Συνέχεια από:Tρίτη 3 Ιουνίου 2025
SUMPHILOSOPHEIN 7H ζωή στην Ακαδημία του Πλάτωνος.
Του Enrico Berti.
4. Τα πράγματα
Α. Τι να πούμε για τον Πλάτωνα,
τον Σπεύσιππο και τον Μενέδημο;
Τι περιμένουν τώρα;
Ποιο κρασί, ποιο λόγο
ερευνούν;
Αν αυτό είναι σοφία, αν πρόκειται για κάτι, πες μου, σε παρακαλώ,
για τη γη…
Β. Ξέρω καλά τι να πω γι’ αυτούς:
τους είδα καθαρά στο Πάνθεον τη συντροφιά
εκείνων των νέων…
στα γυμναστήρια της Ακαδημίας,
έκαναν λόγους ανείπωτους, παράλογους.
Δίνοντας ορισμούς για τη φύση,
ξεχώριζαν τη φύση των ζώων
από εκείνη των φυτών και των πετρών·
ακόμα και για την κολοκύθα
εξέταζαν σε τι είδος ανήκει.
Α. Και τι ορισμό έδωσαν για το γένος
στο οποίο ανήκει το φυτό; Πες μου, αν το ξέρεις.
Β. Πρώτα όλοι, σιωπηλοί,
κάθισαν σκυφτοί και κυρτοί,
και συλλογίζονταν για πολλή ώρα.
Έπειτα ξαφνικά, ενώ ακόμα ερευνούσαν
και ερευνούσαν οι νέοι, ένας από αυτούς είπε πως είναι
ένα στρογγυλό λαχανικό,
ένας πως είναι δέντρο.
Ακούγοντας αυτό ένας γιατρός
που είχε έρθει από τη Σικελία
τους στράφηκε ενάντια, λέγοντας ότι παραληρούσαν.
Α. Θύμωσαν τότε από τη χλεύη και φώναξαν;
Να κάνει κανείς έτσι σε μια συνέλευση είναι ανεπίτρεπτο.
Β. Όχι, οι νέοι δεν το πήραν βαριά.
Ο Πλάτων, μάλιστα, που ήταν παρών, πολύ γλυκά
και χωρίς να θυμώσει, τους πρότεινε
να κάνουν πάλι (από την αρχή, με την κολοκύθα)
την εξέταση για να ορίσουν το γένος·
και προχώρησαν στη διαίρεση.
Αυτοί είναι στίχοι από ένα απόσπασμα κωμωδίας ενός Επικράτη, κωμωδιογράφου του 4ου αιώνα π.Χ., και επομένως σύγχρονου του Πλάτωνα, στην οποία δύο πρόσωπα, που τα ονομάζουμε συμβατικά Α και Β, συζητούν για τις δραστηριότητές τους, δηλαδή τα πράγματα που γίνονταν στην Ακαδημία. Πρόκειται ξεκάθαρα για ένα αστείο που κυκλοφορούσε, ένα είδος χιούμορ που συχνά χρησιμοποιούνταν με ειρωνική διάθεση απέναντι στους φιλοσόφους — ας θυμηθούμε τις Νεφέλες του Αριστοφάνη — αλλά που αντανακλά και το τι σκεφτόταν η Αθήνα για τις δραστηριότητες της Ακαδημίας. Στην κωμωδία αυτή βλέπουμε να αναπαρίστανται πρόσωπα της πρώτης γενιάς της σχολής, ο ίδιος ο Πλάτων και άλλοι της Ακαδημίας, που ήταν ακόμη ζωντανοί, δηλαδή ο ανιψιός και μελλοντικός διάδοχος του Πλάτωνα, ο Σπεύσιππος, ο Μενέδημος και ο Πύρρων, τον οποίο ο Ερασίδημος ο Πόντιος φέρνει να συμμετέχει στην εκλογή του διαδόχου του Σπεύσιππου. Ήταν όλοι τους απασχολημένοι με το να διακρίνουν το γένος σε σχέση με εκείνο των ζώων, με τα είδη των φυτών, δηλαδή με τα είδη των πραγμάτων. Το παράδειγμα της κολοκύθας είναι σαφέστατα εισαγόμενο από τον κωμωδιογράφο ως σάτιρα, αλλά η διαδικασία τού ορισμού μέσω διαίρεσης είναι σίγουρα χαρακτηριστική της Ακαδημίας, και βρίσκεται επίσης σε ορισμένους διαλόγους του Πλάτωνα (Σοφιστής, Πολιτικός κ.ά.), και σε έργο με τίτλο Διαιρέσεις, όπου έχουν διασωθεί, ίσως από τον ίδιο τον Αριστοτέλη, οι διαιρέσεις σύμφωνα με τη διδασκαλία του Πλάτωνα· ο κωμικός ωστόσο σαφώς χλευάζει τις διδασκαλίες αυτού του τύπου· η σκηνή τελειώνει με την είσοδο ενός γιατρού από τη Λοκρίδα της Σικελίας, ο οποίος βλέποντας τι συνέβαινε, θεώρησε πως παραληρούσαν· αλλά ο Πλάτων παρουσιάζεται στην Ακαδημία ως δάσκαλος γλυκός και υπομονετικός.
Κάποιος έχει αντλήσει επιχείρημα από αυτό το απόσπασμα για να υποστηρίξει ότι στην Ακαδημία διεξάγονταν έρευνες φυσιοκρατικού τύπου, και έτσι την έχει παρομοιάσει με ένα είδος «μοντέρνου πανεπιστημίου»· αλλά αυτό που με μεγαλύτερη πιθανότητα μπορεί να αποδοθεί στη σχολή είναι η λογικο-εννοιολογική μέθοδος της ταξινόμησης μέσω διαίρεσης· αυτό μαρτυρείται επίσης στους διαλόγους του Πλάτωνα. Άλλοι πιστεύουν ότι το απόσπασμα αναφέρεται κυρίως στη μέθοδο ταξινόμησης που ασκούσε ο Σπεύσιππος στο έργο του Όμοια (Similí), και συνίσταται στο να κατατάσσει τα πράγματα ανά γένη και είδη, υποδεικνύοντας τις ομοιότητες και τις διαφορές της κάθε ομάδας σε σχέση με όλες τις άλλες. Αυτή η μέθοδος θα ήταν εκείνη που ανέλαβε και ο Αριστοτέλης και ανέπτυξε στο έπακρο στα έργα του για τα ζώα, ενώ στον Σπεύσιππο θα είχε διατηρήσει ακόμη μια αναλογία με τη μαθηματική θεωρία των αναλογιών, που αναπτύχθηκε από τον Εύδοξο τον Κνίδιο.
Και στον τομέα των μαθηματικών, πράγματι, πιο πολύ απ’ ό,τι στην έρευνα για τη φύση, έχει εντοπιστεί η ιδιαιτερότητα της δραστηριότητας της Ακαδημίας. Ο Φιλόδημος αναφέρει σχετικά με τη σχολή:
«Αναγνωρίστηκε πως υπήρξε μια μεγάλη πρόοδος στις μαθηματικές επιστήμες της εποχής εκείνης, καθώς ο Πλάτων ασκούσε τη λειτουργία του δασκάλου και έθετε προβλήματα που οι μαθηματικοί αναλάμβαναν να λύσουν. Με αυτόν τον τρόπο η θεωρία του μέτρου και της αναλογίας έφτασε στο απόγειό της· για πρώτη φορά τέθηκαν τα προβλήματα των ορισμών, που ο Εύδοξος τα έλυσε με τη μέθοδο της αποκαλούμενης ‘αφαίρεσης’ (διαιρετικής). Αν και η γεωμετρία είχε ήδη σημειώσει πρόοδο, είναι γεγονός ότι χάρη στη μέθοδο της ανάλυσης, μέσω της επίλυσης προβλημάτων, η γεωμετρία προχώρησε πολύ· ούτε η οπτική ούτε η μηχανική (παραλείπονται τα ονόματα)…»
Εδώ δεν γίνεται μόνο νύξη για τον θεμελιώδη ρόλο του Πλάτωνα, δηλαδή το να θέτει τα προβλήματα που οι μαθηματικοί έπρεπε να επιλύσουν, αλλά και για τον ρόλο του Ευδόξου, ο οποίος ήταν ο συγγραφέας όχι μόνο της θεωρίας των αναλογιών, αλλά και του μεγαλύτερου μέρους των ορισμών και των θεωρημάτων που στη συνέχεια θα συγκροτούσαν το περιεχόμενο των Στοιχείων του Ευκλείδη, και πιθανώς ήταν επίσης ο εφευρέτης των μεθόδων της μαθηματικής ανάλυσης και της «διόρισης» — μιας μεθόδου που επιτρέπει να κατανοήσουμε πότε ένα πρόβλημα είναι επιλύσιμο και πότε δεν είναι.
Αλλά από το σημείο αυτό προκύπτει επίσης ότι στην Ακαδημία καλλιεργούνταν όχι μόνο τα καθαρά μαθηματικά, δηλαδή η αριθμητική («θεωρία γενικά των μεγεθών») και η γεωμετρία, αλλά και τα εφαρμοσμένα μαθηματικά, όπως η οπτική και η μηχανική. Όλα αυτά αντιστοιχούν τέλεια στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των φρουρών, δηλαδή των μελλοντικών ηγετών της πόλης, όπως περιγράφεται από τον Πλάτωνα στην Πολιτεία. Αυτοί έπρεπε να αφιερωθούν στα μαθηματικά καθαρά και εφαρμοσμένα (συμπεριλαμβανομένης της αρμονίας, δηλαδή των μαθηματικών εφαρμοσμένων στη μουσική) για δέκα χρόνια, πριν καταπιαστούν με την άσκηση της διαλεκτικής, δηλαδή της καθαρής φιλοσοφίας. Μια μεταγενέστερη, και γι’ αυτό λιγότερο αξιόπιστη αλλά το ίδιο σημαίνουσα, παράδοση αφηγείται ότι πάνω από την είσοδο της Ακαδημίας ήταν γραμμένο: «Απαγορεύεται η είσοδος σε όποιον δεν γνωρίζει γεωμετρία» (ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω).
Μια μαρτυρία παράλληλη με εκείνη του Φιλοδήμου, μεταγενέστερη αφού διασώζεται από τον Πρόκλο, αλλά ίσως αντλημένη από αρχαιότερη πηγή (Φίλιππος ο Οπούντιος; Ευκλείδης ο Ρόδιος;), αναφέρει ότι ο Πλάτων συνέβαλε σε τεράστιες προόδους στα μαθηματικά γενικά και στη γεωμετρία ειδικότερα, χάρη στον ζήλο που ενέπνευσε υπέρ αυτών των επιστημών σε όσους ακολουθούσαν τη φιλοσοφία. Ο Πρόκλος αναφέρει μεγάλους μαθηματικούς, σύγχρονους του Πλάτωνα: τον Λεωδάμαντα από τη Θάσο, τον Αρχύτα από τον Τάραντα και τον Θεαίτητο από την Αθήνα, «χάρη στους οποίους αυξήθηκε ο αριθμός των θεωρημάτων». Μαθητές του Λεωδάμαντα ήταν ο Νεοκλείδης και ο Λέων, ο οποίος τελευταίος έγραψε τα Στοιχεία, πλούσια σε αποδείξεις και ορισμούς.
Στη συνέχεια ο Πρόκλος αναφέρει τον Εύδοξο τον Κνίδιο, «σύντροφο των μαθητών του Πλάτωνα», λέγοντας ότι «χάρη σε αυτόν αυξήθηκε ο αριθμός των θεωρημάτων γενικά», και ότι πρόσθεσε νέες αναλογίες στη γνωστή θεωρία του και ανέπτυξε τη θεωρία της τομής (της «χρυσής τομής»), εφαρμόζοντας την ανάλυση. Στη συνέχεια αναφέρει τον Αμίκα από την Ηράκλεια, τον Μέναιχμο και τον αδελφό του Διηνόστρατο, οι οποίοι τελειοποίησαν τη γεωμετρία· τον Τεύδιο από τη Μαγνησία, συγγραφέα επίσης Στοιχείων, και τον Αθηναίο από την Κύζικο, φημισμένο στη γεωμετρία.
Όλοι αυτοί, σύμφωνα με τον Πρόκλο, διέμεναν μαζί στην Ακαδημία και διεξήγαγαν εκεί τις έρευνές τους. Πιθανόν αυτή η δήλωση δεν πρέπει να ληφθεί κυριολεκτικά, αλλά σημαίνει ότι όλοι οι προαναφερθέντες μαθηματικοί βρέθηκαν κατά κάποιο τρόπο σε επαφή με τον Πλάτωνα ή επηρεάστηκαν από αυτόν.
Ο Διογένης Λαέρτιος γράφει με πολύ μεγαλύτερη ασάφεια:
Ο Πλάτων ήταν ο πρώτος που εισήγαγε μια ερώτηση ως εκκίνηση της φιλοσοφικής συζήτησης […] και ήταν ο πρώτος που δίδαξε στον Λεωδάμαντα από τη Θάσο τη μέθοδο της έρευνας σύμφωνα με την ανάλυση. Και πρώτος στη φιλοσοφία εισήγαγε τους όρους αντίποδες, στοιχείο, διαλεκτική, ποιότητα, άνισος αριθμός και τα όρια των επιπέδων επιφανειών. Και τέλος, τη θεία πρόνοια.
Ο Διογένης θυμάται λοιπόν επίσης ότι ο Πλάτων, πάνω απ’ όλα, έθετε προβλήματα. Θα δούμε παρακάτω ποια και πώς. Αλλά αναφέρει επίσης ότι ο Λεωδάμαντας, φημισμένος μαθηματικός, έμαθε από τον Πλάτωνα τη μέθοδο της ανάλυσης. Όσον αφορά τα μαθηματικά, οι όροι που αναφέρονται είναι: «αντίποδες», σημεία αντίθετα στην επιφάνεια μιας σφαίρας· «στοιχείο», τίτλος πολλών έργων σύγχρονων μαθηματικών του Πλάτωνα· «άνισος αριθμός», δηλαδή το γινόμενο δύο άνισων παραγόντων· και «επίπεδη επιφάνεια», που ορίζεται από ευθείες γραμμές. Δεν σχετίζονται με τα μαθηματικά, αντίθετα, οι όροι διαλεκτική, ποιότητα και κυρίως θεία πρόνοια.
Αλλά στην Ακαδημία δεν γίνονταν μόνο μαθηματικά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με το πρόγραμμα που χάραξε ο Πλάτων στην Πολιτεία, τα μαθηματικά χρησιμεύουν ως προετοιμασία για τη διαλεκτική, δηλαδή για τη φιλοσοφία, και αυτή με τη σειρά της ως προετοιμασία για την τέχνη του να κυβερνά κανείς σωστά την πόλη, δηλαδή για εκείνη που ο Πλάτων αποκαλούσε «βασιλική επιστήμη» και που ο Αριστοτέλης θα αποκαλούσε «πολιτική επιστήμη». Για τη διαλεκτική θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Ας θυμηθούμε απλώς μία μαρτυρία του Πλούταρχου σχετικά με τη χρήση που, κατά τον Πλάτωνα, έπρεπε να γίνεται των μαθηματικών.
Ο Πλούταρχος αφηγείται στη Βιογραφία του Μάρκελλου, του Ρωμαίου υπάτου που πολιόρκησε τις Συρακούσες, την άμυνα του Αρχιμήδη με τα εργαλεία της μηχανικής:
Οι ιδρυτές της μηχανικής – επιστήμης που σήμερα μελετάται με ενδιαφέρον και που όλοι γνωρίζουν – ήταν ο Εύδοξος και ο Αρχύτας, οι οποίοι προσέδωσαν μεγάλη γοητεία στη γεωμετρία μέσω της κομψότητας των μεθόδων τους. Αυτοί προσέγγισαν προβλήματα που δεν προσέφεραν δυνατότητα λύσης με καθαρά λογική και λεκτική διαδικασία, και χρησιμοποίησαν υποστήριξη από μηχανικά και οπτικά σχήματα. Για παράδειγμα, στη λύση του προβλήματος δύο μέσων αναλογιών, απαραίτητων για τη σύνθεση πολλών σχημάτων, οι δύο αυτοί επιστήμονες προσέφυγαν σε μηχανικές μεθόδους, εξαιτίας των οποίων λάμβαναν από τους μέσους αναλογικούς γραμμές και τμήματα. Ο Πλάτων δεν ενέκρινε αυτόν τον τρόπο προσέγγισης και πολέμησε όσους μαθηματικούς παραμελούσαν τη γεωμετρία και μπέρδευαν αυτά που είναι καλά με τη γεωμετρία. Με αυτόν τον τρόπο, εγκαταλείφθηκαν οι άυλες αρχές και οι έννοιες, οι οποίες είναι κατανοητές μόνο μέσω του νου, και χρησιμοποιούνταν όργανα που απαιτούσαν ευρύτατη εμπειρία του αισθητού. Η μηχανική έτσι αποσχίστηκε και αποκόπηκε από τη γεωμετρία· για πολύ καιρό την αγνόησε η φιλοσοφία, και έγινε ένας από τους κλάδους της στρατιωτικής τέχνης.
Η αφήγηση μας κάνει να σκεφτούμε μια συζήτηση μεταξύ του Πλάτωνα, του Ευδόξου και του Αρχύτα, όπως θα μπορούσε να έχει λάβει χώρα στην Ακαδημία, και ταυτόχρονα υπογραμμίζει πώς για τον Πλάτωνα, σε αντίθεση με τους δύο συναδέλφους του, τα μαθηματικά έπρεπε να ασχολούνται μόνο με άυλα και καταληπτά διανοητικά αντικείμενα, δηλαδή να λειτουργούν ως προπαιδεία για τη διαλεκτική, και όχι να χρησιμοποιούνται για την επίλυση μηχανικών προβλημάτων, ούτε να κάνουν χρήση μηχανικών μέσων. Βρισκόμαστε λοιπόν στους αντίποδες της σύλληψης του Αρχιμήδη, ο οποίος με τους καυστικούς του καθρέφτες κατάφερε να κάψει τις ρωμαϊκές τριήρεις που ήταν αγκυροβολημένες μπροστά από τις Συρακούσες.
Ας περάσουμε όμως στη διαμόρφωση των πολιτικών, που έπρεπε να αποτελέσει τον κύριο σκοπό της Ακαδημίας. Και αυτό μαρτυρείται, με όρους μεγάλου θαυμασμού, από τον Πλούταρχο, γνήσιο πλατωνιστή του 2ου αιώνα μ.Χ.:
Ο Πλάτων κατέγραψε τις ιδέες του στους διαλόγους Νόμοι και Πολιτεία, αλλά τις κατέστησε πολύ πιο ισχυρές χάρη στα αποτελέσματα που παρήγαγαν οι μαθητές του, μέσω των οποίων η Σικελία ελευθερώθηκε μέσω του Δίωνα, η Θράκη μέσω του Πύθωνα και του Ηρακλείδη, που νίκησαν τον Κότυ, και οι Καβείριοι και ο Φωκίων με στρατηγικές συμβουλές της Ακαδημίας προς τους Αθηναίους· ο Πλάτων έστειλε μαθητές του ακόμη και στους Πέρσες, για να προτείνουν ένα σύνταγμα για τους Αρταξέρξηδες. Μέσω των Ελεατών, ο Μενέδημος έγινε άρχων στην Πύρρα· ο Εύδοξος κυβερνούσε στην Κνίδο και νομοθέτησε για τους Σταγείριους· οι νόμοι του έγιναν οικογενειακή παράδοση του Πλάτωνα· ο Ξενοκράτης δέχθηκε τον Αλέξανδρο προτού γίνει βασιλιάς· και τον ίδιο τον Αλέξανδρο τον δίδαξε ο Αριστοτέλης στην Ασία, όπου τα διδάγματά του άναψαν το πνεύμα του, σε σημείο που να διακηρύξει πόλεμο κατά των βαρβάρων, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέχθηκε και ο Δήλος της Εφέσου, μαθητής του Πλάτωνα.
Παρόμοιες σκέψεις είχε διατυπώσει, με εχθρική πρόθεση όμως, ο Ηρόδικος από τη Σελεύκεια, γραμματικός του 1ου αιώνα π.Χ., σε ένα σύγγραμμά του με τίτλο Κατά των εραστών του Σωκράτη:
Η πλειονότητα των μαθητών του Πλάτωνα έγιναν τύραννοι και εγκληματίες. Ο Ευφείος, που έζησε στην αυλή του Περδίκκα, βασιλιά της Μακεδονίας, δεν τον αποχωριζόταν ποτέ, ήταν κακόγλωσσος και συκοφάντης· τόσο πολύ ζητούσε τη χάρη του βασιλιά ώστε να μη φαίνεται καθόλου ότι ήταν κάποτε μαθητής και φιλόσοφος. Ως αποτέλεσμα, όταν ο Φίλιππος πληροφορήθηκε τις προδοσίες του, τον έστειλε εξόριστο στην Όλυνθο, όπου τον σκότωσαν. Ο Επιλάμπης ο Αθηναίος, επίσης μαθητής του Πλάτωνα, έγινε τύραννος και συγκυβερνήτης με τον Δίωνα· και όταν ο Δίωνας μπήκε στις Συρακούσες για να πάρει την εξουσία, τον σκότωσε, διότι ήθελε ο ίδιος να γίνει τύραννος, και μάλιστα τον μαχαίρωσε.
Έπειτα ο χρονικογράφος συνεχίζει διηγούμενος ότι ο Ευέων από τη Λάμψακο δάνεισε ένα χρηματικό ποσό στην πόλη του, λαμβάνοντας ως ενέχυρο την ακρόπολη και, καθώς η αποπληρωμή του δανείου καθυστερούσε, απαίτησε να γίνει τύραννος· όμως οι κάτοικοι της Λαμψάκου τον έδιωξαν από την πόλη επιστρέφοντάς του όσα του όφειλαν· και ο Τιμόλαος από την Κύζικο έκανε κάτι παρόμοιο στην πόλη του, αλλά καταδικάστηκε και φυλακίστηκε. Γι’ αυτό ο Ηρόδικος καταλήγει:
Τέτοιοι είναι ακόμη και σήμερα ορισμένοι Ακαδημαϊκοί, ασεβείς και ντροπιαστικοί στον τρόπο ζωής τους. Ικανοί να αποκτούν πλούτη με ασεβή και αφύσικο τρόπο, επαινούνται για την προσποίηση τους, όπως επίσης και ο Χαιρέων από την Πέλλα, που είχε μαθητεύσει όχι μόνο στον Πλάτωνα αλλά και στον Σωκράτη. Αυτός, αφού έγινε τύραννος, καταπίεσε σκληρά την πατρίδα του, όχι μόνο σφάζοντας τους πολίτες της, αλλά και κάνοντάς τους δούλους του να εκπορθούν τις περιουσίες των αφεντικών τους και να κοιμούνται με τις γυναίκες τους ως σύζυγοι, αφού είχε αντλήσει τον μέγιστο πλεονέκτημα από την όμορφη Πολιτεία και τους μη νόμιμους Νόμους.
Οι δύο αυτές μαρτυρίες αντίθετης κατεύθυνσης — η μία ευνοϊκή και η άλλη εχθρική προς την Ακαδημία — συμφωνούν στην επισήμανση μιας πολιτικής εμπλοκής των μαθητών του Πλάτωνα: σύμφωνα με την πρώτη, πολλοί από αυτούς θα είχαν αφιερωθεί στην καταπολέμηση της τυραννίας, σύμφωνα με τη δεύτερη, όχι μόνο δεν θα την είχαν καταπολεμήσει, αλλά σε πολλές περιπτώσεις θα την είχαν εγκαθιδρύσει, εφόσον είχαν τη δυνατότητα να ασκήσουν πολιτική εξουσία. Ο Πλούταρχος αναφέρει τη δράση νομοθετών που προέρχονταν από την Ακαδημία (Αριστόνομος, Φορμίων, Μενέδημος, Ευδοξος, Αριστοτέλης), την πολιτική σταδιοδρομία στην Αθήνα (του Καβείριου και του Φωκίωνα), στους οποίους μπορούν να προστεθούν και οι δύο ρήτορες που αναφέρει ο Διογένης Λαέρτιος, δηλαδή ο Λυκούργος και ο Υπερείδης, ο ρόλος που είχαν μερικοί από τους πρώην μαθητές της σχολής (ο Ξενοκράτης, που έκανε σφοδρή κριτική στους συμβούλους του Αλέξανδρου, και ο Δήλος από την Έφεσο). Όλα αυτά οδήγησαν πολλούς σύγχρονους μελετητές να βλέπουν στην Ακαδημία ουσιαστικά ένα σχολείο διαμόρφωσης πολιτικών ανδρών, που συμβάδιζε με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που όρισε ο Πλάτων στην Πολιτεία. Αυτό δεν αντιφάσκει με τον οργανικό συσχετισμό της ταξινομικής λογικής και των μαθηματικών με τα πολιτικά ζητήματα, αφού η πολιτική παιδεία, όπως γινόταν κατανοητή στην Ακαδημία, τεκμηριωνόταν από τη σταθερή φιλοσοφία του Πλάτωνα.
