Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς - ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΙΕΡΩΣ ΗΣΥΧΑΖΟΝΤΩΝ (2)

  Συνέχεια από Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου 2025

5. Και για ν’ αφήσω αυτόν, τον υψηλότερο μεταξύ εκείνων που γεννήθηκαν από γυναίκες, o οποίος, ενώ ανέβηκε σε τόσο μεγάλο ύψος, δεν ενδιαφέρθηκε, όπως αυτοί λένε, καθόλου για την παιδεία που οδηγεί στον Θεό (αφού αυτός δεν διάβασε ούτε καν ιερά βιβλία)· για ν’ αφήσουμε λοιπόν αυτόν, πώς δεν πρόσφερε αυτήν, την μέσω των εξωτερικών μαθημάτων άνοδο, εκείνος που υπάρχει πριν από τους αιώνες και φανερώθηκε μετά από αυτόν, εκείνος που ήρθε στον κόσμο γι’ αυτό, να δώσει μαρτυρία υπέρ της αλήθειας, να ανακαινίσει το κατ’ εικόνα και να το επαναγάγει προς το αρχέτυπο; Και πως δεν είπε, “αν θέλεις να είσαι τέλειος, ασχολήσου με την έξω παιδεία, πήγαινε να παρακολουθήσεις τα μαθήματα, απόκτησε την επιστήμη των όντων”, αλλ’ είπε, «πούλησε τα κτήματά σου και μοίρασέ τα στους φτωχούς, σήκωσε τον σταυρό, και ακολούθησέ με μέ προθυμία»; Πώς δεν δίδαξε αναλογίες, σχηματισμούς, ποσότητες, τις πολυπλανείς αποστάσεις και συζυγίες των πλανητών, και δεν έλυσε τις απορίες των φυσικών προβλημάτων, για να απομακρύνει τάχα το σκότος της άγνοιας από την ψυχή μας; Και γιατί προσκάλεσε ως μαθητές του αλιείς, αγράμματους και αγροίκους, αλλ’ όχι σοφούς, όπως λέγει ο Παύλος; Πώς λοιπόν θα καταντροπιάσει, όπως λένε αυτοί, αυτούς που οδηγούν προς αυτόν; Και γιατί τη σοφία αυτών εμώρανε; Για ποιο λόγο επίσης θέλησε να σώσει εκείνους που πιστεύουν με τη μωρία του κηρύγματος; Όχι επειδή δεν γνώρισε ο κόσμος με τη σοφία τον Θεό; Και τί γίνεται με εκείνους που έμαθαν τους λόγους τους οποίους λέγεις εσύ; Ενώ ήρθε στον κόσμο σωματικά ο Λόγος του Θεού, ο οποίος έγινε για εμάς σοφία εκ μέρους του Θεού, και ανέτειλε το φώς το όποιο φωτίζει κάθε άνθρωπο που έρχεται στον κόσμο, και γλυκοχάραξε η ημέρα και ανέτειλε ο αυγερινός μέσα στις καρδιές μας, δηλαδή των πιστών, σύμφωνα με τον κορυφαίο απόστολο, αυτοί χρειάζονται τεχνητό φυτίλι, τη γνώση από τους έξω φιλοσόφους που οδηγεί στή θεογνωσία, και τούς άλλους συμβουλεύουν, εγκαταλείποντας το έργο της καθάρσεως του εαυτού τους στην ησυχία με την επιστασία των λογισμών τους και την αφοσίωση στον Θεό με αδιάκοπη προσευχή, να καταγηράζουν μάταια καθισμένοι δίπλα στο λυχνάρι που κρυφοκαίει.

6. Άραγε δεν ήρθε ποτέ στον νου τους ούτε εκείνο, ότι ξεπέσαμε από εκείνον τον θειο τόπο της τρυφής επειδή επιθυμήσαμε και φάγαμε από το δέντρο της γνώσεως; Επειδή δηλαδή δεν θελήσαμε να εργαζόμαστε και να φυλάγουμε αυτό σύμφωνα με την εντολή, επιτρέψαμε στον πονηρό σύμβουλο την είσοδο, ο οποίος ως κλέφτης εισήλθε και μας έθελξε με το κάλλος της γνώσεως του καλού και του κακού. Ίσως βέβαια και τώρα αυτός υπόσχεται σ’ αυτούς, που δεν θέλουν να εργάζονται και να φυλάγουν την καρδιά τους σύμφωνα με την καθοδήγηση των πατέρων, ακριβή γνώση των ουράνιων σφαιρών και των σχετικών με αυτές, των πολυκίνητων και αντίρροπων, γνώση του καλού και του κακού η οποία, επειδή δεν έχει μέσα στην φύση της το καλό, αλλά μέσα στην προαίρεση εκείνων που χρησιμοποιούν αυτήν, μεταβάλλεται μαζί με τη φύση και προς το ένα και προς το άλλο. Πριν από αυτά όμως, ίσως μάλιστα και χάριν αυτών, υπόσχεται εμπειρίες και χαρίσματα πολύγλωσσων διαλέκτων, δύναμη ρητορείας, μάθηση ιστορίας, εύρεση μυστηρίων της φύσεως, πολυειδείς μεθόδους λογικής διαπραγματεύσεως, πολυμερείς σκέψεις συλλογιστικής επιστήμης, πολύσχημες αναμετρήσεις αυλών σχηματισμών, τα οποία θα μπορούσα εγώ να χαρακτηρίσω όλα ως καλά και κακά, γιατί δεν μεταποιούνται μόνον από εκείνους που τα χρησιμοποιούν σύμφωνα με τη δική τους γνώμη και συμμορφώνονται εύκολα προς τον σκοπό εκείνων που κατέχουν αυτά, αλλά και είναι καλό ή ενασχόληση με αυτά, αφού ασκεί τον οφθαλμό της ψυχής προς οξυδέρκεια. Το να παραμένει κανείς αφοσιωμένος σ’ αυτά μέχρι τα γεράματα είναι κακό, ενώ καλό είναι, αφού γυμναστεί με αυτά με μέτρο, να μεταφέρει τον αγώνα προς τα πολύ ανώτερα και μονιμότερα, οπότε και η περιφρόνηση των λόγων παρέχει πολλή αμοιβή εκ μέρους του Θεού. Γι’  αυτό ο θεολόγος ο δεύτερος λέγει για τον μέγα Αθανάσιο, ότι αυτό κέρδισε από τα έξω μαθήματα, το ότι κατανόησε εκείνα τα όποια δοκίμασε να περιφρονήσει, ενώ ο ίδιος, όπως λέγει πάλι αυτός, αυτό μόνον απόλαυσε από αυτά, το να παραβλέψει να διατηρήσει αυτά, αντί των οποίων προτίμησε τον Χριστό.

7. Αλλ’ o πονηρός, επιθυμώντας πάντοτε να μας αποσπάσει με πονηρό τρόπο από τα ανώτερα, ενσπείρει μέσα στις ψυχές μας σφοδρούς πόθους και τις δένει σχεδόν αδιάλυτα με δεσμά αγαπητά στους ανόητους, και προβάλλει το μεγάλο και μακρό μήκος και πλήθος αυτών των γνώσεων έτσι, όπως σε άλλους τον πλούτο ή τη δόξα και τις σαρκικές ηδονές, ώστε, απασχολούμενοι σ’ όλη τη ζωή μας με την αναζήτηση αυτών, να μη μπορέσουμε να επιδοθούμε με αφοσίωση στην παιδεία που καθαρίζει την ψυχή, της οποίας αρχή είναι ο φόβος του Θεού, από τον οποίον γεννιέται συνεχής κατανυκτική δέηση προς τον Θεό και η φύλαξη των ευαγγελικών εντολών, και όταν με τη βοήθεια αυτών πραγματοποιηθεί καταλλαγή με τον Θεό, ο φόβος μεταβάλλεται σε αγάπη και η οδύνη της προσευχής μετατρεπόμενη σε τέρψη, ανατέλλει το άνθος του φωτισμού• και οσμή αυτού κατά κάποιο τρόπο που διαδίδεται σε εκείνον που φέρει αυτόν είναι η γνώση των μυστηρίων του Θεού. Αυτή είναι παιδεία και γνώση αληθινή, στης οποίας ούτε την αρχή, δηλαδή τον φόβο τού Θεού, δεν μπορεί να προχωρήσει κανείς, αν κατέχεται από την αγάπη της μάταιας φιλοσοφίας, αν περιτυλίσσεται και συστρέφεται στις στροφές και θεωρίες αυτής. Πώς δηλαδή θα μπορούσε να εισέλθει γενικά ο φόβος του Θεού στην ψυχή, και πώς αφού εισέλθει θα μπορούσε να παραμείνει, εφόσον αυτή είναι κυριευμένη και παραδομένη στις ηδονές και κατά κάποιο τρόπο καταπιέζεται από κάθε είδους και κάθε μορφής διαλογισμούς, αν αυτή δεν εγκαταλείψει μια για πάντα τα πάντα και αφοσιωθεί ολόκληρη στον Θεό, ώστε να παραδοθεί όλη και στην αγάπη αυτού σύμφωνα με την εντολή; Γι’ αυτό ακριβώς ο φόβος είναι αρχή της θείας σοφίας και θεωρίας, επειδή, μη μπορώντας να παραμένει μαζί με άλλα στοιχεία, αφού απαλλάξει την ψυχή από όλα και τη μαλακώσει με την προσευχή, την καθιστά σαν κατάλληλη πινακίδα προς καταγραφή των χαρισμάτων του Πνεύματος.