ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΌ ΤΟ «ΠΕΡΙ ΤΡΙΑΔΟΣ» ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ (2)

Συνέχεια από Δευτέρα, 10 Φεβρουαρίου 2014

De Trinitate, V 12, 13

Για να εκφράσουμε την αμοιβαία σχέση μερικές φορές μάς λείπει το όνομα,

12. 13. Δεν πρέπει να μας εκπλήττει λοιπόν το γεγονός πως το Άγιο Πνεύμα, όχι όμως εννοημένο σαν την ίδια την Τριάδα, αλλά με την σχετική έννοια, σαν ένα πρόσωπο της Τριάδος, δεν έχει το αντίστοιχο όνομά του. [Το όνομα Άγιο δεν φτάνει;] Εμείς δηλαδή λέμε δούλο του Κυρίου και Κύριο του δούλου, Υιό του Πατέρα και Πατέρα του Υιού, διότι αυτοί οι όροι είναι συσχετιζόμενοι. Αλλά σ’ αυτή την περίπτωση δεν μπορούμε να εκφραστούμε με τον ίδιο τρόπο. [Εμείς, που είμαστε το μέτρο των πάντων. Με τον Αυγουστίνο γινόμαστε και το μέτρο της Αγίας Τριάδος. Είναι «υποχρεωμένη» να κατανοηθεί και να γνωσθεί. Και προκειμένου, την κουτσουρεύουμε.] Λέμε λοιπόν Άγιο Πνεύμα του Πατρός (Ματθ. 10, 20) αλλά όχι αντίστροφα Πατήρ του Αγίου Πνεύματος, διότι δεν πιστεύουμε πως το Άγιο Πνεύμα είναι Υιός Του. [Ας θυμηθούμε εδώ την επαναστατική ερμηνεία του Λόγου του Αριστοτέλη από τον Χάιντεγκερ, όπως την παρουσιάζει ο Gadamer στο κείμενο που βρίσκεται υπό ανάρτηση. Αυτό που λένε όλοι. Αυτήν την φιλοσοφική μέθοδο υιοθέτησε και ο Βιτγκενστάιν και ο Γιανναράς. Και μ’ αυτό που λένε, όλοι θα διεισδύσουμε στο Μυστήριο της Αγίας Τριάδος κατά τον Αυγουστίνο.] Έτσι λέμε επίσης Άγιο Πνεύμα του Υιού, αλλά δεν λέμε Υιός του Αγίου Πνεύματος, εκτός και αν θεωρήσουμε το Άγιο Πνεύμα Πατέρα του Υιού. Σε πολλά ονόματα σχέσης συμβαίνει να μην βρίσκουμε κανέναν όρο που να εκφράζει τον αμοιβαίο δεσμό των σχετικών πραγμάτων. Υπάρχει μήπως πιο σχετικός όρος από την λέξη ενέχυρο, εγγύηση; Μια εγγύηση αναφέρεται προφανώς στο πράγμα που εγγυάται, και η εγγύηση είναι πάντοτε εγγύηση κάποιου πράγματος. Τώρα λοιπόν, εάν εμείς λέμε εγγύηση του Πατρός και του Υιού, μπορούμε άραγε να πούμε και αντιστρόφως Πατήρ της εγγυήσεως και Υιός της εγγυήσεως; (2 Κορ. 1, 22/5, 5: Εφ, 1, 14). [Τί λέει ακριβώς όμως το Ευαγγέλιο; 2 Κορ. 5… Διότι γνωρίζομεν ότι εάν το επίγειο σπίτι μας, το σώμα, καταργηθή, έχομεν οικοδόμημα από τον Θεόν, σπίτι αιώνιον, κτισμένον όχι με χέρια, οικίαν αχειροποίητον αιώνιον εν τοις ουρανοίς, και στο σώμα αυτό στενάζουμε και ποθούμε να ενδυθούμε την ουράνιον κατοικίας μας, ει γε και ενδυσάμενοι ού γυμνοί ευρεθησόμεθα, διότι πραγματικά εμείς που είμεθα στο σώμα αυτό, στενάζομε κάτω από το βάρος του, όχι διότι θέλουμε να το αποβάλουμε (εκδύσασθαι), αλλ’ επενδύσαθαι (επένδυμα), ίνα καταποθή το θνητόν από της ζωής. Εκείνος δε που μας παρεσκεύασε ακριβώς για τον σκοπό αυτόν είναι ο Θεός, ο οποίος και μας έδωσε τον αρραβώνα του Πνεύματος… Τον αρραβώνα λοιπόν αυτόν, δηλ. την αγιότητα, ο Αυγουστίνος, και ο Αμβρόσιος μετά από αυτόν, ερμηνεύουν σαν εγγύηση που μας έδωσε ο Θεός, σαν μια νέα Διαθήκη, η οποία θα εκπληρωθεί στα έσχατα. Το έργο του Κυρίου έμεινε ημιτελές, αλλά με την εγγύηση ενισχύει την πίστη μας. Η αγία προχειρότης. Από εδώ ξεκινά η νοησιαρχία, και η αγιότης χάνεται από την ζωή της Εκκλησίας, αφήνοντας στην θέση της την Ιεραρχία, την μεσολάβηση, την μεσότητα, τον ποντίφικα, διότι πόντε σημαίνει γέφυρα.]

Παρομοίως όταν λέμε του Πατρός και του Υιού, οπωσδήποτε δεν μπορούμε να πούμε ο Πατήρ του δώρου και ο Υιός του δώρου, αλλά επειδή υπάρχει μια αμοιβαία αντιστοιχία ή αναλογία, λέμε το δώρο του δωρητού και ο δωρητής του δώρου. Σ’ αυτήν εδώ την περίπτωση λοιπόν είναι δυνατόν να βρεθεί μια κοινώς κατανοητή έκφραση, στην άλλην όχι. [Όπως καταλαβαίνουμε, δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μια λογική, σε λόγο, αλλά σε προκατειλημμένη επιχειρηματολογία.]

Το σχετικό νόημα του όρου «Αρχή» που εφαρμόζεται στην Τριάδα                  

13. 14. Έτσι λοιπόν ο Πατήρ ονομάζεται Πατήρ με την σχετική έννοια, όπως επίσης με την σχετική σημασία ονομάζεται Αρχή ή ίσως και με κάποιο άλλο όνομα. Αλλά τον ονομάζουμε Πατέρα σε σχέση με τον Υιό, ενώ Αρχή σε σχέση με όλα εκείνα που προέρχονται εξ αυτού.

Όπως επίσης και Υιός ονομάζεται Υιός με την σχετική σημασία, και με την σχετική σημασία ονομάζεται επίσης Λόγος ή Εικόνα. Όλοι αυτοί οι όροι προϋποθέτουν σχέση με τον Πατέρα, έτσι ώστε κανένας από αυτούς να μην μπορεί να εφαρμοστεί στον Πατέρα. Ο Υιός ονομάζεται και Αρχή. Και πράγματι, στην ερώτηση: και εσύ ποιος είσαι; απάντησε: η αρχή, εγώ που σας ομιλώ (Ιωάν. 8, 25). [Το Ευαγγέλιο λέει: σύ τίς εἶ; και εἶπεν αυτοίς ο Ιησούς: την αρχήν ὃ τι και λαλώ υμίν! Πολλά έχω περί υμών λαλείν και κρίνειν, αλλ’ ο πέμψας με αληθής εστί, καγώ ἅ ήκουσα παρ’ αυτού, ταύτα λέγω εις τον κόσμον· (και) ουκ έγνωσαν ότι τον Πατέρα αυτοίς έλεγεν…] Μήπως είναι η αρχή του Πατρός; Προφανώς λέγοντας πως είναι η αρχή θέλησε να αποκαλυφθεί σαν Δημιουργός, όπως ακριβώς αρχή των κτισμάτων είναι ο Πατήρ, καθότι όλα τα δημιουργήματα λαμβάνουν από αυτόν το Είναι. Δημιουργός σημαίνει σχέση με το κτίσμα, όπως ο Κύριος με τον δούλο. [Από εδώ πηγάζει και η διαλεκτική του αφέντη και του δούλου του Χέγκελ.]

Έτσι λοιπόν εμείς όταν ονομάζουμε τον Πατέρα Αρχή, και τον Υιό Αρχή, δεν θέλουμε να πούμε πως υπάρχουν δύο  αρχές της δημιουργίας, διότι ο Πατήρ και ο Υιός ως προς την τάξη της Δημιουργίας είναι μαζί μια μόνο αρχή, ένας μοναδικός δημιουργός και ένας μοναδικός Θεός. Αλλά εάν ο,τιδήποτε που γεννά ή κάνει κάτι παραμένοντας στον εαυτό του, είναι αρχή για εκείνο το πράγμα που γεννά ή κάνει, δεν μπορούμε να αρνηθούμε πως είναι ακριβές να ονομάσουμε αρχή και το Άγιο Πνεύμα, καθότι δεν του αρνούμαστε την προσωνυμία του δημιουργού, και η Γραφή βεβαιώνει γι’ αυτό πως ενεργεί (1 Κορ. 12, 11), και ενεργεί παραμένοντας στον εαυτό του: διότι αυτό δεν μεταμορφώνεται και δεν μεταβάλλεται σε κανένα από τα πράγματα που ενεργεί. Παρατήρησε λοιπόν πόσα είναι τα πράγματι που κάνει: Στον καθέναν δίνεται η φανέρωση του Πνεύματος για κάποιο καλό. Στον έναν δίνεται δια του Πνεύματος λόγος σοφίας, εις τον άλλον λόγος γνώσεως κατά το αυτό Πνεύμα, εις άλλον πίστις διά του αυτού Πνεύματος, εις άλλον χαρίσματα θεραπειών δια του αυτού Πνεύματος, εις άλλον θαυματουργικαί δυνάμεις, εις άλλον προφητικόν χάρισμα, εις άλλον το να διακρίνει τα πνεύματα, εις άλλον διάφορα είδη γλωσσολαλιάς, εις άλλον η ερμηνεία των γλωσσών. Όλα αυτά ενεργεί το Ένα και το αυτό Πνεύμα, το οποίο τα διανέμει στον καθέναΝ ιδιαιτέρως όπως αυτό θέλει. (1. Κορ. 12, 7-11). Δηλ. όπως ο Θεός θέλει, διότι ποιος είναι ικανός να ενεργήσει τόσα θαυμάσια, παρά μόνον ο Θεός; Είναι ο ίδιος ο Θεός που ενεργεί όλα σε όλους.

Εξάλλου, εάν αναρωτηθούμε ξεχωριστά πάνω στο Άγιο Πνεύμα, θα απαντήσουμε με κάθε ειλικρίνεια πως είναι Θεός, και ένας μοναδικός Θεός, με τον Πατέρα και τον Υιό. Γι’ αυτό σε σχέση με την δημιουργία ο Θεός θεωρείται μια μοναδική αρχή, όχι δύο ή τρεις αρχές.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος