχοθεσία απ’ έξω: Υπάρχουν ισχυρά συμφέροντα που φροντίζουν και για τα δυό. Ο πόλεμος ή η απειλή τού πολέμου έχει αποδειχθή ως ένας ιδιαιτέρως ικανός παράγοντας. Οι δε λιγότερο δραματικοί παράγοντες είναι ολόκληρη ‘λεγεώνα’. «Να κρατήσουμε το κεφάλι πάνω απ’ το νερό», αυτή είναι η κοινή τους αρχή. (Κάτι το παράδοξο με μια πλησμονή, που ξεπερνά ήδη πάρα πολύ εκείνο με το οποίο θα ήταν για πάντα ευτυχείς σε προηγούμενους καιρούς.)

       Ο συναγωνισμός δεν είναι το μόνο είδος πίεσης πίσω απ’ την προώθηση της τεχνολογίας. Η αύξηση του πληθυσμού π.χ., και η επαπειλούμενη εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων επιδρούν ως αποφασιστικές δυνάμεις ανεξάρτητα απ’ τον συναγωνισμό. Καθώς είναι και οι δυό παράπλευρα προϊόντα μιας επιτυχημένης τεχνικής, μπορούν να χρησιμεύσουν σαν ένα καλό παράδειγμα για τη γενικώτερη αλήθεια, ότι η ίδια η τεχνική δημιουργεί σ’ έναν σημαντικό βαθμό τα προβλήματα, τα οποία και πρέπει κατόπιν να λύση ωθούμενη εκ νέου η ίδια προς τα εμπρός. (Η «πράσινη επανάσταση» και η ανάπτυξη συνθετικών ανταλλακτικών ουσιών ή εναλλακτικών πηγών ενέργειας εμπίπτουν εδώ.) Αυτοί οι ‘εξαναγκασμοί’ για πρόοδο θα επενεργούσαν άρα ακόμα και σε μια τεχνολογία σε μη συναγωνιστικές,  κοινωνικές π.χ. συνθήκες.

       Μια πιο αυτόνομη και πιο αυθόρμητη παρόρμηση απ’ αυτά τα είδη μηχανικής σχεδόν ωθήσεως με την προσταγή «κολύμπα ή βούλιαξε» θα ήταν η έλξη τού  ουτοπικού τρόπον τινά οράματος μιας ολοένα «καλύτερης ζωής», είτε χυδαία είτε ευγενικά εννοούμενης, σύμφωνα με το οποίο έχει αποδείξει κατ’ αρχάς κάποια φορά η τεχνική τη φαινομενική ικανότητα για προοδευτική δημιουργία τών προϋποθέσεων μιας τέτοιας ζωής: μια όρεξη που τη ‘διεγείρει’ η δυνατότητα (το «αμερικανικό όνειρο», η «επανάσταση των ανερχομένων προσδοκιών»). Είναι δυσκολώτερο να εκτιμηθή αυτός ο όχι και τόσο χειροπιαστός παράγων, δεν υπάρχει όμως αμφιβολία για το ότι παίζει κι αυτός έναν ρόλο. Ο σκόπιμος ερεθισμός και χειρισμός που εξασκεί μέσα απ’ τους κατασκευαστές ονείρων τού βιομηχανο-εμπορικού συμπλέγματος είναι μια υπόθεση καθ’ εαυτή και μειώνει λιγάκι τον αυθορμητισμό τού όλου θέματος – υποβιβάζοντας επίσης και την ποιότητα του  ονείρου. Ενώ πρέπει να μείνη επίσης ‘ανοιχτό’ το κατά πόσον το ίδιο το «όραμα»  περισσότερο ακολουθεί παρά προηγείται, υποβάλλεται δηλ. απ’ τις εκτυφλωτικές (και απατηλές) επιδόσεις μιας τεχνολογικής λειτουργίας που έχει ήδη ξεκινήσει. Αλλά ακόμα και τότε το «όραμα» επιδρά οπωσδήποτε ενισχυτικά.

     Υπάρχουν επίσης θεωρητικές εξηγήσεις τής ακατάπαυστης δυναμικής, όπως τού Spengler για μια «φαουστική ψυχή» τού δυτικού μας πολιτισμού, που παρακινεί παράλογα αυτήν τη δυναμική προς ένα ατελεύτητο καινούργιο και σε αστάθμητες δυνατότητες προς χάριν τών ίδιων τών δυνατοτήτων! ή τού Χάιντεγγερ, για μιαν επίσης χαρακτηριστική στο δυτικό πνεύμα και μοιραία πλέον γι’ αυτό απόφαση της βουλήσεως να υπερισχύση απεριόριστα στον κόσμο τών πραγμάτων. Δεν θέλω να υπεισέλθω τώρα σ’ αυτό. Για να παραμείνουμε στο εμπειρικό κυρίως, αξίζει να αναφέρουμε έναν επίσης μη οικονομικό παράγοντα τεχνολογικού κινήτρου: την αναγκαιότητα της κυριαρχίας ή τού «ελέγχου» στις μεγάλες και πολυπληθείς πόλεις τής εποχής μας, εκείνους τούς γιγαντιαίους εδαφιαίους υπερ-οργανισμούς, που εξαρτώνται για την απλή συνοχή ή συγκρότησή τους από μια προοδευμένη τεχνική (π.χ. στην πληροφορία, την επικοινωνία, την κυκλοφορία) και ενδιαφέρονται άρα για την περαιτέρω εξέλιξή της· και μάλιστα τόσο περισσότερο, όσο πιο συγκεντρωτικές είναι αυτές οι ‘πόλεις’. Κι αυτό ισχύει φυσικά τόσο για τα σοσιαλιστικά συστήματα όσο και για τις ελεύθερες κοινωνίες τής αγοράς. Μήπως μπορούμε να συμπεράνουμε λοιπόν απ’ αυτό, ότι ακόμα και μια κομμουνιστική κοσμοπολίτικη πόλη, ελεύθερη από εξωτερικούς αντιπάλους και από εσωτερικό συναγωνισμό τής αγοράς, θα έπρεπε να προωθή επίσης την τεχνολογία, έστω και μόνο για να ελέγχη τόσο κολοσσιαίες εκτάσεις; Ο μαρξισμός αφιερώνεται φυσικά στην τεχνική για κάτι περισσότερο από τεχνικούς λόγους – για την ουτοπική δηλ. απελευθέρωση του ανθρώπινου ‘θηρίου’ από κάθε υλική αναγκαιότητα.  Ωστόσο, ακόμα κι αν παραμερίσουμε όλους τούς υποκειμενικούς και επιλεκτικούς δυναμισμούς, θα ήταν εκτεθειμένη ακόμα και η πιο μονολιθική περίπτωση που μπορούμε να φανταστούμε – ένα κομμουνιστικό παγκόσμιο σύστημα χωρίς καμμιάν άλλη ιδεολογική ‘σαβούρα’ και ειδικά χωρίς ιδεατή υποχρέωση προόδου –, πάντοτε σε κείνες τις ανεξάρτητες απ’ τον συναγωνισμό, «φυσικές» πιέσεις, όπως η αύξηση του πληθυσμού και τα ελαττούμενα φυσικά αποθέματα, που μπήκαν στη ζυγαριά μαζί με την ίδια την εκβιομηχάνιση. Θα μπορούσε λοιπόν και να μη συνδέεται το αναγκαστικό στοιχείο στην τεχνολογική πρόοδο με το αρχικό πρόσφορο έδαφος αυτής τής προόδου, το καπιταλιστικό σύστημα. Πιθανώς να είναι οι προοπτικές για μια τελική (και έγκαιρη) σταθεροποίηση κάπως καλύτερες στον σοσιαλισμό – αν είναι παγκόσμιος και γι’ αυτό ολοκληρωτικός. Έτσι όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, ο πλουραλισμός εξασφαλίζει, για το οποίο και είμαστε ευγνώμονες, τη μονιμότητα ή διάρκεια της τεχνολογικής προόδου, όσο υπάρχει χώρος γι’ αυτήν.

        Οι οντολογικο-γνωσιοθεωρητικές προϋποθέσεις για τη δυνατότητα ακατάπαυστης προόδου.

       Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε με τις περιπτώσεις τών αιτίων και να αποκτήσουμε έτσι πολλά περαιτέρω παραδείγματα.  Κανένα ωστόσο απ’ αυτά, ούτε καν όλα μαζί δεν θα έφταναν – όσα πολλά και να εξηγούν – στην ουσία τού πράγματος. Γιατί όλα μοιράζονται μιαν προϋπόθεση, χωρίς την οποία δεν θα μπορούσαν να επιτελέσουν επί μακρόν το έργο τους: την προϋπόθεση, ότι μπορεί να υπάρχη απεριόριστη πρόοδος, επειδή υπάρχει πάντοτε κάτι το καινούργιο και καλύτερο να ανακαλύψουμε. Για την (κατά κανέναν τρόπο αυτονόητη) παρουσία αυτής τής αντικειμενικής προϋπόθεσης είναι πεπεισμένοι και οι ‘ηθοποιοί’ τού τεχνολογικού δράματος (Drama)· αν δεν είναι όμως αληθινή, η πεποίθηση από μόνη της θα βοηθούσε τόσο λίγο όσο και το όνειρο των αλχημιστών. Σε αντίθεση με κείνο το ‘όνειρο’ μπορεί βέβαια η σύγχρονη τεχνική να στηριχθή σε μιαν εντυπωσιακή ιστορία μέχρι τώρα επιτυχιών, και για πολλούς αυτό είναι ασφαλώς ένας επαρκής λόγος γι’ αυτά που πιστεύουν.  ( Ίσως όμως να μην έχη καν τόσο πολλή σημασία το αν υπάρχη ή δεν υπάρχη μια τέτοια πίστη.)  Αυτό που την καθιστά όμως κάτι περισσότερο από μιαν ‘εύθυμη’ απλώς πίστη είναι μια υποκείμενη και καλώς θεμελιωμένη θεωρητική άποψη για τη φύση τών πραγμάτων και τη γνώση τους, σύμφωνα με την οποία δεν θέτουν αυτά τα ίδια κανένα όριο στην ανακάλυψη και αποκάλυψή τους, ενώ ανοίγουν μάλλον αφ’ εαυτών σε κάθε σημείο μιαν καινούργια δίοδο προς αυτό που δεν έχει ακόμα γνωσθή και πραχθή.  Η συμπληρωματική πεποίθηση είναι μετά, ότι μια τεχνολογία που είναι ‘έτοιμη’ για μια φύση και επιστήμη με τόσο ανοιχτούς ορίζοντες, ‘απολαμβάνει’ η ίδια μια συνεχώς ανανεούμενη ‘παρρησία’ για τη μετατροπή τους σε πρακτική δυνατότητα – τέτοιου μάλιστα είδους, ώστε κάθε της βήμα να προετοιμάζη ένα επόμενο και να μην επέρχεται ποτέ  στάση ή σταθερότητα λόγω εσωτερικής εξάντλησης των δυνατοτήτων.

     Μόνον  η συνήθεια  περιορίζει την έκπληξή μας  γι’ αυτήν την παντελώς χωρίς προηγούμενο πίστη σ’ ένα δυνάμει «ατελεύτητο». Και το πιο εκπληκτικό είναι ότι η πίστη αυτή, αφού κρίνει κάθε σύγχρονη αντίληψη της πραγματικότητας, ισχύει πιθανότατα – ή επαρκεί σε κάθε περίπτωση, ώστε να κρατήση ανοιχτή για πολύν ακόμα καιρό την τροχιά τής καινοτόμου τεχνολογίας που ακολουθεί την προοδεύουσα επιστήμη. Όσο δεν κατανοούμε αυτήν την οντολογικο-επιστημολογική προϋπόθεση, δεν έχουμε κατανοήσει το εσώτατο ελατήριο της τεχνολογικής δυναμικής, στο οποίο βασίζεται η δράση όλων τών άλλων, προστιθεμένων αιτίων.

     Πρέπει να θυμηθούμε, ότι το δυνάμει «ατελεύτητο» τής προόδου, που οφείλουμε εδώ να αξιολογήσουμε και να εξηγήσουμε, είναι ουσιαστικά διαφορετικό απ’ την παντοτινά προσήκουσα υπέρβαση (perfectibilitas) κάθε ανθρώπινης απόδοσης. Κανένα ‘εξαιρετικό’ προϊόν δεν απέκλεισε ποτέ τη βελτίωσή του, και καμμιά δεξιοτεχνία στην τέχνη το ότι μπορεί ακόμα να ξεπερασθή (όπως πρέπει να γνωρίζη ο σημερινός ρέκορντμαν-δρομέας ότι ο χρόνος του θα βελτιωθή κάποια μέρα). Αλλά πρόκειται για βελτιώσεις μέσα στο ίδιο γένος, που πραγματοποιούνται αναγκαστικά ελαττούμενες τμηματικά. Το φαινόμενο της γενετικής ανανέωσης, που για να επιτύχη τον σκοπό της εκτίθεται πολύ συχνώτερα στην αύξηση απ’ ό,τι σχετικώς ελαττούται,  είναι προφανώς κάτι ποιοτικά άλλο. Ποιο είναι άραγες το μυστικό της;

                  Η αλληλεπίδραση τεχνικής και επιστήμης                

       Η απάντηση υπάρχει στην αλληλεξάρτηση επιστήμης και τεχνικής, που είναι το χαρακτηριστικό τής σύγχρονης προόδου, και τελικά στο είδος τής φύσεως, την οποίαν αποκαλύπτει προοδευτικά η σύγχρονη επιστήμη. Γιατί φανερώνεται εδώ, το σημαντικά καινούργιο, κατ’ αρχάς και συνεχώς στην κίνηση τής γνώσης. Αυτό που είναι το ίδιο κάτι καινούργιο. Στη νευτώνεια φυσική φαινόταν απλώς η φύση, σχεδόν χονδροειδώς, και εκτελούσε το ‘θεατρικό’ της έργο με ελάχιστα είδη στοιχειωδών πραγμάτων και δυνάμεων και σύμφωνα με κάποιους λίγους καθολικούς νόμους: Που η εφαρμογή τους σε όλοένα και πιο σύνθετα φαινόμενα υποσχόταν μεν μόνιμη επέκταση της γνώσης τού κόσμου μας, αλλά καμμιά σοβαρή πλέον έκπληξη.

      Απ’ τα μέσα τού 19^ου αιώνα άλλαξε με τρομακτική επιτάχυνση αυτή η μινιμαλιστική και τρόπον τινά έτοιμη εικόνα τής φύσης.  Σ’ ένα δραματικό αμοιβαίο ‘παιχνίδι’ με ανερχόμενη λεπτολογία τής έρευνας, φανερώθηκε η ίδια η φύση ολοένα και ‘λεπτότερη’. Η λεπτότερη αυτή ‘βολιδοσκόπηση’ επέτρεψε να εμφανισθή  πλουσιώτερο σε τρόπους λειτουργίας το αντικείμενο, και όχι πιο ‘φτωχό’, όπως το περίμενε η κλασσική μηχανική. Και αντί να ελαττώση τα περιθώρια αυτών που δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθή, εκπλήσσεται σήμερα η ίδια η επιστήμη απ’ τις αλλεπάλληλες διαστάσεις καινούργιου βάθους. Η ίδια η φύση τής ύλης έχει μετατραπή από κάποια τελικά, πεισματικά ανεξήγητα στοιχεία μιας συμπαγούς πληρώσεως του χώρου σε μια μονίμως ανοιχτή και πάλι πρόκληση για περαιτέρω εμβάθυνση. Κανείς δεν μπορεί να πη, αν θα συνεχιστή αυτό για πάντα, επιβάλλεται όμως μια υπόνοια εσωτερικού «απείρου» στο βάθος των πραγμάτων και μ’ αυτό η προσδοκία μιας ατέλειωτης διερεύνησης , που λέει ότι τα αλληλοδιαδεχόμενα βήματα δεν θα ξαναβρούν κάθε φορά την ίδια παλιά ιστορία (Καρτέσιος, «Η ύλη σε κίνηση»), αλλ’ ότι θα τής προστεθούν ολοένα καινούργιες στροφές ή μεταβολές.  Αν ακολουθή λοιπόν η τέχνη τής τεχνολογίας τα ίχνη τής φυσικής γνώσης, τότε αποκτά κι αυτή απ’ αυτήν την πηγή εκείνο το δυναμικό τού ατελεύτητου για τις προοδευτικές της καινοτομίες.

      Δεν πρόκειται όμως για το ότι προσφέρει απλώς η αόριστη επιστημονική πρόοδος το δικαίωμα επιλογής μιας αντίστοιχης τεχνικής προόδου, σαν ένα εξωτερικό υποπροϊόν λόγου χάριν, παραχωρώντας στους παραλήπτες το να εξασκήσουν ή όχι αυτήν την πρόοδο, όπως το αποδέχεται σε άλλους τομείς και ενδιαφέροντα.  Υφίσταται πολύ περισσότερο μια αλληλεπίδραση της ίδιας της γνωστικής λειτουργίας με την τεχνολογική, και μάλιστα με την πιο ζωτική εσωτερικά έννοια: Για τον δικό της θεωρητικό σκοπό χρειάζεται η επιστήμη μιαν αυξανόμενα εκλεπτυσμένη και φυσικώς ισχυρή τεχνολογία ως εργαλείο ή όργανό της, που το παράγει η ίδια η επιστήμη για τον εαυτό της, το παραγγέλλει δηλ. στην τεχνική. Αυτό που ανακαλύπτει η επιστήμη μ’ αυτήν τη βοήθεια, γίνεται αφετηρία για νέες ενάρξεις στο πρακτικό πεδίο, και όλο αυτό, ‘εργαζόμενη’ δηλ. η τεχνολογία στον κόσμο, παρέχει με τις εμπειρίες της ξανά ένα μεγάλο εργαστήριο στην επιστήμη, ένα εκκολαπτήριο καινούργιων ερωτημάτων προς αυτήν – και ούτω καθεξής σε ένα ατέλειωτο κύκλωμα. Ο εξοπλισμός είναι έτσι κοινός στο θεωρητικό και πρακτικό ‘βασίλειο’· ή μπορούμε να πούμε πως η τεχνολογία εισχωρεί εξίσου εκτεταμένα στην επιστήμη όπως και η επιστήμη στην τεχνολογία. Μια αμφίδρομη σχέση τροφοδοσίας λαμβάνει χώρα εν ολίγοις ανάμεσα στις δυό, κρατώντας και τις δυό σε κίνηση· η κάθε μια χρειάζεται και παρακινεί την άλλη· και όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, είτε μπορούν να ζήσουν μαζί και μόνον, είτε πρέπει να πεθάνουν πάλι μαζί. Για τη δυναμική τής τεχνολογίας, που μας ενδιαφέρει εδώ, σημαίνει αυτό ότι τής έχει εμφυτευθή – παραβλέποντας όλα τα εξωτερικά  κίνητρα – μια αιτία, ένα κινούν αίτιον αεικινησίας λόγω τού λειτουργικά ολοκληρωμένου δεσμού της με την επιστήμη. Όσο εξακολουθεί άρα να προωθείται η ορμή για γνώση, είναι σίγουρο ότι θα προχωρά μαζί της και η τεχνική. Η ορμή για γνώση όμως απ’ την πλευρά της, φιλάσθενη καθ’ εαυτή πολιτιστικά, και με τον κίνδυνο να παραλύση ή να σκληρυνθή σε ‘ορθοδοξία’ – αυτός ο ίδιος ο θεωρητικός έρως δεν ζη πια απ’ την τρυφερή και ευαίσθητη όρεξη για την αλήθεια και μόνο, αλλά υποκινείται απ’ το ρωμαλεώτερο βλασταράκι της, την τεχνική, που της μεταδίδει παρορμήσεις και κίνητρα απ’ την ευρύτατη αρένα τής κοπιαστικής και έντονης ζωής.

      Συνειδητοποιώ ότι κάποιες απ’ αυτές τις σκέψεις είναι απλώς πιθανές. Οι επαναστάσεις στην επιστήμη σ’ ολόκληρο τον εικοστό αιώνα είναι ένα γεγονός· εξίσου και ο επαναστατικός χαρακτήρας, τον οποίον έχει μεταδώσει στην τεχνική, καθώς και η αμοιβαιότητα ανάμεσα στα δυό ρεύματα. Το αν όμως εκείνες οι επιστημονικές επαναστάσεις – απ’ όπου και ξεκινά το όλο σύνδρομο – τυποποιούν την πορεία τής επιστήμης από εδώ και στο εξής, αν νομοθετούν δηλ. το πώς θα κινηθή στο μέλλον, ή αν συνιστούν μια μοναδική απλώς φάση στην πορεία της, αυτό δεν το ξεύρουμε. Στον βαθμό που βασιζόταν άρα η πρόβλεψή μας για την ακατάπαυστη καινοτομία τής τεχνικής σε μιαν εικασία για το μέλλον τής επιστήμης, ή ακόμα και για τη φύση τών πραγμάτων, είναι αυτή η εικασία υποθετική: πώς θα είναι άραγες τέτοιες προεκτάσεις. Αλλά ακόμα κι αν δεν έχη αναγγελθή στο πιο πρόσφατο παρελθόν καμμιά κατάσταση «διαρκούς επανάστασης» στην επιστήμη κι αν επαναστραφή η ζωή τής θεωρίας σε πιο ήσυχες τροχιές, δεν θα συσταλή ωστόσο τόσο γρήγορα ο ελεύθερος χώρος για την τεχνική καινοτομία· κι αυτό που δεν αποτελεί ίσως πλέον μιαν επανάσταση στην επιστήμη, μπορεί πάντοτε ακόμα να επαναστατικοποιή με την πρακτική του μετατροπή μέσω τής τεχνικής την ζωή μας. Το «ατελεύτητο» είναι έτσι κι αλλιώς ένας πολύ μεγάλος λόγος. Ας πούμε λοιπόν, ότι τα τωρινά σημάδια – πιθανοτήτων και παρορμήσεων – μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε μιαν απροσδιόριστα μακρά διάρκεια και γονιμότητα της τεχνολογικής προωθήσεως .

        ( συνεχίζεται )

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΑΡΧΗ ΟΤΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ. ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΔΙΑΘΕΤΕΙ ΛΥΣΕΙΣ.
ΔΕΝ ΙΣΧΥΕΙ ΠΛΕΟΝ.

Αμέθυστος