Είναι χάρη γιατί γινόμαστε ο εαυτός μας, αλλά είναι και κατάρα γιατί αναγκαζόμαστε να απομονωθούμε από το ποίμνιο στο οποίο ανήκουμε. Στα πρώτα χρόνια της ζωής, οι εγκεφαλικές συνδέσεις υφίστανται μεγάλη μοντελοποίηση με βάση την εμπειρία. Αυτό δομεί τον εγκέφαλο με μοναδικό τρόπο από άτομο σε άτομο. Αυτός είναι ο λόγος που όλοι έχουμε διαφορετικές ιδέες μεταξύ μας. Συχνά, οι αποκλίνουσες ιδέες μεταξύ των ανθρώπων συγκρούονται μεταξύ τους ακόμη και με βίαιο τρόπο. Τους πρώτους αιώνες οι χριστιανοί διώκονταν και διώκονται ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, ο Ιουστίνος είπε ότι οι χριστιανοί είναι σαν το δέντρο: αν κλαδευτεί με μαρτύριο, φυτρώνουν νέα κλαδιά, δηλαδή νέοι χριστιανοί. Το Ισλάμ υπήρξε μεγάλη μάστιγα στην Ευρώπη ειδικά στο παρελθόν. Συχνά κατά μήκος της Τυρρηνικής ακτής, αλλά και στις ακτές της Αδριατικής της Ιταλίας, υπάρχουν ακόμα πολλοί πύργοι. Χρησιμοποιήθηκαν για να προειδοποιήσουν τον πληθυσμό για την άφιξη των Τούρκων, οι οποίοι λεηλάτησαν και έσφαξαν ολόκληρες πόλεις. Μάλιστα ο Πάπας Λέων συνάντησε τυχαία τόν διάσημο Οθωμανό κουρσάρο Μπαρμπαρόσα στή Ρώμη, ο οποίος είχε αποβιβαστεί γιά νά κατοπτεύσει τόν χώρο εχοντας σχεδιάσει τήν κατάκτησή του αλλά ο πάπας κατόρθωσε νά διαφύγει καβάλα στ'άλογο. Ο Μπαρμπαρόσα είπε ότι θα μπορούσε να είχε απαγάγει τον πάπα, αλλά δεν το έκανε για να αφήσει την τιμή του θέματος στον σουλτάνο σε μια επόμενη μάχη. Ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ αποτελούν ένα σαφές παράδειγμα του πώς οι ιδέες διαφέρουν μεταξύ τους. Δεν είναι εύκολο να εμμείνεις στις ιδέες που διατυπώνονται και όλοι το προσέχουν. Έχουμε μια ιερή φωτιά μέσα μας όταν τα σκεφτόμαστε αλλά είναι πολύ δύσκολο να είμαστε συνεπείς με τον εαυτό μας. Ο Σώπατρος ο Πάφιος ήταν Έλληνας κωμικός ποιητής που έζησε μεταξύ του 4ου και του 3ου αιώνα π.Χ. Τα αποσπάσματά του όλα παραδίδονται από τον Athenaeum. Σε ένα από αυτά ο Σώπατρος ήθελε να δοκιμάσει τους Στωικούς και τη ζωή τους αφιερωμένη στη φιλοσοφία, τη φιλολογία και την υπομονή. Ενώ ψήνονται στα βασανιστήρια και αποσύρουν το πόδι που καίγεται, πρέπει να πουληθούν γιατί δεν ξέρουν την αληθινή σκέψη! Οι Επικούρειοι θεωρούσαν ότι οι Θεοί είναι απαθείς Ο Λακτάντιος παρουσιάζει πολλά επιχειρήματα εναντίον αυτής της διατριβής στο De ira Dei. Όπως δείχνει η Αγία Γραφή, ο Θεός που λατρεύουν οι Χριστιανοί έχει αληθινά αισθήματα καλοσύνης. Τώρα, σύμφωνα με τον Λακτάντιο, η καλοσύνη προς τους καλούς πρέπει να έχει ένα ισοδύναμο καθρέφτη: τη δικαιοσύνη προς τους κακούς. Αν ο Θεός είναι καλός, είναι και δίκαιος. Στο 6, 1 ο Λακτάντιος αναφέρει: «Εφόσον ο Θεός κινείται από καλοσύνη, είναι απαραίτητο να διακατέχεται από οργή», consequens esse ut irascatur deus, quoniam gratia commovetur. Σε αυτή τη θέση βρίσκεται «ολόκληρη η ουσία της θρησκείας και της ευσέβειας»,
summa omnis et cardo Revolutionis pietatisque versatur. 
Ωστόσο, σήμερα ο Χριστιανισμός και οι διάφορες θρησκείες τείνουν να αρνούνται το παρελθόν και να εμφανίζονται πιο συμφιλιωτικοί, όπως όταν κάποιες θρησκείες στο παρελθόν καταδίωκαν Ινδούς Τζαϊνιστές, που θεωρούνταν φανατικοί, αλλά σήμερα φαίνεται να τους αφήνουν ήσυχους. Αν και μερικές φορές υπάρχουν κάποια κοινά σημεία μεταξύ των διαφόρων θρησκειών. Ο Μέγας Βασίλειος (Ομιλία Α' για το Εξάμερο) έγραψε ότι ο Θεός «δημιούργησε» για να σημαίνει ότι το δημιουργικό του έργο δεν τελείωσε μόνο με αυτόν τον κόσμο. Και περιέργως, το Ισλάμ έχει επίσης μια παρόμοια άποψη, ένα παρόμοιο όραμα, το οποίο εμφανίζεται πολλές φορές στο Κοράνι, ξεκινώντας από τη σούρα 1,1: «Δόξα στον Αλλάχ, τον Κύριο των συμπάντων», ραβίνος l-'ālamīna . Το να είμαστε συνεπείς με τον εαυτό μας είναι πολύ δύσκολο πράγμα γιατί ο κόσμος των ιδεών σπάνια συμπίπτει με αυτόν της υλικής πραγματικότητας. Η ύλη, ο πλούτος και η ψυχαγωγία μας απομακρύνουν από τους εσωτερικούς θησαυρούς. Γι' αυτό ο Γιουνγκ είπε ότι τίποτα δεν μας απομονώνει περισσότερο από τη δύναμη και το κύρος. Τελικά χάνουμε το δρόμο μας, χάνουμε την ψυχή μας, δεν είμαστε πια ο εαυτός μας. Ωστόσο, οι ιδέες είναι χρήσιμες για τη ζωή. Για παράδειγμα, οι νόμοι προκύπτουν από τον κόσμο των ιδεών και μας κάνουν να ζούμε με ειρήνη και ελευθερία. Κικέρων (Pro Cluentio 53. 156): «Είμαστε σκλάβοι των νόμων για να είμαστε ελεύθεροι», legum … omnes servi sumus ut liberi esse possimus. Οι Καμπαλιστές διδάσκουν ότι οι απαντήσεις είναι πάντα διαθέσιμες, αλλά δεν είμαστε διατεθειμένοι να τις λάβουμε. Οι αληθινές ιδέες, αυτές που μας καθοδηγούν στη ζωή, είναι διαισθήσεις που υπάρχουν πάντα μέσα μας, αλλά δεν θέλουμε να τις δούμε. Έχουμε μια εσωτερική φωνή που μας καθοδηγεί πάντα, την οποία οι Ανατολικοί αποκαλούν Παρατηρητή και οι Δυτικοί Ηθική Συνείδηση. Συχνά οι ιδέες συμπίπτουν μεταξύ τους, είναι ουσιαστικά το φαινόμενο της διυποκειμενικότητας. Σε διάφορους πολιτισμούς μιλάμε πάντα για το σωματικό επίπεδο, το νοητικό επίπεδο και το πνευματικό επίπεδο στον άνθρωπο. Ο νους είναι ατομικός, ενώ το πνεύμα μας ανοίγει σε συλλογικές, υπερπροσωπικές και θεϊκές διαστάσεις. Η σκανδιναβική κουλτούρα διαθέτει αυτήν την ορολογία:
1. Σώμα: Mott, Megin, Ond,
2. Νους: Odr, Hugin, Munin,
3. Πνεύμα: Hamr, Lett, Orlog, Hamingja.
Η ψυχή μας βρίσκεται στα μισά του δρόμου μεταξύ της ύλης και του μη υλικού κόσμου. Από τη μια έχουμε νοητικές ικανότητες που προκύπτουν από την ύλη, από την άλλη άφθαρτες πνευματικές ικανότητες που μας φέρνουν πιο κοντά στους αγγέλους. Στην πνευματική πλευρά βρίσκεται η libertas selectionis, η ελευθερία επιλογής μεταξύ καλού και κακού, η οποία, πέρα από απρόοπτα και φευγαλέες απόψεις, είναι η κρίση που κάνουμε για τον κόσμο στην ουσία του. Ο Γαλιλαίος έγραψε συχνά ότι ο νους του Θεού δημιούργησε τον κόσμο γύρω μας, επομένως ο ανθρώπινος νους, φτιαγμένος με την ομοιότητα με αυτόν του Δημιουργού, μπορεί να γνωρίσει τον κόσμο. Σήμερα οι φιλόσοφοι της επιστήμης υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει την υλική πραγματικότητα μόνο με το μυαλό του. Ό,τι υπερβαίνει την ύλη υπερβαίνει τον λογικό νου και μπορεί να διαισθανθεί μόνο από το πνεύμα. Οι άνθρωποι έχουν μια διαισθητική γνώση του Θεού, η οποία δεν είναι λογική, αλλά πνευματική. «Θεωρούμε αναμφίβολα ότι οι άνθρωποι έχουν μέσα τους, από φυσικό αίσθημα, μια αντίληψη της θεότητας. Μάλιστα, ο Θεός έχει αποτυπώσει στον καθένα μια γνώση του εαυτού του, τη μνήμη της οποίας ανανεώνει, σχεδόν σταγόνα-σταγόνα». [1] Γνωρίζουμε τα μαθηματικά με έναν τρόπο (με τον λογικό νου), αλλά διαισθανόμαστε τον Θεό με άλλο τρόπο (με το πνεύμα). Είναι η ίδια διαφορά ανάμεσα στο να κάνεις μια μαθηματική εξίσωση και να γράψεις ένα ποίημα. Για να κάνουμε μια εξίσωση συλλογιζόμαστε, για να γράψουμε ένα ποίημα νιώθουμε και λέμε με λέξεις αυτά που ακούσαμε. Για το λόγο αυτό λέγεται ότι στην ποίηση υπάρχει το Απόλυτο, αυτός ο «χυμός» ή στα σανσκριτικά rasa των Ινδών στοχαστών, δοκιμάζοντας το οποίο είναι ακόμη δυνατό να φτάσει κανείς στη νιρβάνα. Τι το κάνει αληθινό τό ποιητικό έργο; Ο Ινδός Mammaṭa απάντησε ως εξής: Ήχος και νόημα ενωμένα, χωρίς λάθη, προικισμένα με αρετή, με ή μερικές φορές χωρίς στολίδια. Το αισθητικό συναίσθημα (ras) λέγεται ότι λαμβάνει χώρα στον θεατή (rasika) μέσω της δράσης αυτών των στοιχείων:
1. Καθοριστικά στοιχεία (vibhāra): η αφηγηματική πλοκή, το θέμα και ούτω καθεξής.
2. Συνακόλουθα στοιχεία (anubhāva): σκόπιμες εκδηλώσεις συναισθημάτων όπως χειρονομίες ή τόνος φωνής.
3. Συναισθηματικές καταστάσεις (bhāva): που ανήκουν σε θεατρικούς ή ποιητικούς χαρακτήρες.
4. Ακούσια συναισθήματα (sattabhāva) [2].
Ο Albertus Magnus παρατήρησε στο τέλος του De unitate intellectus: η ψυχή "από μόνη της είναι άφθαρτη και μόνιμη, αν και είναι φθαρτή σύμφωνα με την ύπαρξη ορισμένων από τις ικανότητές της", secundum se est incorruptibilis et permanens, licet secundum esse quarundam potentiarum sit corruptibilis. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με τον Στωικό Διογένη της Βαβυλώνας (fr. DB 30 von Arnim), η ψυχή πηγάζει τόσο από τη τροφή του σώματος όσο και από το πνεύμα. Η ινδική φιλοσοφία διακρίνει ένα άφθαρτο μέρος της ψυχής μας, που ονομάζεται Άτμαν και συμπίπτει με τον Θεό (Μπράχμαν), και ένα παροδικό, παροδικό μέρος που θα εξαφανιστεί με το τέλος της υλικής ψευδαίσθησης. Ο Αυγουστίνος λέει επίσης ότι, σε σύγκριση με τον Θεό, όλα τα πράγματα «δεν είναι» (Εξομολογήσεις
XI, 4: nec sunt). 
Ο Ινδός φιλόσοφος Gautama (Nyāya Sūtra III, 2, 24) αναγνώρισε ότι υπάρχουν επίσης κάποιες παροδικές ιδιότητες της ψυχής που ωστόσο είναι άφθαρτες, επομένως υπάρχουν γνώσεις που υφίστανται μια διαδικασία καταστροφής, όπως ένας ήχος καταστρέφεται από έναν άλλο ήχο. Αυτό που υπάρχει στον κόσμο δεν είναι ό,τι είναι ιερό και επομένως ανήκει σε άλλο κόσμο. Στις πραγματείες για τα βεδικά τελετουργικά, το loke, «στον κόσμο», διακρίνεται από το kratau, «που σχετίζεται με την τελετή της θυσίας». Στις Βέδες το σύνθετο lokāloka εμφανίζεται μόνο μία φορά και για να δείξει την αντίθεση μεταξύ αυτού που υπάρχει στον κόσμο και αυτού που δεν είναι [3]. Το Ātman είναι τόσο διαφορετικό από τον κόσμο που είναι η ίδια η Ευδαιμονία. «Η ευδαιμονία αποτελείται από όλες τις δυνατότητές της, θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι το ίδιο το άθροισμά τους» [4]. Στην Ινδία, ο πρώτος τρόπος για να μιλήσουμε για το Μπράχμαν είναι να το κατανοήσουμε ως τον λόγο των Βεδών. Οι Βέδες είναι αληθινές γιατί μιλούν για θεούς και τελετουργίες. Ο Θεός δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς θυσία. Η θυσία αποκτά αλήθεια μόνο αν προφέρεται το ακριβές όνομα του θεού. Οι θεοί δεν είναι αληθινοί από μόνοι τους: η αποτελεσματικότητα της θυσίας και η πραγματικότητα των θεών δίνεται από μια ενέργεια που πηγάζει από την ίδια τη θυσία, από την ακριβή εκτέλεσή της και από τα σωστά ονόματα. Αυτό είναι το δόγμα της σχολής που ονομάζεται Pūrvamīmāṃsā [5]. Kauṣītaki-Brahmaṇa VI, 11: «Υπάρχουν δύο μονοπάτια θυσίας: το ένα διασχίζει από το λόγο και το άλλο από το νοητικό». Ο λόγος αποτελείται από τα ονόματα των θεών και τους τύπους, ενώ το νοητικό αποτελείται από τις πράξεις, που νοούνται ως ζωντανές στο μυαλό του ιεράρχη. Επομένως το σύνολο της θυσίας αποτελείται από τον λόγο και τη σιωπή [6]. Σύμφωνα με άλλες ινδικές αντιλήψεις, οι θεοί υπάρχουν πραγματικά. Επομένως, οφέλη αποκτώνται εάν τα τιμούμε με τη λέξη και εάν τα μελετάμε τακτικά με το μυαλό, όπως υποδηλώνει το τέλος της Bhagavata Purana. Ο λόγος και η μελέτη είναι γέφυρες μέσω των οποίων η ψυχή μας ανοίγεται στο μυστήριο, στα ανώτερα επίπεδα, συλλαμβάνοντας αυτό το φως που είναι ωφέλιμο αν όχι ζωτικό.
Για τους αρχαίους λαούς, το ιερό δεν ήταν ένα «μυστήριο» όπως το καταλαβαίνουμε σήμερα, αλλά ήταν η ουσία της πραγματικότητας, η κοσμική τάξη, η οποία όμως δεν ήταν εντελώς εμφανής. Όλα έχουν ένα ιερό στοιχείο που τα κάνει ζωντανά. Σε αυτό το φόντο που όλα είναι ιερά, υπάρχουν άνθρωποι ή στιγμές που εκφράζουν περισσότερο το ιερό, και είναι για παράδειγμα ο ιερέας στην αρχαία ελληνική θρησκεία. «Θυμάται την προσωπική σχέση που είχε ο θεός με τους ανθρώπους σε αυτό το μέρος, τρέφει αυτή τη σχέση μέσω της θυσίας, σε ένα είδος αγάπης. Κάνει την εξαιρετική πράξη της χάριτος (που χρονολογείται από το μυθικό γεγονός) κάτι αιώνιο και αξέχαστο, κρατά ζωντανή τη μνήμη της θεότητας σχετικά με όσα υποσχέθηκε τότε» [7]. Όλα λοιπόν συνδέονται μεταξύ τους και κάθε μέρος του σύμπαντος υποστηρίζεται από αναρίθμητες αμοιβαίες σχέσεις. Στην Atharva-Veda (XI, 4, 21) υπάρχουν αυτές οι λέξεις:
ekaṃ padaṃ not khidati salilad dhaṃsa uccaran
yad anga sa tam utkhiden naivadya na svaḥ syāt
na ratrī nahaḥ syān na vy ucchet kada cana.
«Ο κύκνος, όταν σηκώνεται στο πέταγμα, δεν βγάζει το ένα του πόδι από το νερό. Αν το έβγαζε, δεν θα μπορούσε να υπάρξει ούτε σήμερα ούτε αύριο. Δεν θα υπήρχε ούτε νύχτα ούτε μέρα. Η αυγή δεν θα ξημερώσει ποτέ». Στο Vijñānabhairava (XXXIII) είναι γραμμένο: «Για αυτόν που διαλογίζεται πώς... η πραγματικότητα όλων αυτών, ακόμη και στα πιο χαμηλά του μέρη και σε κάθε σημείο, ας είναι πάντα Σίβα, λαμβάνει χώρα η μεγάλη αφύπνιση». «Σύμφωνα με την ινδουιστική μυθολογία, το σύμπαν δεν έχει ουσία. Η ύλη, η ζωή, η σκέψη δεν είναι παρά ενεργειακές σχέσεις, ρυθμός, κίνηση και αμοιβαία έλξη. Η αρχή που γεννά κόσμους, τις διάφορες μορφές ύπαρξης, μπορεί επομένως να συλληφθεί ως μια αρμονική και ρυθμική αρχή, που συμβολίζεται από τον ρυθμό των τυμπάνων και τις κινήσεις του χορού. Ως δημιουργική αρχή, ο Śiva δεν προσφέρει τον κόσμο, τον χορεύει» [8] . Ακόμη και η νοοτροπία των πρωτόγονων ανθρώπων βλέπει την ίδια αρχή, το μάνα, να υπάρχει σε όλα τα όντα και σε όλα τα αντικείμενα. Οι άνθρωποι, τα ζώα και τα φυτά ζουν και πεθαίνουν και οι πέτρες συμμετέχουν σε αυτή τη ζωή όπως τα οστά του σώματος συμμετέχουν στη ζωή του οργανισμού [9] . Όλα έχουν έναν κοινό παρονομαστή: το θείο, το Μπράχμαν. Αυτός είναι ο λόγος που αυτός που έχει μόνο το Μπράχμαν στο μυαλό του έχει τα πάντα και δεν μπορεί να φοβάται τίποτα. Gauḍapāda (Āganaśāstra I 25):
yuñjīta praṇave cetaḥ praṇavo brahma nirbhayaṃ
praṇave nityayuktasya na brayaṃ vidyate kvacit.
«Θα πρέπει κανείς να έχει το μυαλό του στον σημαντικό ήχο (ΟΜ) γιατί είναι το Brahman, στον οποίο δεν υπάρχει φόβος. Και δεν υπάρχει φόβος για αυτόν που είναι πάντα επικεντρωμένος σε αυτό». Σε ορισμένους πολιτισμούς το κέντρο των πάντων ήταν το αστέρι Σείριος. Είχε μια περίεργη αστρονομική συμπεριφορά: εξαιρετικά τακτική. Στη βάση αυτού του αστρονομικού φαινομένου, που οι αρχαίοι γνώριζαν καλά, το αστέρι Σείριος ή Σώθης ή Αστέρι του Καλαμιού θεωρούνταν πολύ ισχυρή και ιεραρχική θεότητα σε σύγκριση με τα άλλα. Είχε και μεταφυσική χροιά. Ήταν ο αληθινός άξονας ολόκληρου του σύμπαντος [10] . Γι' αυτό όλοι οι λαοί μιλούν για τα ιερά και τους θεούς. Μόνο η νεωτερικότητα είναι αθεϊστική ή αγνωστικιστική με την έννοια που την καταλαβαίνουμε σήμερα. Και για αυτόν τον λόγο, οι αρχαίες ιστορίες φαίνεται να επαναλαμβάνονται με συνεχή συγκρητισμό. Για παράδειγμα, η ιστορία της δημιουργίας στη Γένεση είναι μεταγενέστερη από τότε που γράφτηκε ο κανόνας των πλανητών, των ημερών και των θεών. Στην πραγματικότητα, ο Θεός δημιουργεί πρώτα το φως, μετά διαιρεί τα νερά, μετά δημιουργεί τα βοσκοτόπια και μετά τα ουράνια σώματα. Αυτή η σειρά είναι περίεργη, αλλά δικαιολογείται με τη σκέψη ότι οι τέσσερις πρώτοι πλανήτες-θεοί της αρχαιότητας είναι: Ήλιος (που κυβερνά το φως), η Σελήνη (κυβερνά τα νερά), ο Άρης (τα βοσκοτόπια), ο Ερμής (θεός των αστεριών) [11]. Ο κανόνας των πλανητών είναι σημιτικός αλλά όχι εβραϊκός, Στήν συνέχεια τόν δανείστηκαν και οι Έλληνες.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
[1] G. Calvino, Θεσμός της χριστιανικής θρησκείας, τόμ. 1, Τορίνο 2009.
[2] AK Coomaraswamy, The dance of Śiva, Μιλάνο 2011.
[3] C. Malamoud, The dance of the stones (Ο χορός των λίθων), Μιλάνο 2005.
[4] R. Guénon, Ο άνθρωπος και το γίγνεσθαι σύμφωνα με τη Vedanta , Μιλάνο 1992.
[5] C. Malamoud, Μαγειρεύοντας τον κόσμο. Ιεροτελεστία και σκέψη στην αρχαία Ινδία, Μιλάνο 1994.
[6] C. Malamoud, Θηλυκότητα της λέξης. Μύθοι και σύμβολα της αρχαίας Ινδίας , Ρώμη 2008.
[7] F. Nietzsche, Η θεία λειτουργία των Ελλήνων, Μιλάνο 2012.
[8] A. Daniélou, Śiva and Dionysus (Σίβα και Διόνυσος). Η θρησκεία της φύσης και του έρωτα, Ρώμη 1980.
[9] L. Lévy-Bruhl, The primitive soul (Η πρωτόγονη ψυχή), Τορίνο 2013.
[10] G. de Santillana, H. von Dechend, Sirio (Σείριος), Μιλάνο 2020.
[11] R. Graves, The White Goddess. Ιστορική γραμματική του ποιητικού μύθου , Μιλάνο 1992.
Μάρκο Καλτσόλι
ΤΟ ΙΕΡΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΝΕΟΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΣΑΝ ΤΟ ΜΑΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΠΡΑΧΜΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου