Η επίδραση του Heidegger στον μετανθρωπισμό. Η αποδόμηση της μεταφυσικής, η τεχνολογία και η υπέρβαση του ανθρωπισμού (6)

 Συνέχεια από:Τετάρτη 5 Ιουνίου 2024

Η επίδραση τού Heidegger στον μετανθρωπισμό:
Η αποδόμηση τής μεταφυσικής, η τεχνολογία και η υπέρβαση τού ανθρωπισμού

Gavin Rae, History of the Human Sciences, 2014, Vol. 27 (I) 51-69

Heidegger, τεχνολογία και μετανθρωπισμός  

                                                        

Ενώ οι δυαδικές αντιθέσεις τού ανθρωπισμού φαίνεται πως θέτουν μια αυστηρή δυαδική αντίθεση μεταξύ του αυτοαναφερόμενου ανθρώπινου υποκειμένου και ενός χρηστικού τεχνολογικού εργαλείου, που χρησιμοποιείται για σκοπούς που θέτει ο άνθρωπος, ο μετανθρωπισμός απορρίπτει αυτή την δυαδική αντίθεση, και αναστοχάζεται την σχέση αυτή. Με τον αναστοχασμό τής σχέσης αυτής, προσπαθεί να δείξει πως πέραν τής χρηστικής σχέσης που βασίζεται στο, και πηγάζει από το προνομιούχο ανθρώπινο υποκείμενο, ο άνθρωπος είναι στην ουσία του συνυφασμένος με την τεχνολογία. Και ενώ αυτό το σημείο αναδεικνύει την επισήμανση μου περί τής προσπάθειας τού μετανθρωπισμού να υποσκάψει την δυαδική λογική τού ανθρωπισμού, ένα πρόγραμμα το οποίο προέρχεται από την αποδόμηση τής μεταφυσικής εκ μέρους τού Heidegger, θα προχωρήσω, ισχυριζόμενος, πως και ο τρόπος με τον οποίο ο μετανθρωπισμός υποσκάπτει την ανθρωπιστική αντίληψη περί τεχνολογίας, προέρχεται επίσης από τον στοχασμό του Heidegger περί τεχνολογίας. Για να το κάνω αυτό, μια προκαταρκτική περίληψη τής αντίληψης του Heidegger περί τεχνολογίας, θα είναι υποβοηθητική στην προσπάθεια αυτή.

Η πιο διάσημη τοποθέτηση τού Heidegger για την τεχνολογία βρίσκεται στο δοκίμιο «Το περί τεχνολογίας ερώτημα», στο οποίο αντιπαρατίθεται στον ισχυρισμό τού ανθρωπισμού, πως ο προνομιούχος άνθρωπος χρησιμοποιεί την τεχνολογία για να επιτύχει τους προκαθορισμένους γι’ αυτόν στόχους. Ο ανθρωποκεντρισμός της ανθρωπιστικής τοποθέτησης υποσκάπτεται από τον ισχυρισμό του Heidegger, πως η ουσία της τεχνολογίας σχετίζεται μάλλον προς ένα συγκεκριμένο τρόπο αποκάλυψης του κόσμου, παρά με την παραγωγική διαδικασία. Περιληπτικά, η μοντέρνα τεχνολογία αποκαλύπτει τον κόσμο με ένα κλειστό, μερικό, μετρήσιμο τρόπο. Επίσης, μόνο η γνώση η οποία συνάδει προς αυτές τις απαιτήσεις, θεωρείται άξια λόγου. Ο Heidegger εισάγει την διάσημη έννοια του Gestell (σκαλωσιά, σκελετός, πλαίσιο), για να εξηγήσει, με ποιο τρόπο η σύγχρονη τεχνολογία περικλείει (τοποθετεί μια σκαλωσιά γύρω γύρω) το χρονικό γίγνεσθαι του Είναι, το οποίο αποκαλύπτει με ένα μερικό, κλειστό, μετρήσιμο τρόπο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η τεχνολογία λειτουργεί ως εργαλείο χειραγώγησης των ανθρώπινων σκοπών. Δείχνοντας πως η τεχνολογία διαμορφώνει και καθορίζει την ματιά μας για τον κόσμο, ο Heidegger αποκαλύπτει, πως οι άνθρωποι δεν ελέγχουν την τεχνολογία, αλλά μάλλον καθορίζονται αποκαλύπτοντας την τεχνολογία. Αυτό είναι ένα επιχείρημα το οποίο έχει σκοπό να αμφισβητήσει τον «εργαλειακό και ανθρωπολογικό ορισμό της τεχνολογίας» (1977b: 5). Την ίδια όμως στιγμή, ο Heidegger εμφανίζεται βαθιά ενοχλημένος από την τεχνολογία, θεωρώντας την ως παραμορφωτικό φακό, που υποσκάπτει την «αληθινή» αποκάλυψη του Είναι. Με άλλα λόγια, ενώ υποσκάπτει την μεταφυσική, ανθρωποκεντρική, εργαλειακή έννοια της τεχνολογίας, τοποθετώντας τον άνθρωπο στο έλεος της τεχνολογίας που πλαισιώνει, αυτό δεν καταδεικνύει απλά μια πέρα για πέρα αρνητική ματιά για την τεχνολογία, αλλά φαίνεται και πως αντιστρέφει την μεταφυσική έννοια της τεχνολογίας, ώστε αντί οι άνθρωποι να ελέγχουν την τεχνολογία, η τεχνολογία ελέγχει το ανθρώπινο Είναι. Όπως σημειώνει ο Heidegger στην κριτική που ασκεί στην αντιστροφή τής αντίθεσης ουσίας-ύπαρξης, την οποία εισήγαγε ο Sartre, η αντιστροφή της δυαδικής αντίθεσης δεν ξεφεύγει από την μεταφυσική, αλλά παραμένει μεταφυσική ως προς τον χαρακτήρα της (1977a: 232). Ενώ σε άλλο σημείο εξέφρασα την άποψη, πως αυτό δεν είναι το αληθινό συμπέρασμα του Heidegger (Rae, 2012), δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός, πως σε πολλούς φαίνεται, ότι ο Heidegger δεν βλέπει κάποια διέξοδο από την πλαισίωση της σύγχρονης τεχνολογίας.

Αυτή η άποψη φαίνεται πως στηρίζει το επιχείρημα του David Wills, πως πρέπει να «σώσουμε την σκέψη του Heidegger από την αναγωγική απόρριψη της τεχνολογίας» (2008: 33), επιστρέφοντας πίσω στην τεχνολογία, με σκοπό να δείξει πόσο μονοσήμαντη και ανθρωποκεντρική είναι η τοποθέτηση του Heidegger ως προς την τεχνολογία. Από την άλλη όμως, ακολουθώντας το ρηξικέλευθο έργο του Bernard Stiegler, αναπτύσσει μια εναλλακτική, συμβιωτική τοποθέτηση, περί της σχέσης ανθρώπου-τεχνολογίας, η οποία ονομάζεται «πηγαία τεχνολογία» (Wills, 2008: 12). Αυτό οδηγεί τον Wills να ισχυριστεί πως οι άνθρωποι δεν διακρίνονται από την τεχνολογία, ούτε έχουν μια αυστηρά εργαλειακή σχέση προς την τεχνολογία, αλλά είναι οντολογικά συμπλεγμένοι με την τεχνολογία, εφόσον ο άνθρωπος υπάρχει στρεφόμενος προς την τεχνολογία. Το πρόβλημα είναι πως η τεχνολογική πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης είναι κρυμμένη πίσω από το ανθρώπινο, με την συνέπεια να νομίζουμε συνήθως πως η στροφή μας προς αυτή δεν είναι κάτι που μπορεί να επιλέξει ο άνθρωπος, ενώ ο Wills μας διαβεβαιώνει, πως η στροφή αυτή είναι μέρος αυτού που είναι ανθρώπινο. Και το θέτει ως εξής: «από την οπτική γωνία αυτής τής στροφής, θεωρούμε πως ο άνθρωπος καθίσταται τεχνολογικός με το που γίνεται άνθρωπος, και σε κάθε στιγμή στρέφεται προς αυτόν τον δρόμο» (Wills, 2008: 12).

Συνεχίζεται

“The Great Reset” («Η Μεγάλη Επανεκκίνηση») ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΔΕΝ ΠΡΟΑΝΗΓΓΕΛΘΗ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΗΔΕΝΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΘΕΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ; ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΑΝΕΚΚΙΝΗΣΗ ΔΕΝ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΙΖΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ, ΑΥΤΗ ΔΕΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΖΕΙ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ;

Η ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΚΑΘΕ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ ΧΑΡΙΝ ΤΗΣ ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ. Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΘΕΟ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΑΝΤΙΚΑΤΕΣΤΗΣΕ ΤΗΝ ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΕ ΜΙΑ ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟ ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΟΘΕΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟΥ.

ΣΗΜΕΡΑ, ΖΟΥΜΕ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ, ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ -ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ- ΟΤΙ ΕΙΜΑΣΤΕ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ.