Viva la muerte, φώναζαν στην Ισπανία την εποχή του εμφυλίου. Το Viva la muerte είναι το μήνυμα που στέλνει ο Ισπανός Πέδρο Αλμοδόβαρ από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου για να μας ελευθερώσει από τον πόνο της ζωής, αλλά με μια πολύ διαφορετική έννοια από αυτή την κραυγή. Αφού κήρυξε τον Θεό νεκρό με τις θρησκείες και τις προσευχές του, τη Φύση νεκρή με την τάξη και τους νόμους της, την οικογένεια νεκρή με τα δεσμά της, την παράδοση νεκρή με την ιστορία και τις κοινότητες, το τελικό μήνυμα που απομένει είναι να πεθάνεις στην ελευθερία, με αυτοδιάθεση, προλαμβάνοντας τον Θεό και τη Φύση, το πεπρωμένο και την πορεία της ζωής. Εάν δεν είμαστε αυτοδημιουργημένοι, μπορούμε ωστόσο να ασκήσουμε την αντίθετη κυριαρχία, την εξουσία, την ελευθερία να εξαλείψουμε τον εαυτό μας. Έχουμε μόνο αρνητική δύναμη στη ζωή και την ασκούμε μέχρι να πεθάνουμε.
Εδώ και αρκετό καιρό τα δημόσια μηνύματα που στέλνουν τα μεγάλα πρακτορεία αναφοράς της εποχής μας, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν ο κινηματογράφος και η τηλεόραση, περιστρέφονται γύρω από αυτά τα θέματα και τελικά συγκεντρώνονται στον έπαινο της ευθανασίας. Ο Αλμοδόβαρ κέρδισε το Χρυσό Λέοντα στη Βενετία με την ταινία του αφιερωμένη στην ευθανασία - για άλλη μια φορά, Θάνατος στη Βενετία - αλλά δεν ήταν πρωτότυπο θέμα, υπάρχει μια εμφανής τάση στην κινηματογραφική αφήγηση της εποχής μας εδώ και μερικά χρόνια, πάντα με τό ίδιο αποτέλεσμα.
Δεν θα υπεισέλθω στα πλεονεκτήματα της ευθανασίας, κατανοώ ορισμένους από τους λόγους της, θεωρώ λογικό να τεθούν όρια στη θεραπευτική εμμονή ή στη διατήρηση μόνο τεχνητής ζωής ανθρώπων που δεν έχουν πλέον συνειδητή ζωή και δεν έχουν πλέον τη δυνατότητα αναρρώσεως. Καταλαβαίνω, μοιράζομαι το ανθρώπινο έλεος για να βάλουμε τέλος στα βάσανα. Όχι, δεν είναι αυτό που θέλω να μιλήσω. Αλλά του γεγονότος ότι τα μόνα ιδανικά και ηθικά, αστικά και ατομικά μηνύματα που στέλνουν τα πολιτιστικά μηνύματα της εποχής μας στοχεύουν στον θάνατο, στην αρνητική σκέψη, στην προτίμηση του μη όντος έναντι του είναι. Και η μόνη αναγνωρισμένη κυριαρχία είναι ατομικού και αρνητικού τύπου, όπως η δύναμη να βγεις από τη ζωή.
Αντιστρέφοντας το σημείο παρατήρησης, σημειώνω ότι η ευθανασία είναι το μόνο κυρίαρχο μήνυμα στο πέρασμα μεταξύ ζωής και θανάτου. Δεν υπάρχει πια το μυστήριο του Θεού, το στοίχημα στην πίστη, η ενατένιση του θανάτου, το πεπρωμένο του ανθρώπου, η μνήμη του και οι κληρονομιές που αφήνει σε όσους απομένουν, αλλά μόνο η δυνατότητα του ατόμου να κόψει τον Γόρδιο δεσμό, να κόψει τον λώρο της ζωής, όπως κόβονται ομφάλιος λώρος για να γεννήσουν νεογέννητα. Αυτή η εκτομή έχει αντίστροφη σημασία, όπως και ο σημερινός κανόνας είναι πλέον αντίστροφος. Η ευθανασία είναι η τελευταία αποφασιστικότητα του δολοφόνου της Δύσης. Μια απόφαση-αναθεώρηση που αποσκοπεί μόνο στην άρνηση, στη διαφυγή, σε μια ατομική οδό διαφυγής. Αυτόνομη στη διάλυση, ελευθερία ως cupio dissolvi.
Το να αιωρείται σε αυτή την εμμονή με την ευθανασία είναι το σημάδι μιας κουρασμένης και αποκαρδιωμένης κοινωνίας, αποθαρρυνμένης και αποσυρμένης σε μια ενιαία, απομονωμένη ζωή, κατοικημένη από ηλικιωμένους, που φοβούνται το αρχικό κατώφλι, που δημιουργεί θεραπείες, βάλσαμα και καλλιέργειες χρήσιμες για να δικαιολογήσει την ανώδυνη και άοσμη, άσηπτη μετάβαση προς την εξαφάνιση. Μια νιρβάνα μέσω της υγειονομικής περίθαλψης, ένας κλινικός μηδενισμός ως ανακούφιση από τον πόνο της ύπαρξης.
Τις προηγούμενες χιλιετίες, μεγάλες τελετές ήταν εξοπλισμένες για να συνοδεύσουν τη ζωή στο μοιραίο απόσπασμά της. Τελετουργίες, λειτουργίες, σκέψεις, έργα και αποστολές, κληροδοτήματα, κληρονόμοι και διαθήκες. Χθες το βράδυ είδα υπέροχους tablo vivants στο Castellabate κατά τη διάρκεια του βραβείου Pio Alferano, στο οποίο ανέβηκαν μερικά σπουδαία εικαστικά έργα με θρησκευτικό θέμα, κυρίως για τον θάνατο του Ιησού Χριστού: ήταν εντυπωσιακό να βλέπεις τον θάνατο ως χορωδιακή πράξη, ζωντανά σώματα αλληλένδετα με κορμιά που πεθαίνουν, σύζυγος πόνου, παρέα του αποχαιρετισμού. Αντίθετα, ο δικός μας είναι ένας θάνατος στο νοσοκομείο, στη μοναξιά.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η μόνη αναγνωρισμένη ευθανασία ήταν ο θάνατος για έναν λόγο που ήταν πιο σημαντικός από την ατομική μας ζωή: πεθαίνοντας για να δώσουμε μαρτυρία στην πίστη, όπως έκαναν οι μάρτυρες, πεθαίνοντας για τη χώρα, όπως έκαναν οι ήρωες, πεθαίνοντας για την Αιτία που ξεπερνά τις ζωές των ατόμων. Ασύλληπτο σήμερα. Αλλά από αυτές τις ακραίες επιλογές θα ήθελα να υπογραμμίσω την πεποίθηση ότι ο ατομικός θάνατος ήταν λιγότερο σημαντικός από οντότητες, αρχές, κοινοτικές πραγματικότητες που επιβιώνουν από τη μοίρα των ατόμων. Πρόσφερες τη ζωή σου γνωρίζοντας ότι ο θάνατός σου δεν συνέπεσε με το τίποτα, αλλά ήταν το τέλος ενός φύλλου, ίσως ενός κλαδιού, όχι ενός δέντρου, με τις ρίζες και τον κορμό του και τις εποχιακές του αναγεννήσεις. Ο θάνατός σας ήταν μέρος του κύκλου των εποχών, κατά τις οποίες το φυτό ανανεώνεται.
Κανένας άνθρωπος με λογική και κοινή λογική δεν μπορεί να καταφύγει σε αυτή τη σύγκριση και να περιοριστεί στο να μετανιώσει για αυτόν τον κόσμο. Αλλά το γεγονός ότι σήμερα θέτουμε το ερώτημα μόνο σε ατομικό επίπεδο και περικλείουμε το όραμα του θανάτου μόνο στην πράξη της αποχώρησης, στην ελευθερία, όταν το θέλουμε και όχι όταν το λέει η μοίρα ή η ασθένεια, είναι το θέμα που πρέπει να μας απασχολεί, γιατί μας επηρεάζει σήμερα, την ώρα μας, το αύριο μας. Είναι απογοητευτικό να παρατηρείς ότι και σε αυτό το θέμα δεν υπάρχει διαφορά απόψεων στις δημόσιες αφηγήσεις, δεν υπάρχει ταινία ή έργο που να λέει κάτι διαφορετικό αν όχι αντίθετο από αυτό του θανατηφόρου mainstream. Και μιλάμε για μια κοινωνία που γιορτάζει την ελευθερία πάνω απ' όλα και στην πραγματικότητα πιστεύει ότι είναι ανώτερη από όλες τις προηγούμενες εποχές ακριβώς λόγω της επιτευχθείσας ελευθερίας της. Και αντ' αυτού δεν υπάρχει δυνατότητα να δούμε και να αφηγηθούμε τα πράγματα διαφορετικά. Δεν γίνεται, υπάρχει ένας αόρατος τοίχος, ένας διάχυτος μανδύας που μας εμποδίζει να αρθρώσουμε μια διαφορετική σκέψη και μετά να την βάλουμε στο δρόμο. Αν προσπαθήσετε, οι συμπληγάδες πετάγονται μπροστά σας μία προς μία: δεν μπορείτε να βρείτε κανέναν που να τολμήσει να γράψει, να γράψει σενάριο, να δημιουργήσει το έργο, να το φτιάξει, να παίξει, να διανείμει, να επικοινωνήσει, να αναγνωρίσει και νά επιβραβεύσει κάτι τέτοιο. Στην πορεία το έργο ακρωτηριάζεται, κανείς δεν θέλει να χτυπήσει στον τοίχο, νά πάει στήν διάλυση. Ευθανασία της διαφωνίας.
Εμείς οι Δυτικοί ζούμε σε μια βαθιά διχασμένη κοινωνία, με σπάνιες και συγκεχυμένες διασταυρώσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Είμαστε χωρισμένοι μεταξύ υψηλού και χαμηλού, μεταξύ ολιγαρχιών και λαών, μεταξύ κοινοτιστών και ατομικιστών, μεταξύ παράδοσης και απελευθέρωσης, και θα μπορούσα να συνεχίσω και να συνεχίσω. Δεν φαντάζομαι ότι η ενότητα μπορεί να βρεθεί παρά μόνο μέσω της μισαλλοδοξίας, της ηγεμονίας και της αναγκαστικής υπεροχής του ενός κόμματος έναντι του άλλου, της μιας πλευράς έναντι της άλλης: αντίθετα θα ήθελα να υπάρχει η δυνατότητα επιλογής, ότι είναι θεμιτό να αποκλίνουν και πάνω απ' όλα αυτό νά είναι δυνατόν να εκφραστεί δημόσια. Αλλά αν κοιτάξω την πραγματικότητα, αυτή τη στιγμή, δεν βλέπω σημάδια ή ανοίγματα. Ζητούν την ελευθερία της ευθανασίας, αλλά εγώ βλέπω την ευθανασία της ελευθερίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου