Συνέχεια απο : Σάββατο, 7 Ιανουαρίου 2012
ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ
ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΙΑ Ζ,Η,Θ-VII,VIII,IX.
Έτσι λοιπόν, εάν το υπόστρωμα δέν είναι ουσία και η καθολικότης δέν είναι ουσία, παραμένουν ακόμη δύο υποψήφιοι: η μορφή δηλ, το ουσιώδες και το σύνθετο ύλης και μορφής. Αυτά, για τον Αριστοτέλη, είναι και τα δύο ουσία (1039 b 20-22). Το ότι είναι ουσία το σύνθετο αυτό που συντίθεται απο ύλη και μορφή, είναι προφανές. Εδώ θα’πρεπε ίσως να γνωρίζουμε ήδη τα Φυσικά, διότι θα γνωρίζαμε ήδη τις έννοιες ύλης και μορφής, που είναι τα συστατικά όλων των φυσικών αντικειμένων σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, διότι όλα τα φυσικά αντικείμενα είναι δομημένα απο ύλη και μορφή. Η ύλη είναι αυτό απο το οποίο είναι φτιαγμένα και η μορφή είναι ο τρόπος με τον οποίο είναι οργανωμένα. Το γεγονός πώς ένα φυσικό αντικείμενο, σύνθετο ύλης και μορφής, για παράδειγμα ένας άνθρωπος, ένας ξεχωριστός άνθρωπος, είναι ουσία, αυτό για τον Αριστοτέλη είναι ένα δεδομένο εντελώς προφανές. Έτσι λοιπόν στα σίγουρα το σύνθετο είναι ουσία. Ο Αριστοτέλης το ονομαζει με έναν τεχνικό όρο, το σύνολον. Σύνολον στα Ελληνικά σημαίνει «όλον» αυτό που υπάρχει μαζί ολόκληρο, συν-ολον.
Υπάρχει όμως ακόμη άλλος ένας υποψήφιος, δηλ, το ουσιώδες ή η μορφή, δηλ «το τί πράγμα είναι;» αυτό που μού λέει τί είναι ένα πράγμα. Κατά τον Αριστοτέλη και αυτό είναι το πιό ενδιαφέρον σημείο ολοκλήρου του βιβλίου Ζήτα, και αυτό είναι ουσία. Ασφαλώς δέν αναφέρεται στην μορφή χωρισμένη απο την ύλη, δηλ, σε μία μορφή η οποία υπάρχει εις εαυτή, διότι αυτή τότε θα ήταν όπως οι ιδέες του Πλάτωνος, και ο Αριστοτέλης είπε ήδη πώς εκείνες δέν είναι ουσίες. Αναφέρεται στην μορφή ενός σύνθετου, δηλ, στην μορφή μίας αισθητικής ουσίας, μίας υλικής ουσίας, για παράδειγμα του ανθρώπου (1032 b 1-2)
Ποιά είναι η μορφή του ανθρώπου, κατά τον Αριστοτέλη; Αυτό που του δίνει ζωη, αυτό που τον κάνει άνθρωπο, και αυτό που τον κάνει να ζήσει μία ζωή διαφορετική απο εκείνη των φυτών και των άλλων ζώων-τα οποία επίσης είναι ουσίες, αλλά έχουν μία μορφή διαφορετική απο την μορφή του ανθρώπου- είναι η ψυχή, η νοερή ψυχή, η λογική ψυχή. Και γι’αυτό όταν ορίζει τον άνθρωπο λέει πώς είναι ζώο-και αυτό είναι κοινό γένος σε όλους, που σημαίνει «ζωντανός», ζώον σημαίνει αυτό που έχει ζωή- αλλά προικισμένο με λόγο, δηλ, με λογική ψυχή. Η μορφή του ανθρώπου είναι η λογική ψυχή! Αυτή λοιπόν είναι η ουσία που είναι υποψήφια για τον τίτλο της ουσίας. Δέν είναι ένα ξεχωρισμένο ουσιώδες, δέν είναι μία Πλατωνική ιδέα, είναι η μορφή των υλικών ουσιών, των φυσικών σωμάτων. Αυτή κατά τον Αριστοτέλη, είναι ουσία: αλλά προσοχή, όχι άν την εκλάβουμε μόνη, αλλά μαζί με την ύλη, διότι μαζί με την ύλη είναι χωρισμένη, όχι απο την ύλη της, αλλά απο τις υπόλοιπες ουσίες, δηλ, δέν υπάρχει σε άλλο, και είναι ολοκληρωτικώς προσδιορισμένη, μάλιστα δέ, ατομική (1034 α5-8)
Αυτό εδώ είναι άλλο ένα σημείο το οποίο παρανοείται πολύ συχνά!
Λέγεται πώς η μορφή είναι ένα καθόλου, όχι, το είδος είναι καθόλου. Δυστυχώς στα Ελληνικά με την ίδια λέξη, είδος εννοείται μερικές φορές το είδος, το ίδιο μερικές φορές η μορφή. Το είδος δηλ το είδος «άνθρωπος» είναι καθόλου. Αλλά η μορφή του ξεχωριστού ανθρώπου, δηλ, η ψυχή, η νοερή ψυχή, δέν είναι καθόλου, είναι ατομική. Η ψυχή μου είναι διαφορετική απο την δική σου, καθένας απο μας έχει μία δική του ψυχή, έτσι ώστε κάθε ψυχή να είναι ατομική ψυχή. Οπωσδήποτε άν είναι ανθρώπινες ψυχές, εάν είναι λογικές ψυχές, αυτές είναι όλες επακριβώς ίδιες, δηλ, ανήκουν όλες στο ίδιο είδος, είναι όλες ψυχές του ίδιου είδους. Κάθε άνθρωπος, οιουδήποτε φύλου οποιασδήποτε κοινωνικής καταστάσεως, όποιας εθνότητος, είναι άνθρωπος καθότι διαθέτει μία λογική ψυχή, καθοριστικά ίδια με εκείνες των υπολοίπων ανθρώπων, αλλά αριθμητικώς ξεχωριστή. Αυτή είναι μία διάκριση που κάνει ο Αριστοτέλης πολύ συχνά: ένα του Είδους και ένα του αριθμού. Όλες οι ανθρώπινες ψυχές είναι Μία ώς πρός το είδος. Επειδή ανήκουν στο ίδιο είδος αλλά είναι διαφορετικές ώς πρός τον αριθμό. Για παράδειγμα εάν είμαστε σ’έναν χώρο σαράντα πρόσωπα σημαίνει πώς υπάρχουν σαράντα ψυχές, όχι μία μόνον ψυχή. Και αυτή, δηλ, η μορφή, το ουσιώδες, όχι μόνον είναι για τον Αριστοτέλη η ουσία, αλλά είναι η πρώτη ουσία. Γιατί; Διότι αυτή είναι η αιτία που μία ουσία όπως το σύνθετο, όπως το σύνολον, είναι αυτό που είναι (1041 b 7-9). Η νοερή ψυχή είναι η αιτία που καθένας μας είναι άνθρωπος, καθένας μας είναι άνθρωπος καθότι διαθέτει μία νοερή ψυχή, δηλ, εξαιτίας αυτής της μορφής. Έτσι λοιπόν η μορφή είναι αιτία, αλλά αιτία με ποιά σημασία; Αυτή τής μορφής (1041 b 27-28). Ας θυμηθούμε τους τέσσερις τύπους, τα τέσσερα γένη αιτίων. Η αιτία της μορφής όμως είναι θεμελιώδης, είναι πολύ σημαντική για τον Αριστοτέλη. Η ψυχή είναι η αιτία της μορφής και την ονομάζει μάλιστα και αιτία του Είναι, την αιτία της ουσιαστικότητος. Έτσι λοιπόν, καθώς είναι η αιτία της ουσιαστικότητος, η μορφή είναι η πρώτη ουσία. Έτσι λοιπόν μπορούμε να πούμε πώς το βιβλίο Ζήτα ο Αριστοτέλης καθόρισε μία απο τις πρώτες αιτίες των όντων, την αιτία της μορφής. Αυτή είναι η μορφή (η φόρμα) κάθε ουσίας, κάθε ατομικής ουσίας.
Ο Frede και ο Patzig επέμεναν στην υπογράμμιση του ατομικού χαρακτήρος της μορφής, ενάντια στην πιό παραδοσιακή ερμηνεία, η οποία βρίσκεται στον Zeller τον μεγάλο Γερμανό ιστορικό του 1800 σύμφωνα με τον οποίο η μορφή είναι ένα καθόλου. Μία καθολικότης. Όπως είπαμε και πρίν η αληθινή μορφή για τον Αριστοτέλη, όταν έχουμε να κάνουμε με ζωντανές ουσίες, είναι η ψυχή, και για τον Αριστοτέλη οι ζωντανές ουσίες είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε την πραγματικότητα. Για τον Αριστοτέλη δέν μπορούμε να ξεκινήσουμε απο τον ακίνητο κόσμο για να κατανοήσουμε τον ζωντανό, αλλά αληθεύει το αντίθετο. Ξεκινώντας απο τον ζωντανό κόσμο κατανοείται η ολότης. Η ψυχή είναι ατομική, διότι καθένας έχει την ψυχή του, η ψυχή δηλ, είναι αριθμητικώς διακριτή σε κάθε άτομο. Μπορούμε όμως να πούμε πώς η ψυχή είναι καθολική διότι είναι συγκεκριμένως ίδια σε όλα τα άτομα. Η ψυχή του καθενός μας είναι ή ίδια, όχι με τον έννοια πώς είναι αριθμητικώς μοναδική, αλλά με την σημασία πώς είναι απολύτως ίδια, ταυτόσημη με όλες τις άλλες ανθρώπινες ψυχές. Και αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό, διότι σημαίνει πώς κανένας δέν είναι περισσότερο η λιγότερο άνθρωπος απο έναν άλλο, είμαστε όλοι άνθρωποι στο ίδιο μέτρο, διότι συγκεκριμένα έχουμε όλοι μας τον ίδιο τύπο ψυχής, το ίδιο είδος ψυχής, αλλ’όμως αριθμητικώς καθένας μας έχει μία δική του. Σε κείνο το χωριό στο οποίο αναφερθήκαμε πρίν απο το δωδέκατο βιβλίο, όπου λέει ο Αριστοτέλης πώς η αιτία του Αχιλλέως,είναι ο Πηλέας και η αιτία η δική σου είναι ο Πατέρας σου, λέει ακόμη: εγώ έχω την μορφή μου και εσύ έχεις την δική σου (1071 α 28-29) απο εδώ συνάγεται πώς η μορφή, και η δική μου και η δική σου-καθένας έχει μία- είναι ατομική.
Θα μου επιτρέψετε όμως να μιλήσω λίγο ακόμη για το βιβλίο Ζήτα, διότι είναι θεμελιώδες να κατανοήσουμε την έννοια της μορφής. Δυστυχώς έχουμε μίαν νοοτροπία, έναν τρόπο σκέψης, υλιστικού τύπου, με τον οποίο τείνουμε να πιστέψουμε πώς η μορφή και η ύλη είναι κάτι σαν δύο μέρη ενός όλου. Στην πραγματικότητα δέν είναι δύο μέρη η μορφή δέν είναι ένα απο τα συστατικά, και ο Αριστοτέλης στο βιβλίο Ζήτα φέρνει παραδείγματα που είναι ακριβέστατα, αλλά σε μάς φαίνονται πολύ φτωχά! Φέρνει τα παραδείγματα των γραμμάτων και των συλλαβών. Λέει: υπάρχει το γράμμα Α και το γράμμα Β (βήτα). Εάν τα βάλουμε μαζί τότε αποκτούμε την συλλαβή ΒΑ. Ο Αριστοτέλης λοιπόν μας λέει πώς αυτό που κάνει ώστε ο ΒΑ να είναι εκείνο που είναι, δηλ, μία συλλαβή δέν είναι κανένα απο τα συστατικά της, δέν είναι ούτε το γράμμα Α ούτε το γράμμα Β, είναι η μορφή που κρατά μαζί ενωμένα το Α (άλφα) και το Β (βήτα). Υπάρχει η εξής φράση, την οποία πρέπει να γνωρίζουμε : «η συλλαβή είναι κάτι το οποίο δέν μειώνεται αποκλειστικώς στα γράμματα» (1041 b 16-17)
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου