Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (49)-- Ο νέος άνθρωπος, τής νέας αιρέσεως- Ο homo oeconomicus.

Συνέχεια απο Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου 2017

Death Dating γ

Δημιουργική καταστροφή και η τέχνη των μηχανικών

Επειδή η ταυτότητα δεν θεμελιώνεται πια σε κάτι το οποίο είναι κανείς, δεν είναι δυνατόν και να σπάσει, όπως ένα παιχνίδι που κατά λάθος πέφτει και σπάει. Ο άνθρωπος τής μοντέρνας cyber (κυβερνητικής) εποχής ανάβει, και σβήνει όταν οι κόμβοι του δικτύου τον χωρίζουν από τις πληροφορίες.
Ακριβώς εκεί, όπου η Silicon Valley είχε προετοιμάσει την νέα ιδεολογία, βρίσκονται τα σημάδια, ότι οι άνθρωποι αισθάνθηκαν ενστικτωδώς αυτή την αλλαγή.
Μια μέρα, τον Δεκέμβριο του 1964, ένας νεαρός είχε πάρει το μικρόφωνο για να μιλήσει μπροστά σε φοιτητές που διαδήλωναν,  είπε μερικές προτάσεις πού έγιναν θρυλικές: «Είμαστε ένα κομμάτι πρώτη ύλη, που δε θέλει να μετατραπεί σε προϊόν, που δε θέλει να αγοραστεί από πελάτες τού πανεπιστημίου. Είμαστε ανθρώπινα όντα.»265
Λεγόταν Mario Savio, και είχε εκφωνήσει αυτές τις προτάσεις στις 2 Δεκεμβρίου του 1964 στο campus του πανεπιστημίου Berkeley. Η διαμαρτυρία τού «Free Speech Movement» (που αργότερα θα εκφορτιζόταν παγκοσμίως στις μαζικές διαδηλώσεις φοιτητών) είχε καταρχάς αντιταχθεί στην εκμετάλλευση της ψυχής, του πνεύματος και της γνώσης για σκοπούς του στρατιωτικού-επιστημονικού συμπλέγματος. Αυτό ακριβώς είχαν προείπει οι ελίτ, με ένα τρόπο απίστευτα σαφή για τα σημερινά δεδομένα, για την γενιά του έτους 1964.
Αν διαβάσει κανείς, τι είχε διακηρύξει ο Clarck Kerr, κοσμήτορας του πανεπιστήμιου Berkeley κατά του οποίου στρέφονταν οι διαδηλώσεις, σε μια σειρά διαλέξεων το 1963, θα καταλάβει πόσος πολύς καιρός είχε περάσει μέχρι η έννοια της κοινωνίας τής γνώσης, από ιδέα να που ήταν να εμφυτευτεί στην κοινωνία.
Το 1963 ο Kerr παρουσιάζει ένα κόσμο που δεν διαφέρει σχεδόν σε τίποτα από την σημερινή πραγματικότητα. Είχε προβλέψει την δημιουργία μιας ψηφιακής «βιομηχανίας γνώσης», στην οποία η «διάνοια θα είναι υπόθεση εθνικού συμφέροντος...μέρος ενός στρατιωτικού-βιομηχανικού συμπλέγματος.266» Αυτά ειπώθηκαν ενώ στο Βιετνάμ αγρίευε ο πόλεμος. Ήταν λοιπόν σαφές, πως η σκέψη έπρεπε να μετατραπεί σε διεξαγωγή πολέμου. Η νέα «γνώση» δεν είχε πια καμιά σχέση με αυτό που προηγούμενες γενιές εννοούσαν με αυτή την λέξη. Η «γνώση» αυτή δεν προϋπέθετε καν θεωρητική σκέψη.
Ο φιλόσοφος Gilbert Ryle, στις ιδέες του οποίου βασίστηκε ο Kerr, απέδωσε τις παρεξηγήσεις στην μοιραία διαφοροποίηση πνεύματος και σώματος267. Γνώση είναι επίσης, και όταν γνωρίζει κανείς πως να εκτελέσει μια πράξη, χωρίς περαιτέρω σκέψη. Η έξυπνη πράξη συνίσταται στην εφαρμογή κανόνων: η πράξη από μόνη της είναι μια διανοητική διεργασία.
Αυτή η θεώρηση δεν διαφέρει σε τίποτα από τις αντιλήψεις που γέννησαν οι αλχημιστές στα εργαστήρια τους, κάτω από το φως του κεριού. Μόνο που τώρα το εργαστήριο έχει αλλάξει πλήρως. Η «μηχανή», η «συσκευή» και πάνω απ’ όλα ο μεγάλος υπολογιστής, μετέτρεπαν πια την συμβολική πράξη σε πραγματικότητα, και την μετέτρεπαν άμεσα.
Οι τότε φοιτητές το καταλάβαιναν ενστικτωδώς. Πολλοί από αυτούς είχαν στον λαιμό τους κρεμασμένες τις διάτρητες κάρτες, μέσω των οποίων τα πανεπιστήμια διοικούσαν τους φοιτητές και το προσωπικό. Ένας φοιτητής είχε αλλάξει την προειδοποιητική επισήμανση που έφερε η κάρτα: «Είμαι φοιτητής. Παρακαλώ μη με διπλώνετε, τσαλακώνετε ή παραμορφώνετε.»
Δεκαετίες αργότερα, ένας από τους πιο επιτυχημένους διαχειριστές καριέρας και βιογραφικού, στα πλαίσια της οικονομίας τής πληροφορίας, ο συνιδρυτής δηλαδή του Linkedin, ο Reid Hoffman, λέει πως κάθε άνθρωπος πρέπει να γίνει μια «start-up επιχείρηση». Για να στηρίξει τα λεγόμενα του αναφέρεται στον cyber-προπαγανδιστή Marc Andreessen: «Οι αγορές οι οποίες δεν υπάρχουν δεν ενδιαφέρονται για το πόσο έξυπνος είσαι. Είναι αδιάφορο πόσο σκληρά εργάστηκες ή με πόσο πάθος ασκείς τα ενδιαφέροντα σου: αν στην αγορά εργασίας δεν σε πληρώνει κανείς για τις υπηρεσίες σου είναι δύσκολα τα πράγματα. Δεν έχεις κανένα δικαίωμα, για οτιδήποτε.268»
Το μάντρα της νέας ταυτότητας είναι το εξής: ο άνθρωπος είναι μόνο αυτό που κάνει, και κάνει αυτό για το οποίο υπάρχει μια αγορά, και αγορά υπάρχει μόνο για αυτό για το οποίο πληρώνεται κανείς.
Στο εργαστήριο τού αλχημιστή άρχιζε κάθε έργο με την αντίληψη της χαοτικής ύλης, από την οποία έπρεπε να δημιουργηθεί κάτι. Ο καπιταλισμός τής πληροφορίας εντοπίζει το αντίστοιχο χάος στο εγώ: «Δεν βρίσκεσαι σε μια ήρεμη θάλασσα. Βρίσκεσαι πάνω σε ένα χαοτικό ωκεανό... Αναδυόμενα ερωτήματα περί ταυτότητας και ηθικού σκοπού των πράξεων χρειάζονται πολύ χρόνο για να απαντηθούν, και οι απαντήσεις μεταβάλλονται.269»
Συνεπώς, όποιος σκέφτεται έτσι, διακηρύττει «μια νέα εποχή του αδιανόητου». «Αδιανόητο» με την πιο θεμελιώδη σημασία της λέξης: ένας κόσμος, στον οποίο κάθε τι που εμφανίζεται στην σκέψη, γίνεται, αφού αφήνει αμέσως ψηφιακά ίχνη, τα οποία μπορούν μόνο μαθηματικά να αξιολογηθούν. Με τον τρόπο αυτό όμως, η ζωή καταντά χρηματιστήριο.
Η κατάρρευση του χρηματιστηρίου σήμερα, οι «μαύροι κύκνοι», οι σχισμές που εμφανίζονται στον τρούλο του συστήματος, σημαίνουν για τον Reid Hoffman, πως η πτητικότητα, οι πορείες της ζωής που πέφτουν και βυθίζονται, γίνονται ένας νέος κανόνας ύπαρξης:
«Ο εύθραυστος χαρακτήρας του κόσμου, είναι η τιμή που πρέπει να πληρώσουμε, για ένα κόσμο που συνδέεται με Hyperlinks, για ένα κόσμο όπου όλοι οι σταθεροποιητικοί μηχανισμοί του συστήματος έχουν εκλείψει λόγω συνεχούς βελτίωσης. Η οικονομία, η πολιτική και η αγορά εργασίας κρύβουν ένα σωρό απρόσμενων σοκ. Με την έννοια αυτή, ο κόσμος του αύριο θα μοιάζει με την Silicon Valley του σήμερα: διαρκής μεταβολή και σοκ.270»
Σύμφωνα με τον Hoffman, ο άνθρωπος βρίσκεται διαρκώς στον τρόπο ύπαρξης, που αντιστοιχεί στο ραντάρ. Γνωρίζει πως ο τρόπος ζωής του είναι εύθραυστος, και αν δεν είναι διαρκώς έτοιμος, σαν ένας χρηματιστής, να χρησιμοποιήσει τις ευκαιρίες, διακινδυνεύει μια «τεράστια έκρηξη στο μέλλον»271. Ο άνθρωπος γίνεται πια μια ολοκληρωμένη ενσάρκωση του «νούμερο 2». Κάνει ένα screening των συμπαικτών του, που ωθούνται από την ίδια φιλοδοξία, και μια αποκλειστική επιθυμία για μεγιστοποίηση του κέρδους. Κατά κάποιο τρόπο γράφει ο ίδιος τις ασφάλειες για να εξασφαλιστεί από τα ρίσκα. «Θα καταφέρεις να απορροφήσεις τα σοκ με αξιοπρέπεια, εάν εμφυτεύσεις συστηματικά την αστάθεια στην ζωή σου.» Εν συντομία: ο άνθρωπος ως trader της ίδιας του της ζωής.
Η αστάθεια η οποία μετριέται σε ρυθμούς χιλιοστού του δευτερολέπτου, με εργαλεία των μαθηματικών, δεν είναι πια ένα χαρακτηριστικό των χρηματιστηρίων, αλλά της ανθρώπινης ταυτότητας.
Από τον άνθρωπο αναμένεται να κάνει αυτό που γίνεται στα χρηματιστήρια του κόσμου: πρέπει «να επενδύσει στον εαυτό του, και να αναλάβει τεράστια ρίσκα, και στην ανάγκη να προσθέσει τεχνητά καταρρεύσεις και σοκ στην βιογραφία του.
Πως να ζήσει κανείς μια τέτοια ζωή;
Ως «default setting», ως σταθερό τρόπο αντιμετώπισης αυτού του ερωτήματος, η νέα ελίτ προτείνει να λέει κανείς ‘ναι’: «Τι θα γινόταν αν μια ολόκληρη μέρα έλεγες διαρκώς ‘ναι’; Μια ολόκληρη εβδομάδα; Ναι! Ότι και να συμβαίνει.» Γιατί η απειλή είναι σαφής: «Αν δεν βρίσκεις εσύ ρίσκα, θα σε βρουν αυτά.272»

Συνεχίζεται.

Αμέθυστος.

Σημειώσεις

265. Robert Cohen, Freedom’s Orator: Mario Savio and the Radical Legacy of the 1960s , σ. 190.

266. Clark Kerr, The Uses of the University, σ. 93.

267. ΣτΜ: Ο Βρετανός φιλόσοφος Gilbert Ryle επινόησε τη φράση «φάντασμα στη μηχανή», υπονοώντας ότι η μηχανή, δηλαδή ο εγκέφαλος, είναι το πραγματικό, ενώ το «φάντασμα», δηλαδή η συνείδηση ή ο νους, είναι ένα είδος ψευδαίσθησης ή φαντασίωσης, που είναι θεμελιωδώς ανυπόστατη.

268. Hoffman and Casnocha, The Start-Up of You, σ. 38.

269. Hoffman and Casnocha, The Start-Up of You, σ. 50-1.

270. Hoffman and Casnocha, The Start-Up of You, σ. 186.

271. Hoffman and Casnocha, The Start-Up of You, σ. 189.

272. Hoffman and Casnocha, The Start-Up of You, σ. 189-90.