Τέλος κεφαλαίου
Α. Τι να πούμε για τον Πλάτωνα,
τον Σπεύσιππο και τον Μενέδημο;
Τι περιμένουν τώρα;
Ποιο κρασί, ποιο λόγο
ερευνούν;
Αν αυτό είναι σοφία, αν πρόκειται για κάτι, πες μου, σε παρακαλώ,
για τη γη…
Β. Ξέρω καλά τι να πω γι’ αυτούς:
τους είδα καθαρά στο Πάνθεον τη συντροφιά
εκείνων των νέων…
στα γυμναστήρια της Ακαδημίας,
έκαναν λόγους ανείπωτους, παράλογους.
Δίνοντας ορισμούς για τη φύση,
ξεχώριζαν τη φύση των ζώων
από εκείνη των φυτών και των πετρών·
ακόμα και για την κολοκύθα
εξέταζαν σε τι είδος ανήκει.
Α. Και τι ορισμό έδωσαν για το γένος
στο οποίο ανήκει το φυτό; Πες μου, αν το ξέρεις.
Β. Πρώτα όλοι, σιωπηλοί,
κάθισαν σκυφτοί και κυρτοί,
και συλλογίζονταν για πολλή ώρα.
Έπειτα ξαφνικά, ενώ ακόμα ερευνούσαν
και ερευνούσαν οι νέοι, ένας από αυτούς είπε πως είναι
ένα στρογγυλό λαχανικό,
ένας πως είναι δέντρο.
Ακούγοντας αυτό ένας γιατρός
που είχε έρθει από τη Σικελία
τους στράφηκε ενάντια, λέγοντας ότι παραληρούσαν.
Α. Θύμωσαν τότε από τη χλεύη και φώναξαν;
Να κάνει κανείς έτσι σε μια συνέλευση είναι ανεπίτρεπτο.
Β. Όχι, οι νέοι δεν το πήραν βαριά.
Ο Πλάτων, μάλιστα, που ήταν παρών, πολύ γλυκά
και χωρίς να θυμώσει, τους πρότεινε
να κάνουν πάλι (από την αρχή, με την κολοκύθα)
την εξέταση για να ορίσουν το γένος·
και προχώρησαν στη διαίρεση.
Αυτοί είναι στίχοι από ένα απόσπασμα κωμωδίας ενός Επικράτη, κωμωδιογράφου του 4ου αιώνα π.Χ., και επομένως σύγχρονου του Πλάτωνα, στην οποία δύο πρόσωπα, που τα ονομάζουμε συμβατικά Α και Β, συζητούν για τις δραστηριότητές τους, δηλαδή τα πράγματα που γίνονταν στην Ακαδημία. Πρόκειται ξεκάθαρα για ένα αστείο που κυκλοφορούσε, ένα είδος χιούμορ που συχνά χρησιμοποιούνταν με ειρωνική διάθεση απέναντι στους φιλοσόφους — ας θυμηθούμε τις Νεφέλες του Αριστοφάνη — αλλά που αντανακλά και το τι σκεφτόταν η Αθήνα για τις δραστηριότητες της Ακαδημίας. Στην κωμωδία αυτή βλέπουμε να αναπαρίστανται πρόσωπα της πρώτης γενιάς της σχολής, ο ίδιος ο Πλάτων και άλλοι της Ακαδημίας, που ήταν ακόμη ζωντανοί, δηλαδή ο ανιψιός και μελλοντικός διάδοχος του Πλάτωνα, ο Σπεύσιππος, ο Μενέδημος και ο Πύρρων, τον οποίο ο Ερασίδημος ο Πόντιος φέρνει να συμμετέχει στην εκλογή του διαδόχου του Σπεύσιππου. Ήταν όλοι τους απασχολημένοι με το να διακρίνουν το γένος σε σχέση με εκείνο των ζώων, με τα είδη των φυτών, δηλαδή με τα είδη των πραγμάτων. Το παράδειγμα της κολοκύθας είναι σαφέστατα εισαγόμενο από τον κωμωδιογράφο ως σάτιρα, αλλά η διαδικασία τού ορισμού μέσω διαίρεσης είναι σίγουρα χαρακτηριστική της Ακαδημίας, και βρίσκεται επίσης σε ορισμένους διαλόγους του Πλάτωνα (Σοφιστής, Πολιτικός κ.ά.), και σε έργο με τίτλο Διαιρέσεις, όπου έχουν διασωθεί, ίσως από τον ίδιο τον Αριστοτέλη, οι διαιρέσεις σύμφωνα με τη διδασκαλία του Πλάτωνα· ο κωμικός ωστόσο σαφώς χλευάζει τις διδασκαλίες αυτού του τύπου· η σκηνή τελειώνει με την είσοδο ενός γιατρού από τη Λοκρίδα της Σικελίας, ο οποίος βλέποντας τι συνέβαινε, θεώρησε πως παραληρούσαν· αλλά ο Πλάτων παρουσιάζεται στην Ακαδημία ως δάσκαλος γλυκός και υπομονετικός.
Κάποιος έχει αντλήσει επιχείρημα από αυτό το απόσπασμα για να υποστηρίξει ότι στην Ακαδημία διεξάγονταν έρευνες φυσιοκρατικού τύπου, και έτσι την έχει παρομοιάσει με ένα είδος «μοντέρνου πανεπιστημίου»· αλλά αυτό που με μεγαλύτερη πιθανότητα μπορεί να αποδοθεί στη σχολή είναι η λογικο-εννοιολογική μέθοδος της ταξινόμησης μέσω διαίρεσης· αυτό μαρτυρείται επίσης στους διαλόγους του Πλάτωνα. Άλλοι πιστεύουν ότι το απόσπασμα αναφέρεται κυρίως στη μέθοδο ταξινόμησης που ασκούσε ο Σπεύσιππος στο έργο του Όμοια (Similí), και συνίσταται στο να κατατάσσει τα πράγματα ανά γένη και είδη, υποδεικνύοντας τις ομοιότητες και τις διαφορές της κάθε ομάδας σε σχέση με όλες τις άλλες. Αυτή η μέθοδος θα ήταν εκείνη που ανέλαβε και ο Αριστοτέλης και ανέπτυξε στο έπακρο στα έργα του για τα ζώα, ενώ στον Σπεύσιππο θα είχε διατηρήσει ακόμη μια αναλογία με τη μαθηματική θεωρία των αναλογιών, που αναπτύχθηκε από τον Εύδοξο τον Κνίδιο.
Και στον τομέα των μαθηματικών, πράγματι, πιο πολύ απ’ ό,τι στην έρευνα για τη φύση, έχει εντοπιστεί η ιδιαιτερότητα της δραστηριότητας της Ακαδημίας. Ο Φιλόδημος αναφέρει σχετικά με τη σχολή:
«Αναγνωρίστηκε πως υπήρξε μια μεγάλη πρόοδος στις μαθηματικές επιστήμες της εποχής εκείνης, καθώς ο Πλάτων ασκούσε τη λειτουργία του δασκάλου και έθετε προβλήματα που οι μαθηματικοί αναλάμβαναν να λύσουν. Με αυτόν τον τρόπο η θεωρία του μέτρου και της αναλογίας έφτασε στο απόγειό της· για πρώτη φορά τέθηκαν τα προβλήματα των ορισμών, που ο Εύδοξος τα έλυσε με τη μέθοδο της αποκαλούμενης ‘αφαίρεσης’ (διαιρετικής). Αν και η γεωμετρία είχε ήδη σημειώσει πρόοδο, είναι γεγονός ότι χάρη στη μέθοδο της ανάλυσης, μέσω της επίλυσης προβλημάτων, η γεωμετρία προχώρησε πολύ· ούτε η οπτική ούτε η μηχανική (παραλείπονται τα ονόματα)…»
Εδώ δεν γίνεται μόνο νύξη για τον θεμελιώδη ρόλο του Πλάτωνα, δηλαδή το να θέτει τα προβλήματα που οι μαθηματικοί έπρεπε να επιλύσουν, αλλά και για τον ρόλο του Ευδόξου, ο οποίος ήταν ο συγγραφέας όχι μόνο της θεωρίας των αναλογιών, αλλά και του μεγαλύτερου μέρους των ορισμών και των θεωρημάτων που στη συνέχεια θα συγκροτούσαν το περιεχόμενο των Στοιχείων του Ευκλείδη, και πιθανώς ήταν επίσης ο εφευρέτης των μεθόδων της μαθηματικής ανάλυσης και της «διόρισης» — μιας μεθόδου που επιτρέπει να κατανοήσουμε πότε ένα πρόβλημα είναι επιλύσιμο και πότε δεν είναι.
Αλλά από το σημείο αυτό προκύπτει επίσης ότι στην Ακαδημία καλλιεργούνταν όχι μόνο τα καθαρά μαθηματικά, δηλαδή η αριθμητική («θεωρία γενικά των μεγεθών») και η γεωμετρία, αλλά και τα εφαρμοσμένα μαθηματικά, όπως η οπτική και η μηχανική. Όλα αυτά αντιστοιχούν τέλεια στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των φρουρών, δηλαδή των μελλοντικών ηγετών της πόλης, όπως περιγράφεται από τον Πλάτωνα στην Πολιτεία. Αυτοί έπρεπε να αφιερωθούν στα μαθηματικά καθαρά και εφαρμοσμένα (συμπεριλαμβανομένης της αρμονίας, δηλαδή των μαθηματικών εφαρμοσμένων στη μουσική) για δέκα χρόνια, πριν καταπιαστούν με την άσκηση της διαλεκτικής, δηλαδή της καθαρής φιλοσοφίας. Μια μεταγενέστερη, και γι’ αυτό λιγότερο αξιόπιστη αλλά το ίδιο σημαίνουσα, παράδοση αφηγείται ότι πάνω από την είσοδο της Ακαδημίας ήταν γραμμένο: «Απαγορεύεται η είσοδος σε όποιον δεν γνωρίζει γεωμετρία» (ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω).
Μια μαρτυρία παράλληλη με εκείνη του Φιλοδήμου, μεταγενέστερη αφού διασώζεται από τον Πρόκλο, αλλά ίσως αντλημένη από αρχαιότερη πηγή (Φίλιππος ο Οπούντιος; Ευκλείδης ο Ρόδιος;), αναφέρει ότι ο Πλάτων συνέβαλε σε τεράστιες προόδους στα μαθηματικά γενικά και στη γεωμετρία ειδικότερα, χάρη στον ζήλο που ενέπνευσε υπέρ αυτών των επιστημών σε όσους ακολουθούσαν τη φιλοσοφία. Ο Πρόκλος αναφέρει μεγάλους μαθηματικούς, σύγχρονους του Πλάτωνα: τον Λεωδάμαντα από τη Θάσο, τον Αρχύτα από τον Τάραντα και τον Θεαίτητο από την Αθήνα, «χάρη στους οποίους αυξήθηκε ο αριθμός των θεωρημάτων». Μαθητές του Λεωδάμαντα ήταν ο Νεοκλείδης και ο Λέων, ο οποίος τελευταίος έγραψε τα Στοιχεία, πλούσια σε αποδείξεις και ορισμούς.
Στη συνέχεια ο Πρόκλος αναφέρει τον Εύδοξο τον Κνίδιο, «σύντροφο των μαθητών του Πλάτωνα», λέγοντας ότι «χάρη σε αυτόν αυξήθηκε ο αριθμός των θεωρημάτων γενικά», και ότι πρόσθεσε νέες αναλογίες στη γνωστή θεωρία του και ανέπτυξε τη θεωρία της τομής (της «χρυσής τομής»), εφαρμόζοντας την ανάλυση. Στη συνέχεια αναφέρει τον Αμίκα από την Ηράκλεια, τον Μέναιχμο και τον αδελφό του Διηνόστρατο, οι οποίοι τελειοποίησαν τη γεωμετρία· τον Τεύδιο από τη Μαγνησία, συγγραφέα επίσης Στοιχείων, και τον Αθηναίο από την Κύζικο, φημισμένο στη γεωμετρία.
Όλοι αυτοί, σύμφωνα με τον Πρόκλο, διέμεναν μαζί στην Ακαδημία και διεξήγαγαν εκεί τις έρευνές τους. Πιθανόν αυτή η δήλωση δεν πρέπει να ληφθεί κυριολεκτικά, αλλά σημαίνει ότι όλοι οι προαναφερθέντες μαθηματικοί βρέθηκαν κατά κάποιο τρόπο σε επαφή με τον Πλάτωνα ή επηρεάστηκαν από αυτόν.
Ο Διογένης Λαέρτιος γράφει με πολύ μεγαλύτερη ασάφεια:
Ο Πλάτων ήταν ο πρώτος που εισήγαγε μια ερώτηση ως εκκίνηση της φιλοσοφικής συζήτησης […] και ήταν ο πρώτος που δίδαξε στον Λεωδάμαντα από τη Θάσο τη μέθοδο της έρευνας σύμφωνα με την ανάλυση. Και πρώτος στη φιλοσοφία εισήγαγε τους όρους αντίποδες, στοιχείο, διαλεκτική, ποιότητα, άνισος αριθμός και τα όρια των επιπέδων επιφανειών. Και τέλος, τη θεία πρόνοια.
Ο Διογένης θυμάται λοιπόν επίσης ότι ο Πλάτων, πάνω απ’ όλα, έθετε προβλήματα. Θα δούμε παρακάτω ποια και πώς. Αλλά αναφέρει επίσης ότι ο Λεωδάμαντας, φημισμένος μαθηματικός, έμαθε από τον Πλάτωνα τη μέθοδο της ανάλυσης. Όσον αφορά τα μαθηματικά, οι όροι που αναφέρονται είναι: «αντίποδες», σημεία αντίθετα στην επιφάνεια μιας σφαίρας· «στοιχείο», τίτλος πολλών έργων σύγχρονων μαθηματικών του Πλάτωνα· «άνισος αριθμός», δηλαδή το γινόμενο δύο άνισων παραγόντων· και «επίπεδη επιφάνεια», που ορίζεται από ευθείες γραμμές. Δεν σχετίζονται με τα μαθηματικά, αντίθετα, οι όροι διαλεκτική, ποιότητα και κυρίως θεία πρόνοια.
Αλλά στην Ακαδημία δεν γίνονταν μόνο μαθηματικά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με το πρόγραμμα που χάραξε ο Πλάτων στην Πολιτεία, τα μαθηματικά χρησιμεύουν ως προετοιμασία για τη διαλεκτική, δηλαδή για τη φιλοσοφία, και αυτή με τη σειρά της ως προετοιμασία για την τέχνη του να κυβερνά κανείς σωστά την πόλη, δηλαδή για εκείνη που ο Πλάτων αποκαλούσε «βασιλική επιστήμη» και που ο Αριστοτέλης θα αποκαλούσε «πολιτική επιστήμη». Για τη διαλεκτική θα μιλήσουμε στη συνέχεια. Ας θυμηθούμε απλώς μία μαρτυρία του Πλούταρχου σχετικά με τη χρήση που, κατά τον Πλάτωνα, έπρεπε να γίνεται των μαθηματικών.
Ο Πλούταρχος αφηγείται στη Βιογραφία του Μάρκελλου, του Ρωμαίου υπάτου που πολιόρκησε τις Συρακούσες, την άμυνα του Αρχιμήδη με τα εργαλεία της μηχανικής:
Οι ιδρυτές της μηχανικής – επιστήμης που σήμερα μελετάται με ενδιαφέρον και που όλοι γνωρίζουν – ήταν ο Εύδοξος και ο Αρχύτας, οι οποίοι προσέδωσαν μεγάλη γοητεία στη γεωμετρία μέσω της κομψότητας των μεθόδων τους. Αυτοί προσέγγισαν προβλήματα που δεν προσέφεραν δυνατότητα λύσης με καθαρά λογική και λεκτική διαδικασία, και χρησιμοποίησαν υποστήριξη από μηχανικά και οπτικά σχήματα. Για παράδειγμα, στη λύση του προβλήματος δύο μέσων αναλογιών, απαραίτητων για τη σύνθεση πολλών σχημάτων, οι δύο αυτοί επιστήμονες προσέφυγαν σε μηχανικές μεθόδους, εξαιτίας των οποίων λάμβαναν από τους μέσους αναλογικούς γραμμές και τμήματα. Ο Πλάτων δεν ενέκρινε αυτόν τον τρόπο προσέγγισης και πολέμησε όσους μαθηματικούς παραμελούσαν τη γεωμετρία και μπέρδευαν αυτά που είναι καλά με τη γεωμετρία. Με αυτόν τον τρόπο, εγκαταλείφθηκαν οι άυλες αρχές και οι έννοιες, οι οποίες είναι κατανοητές μόνο μέσω του νου, και χρησιμοποιούνταν όργανα που απαιτούσαν ευρύτατη εμπειρία του αισθητού. Η μηχανική έτσι αποσχίστηκε και αποκόπηκε από τη γεωμετρία· για πολύ καιρό την αγνόησε η φιλοσοφία, και έγινε ένας από τους κλάδους της στρατιωτικής τέχνης.
Η αφήγηση μας κάνει να σκεφτούμε μια συζήτηση μεταξύ του Πλάτωνα, του Ευδόξου και του Αρχύτα, όπως θα μπορούσε να έχει λάβει χώρα στην Ακαδημία, και ταυτόχρονα υπογραμμίζει πώς για τον Πλάτωνα, σε αντίθεση με τους δύο συναδέλφους του, τα μαθηματικά έπρεπε να ασχολούνται μόνο με άυλα και καταληπτά διανοητικά αντικείμενα, δηλαδή να λειτουργούν ως προπαιδεία για τη διαλεκτική, και όχι να χρησιμοποιούνται για την επίλυση μηχανικών προβλημάτων, ούτε να κάνουν χρήση μηχανικών μέσων. Βρισκόμαστε λοιπόν στους αντίποδες της σύλληψης του Αρχιμήδη, ο οποίος με τους καυστικούς του καθρέφτες κατάφερε να κάψει τις ρωμαϊκές τριήρεις που ήταν αγκυροβολημένες μπροστά από τις Συρακούσες.
Ας περάσουμε όμως στη διαμόρφωση των πολιτικών, που έπρεπε να αποτελέσει τον κύριο σκοπό της Ακαδημίας. Και αυτό μαρτυρείται, με όρους μεγάλου θαυμασμού, από τον Πλούταρχο, γνήσιο πλατωνιστή του 2ου αιώνα μ.Χ.:
Ο Πλάτων κατέγραψε τις ιδέες του στους διαλόγους Νόμοι και Πολιτεία, αλλά τις κατέστησε πολύ πιο ισχυρές χάρη στα αποτελέσματα που παρήγαγαν οι μαθητές του, μέσω των οποίων η Σικελία ελευθερώθηκε μέσω του Δίωνα, η Θράκη μέσω του Πύθωνα και του Ηρακλείδη, που νίκησαν τον Κότυ, και οι Καβείριοι και ο Φωκίων με στρατηγικές συμβουλές της Ακαδημίας προς τους Αθηναίους· ο Πλάτων έστειλε μαθητές του ακόμη και στους Πέρσες, για να προτείνουν ένα σύνταγμα για τους Αρταξέρξηδες. Μέσω των Ελεατών, ο Μενέδημος έγινε άρχων στην Πύρρα· ο Εύδοξος κυβερνούσε στην Κνίδο και νομοθέτησε για τους Σταγείριους· οι νόμοι του έγιναν οικογενειακή παράδοση του Πλάτωνα· ο Ξενοκράτης δέχθηκε τον Αλέξανδρο προτού γίνει βασιλιάς· και τον ίδιο τον Αλέξανδρο τον δίδαξε ο Αριστοτέλης στην Ασία, όπου τα διδάγματά του άναψαν το πνεύμα του, σε σημείο που να διακηρύξει πόλεμο κατά των βαρβάρων, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέχθηκε και ο Δήλος της Εφέσου, μαθητής του Πλάτωνα.
Παρόμοιες σκέψεις είχε διατυπώσει, με εχθρική πρόθεση όμως, ο Ηρόδικος από τη Σελεύκεια, γραμματικός του 1ου αιώνα π.Χ., σε ένα σύγγραμμά του με τίτλο Κατά των εραστών του Σωκράτη:
Η πλειονότητα των μαθητών του Πλάτωνα έγιναν τύραννοι και εγκληματίες. Ο Ευφείος, που έζησε στην αυλή του Περδίκκα, βασιλιά της Μακεδονίας, δεν τον αποχωριζόταν ποτέ, ήταν κακόγλωσσος και συκοφάντης· τόσο πολύ ζητούσε τη χάρη του βασιλιά ώστε να μη φαίνεται καθόλου ότι ήταν κάποτε μαθητής και φιλόσοφος. Ως αποτέλεσμα, όταν ο Φίλιππος πληροφορήθηκε τις προδοσίες του, τον έστειλε εξόριστο στην Όλυνθο, όπου τον σκότωσαν. Ο Επιλάμπης ο Αθηναίος, επίσης μαθητής του Πλάτωνα, έγινε τύραννος και συγκυβερνήτης με τον Δίωνα· και όταν ο Δίωνας μπήκε στις Συρακούσες για να πάρει την εξουσία, τον σκότωσε, διότι ήθελε ο ίδιος να γίνει τύραννος, και μάλιστα τον μαχαίρωσε.
Έπειτα ο χρονικογράφος συνεχίζει διηγούμενος ότι ο Ευέων από τη Λάμψακο δάνεισε ένα χρηματικό ποσό στην πόλη του, λαμβάνοντας ως ενέχυρο την ακρόπολη και, καθώς η αποπληρωμή του δανείου καθυστερούσε, απαίτησε να γίνει τύραννος· όμως οι κάτοικοι της Λαμψάκου τον έδιωξαν από την πόλη επιστρέφοντάς του όσα του όφειλαν· και ο Τιμόλαος από την Κύζικο έκανε κάτι παρόμοιο στην πόλη του, αλλά καταδικάστηκε και φυλακίστηκε. Γι’ αυτό ο Ηρόδικος καταλήγει:
Τέτοιοι είναι ακόμη και σήμερα ορισμένοι Ακαδημαϊκοί, ασεβείς και ντροπιαστικοί στον τρόπο ζωής τους. Ικανοί να αποκτούν πλούτη με ασεβή και αφύσικο τρόπο, επαινούνται για την προσποίηση τους, όπως επίσης και ο Χαιρέων από την Πέλλα, που είχε μαθητεύσει όχι μόνο στον Πλάτωνα αλλά και στον Σωκράτη. Αυτός, αφού έγινε τύραννος, καταπίεσε σκληρά την πατρίδα του, όχι μόνο σφάζοντας τους πολίτες της, αλλά και κάνοντάς τους δούλους του να εκπορθούν τις περιουσίες των αφεντικών τους και να κοιμούνται με τις γυναίκες τους ως σύζυγοι, αφού είχε αντλήσει τον μέγιστο πλεονέκτημα από την όμορφη Πολιτεία και τους μη νόμιμους Νόμους.
Οι δύο αυτές μαρτυρίες αντίθετης κατεύθυνσης — η μία ευνοϊκή και η άλλη εχθρική προς την Ακαδημία — συμφωνούν στην επισήμανση μιας πολιτικής εμπλοκής των μαθητών του Πλάτωνα: σύμφωνα με την πρώτη, πολλοί από αυτούς θα είχαν αφιερωθεί στην καταπολέμηση της τυραννίας, σύμφωνα με τη δεύτερη, όχι μόνο δεν θα την είχαν καταπολεμήσει, αλλά σε πολλές περιπτώσεις θα την είχαν εγκαθιδρύσει, εφόσον είχαν τη δυνατότητα να ασκήσουν πολιτική εξουσία. Ο Πλούταρχος αναφέρει τη δράση νομοθετών που προέρχονταν από την Ακαδημία (Αριστόνομος, Φορμίων, Μενέδημος, Ευδοξος, Αριστοτέλης), την πολιτική σταδιοδρομία στην Αθήνα (του Καβείριου και του Φωκίωνα), στους οποίους μπορούν να προστεθούν και οι δύο ρήτορες που αναφέρει ο Διογένης Λαέρτιος, δηλαδή ο Λυκούργος και ο Υπερείδης, ο ρόλος που είχαν μερικοί από τους πρώην μαθητές της σχολής (ο Ξενοκράτης, που έκανε σφοδρή κριτική στους συμβούλους του Αλέξανδρου, και ο Δήλος από την Έφεσο). Όλα αυτά οδήγησαν πολλούς σύγχρονους μελετητές να βλέπουν στην Ακαδημία ουσιαστικά ένα σχολείο διαμόρφωσης πολιτικών ανδρών, που συμβάδιζε με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που όρισε ο Πλάτων στην Πολιτεία. Αυτό δεν αντιφάσκει με τον οργανικό συσχετισμό της ταξινομικής λογικής και των μαθηματικών με τα πολιτικά ζητήματα, αφού η πολιτική παιδεία, όπως γινόταν κατανοητή στην Ακαδημία, τεκμηριωνόταν από τη σταθερή φιλοσοφία του Πλάτωνα.
Τέλος κεφαλαίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου