Συνέχεια από: Δευτέρα 1 Νοεμβρίου 2021
Η Ιεραρχική δομή τού κόσμου σύμφωνα με τόν ψευδο Διονύσιο Αρεοπαγίτη.
Του Rene Roques.
γ) Αρμονία και τα παράγωγά της.
Μένει να εξετάσουμε μία τελευταία σειρά μεταφορών. Είναι οι μεταφορές οι οποίες ανιχνεύονται στο ουσιαστικό αρμονία και στα παράγωγά του!
Εκφράζοντας την ιδέα τής τάξης, αυτοί οι όροι κατορθώνουν να επανασυνδεθούν στην πρωταρχική τους σημασία καθώς το ρήμα αρμόζω σημαίνει τακτοποιώ, συμφιλιώνω κάτι και το παράγωγο όνομα αρμονία, έδειξε τήν προσαρμογή και την συμφωνία, πρίν πάρει την ιδιαίτερη σημασία τής αρμονίας. Όταν οι Πυθαγόρειοι μιλούσαν για την αρμονία τών σφαιρών, δέν απέκλειαν βεβαίως τις μουσικές αρμονίες οι οποίες γεννώνται απο τα διαλείμματά τους, αλλά σκεφτόντουσαν πρώτα απ'όλα τίς αριθμητικές αναλογίες οι οποίες προΐστανται στην αμοιβαία τους θέση, κανονίζοντας τόσο την αντίστοιχη ανάπτυξη όσο και την καθολική τάξη τών κύκλων τους. Πρέπει να έχουμε προ οφθαλμών αυτό το ακριβέστατο και μεγαλειώδες όραμα τού σύμπαντος το οποίο έθρεψε όλη την επιστήμη και όλον τον αρχαίο στοχασμό, για να σχηματίσουμε την ακριβέστατη ιδέα τής αληθινής θέσης που έπρεπε να λάβουν οι έννοιες τής τάξης και τής ακριβούς συμφωνίας.
Ο Διονύσιος υιοθετεί την οπτική γωνία τής επιστήμης και τής φιλοσοφίας τών χρόνων του, όταν αυτή δέν αντιφάσκει τυπικά μία αποκεκαλυμένη αλήθεια. Και δέν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα πνεύμα σαν το δικό του γοητεύθηκε απο μία αναπαράσταση τού κόσμου όπου η αυστηρότης και η αρμονία ενώνονται τόσο τέλεια! Αλλά το κοσμικό σύμπαν δέν τον ενδιαφέρει καθόλου. Θα μεταφέρει την αρχαία έννοια τής αρμονίας, εφαρμόζοντας την στο ιεραρχικό και πνευματικό σύμπαν!
Είναι ο Θεός, ειδομένος μέσω τών διαφορετικών του ιδιοτήτων τής Αγαθότητος, του Κάλλους, της Ενότητος, της Ειρήνης...ο οποίος είναι η αρχή και η αιτία κάθε αρμονίας [η αιτιώδης αρχή]. Είναι η υπερούσιος αρμονία η οποία προβλέπει σε όλη την ιεραρχική τάξη. Απο το Αγαθό προοδεύουν οι αρμονίες όλων των όντων. Τις συντονίζει όλες (αεί πάντα αρμόζουσα/Π. Θείων ονομάτων 827 Β). Σε κάθε μία απο αυτές διασώζει την αμοιβαία συμφωνία και την διάκριση τών διαφορετικών στοιχείων (και την αλληλουχία τών στοιχείων αρμονίαν και κράσιν ασύγχυτον και αδιαίρετον αποσώζει). Επομένως εντυπώνει σε όλο το σύμπαν μια ενότητα πνευματική και μία αρμονία (την μίαν παντός σύμπνοιαν και αρμονίαν καλλιεργούσα). Αυτή η ενότης τών όντων χάρη στην Θεία ειρήνη, γίνεται μία συμφωνία, μία τέλεια συγγένεια (εναρμόζεται συμφωνία παντέλεια και αρμονία και συμφυΐα). Λόγο τής προσκολλήσεώς των στο Αγαθό όλα τα όντα λοιπόν παραμένουν στην συμπαντική αρμονία (εναρμόνια) και αυτή η αρμονία είναι Θεία και ιερή (αρμονίας ενθέου και ιεράς ευπρεπείας)[592 Α].
Αυτή η επανασύνδεση πραγματοποιείται και διατηρείται μέσω τής μεσολαβήσεως τής ιεραρχίας η οποία κανονίζει κάθε μετοχή στο Θείο. Αυτή η μετοχή είναι πάντοτε αρμονική (εναρμόνιον) και αυτή η ίδια η αρμονία είναι ουσιωδώς συνδεμένη, για καθεμία απο τις ιεραρχικές τάξεις, στην αναλογία της και στην συμμετρία. Η αφομοίωση τής αναλογίας και της αρμονίας μοιάζει τέλεια: ο Διονύσιος συνδέει αυτούς τους δύο όρους όπως συνέδεσε αναλογία και συμμετρία. Αυτοί οι δύο τύποι τής παράθεσης είναι σχεδόν πάντοτε πλεονασμοί και περίσσειες! Ας δούμε καλύτερα αυτό που ακολουθεί: "Όλες οι τάξεις τής ιεραρχίας (η πρώτη, η δεύτερη και η τελευταία) υψώνονται πρός τον Θεό με ιεραρχικό τρόπο (ιεραρχικώς ανάγεται) σύμφωνα με το ίδιο το αξίωμα τής αρμονικής αρχής κάθε τάξεως (κατά τον αυτόν τής ευκόσμου ταξιαρχίας θεσμόν), σε μία Θεία αρμονία και "αναλογία" (εν αρμονία Θεία και αναλογία (ουράνιος Ιερ. 273 Α). Αυτό το πλησίασμα δέν είναι τυχαίο, καθώς ο Διονύσιος σε άλλο σημείο τοποθετεί σε πολύ στενή σχέση τήν συμμετρία και την αρμονία. Το Μυστήριο τής Βάπτισης, λέει μετρά για την καθεμιά απο τις ιεραρχικές τάξεις, τον βαθμό τής πνευματικής αναγωγής ο οποίος εναρμονίζεται στην κατάστασή της (συμμετρούσα τοις....τάξεσιν την εναρμόνιον αναγωγήν)! (Εκκλ. Ιεραρχία 397 C ).
Οι τάξεις και οι αρμονίες, για τους ίδιους λόγους, συνιστούν μία και την ίδια πραγματικότητα κάτω απο δύο διαφορετικές όψεις. Ο τριμερής διαχωρισμός κάθε ιεραρχίας αντιστοιχεί σε μία Θεία αρμονία: αυτήν εκάστην διακόσμησις ταίς αυταίς ενθέοις αρμονίαις διέκρινε (Ουρ. Ιερ. 273 Β) Ο Διονύσιος εξάλλου μιλά εξίσου για τάξη ή για αρμονία αδιαχώριστα, όταν πρόκειται να καθορίσει τούς τρόπους τής μετοχής μας στο Υπερβατικό: δια ταύτης τής ενθέου και ιεραρχικής αρμονίας. Και όπως στην ιεραρχία, όλα συμβαίνουν εν τάξει, κατά τάξιν, έτσι το πάν αντιστοιχεί σε μία τέλεια αρμονία, απο την πνευματική αναγωγή τών μυημένων και το μοίρασμα τών βαθμών τής ιεραρχίας μας (τής Εκκλησιαστικής), μέχρι την τέλεια κοινωνία τών Νόων τής ουράνιας ιεραρχίας : την μίαν απάντων εναρμόνιον και συνδετικήν κοινωνίαν (Ο.Ι. 292 C).
Η πρακτική ταύτιση τών όρων τής τάξεως και τής αρμονίας προκύπτει και απο ένα καινούργιο γεγονός. Η έλλειψη τής αρμονίας, όπως η έλλειψη τής τάξεως, συνιστά ακριβώς την ουσία τού κακού: Ο τής αρμονίας και τής συμμετρίας λόγος ασθενεί μένειν ωσαύτως έχων. (Θ. Ον. 724 D) Μέσω τού κακού, ο άγγελος εκπίπτει απο την ουράνιο αρμονία και χωρίς ανάμειξη τών Θείων νόων : της μέν ουράνιας και αμιγούς αποπεκτώκει τών Θείων νόων αρμονίας (Εκκλ. Ιερ. 537 Β). Παρομοίως στην δική μας ανθρώπινη ιεραρχία, τα πάθη, τα οποία ο Διονύσιος θεωρεί σαν καταστροφικά και θανατηφόρα (τοίς φθοροποιοίς πάθεσι κατανεκρωθέντες (444 Β), μάς κάνουν δυσαρμονικούς, χωρίς αρμονία, ανίκανους να ζήσουμε μία κοινή ζωή με τα υγιή μέλη τού Θείου σώματος (ανάρμοστοι και ακόλλητοι και ασύζωοι γενώμεθα πρός Θεία μέλη και υγιέστατα).
Σε κάθε ιεραρχία υπάρχει λοιπόν μία αληθινή συμφωνία και απο την μία ιεραρχία στην άλλη, οι αντιστοιχίες είναι εντυπωσιακές, καθώς οι κατώτερες τάξεις είναι οι "εικόνες" τών ανώτερων τάξεων. Ανήκει στον διορατικό νού να φανερώσει ικανοποιητικώς αυτές τις αντιστοιχίες (οικείως αρμόσαι ταις αφανέσι τα φαινόμενα). Αλλά θα πρέπει να σέβεται τις διαφορές οι οποίες διακρίνουν μεταξύ τους τις διαφορετικές τάξεις. Εάν πρόκειται για παράδειγμα, να αναπαραστήσει τις αγγελικές ουσίες μέσω τών αισθητών πραγματικοτήτων, δέν θα πρέπει να προχωρήσει με μία απλή ταύτιση (ού ταυτώς) κάτι που θα μάς οδηγούσε στην ακατανοησία και το μπέρδεμα. Το αισθητό δέν μπορεί να προτείνει και κατά κάποιο τρόπο να ξεκαθαρίσει το νοητό, παρά μόνον στην περίπτωση κατά την οποία, στο ίδιο το πλησίασμα τών δύο τάξεων, γίνεται σεβαστή η αρμονία και οι χαρακτήρες κάθε μιάς απο αυτές (εναρμονίως δέ και οικείως επί των νοερών τε και αισθητών ιδιοτήτων οριζομένων). [ουράνια Ιερ. 144 C]. Η Αρμονία και η Τάξις του Διονυσίου δέν θα μπορούσαν να είναι σε καμμία περίπτωση μία συστηματική μείωση στην ταυτότητα! Κάθε Ιεραρχικός βαθμός καί ακόμη περισσότερο, κάθε μία απο τις ιεραρχίες, θα διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά τους, την θέση τους και τις αρμονίες τους (εναρμονίως....οικείως.....ιδιοτήτων οριζομένων).
Ενότης χωρίς σύγχυση, μέσα στην τάξη, στο μέτρο, και στην αρμονία: αυτά είναι τα βασικά χαρακτηριστικά τού κόσμου τού Διονυσίου! Αυτή η τάξη δέν είναι μόνον μία επινοημένη και τυχαία οργάνωση. Είναι ουσιώδης για την ιεραρχία και για την ζωή τών υποκειμένων που την αποτελούν. Δώρο τού Θεού στους νόες, δέν είναι δυνατόν να υπάρχει παρά μόνον με την ελεύθερη θέληση αυτών τών νόων, τών οποίων διατηρεί και επιτάσσει ταυτοχρόνως την διάκριση και την ενότητα!
Παρότι εφαρμοσμένες στο σύμπαν τών Νόων και τις ιεραρχίες τους, οι όροι τού Διονυσίου, περί τής τάξεως και τής αρμονίας διατηρούν τα ουσιώδη θέματα τών κοσμολογιών τής Αρχαιότητος, χωρίς να είναι δυνατόν να εντοπίσουμε πάντοτε μία άμεση καταγωγή σε καθεμιά απο τις επιρροές που υπέστη! Αλλά αυτοί οι όροι δέν εγγράφονται μόνον στην Ελληνική παράδοση! Επανασυνδέονται στις βιβλικές ιδέες όπως και στις Χριστιανικές, τής Δημιουργίας, τής Πρόνοιας και της Λυτρώσεως και επαναλαμβάνουν τα σχόλια, γενικώς πλατωνικής καταγωγής, τών Πατέρων τής Εκκλησίας στα πρώτα κεφάλαια τής Γενέσεως. Μπορούν επίσης να επικαλεσθούν τούς συνοδικούς κανόνες και τα λειτουργικο-κανονικά κείμενα, τών οποίων η αυθεντία κανονίζει πράγματι την εσωτερική ζωή και την κοινωνία τών πιστών.
Ένας τόσο μεγάλος αριθμός επιρροών, τόσων διαφορετικών εμπνεύσεων, μπορούν να θεμελιωθούν χωρίς βλάβη σε μία μοναδική σκέψη; Στην συνέχεια τής εργασίας θα απαντήσουμε σ'αυτή την ερώτηση!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου