Συνέχεια από: Τετάρτη, 20 Σεπτεμβρίου 2017
ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ
Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως
Κείμενο
Μετάφραση (Αρχιμ. Δωρόθεος Πάπαρης)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17. Περὶ ἀγγέλων
Για τους αγγέλους.
Αὐτὸς τῶν ἀγγέλων ἐστὶ ποιητὴς καὶ Δημιουργὸς, ἐκ τοῦ μὴ ὄντος
Ο ίδιος είναι κτίστης και δημιουργός των αγγέλων, τους οποίους έφερε στην
εἰς τὸ εἶναι παραγαγὼν αὐτούς, κατ᾿ οἰκείαν εἰκόνα κτίσας αὐτοὺς
ύπαρξη από το μηδέν, και τους έκαμε σύμφωνα με τη δική του εικόνα να
φύσιν ἀσώματον, οἷόν τι πνεῦμα ἤ πῦρ ἄυλον, ὥς φησιν ὁ θεῖος
είναι ασώματη φύση, σαν κάποιος άνεμο ή άϋλη φωτιά, όπως το λέει ο θείος
Δαυίδ· "῾Ο ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα καὶ τοὺς
Δαβίδ: «Αυτός που κάνει τους αγγέλους ασώματα πνεύματα και τους
λειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς φλόγα", τὸ κοῦφον καὶ διάπυρον καὶ
λειτουργούς του σαν φλόγα φωτιάς»· έτσι περιγράφει την ευκινησία, τη
θερμὸν καὶ τομώτατον καὶ ὀξὺ περὶ τὴν θείαν ἔφεσίν τε καὶ
φλογερότητα, τη θερμότητα, τη διεισδυτικότητα και την ταχύτητά τους στον
λειτουργίαν διαγράφων καὶ τὸ ἀνωφερὲς αὐτῶν καὶ πάσης ὑλικῆς
πόθο και τη διακονία του Θεού, καθώς και την προσήλωσή τους προς τα άνω
ἐννοίας ἀπηλλαγμένον.
και την απομάκρυνση από κάθε υλική φροντίδα.
῎Αγγελος τοίνυν ἐστὶν οὐσία νοερά, ἀεικίνητος, αὐτεξούσιος,
Ο άγγελος, λοιπόν, είναι νοερή ουσία, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη, που
ἀσώματος, Θεῷ λειτουργοῦσα, κατὰ χάριν ἐν τῇ φύσει τὸ ἀθάνατον
διακονεί το Θεό και έλαβε κατά χάριν στη φύση της την αθανασία· τη μορφή
εἰληφυῖα, ἧς οὐσίας τὸ εἶδος καὶ τὸν ὅρον μόνος ὁ Κτίστης ἐπίσταται.
και την κατάσταση αυτής της υπάρξεως μόνον ο δημιουργός της γνωρίζει.
᾿Ασώματος δὲ λέγεται καὶ ἄυλος, ὅσον πρὸς ἡμᾶς· πᾶν γὰρ
Σε σχέση με μας είναι ασώματη και άϋλη· αλλά, κάθε τι που συγκρίνεται
συγκρινόμενον πρὸς Θεὸν τὸν μόνον ἀσύγκριτον παχύ τε καὶ ὑλικὸν
με τον μόνο ασύγκριτο Θεό είναι παχύ και υλικό· διότι, μόνο το θείο
εὑρίσκεται· μόνον γὰρ ὄντως ἄυλον τὸ θεῖόν ἐστι καὶ ἀσώματον.
είναι όντως άϋλο και ασώματο.
῎Εστι τοίνυν φύσις λογικὴ νοερά τε καὶ αὐτεξούσιος, τρεπτὴ κατὰ
Ο άγγελος, λοιπόν, είναι φύση λογική, νοερή και αυτεξούσια, μεταβλητή στην
γνώμην, ἤτοι ἐθελότρεπτος· πᾶν γὰρ κτιστὸν καὶ τρεπτόν, μόνον δὲ
προαίρεση, δηλαδή στη θέληση· διότι κάθε κτιστό είναι και μεταβλητό, ενώ
τὸ ἄκτιστον ἄτρεπτον. Καί πᾶν λογικὸν αὐτεξούσιον. ῾Ως μὲν οὖν
μόνο το άκτιστο είναι αμετάβλητο. Κάθε λογικό επίσης είναι και αυτεξούσιο.
λογικὴ καὶ νοερὰ αὐτεξούσιός ἐστιν· ὡς δὲ κτιστὴ τρεπτή, ἔχουσα
(Ο άγγελος), λοιπόν, σαν λογική και νοερή φύση είναι αυτεξούσιος· σαν
ἐξουσίαν καὶ μένειν καὶ προκόπτειν ἐν τῷ ἀγαθῷ καὶ ἐπὶ τὸ χεῖρον
κτιστή φύση είναι μεταβλητή, έχοντας τη δυνατότητα και να διατηρείται και
τρέπεσθαι.
να προοδεύει στο αγαθό αλλά και να πηγαίνει προς το χειρότερο.
᾿Ανεπίδεκτος μετανοίας, ὅτι καὶ ἀσώματος· ὁ γὰρ ἄνθρωπος διὰ τὴν
(Ο άγγελος) δεν έχει τη δυνατότητα να μετανοήσει, διότι είναι και ασώματος.
τοῦ σώματος ἀσθένειαν τῆς μετανοίας ἔτυχεν. ᾿Αθάνατος οὐ φύσει,
Αντίθετα ο άνθρωπος, εξαιτίας της αδυναμίας του σώματός του, μπορεί να
ἀλλὰ χάριτι· πᾶν γὰρ τὸ ἀρξάμενον καὶ τελευτᾷ κατὰ φύσιν. Μόνος
μετανοήσει. Είναι αθάνατος κατά χάριν και όχι από τη φύση του· διότι ό,τι
δὲ ὁ Θεὸς ἀεὶ ὤν, μᾶλλον δὲ καὶ ὑπὲρ τὸ ἀεί· οὐχ ὑπὸ χρόνον γάρ,
έχει αρχή έχει και τέλος, σύμφωνα με τους νόμους της φύσεως. Και μόνον ο
ἀλλ᾿ ὑπὲρ χρόνον ὁ τῶν χρόνων ποιητής.
Θεός είναι αιώνιος και μάλιστα πέρα από τους αιώνες· διότι ο δημιουργός
του χρόνου δεν εξαρτάται από το χρόνο, αλλά τον υπερβαίνει.
Φῶτα δεύτερα νοερὰ ἐκ τοῦ πρώτου καὶ ἀνάρχου φωτὸς τὸν
(Οι άγγελοι) είναι δεύτερα νοερά φώτα, τα οποία δέχονται το φωτισμό από το
φωτισμὸν ἔχοντα, οὐ γλώσσης καὶ ἀκοῆς δεόμενα, ἀλλ᾿ ἄνευ λόγου
πρώτο και άναρχο φως· δεν έχουν γλώσσα και ακοή, αλλά μεταδίδουν
προφορικοῦ μεταδιδόντα ἀλλήλοις τὰ ἴδια νοήματα καὶ βουλήματα.
μεταξύ τους τις σκέψεις και τις αποφάσεις τους χωρίς προφορικό λόγο.
Διὰ τοῦ Λόγου τοίνυν ἐκτίσθησαν πάντες οἱ ἄγγελοι καὶ ὑπὸ τοῦ
Ο Λόγος δημιούργησε όλους τους αγγέλους και το Άγιο Πνεύμα με τον
Ἁγίου Πνεύματος διὰ τοῦ ἁγιασμοῦ ἐτελειώθησαν, κατ᾿ ἀναλογίαν
αγιασμό του τους τελειοποίησε· μετέχουν στο φωτισμό και τη χάρη αναλογικά
τῆς ἀξίας καὶ τῆς τάξεως τοῦ φωτισμοῦ καὶ τῆς χάριτος μετέχοντες.
με την αξία και το τάγμα τους.
Περιγραπτοί εἰσιν· ὅτε γάρ εἰσιν ἐν τῷ οὐρανῷ, οὔκ εἰσιν ἐν τῇ γῇ,
Ο χώρος τους περιορίζει· διότι όταν είναι στον ουρανό, δεν βρίσκονται στη
καὶ εἰς τὴν γῆν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἀποστελλόμενοι οὐκ ἐναπομένουσιν ἐν
γη· κι όταν ο Θεός τους αποστέλλει στη γη, δεν παραμένουν στον ουρανό.
τῷ οὐρανῷ. Οὐ περιορίζονται δὲ ὑπὸ τειχῶν καὶ θυρῶν καὶ
Βέβαια, τα τείχη, οι πόρτες, οι κλειδαριές και τα λουκέτα δεν τους
κλείθρων καὶ σφραγίδων· ἀόριστοι γάρ εἰσιν. ᾿Αορίστους δὲ λέγω,
περιορίζουν· διότι είναι ακαθόριστοι. Και λέγοντας "ακαθόριστοι", εννοώ,
οὐ γάρ, καθό εἰσιν, ἐπιφαίνονται τοῖς ἀξίοις, οἷς ὁ Θεὸς φαίνεσθαι
ότι φανερώνονται στους αξίους, στους οποίους θέλει ο Θεός να εμφανισθούν,
αὐτοὺς θελήσει, ἀλλ᾿ ἐν μετασχηματισμῷ, καθὼς δύνανται οἱ
όχι όπως πραγματικά είναι, αλλά με άλλη μορφή, ανάλογα με τη δυνατότητα
ὁρῶντες ὁρᾶν. ᾿Αόριστον γάρ ἐστι φύσει καὶ κυρίως μόνον τὸ
που έχουν να τους δουν. Διότι, στην κυριολεξία, μόνο το άκτιστο είναι
ἄκτιστον· πᾶν γὰρ κτίσμα ὑπὸ τοῦ κτίσαντος αὐτὸ Θεοῦ ὁρίζεται.
ακαθόριστο· ενώ κάθε δημιούργημα έχει τα όριά του, όπως τα όρισε ο Θεός.
῎Εξωθεν τῆς οὐσίας τὸν ἁγιασμὸν ἐκ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἔχοντες,
Έχουν τον αγιασμό από το Άγιο Πνεύμα, έξω από την ουσία τους·
διὰ τῆς θείας χάριτος προφητεύοντες, μὴ γάμου χρῄζοντες,
προφητεύουν με τη θεία χάρη και δεν έχουν ανάγκη από γάμο,
ἐπειδήπερ μή εἰσι θνητοί.
επειδή δεν είναι θνητοί.
Νόες δὲ ὄντες ἐν νοητοῖς καὶ τόποις εἰσίν, οὐ σωματικῶς
Επειδή είναι πνευματικά όντα, ζουν σε τόπους πνευματικούς, χωρίς να
περιγραφόμενοι· οὐ γὰρ σωματικῶς κατὰ φύσιν σχηματίζονται, οὐδὲ
περιορίζονται όπως τα σώματα· διότι δεν παίρνουν το σχήμα του σώματος
τριχῆ εἰσι διαστατοί, ἀλλὰ τῷ νοητῶς παρεῖναι καὶ ἐνεργεῖν, ἔνθα
σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, ούτε έχουν τρεις διαστάσεις, αλλά
ἂν προσταχθῶσι, καὶ μὴ δύνασθαι κατὰ ταὐτὸν ὧδε κἀκεῖσε εἶναι καὶ
παρουσιάζονται και ενεργούν πνευματικά, όπου διαταχθούν· δεν μπορούν
ἐνεργεῖν.
βέβαια στο ίδιο χρονικό διάστημα να βρίσκονται και να ενεργούν εδώ κι εκεί.
Εἴτε ἴσοι κατ᾿ οὐσίαν εἴτε διαφέροντες ἀλλήλων, οὐκ ἴσμεν. Μόνος δὲ
Δεν γνωρίζουμε εάν οι άγγελοι είναι μεταξύ τους ίσοι στην ουσία ή
ὁ ποιήσας αὐτοὺς Θεὸς ἐπίσταται, ὁ καὶ τὰ πάντα εἰδώς.
διαφέρουν. Το γνωρίζει μόνον ο παντογνώστης Θεός, ο οποίος τους έπλασε.
Διαφέροντες δὲ ἀλλήλων τῷ φωτισμῷ καὶ τῇ στάσει, εἴτε πρὸς τὸν
Διαφέρουν, βέβαια, μεταξύ τους στο φωτισμό και τη θέση· δηλαδή, ή
φωτισμὸν τὴν στάσιν ἔχοντες ἢ πρὸς τὴν στάσιν τοῦ φωτισμοῦ
βρίσκονται σε θέση δεκτική φωτισμού ή μετέχουν στο φωτισμό ανάλογα με
μετέχοντες καὶ ἀλλήλους φωτίζοντες διὰ τὸ ὑπερέχον τῆς τάξεως ἢ
τη θέση τους και φωτίζονται μεταξύ τους εξαιτίας της υπεροχής του τάγματος
φύσεως. Δῆλον δέ, ὡς οἱ ὑπερέχοντες τοῖς ὑποβεβηκόσι μεταδιδόασι
ή της φύσεως. Είναι φανερό ότι οι άγγελοι που υπερέχουν μεταδίδουν το
τοῦ τε φωτισμοῦ καὶ τῆς γνώσεως.
φωτισμό και τη γνώση στους κατώτερους.
᾿Ισχυροὶ καὶ ἕτοιμοι πρὸς τὴν τοῦ θείου θελήματος ἐκπλήρωσιν καὶ
Είναι ικανοί και πρόθυμοι στην εκτέλεση του θελήματος του Θεού και, λόγω
πανταχοῦ εὐθέως εὑρισκόμενοι, ἔνθα ἂν ἡ θεία κελεύσῃ ἐπίνευσις,
της ταχύτητος της φύσεώς τους, βρίσκονται αμέσως παντού, όπου τους
τάχει φύσεως, καὶ φυλάττοντες τά μέρη τῆς γῆς, καὶ ἐθνῶν καὶ
δώσει εντολή ο Θεός. Φυλάγουν τα μέρη της γης, διοικούν έθνη και τόπους,
τόπων προϊστάμενοι, καθὼς ὑπὸ τοῦ Δημιουργοῦ ἐτάχθησαν, καὶ
όπου ο Δημιουργός τους έταξε, και φροντίζουν για τα ανθρώπινα και μας
τὰ καθ᾿ ἡμᾶς οἰκονομοῦντες καὶ βοηθοῦντες ἡμῖν. Πάντως δὲ ὅτι
βοηθούν. Πάντως, είναι ανώτεροι από μας, σύμφωνα με το θέλημα και την
κατὰ τὸ θεῖον θέλημά τε καὶ πρόσταγμα ὑπὲρ ἡμᾶς ὄντες ἀεί τε περὶ
εντολή του Θεού, και βρίσκονται πάντοτε στην υπηρεσία του Θεού.
Θεὸν ὑπάρχοντες.
Δυσκίνητοι πρὸς τὸ κακὸν ἀλλ᾿ οὐκ ἀκίνητοι, νῦν δὲ καὶ ἀκίνητοι,
Είναι δυσκίνητοι προς το κακό, όχι όμως ακίνητοι· τώρα όμως έχουν γίνει και
οὐ φύσει, ἀλλὰ χάριτι καὶ τῇ τοῦ μόνου ἀγαθοῦ προσεδρείᾳ.
ακίνητοι (στο κακό), όχι εξαιτίας της φύσεώς τους, αλλά κατά χάριν και με
την προσήλωσή τους στο μόνο αγαθό.
῾Ορῶντες Θεὸν κατὰ τὸ ἐφικτὸν αὐτοῖς καὶ ταύτην τροφὴν ἔχοντες.
Βλέπουν το Θεό όσο τους επιτρέπεται και έχουν τη θέα του σαν τροφή.
῾Υπὲρ ἡμᾶς ὄντες ὡς ἀσώματοι, καὶ παντὸς σωματικοῦ πάθους
Ως ασώματοι είναι ανώτεροι από μας· έχουν απαλλαγεί από κάθε πάθος του
ἀπηλλαγμένοι, οὐ μὴν ἀπαθεῖς· μόνον γὰρ τὸ θεῖον ἀπαθές ἐστι.
σώματος, αλλά δεν είναι απαθείς· διότι μόνον ο Θεός είναι απαθής.
Μετασχηματίζονται δέ, πρὸς ὅπερ ἂν ὁ Δεσπότης κελεύσῃ Θεός, καὶ
Αλλάζουν τη μορφή τους, σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου και Θεού, και
οὕτω τοῖς ἀνθρώποις ἐπιφαίνονται καὶ τὰ θεῖα αὐτοῖς
έτσι φανερώνονται στους ανθρώπους και τους αποκαλύπτουν τα θεία
ἀποκαλύπτουσι μυστήρια.
μυστήρια.
᾿Εν οὐρανῷ διατρίβουσι καὶ ἓν ἔργον ἔχουσιν ὑμνεῖν τὸν Θεὸν καὶ
Ζουν στον ουρανό και έχουν ένα έργο, να υμνούν το Θεό και να διακονούν
λειτουργεῖν τῷ θείῳ αὐτοῦ θελήματι. Καθὼς δὲ ὁ ἁγιώτατος καὶ
το θείο του θέλημα. Έτσι το λέει και ο αγιώτατος, ιερώτατος και
ἱερώτατος καὶ θεολογικώτατός φησι Διονύσιος ὁ ᾿Αρεοπαγίτης·
θεολογικώτατος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης: «Όλη η θεολογία, δηλαδή
"Πᾶσα ἡ θεολογία, ἤγουν ἡ θεία Γραφὴ, τὰς οὐρανίους οὐσίας ἐννέα
η Αγία Γραφή, έχει ξεχωρίσει τις ουράνιες δυνάμεις σε εννέα τάγματα»·
κέκληκε"· ταύτας ὁ θεῖος ἱεροτελεστὴς εἰς τρεῖς ἀφορίζει τριαδικὰς
ο θείος διδάσκαλος τις κατατάσσει αυτές σε τρία τριαδικά συστήματα.
διακοσμήσεις. "Καὶ πρώτην μὲν εἶναί", φησι, "τὴν περὶ Θεὸν οὖσαν ἀεὶ
«Πρώτη τριάδα», λέει, «είναι αυτή που είναι πάντοτε γύρω από το Θεό και
καὶ προσεχῶς καὶ ἀμέσως ἡνῶσθαι παραδεδομένην, τὴν τῶν
είναι έτοιμη να ενωθεί μαζί του αμέσως, δηλαδή η τάξη των εξαπτέρυγων
ἑξαπτερύγων Σεραφὶμ καὶ τῶν πολυομμάτων Χερουβὶμ καὶ τῶν
Σεραφίμ, των πολυόμματων Χερουβίμ και των αγιώτατων Θρόνων·
ἁγιωτάτων Θρόνων, δευτέραν δὲ τὴν τῶν Κυριοτήτων καὶ τῶν
δεύτερη τριάδα είναι των Κυριοτήτων, των Δυνάμεων και των Εξουσιών·
Δυνάμεων καὶ τῶν ᾿Εξουσιῶν, τρίτην δὲ καὶ τελευταίαν τὴν τῶν
και τρίτη και τελευταία τριάδα είναι των Αρχών, των Αρχαγγέλων και
᾿Αρχῶν καὶ ᾿Αρχαγγέλων καὶ ᾿Αγγέλων".
των Αγγέλων».
Τινὲς μὲν οὖν φασιν, ὅτι πρὸ πάσης κτίσεως ἐγένοντο, ὡς ὁ Θεολόγος
Μερικοί λένε ότι δημιουργήθηκαν πριν απ’ όλη τη δημιουργία, όπως ο άγιος
λέγει Γρηγόριος· "Πρῶτον μέν ἐννοεῖ τὰς ἀγγελικὰς δυνάμεις καὶ
Γρηγόριος ο Θεολόγος, που λέει: «(Ο Θεός) πρώτα συλλαμβάνει στο νου τις
οὐρανίους, καὶ τὸ ἐννόημα ἔργον ἦν". Ἕτεροι δέ, ὅτι μετὰ τὸ γενέσθαι
ουράνιες δυνάμεις των αγγέλων, και η σκέψη του έγινε πράξη». Άλλοι λένε
τὸν πρῶτον οὐρανόν. ῞Οτι δὲ πρὸ τῆς τοῦ ἀνθρώπου πλάσεως,
ότι δημιουργήθηκαν μετά τη δημιουργία του πρώτου ουρανού. Όλοι βέβαια
πάντες ὁμολογοῦσιν. ᾿Εγὼ δὲ τῷ Θεολόγῳ Γρηγορίῳ συντίθεμαι·
συμφωνούν ότι έγιναν πριν την πλάση του ανθρώπου. Εγώ συμφωνώ με το
ἔπρεπε γὰρ πρῶτον τὴν νοερὰν οὐσίαν κτισθῆναι καὶ οὕτω τὴν
Θεολόγο Γρηγόριο. Διότι έπρεπε πρώτα να δημιουργηθούν οι νοερές ουσίες,
αἰσθητὴν καὶ τότε ἐξ ἀμφοτέρων τὸν ἄνθρωπον.
έπειτα τα αισθητά, και στο τέλος και από τα δύο ο άνθρωπος.
῞Οσοι δέ φασι τοὺς ἀγγέλους δημιουργοὺς τῆς οἱασδήποτε οὐσίας,
Όσοι τέλος ισχυρίζονται ότι οι άγγελοι είναι οι δημιουργοί των διαφόρων
οὗτοι στόμα εἰσὶ τοῦ πατρὸς αὐτῶν, τοῦ Διαβόλου· κτίσμα γὰρ
υπάρξεων, αυτοί αποτελούν το στόμα του πατέρα τους, του Διαβόλου· διότι
ὄντες οὔκ εἰσι δημιουργοί. Πάντων δὲ ποιητὴς καὶ προνοητὴς καὶ
οι άγγελοι είναι κτίσματα και όχι δημιουργοί. Δημιουργός, προνοητής και
συνοχεὺς ὁ Θεός ἐστιν, ὁ μόνος ἄκτιστος, ὁ ἐν Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ
συντηρητής όλων είναι μόνον ο άκτιστος Θεός, ο οποίος υμνείται και
Ἅγίῳ Πνεύματι ὑμνούμενός τε καὶ δοξαζόμενος.
δοξάζεται στο πρόσωπο του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου