ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ΛΟΥΚΑ [:Λουκά 6, 32-36]
ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ
ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΗΣ ΔΙΑΓΩΓΗΣ
[Με αφορμή το εδάφιο: «Καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως(:Όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται και να σας κάνουν οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να συμπεριφέρεστε κι εσείς σ’ αυτούς και να τους κάνετε τα ίδια)» -Λουκά 6,31].
Εκείνος που έπλασε με ξεχωριστή φροντίδα τις καρδιές μας, που παρατηρεί όλα τα έργα μας[Ψαλμ.32,15: «Ἐξ ἑτοίμου κατοικητηρίου αὐτοῦ ἐπέβλεψεν ἐπὶ πάντας τοὺς κατοικοῦντας τὴν γῆν, ὁ πλάσας κατὰ μόνας τὰς καρδίας αὐτῶν, ὁ συνιεὶς πάντα τὰ ἔργα αὐτῶν(:Από το μεγαλοπρεπές και ασάλευτα ετοιμασμένο ουράνιο κατοικητήριό Του έριξε το παντέφορο βλέμμα Του σε όλους τους κατοίκους της γης και παρακολουθεί αυτούς και όλα τα έργα τους. Τα παρακολουθεί με τρόπο αλάνθαστο, Αυτός που μόνος χωρίς την βοήθεια κανενός έπλασε τις καρδιές τους και ο Οποίος κατανοεί τα έργα τους σε όλο τους το βάθος και το πλάτος, γνωρίζοντας και αυτά ακόμη τα μυστικά ελατήρια από τα οποία προήλθαν αυτά)»], που εμφανίστηκε σε εμάς με σάρκα και καταξίωσε να γίνει διδάσκαλός μας, εκείνα ζητεί από μας τώρα που τα αναπλάττει, αφού παρεφθάρησαν, όσα αρχικά πλάθοντάς μας ενέβαλε στις ψυχές μας. Διότι στην αρχή μαζί έπλασε κατάλληλα προς την μέλλουσα διδασκαλία και ύστερα αποδίδει την διδασκαλία κατάλληλη προς την από την αρχή πλάση, μην κάνοντας τίποτε άλλο παρά ανακαθαίροντας την καλλονή του πλάσματος που είχε αμαυρωθεί με την πρόσληψη της αμαρτίας.
Και αυτό δείχνει περισσότερο από όλα η σήμερα αναγιγνωσκόμενη και προβαλλόμενη από μας για ερμηνεία περικοπή του Ευαγγελίου· διότι, λέγει: «Καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως(:Όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται και να σας κάνουν οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να συμπεριφέρεστε κι εσείς σ’ αυτούς και να τους κάνετε τα ίδια)» [Λουκά 6,31]. Καλώς προείπε ο προφήτης Ησαΐας ότι «λόγον συντετμημένον Κύριος ποιήσει ἐν τῇ οἰκουμένῃ ὅλῃ(:την σταθερή απόφαση Του για τιμωρία του κακού και επιβράβευση του καλού θα την πραγματοποιήσει για ολόκληρη την οικουμένη)». [Ησ. 10,23]. Διότι σε αυτόν τον ένα και βραχύ λόγο συμπεριέλαβε κάθε αρετή, κάθε εντολή, κάθε σχεδόν αγαθή πράξη και γνώμη. Γι΄αυτό και κατά τον ευαγγελιστή Ματθαίο, αφού προέταξε αυτό ο Κύριος πρόσθεσε: «Οὗτος γάρ ἐστιν ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται(:Αυτός είναι ουσιαστικά και συνοπτικά ο νόμος και οι προφήτες, το να αγαπάτε δηλαδή τον διπλανό σας σαν τον εαυτό σας)» [Ματθ.7,12: «Πάντα οὖν ὅσα ἂν θέλητε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, οὕτω καὶ ὑμεῖς ποιῆτε αὐτοῖς· οὗτος γάρ ἐστιν ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται(:Και για να συγκεφαλαιώσω λοιπόν όλα όσα προηγουμένως σας είπα, σας προσθέτω: Όλα όσα θέλετε να σας κάνουν οι άνθρωποι, τα ίδια να κάνετε και σεις σ’ αυτούς· διότι αυτός είναι ουσιαστικά και συνοπτικά ο νόμος και οι προφήτες, το να αγαπάτε δηλαδή τον διπλανό σας σαν τον εαυτό σας)»]. Πραγματικά συγκεφαλαιώνοντας σε κάποιο άλλο σημείο είπε ότι όλος ο νόμος και οι προφήτες κρέμονται σε δύο εντολές, στην αγάπη προς τον Θεό και στην αγάπη προς τον πλησίον [Ματθ.22,40: «Ἐν ταύταις ταῖς δυσὶν ἐντολαῖς ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται κρέμανται(:Σ’ αυτές τις δύο εντολές στηρίζεται όλος ο νόμος και η διδασκαλία των προφητών)»]· τώρα δε συνήγαγε το όλο σε ένα και συμπεριέλαβε όχι μόνο την δικαιοσύνη κατά τον νόμο και τους προφήτες, αλλά και όλη γενικά την ανάμεσα στους ανθρώπους αγαθοεργία, διότι τώρα δεν νομοθετεί μόνο σε ένα γένος, αλλά σε όλη την οικουμένη, μάλλον δε στους προσελθόντες σε Αυτόν δια της πίστεως από κάθε έθνος κάτω από τον ουρανό.
Και όχι μόνο συμπεριέλαβε, αλλά και έδειξε ότι καθεμιά από τις εντολές που δόθηκαν από Αυτόν είναι σε εμάς έμφυτη. Πραγματικά αυτό είναι εκείνο, για το οποίο ο Ιάκωβος ο Αδελφόθεος μάς δίδει την παραγγελία: «Ἀποθέμενοι πᾶσαν ῥυπαρίαν καὶ περισσείαν κακίας ἐν πραΰτητι δέξασθε τὸν ἔμφυτον λόγον τὸν δυνάμενον σῶσαι τὰς ψυχὰς ὑμῶν (:Πετάξτε μακριά από τις ψυχές σας ως ακάθαρτο ένδυμα κάθε ηθική ρυπαρότητα και ακαθαρσία και κάθε περιττό στις σκέψεις, τους λόγους και τις πράξεις σας, το οποίο ως περιττό που είναι προέρχεται απ’ την κακία˙ και δεχθείτε με πραότητα τον ευαγγελικό λόγο που φυτεύτηκε μέσα σας με την εν Χριστώ αναγέννησή σας και έχει τη δύναμη να σώσει τις ψυχές σας)» [Ιακ.1,21].
Αυτό επίσης προαναφώνησε ο Θεός και μέσω του Ιερεμία, λέγοντας: «Ἰδοὺ ἡμέραι ἔρχονται, φησὶ Κύριος, καὶ διαθήσομαι τῷ οἴκῳ Ἰσραὴλ καὶ τῷ οἴκῳ Ἰούδα διαθήκην καινήν, οὐ κατὰ τὴν διαθήκην, ἣν διεθέμην τοῖς πατράσιν αὐτῶν ἐν ἡμέρᾳ ἐπιλαβομένου μου τῆς χειρὸς αὐτῶν ἐξαγαγεῖν αὐτοὺς ἐκ γῆς Αἰγύπτου, ὅτι αὐτοὶ οὐκ ἐνέμειναν ἐν τῇ διαθήκῃ μου, καὶ ἐγὼ ἠμέλησα αὐτῶν, φησὶ Κύριος. ὅτι αὕτη ἡ διαθήκη μου, ἣν διαθήσομαι τῷ οἴκῳ Ἰσραὴλ μετὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας, φησὶ Κύριος· διδοὺς δώσω νόμους εἰς τὴν διάνοιαν αὐτῶν καὶ ἐπὶ καρδίας αὐτῶν γράψω αὐτούς· καὶ ἔσομαι αὐτοῖς εἰς Θεόν, καὶ αὐτοὶ ἔσονταί μοι εἰς λαόν(: Ιδού έρχονται μέρες, λέει ο Κύριος, και θα συνάψω με τον οίκο Ισραήλ και με τον οίκο Ιούδα, ‘’με τον νέο Ισραήλ της χάριτος’’, διαθήκη νέα. Η νέα αυτή διαθήκη δεν θα είναι όμοια με εκείνη που έκανα με τους προπάτορες του παλαιού Ισραήλ και του Ιούδα την ημέρα κατά την οποία τους έπιασα από το χέρι, για να τους βγάλω ελεύθερους από την χώρα της Αιγύπτου. Η διαθήκη εκείνη θα καταργηθεί, διότι αυτοί δεν έμειναν πιστοί στην διαθήκη μου, για τον λόγο αυτόν και Εγώ τους παραμέλησα, λέει ο Κύριος. Διότι αυτή είναι η νέα διαθήκη, την οποία θα συνάψω με τον οίκο του νέου πνευματικού Ισραήλ ύστερα από τις ημέρες εκείνες, λέει ο Κύριος. Δηλαδή θα δώσω οπωσδήποτε τους νόμους μου κατανοητούς και ικανοποιητικούς στην διάνοιά τους και θα γράψω αυτούς όχι σε πλάκες λίθινες, αλλά βαθιά στις καρδιές τους και θα είμαι σε αυτούς Θεός, ενώ αυτοί θα είναι σε Εμένα λαός εκλεκτός)» [Ιερ.38,31-33] διότι το να θέλει κανείς κάτι συνειδητά είναι ιδιότητα της διανοίας. Αφού σε αυτόν τον έμφυτο νόμο έδειξε τώρα αναγραμμένα όλα τα ευαγγελικά παραγγέλματα ο Κύριος, προστάζει και νομοθετεί να ζούμε σύμφωνα με αυτά· διότι ενέβαλε μέσα στη φύση μας την γνώση του πρακτέου, ως φιλάγαθος και φιλάνθρωπος που είναι.
Και δεν έδειξε μόνο έμφυτη κάθε ευαγγελική εντολή ο Κύριος με αυτήν την κεφαλαιώδη παραίνεση λέγοντας: «Όπως θέλετε να κάνουν σε σας οι άνθρωποι, να κάνετε και εσείς σε αυτούς ομοίως», αλλά και δίκαιη και εύκολη και συμφέρουσα, εύληπτη επίσης σε όλους και αναγνωρίσιμη από μόνη της. Τι δηλαδή; Δεν γνωρίζεις ότι το να οργίζεσαι ενάντια στον αδελφό σου και να τον λοιδορείς, και μάλιστα χωρίς λόγο, είναι κακό; Και πώς εσύ δεν θέλεις να υποστείς από εκείνον οργή και λοιδορία, και ούτε καν φθάνεις σε αυτήν την γνώμη έπειτα από σκέψη, αλλά αμέσως δυσανασχετείς προς την εναντίον σου κινουμένη οργή και λοιδορία και την αποφεύγεις με κάθε τρόπο, διότι δεν την καταδέχεσαι, οπωσδήποτε ως κακή, ως άθεσμη, ως ασύμφορη; Έτσι θεωρείς την προς την σύζυγό σου εμπαθή και περίεργη θέα από έναν άλλο, έτσι θεωρείς όχι μόνο το εναντίον σου, αλλά και το προς εσένα από οποιονδήποτε λεγόμενο ψεύδος· και γενικώς αυτή την διάθεση έχομε απέναντι σε όλα τα απαγορευμένα από την ευαγγελική εντολή. Τι πρέπει να πούμε για τις αμαρτωλές πράξεις που έχουν προαπαγορευθεί από τον παλαιό νόμο, του φόνου, της μοιχείας, της επιορκίας, της αδικίας και των ομοίων; Επίσης δε και για τις αντίθετες προς αυτά αρετές, και πώς μας αρέσουν αυτοί που τις χρησιμοποιούν υπέρ μας; Βλέπεις ότι και γνωρίζεις καθεμία από τις αρετές και κρίνεις ότι είναι και δίκαιη και συμφέρουσα; Και όχι μόνο αυτό, αλλά και εύκολη; Διότι άλλωστε δεν θα θεωρούσες πολύ αξιόμεμπτο όποιον θυμώνει εναντίον σου ή ψεύδεται ή σε επιβουλεύεται κατά άλλον τρόπο, αν νόμιζες ότι είναι δυσκατόρθωτο ή αδύνατο να απέχει εκείνος από το καθένα από αυτά.
Να μη συμβαίνει λοιπόν, όταν μεν κακοποιείσαι εσύ από άλλον, υβριζόμενος ή απατώμενος ή ζημιούμενος, να δικάζεσαι σωστά, όταν όμως εσύ ο ίδιος υβρίζεις και αδικείς και επιχειρείς να απατάς τον πλησίον, να δικάζεις μη βγάζοντας την ίδια ψήφο για τα ίδια πράγματα· αλλά ως νηφάλιος κριτής, όσα μεν κακά δεν θέλεις να πάθεις από άλλον οπωσδήποτε να μην τα κάνεις ούτε εσύ στον άλλον, όσα δε αγαθά ποθείς να σου γίνονται από άλλον, αυτά να γίνονται και από σένα προς εκείνον. Ζητείς από κάποιον κάτι, τυχόν βοήθεια ή άλλη ανάγκη, και θέλεις οπωσδήποτε να το λάβεις, επειδή το θεωρείς καλό; Γιατί όχι; Όταν λοιπόν κάποιος άλλος ζητεί από σένα κάτι, σπεύσε να του φανείς ομόλογος, και να θεωρείς καλό και να εργάζεσαι ώστε και εκείνος να λάβει από εσένα. Αλλά εκείνος σου ζητεί κάτι περισσότερο από όσα έχεις; Δείξε από όσα έχεις ότι, κι αν είχες περισσότερα, θα παρείχες· «διότι αν υπάρχει η θέληση», λέγει ο Παύλος, «είναι κανείς ευπρόσδεκτος από όσα έχει, όχι από όσα δεν έχει» [Β΄Κορ.8,11 κ.ε.: «Νυνὶ δὲ καὶ τὸ ποιῆσαι ἐπιτελέσατε, ὅπως καθάπερ ἡ προθυμία τοῦ θέλειν, οὕτω καὶ τὸ ἐπιτελέσαι ἐκ τοῦ ἔχειν(:Τώρα λοιπόν συντελέστε και αποτελειώστε το έργο της συνεισφοράς, ώστε, όπως είχατε την προθυμία της καλής θελήσεως, έτσι να τελειώσει και να ολοκληρωθεί με επιτυχία και η συνεισφορά, ανάλογα με όσα έχετε)»].
Θέλεις να αγαπάσαι από όλους, να κερδίζεις συγνώμη, και θεωρείς την κατάκριση βαριά και δυσβάστακτη, και μάλιστα ενώ έφταιξες λίγο; Να αγαπάς λοιπόν και εσύ όλους, να δίνεις πρόθυμα συγνώμη, να απέχεις από την κατάκριση, βλέποντας κατά κάποιον τρόπο τον εαυτό σου στον κάθε άνθρωπο και έτσι αποφασίζοντας και έτσι διατιθεμένος και έτσι ενεργώντας. «Ὃτι οὕτως ἐστὶ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ(:Δείξτε νομιμοφροσύνη και υποταγή, διότι έτσι είναι το θέλημα του Θεού)», λέγει ο κορυφαίος των αποστόλων Πέτρος, «ἀγαθοποιοῦντας φιμοῦν τὴν τῶν ἀφρόνων ἀνθρώπων ἀγνωσίαν (:με την αγαθοεργία να επιβάλλετε σιωπή στην άγνοια των ανθρώπων που σας κατηγορούν, χωρίς να ξέρουν ποιοι είστε)»[Α΄Πέτρ.2,15], δηλαδή όσων είναι ανάμεσά μας και μας εχθρεύονται χωρίς λόγο και δεν θέλουν να δώσουν σε άλλους όσα επιθυμούν αυτοί να λαμβάνουν από άλλους.
Πραγματικά πώς δεν είναι άφρονας όποιος με την ίδια φύση δεν θέλει το ίδιο, ούτε αποδίδει την ίδια κρίση, παρόλο που φυσικά ενυπάρχουν σε εμάς και η κρίση αυτή και η θέληση; Διότι όλοι από την φύση μας αυτοκινούμαστε προς την θέληση να αγαπιόμαστε και να ευεργετούμαστε από όλους, όπως και από τους εαυτούς μας. Επομένως και η θέληση να αγαθοποιούμε και να είμαστε προς όλους καλά διατεθειμένοι, όπως και προς τους εαυτούς μας, είναι έμφυτη σε εμάς· κι αυτό επειδή έχομε μεν γίνει όλοι κατ’ εικόνα Θεού, αλλά επειδή υπεισήλθε και πληθύνθηκε η αμαρτία, την μεν αγάπη του καθενός μας προς τον εαυτό του δεν έσβησε, διότι κατά τίποτε δεν εναντιώνεται σε εκείνη, την δε αγάπη μεταξύ μας, ως κορύφωμα των αρετών, κατέψυξε και αλλοίωσε και αχρείωσε. Γι'αυτό Εκείνος που ανανεώνει την φύση μας και την ανακαλεί προς την χάρη της εικόνας της, δίνοντας τους νόμους Του κατά τον προφητικό λόγο στις καρδιές μας[Ιερεμ.38,33], λέγει: «Καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως(:Όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται και να σας κάνουν οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να συμπεριφέρεστε κι εσείς σ’ αυτούς και να τους κάνετε τα ίδια)» [Λουκά 6,32]· και «Ἐὰν δανείζητε παρ᾿ ὧν ἐλπίζετε ἀπολαβεῖν, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; καὶ γὰρ ἁμαρτωλοὶ ἁμαρτωλοῖς δανείζουσιν ἵνα ἀπολάβωσι τὰ ἴσα (:Αν δανείζετε σε εκείνους από τους οποίους ελπίζετε να πάρετε πίσω αυτά που δανείσατε, ποια χάρη και ανταπόδοση από τον Θεό σας ανήκει; Καμία· διότι και οι αμαρτωλοί δανείζουν σε άλλους αμαρτωλούς για να πάρουν πίσω ολόκληρο το ποσό που δάνεισαν ή και σε ώρα ανάγκης να πάρουν και αυτοί ίσα οφέλη και δάνεια από εκείνους στους οποίους δάνεισαν)» [Λουκά 6,34].
Εδώ λέγει αμαρτωλούς όσους δεν φέρουν το όνομά Του και όσους δεν περνούν την ζωή τους σύμφωνα με το ευαγγέλιό Του, αφού τους συμπεριέλαβε σε ένα όνομα και δείχνοντας με αυτό ότι δεν υπάρχει όφελος να ονομαζόμαστε Χριστιανοί, αν με τα έργα δεν διαφέρομε από τα έθνη. Όπως δηλαδή έλεγε προς τους Ιουδαίους ο μέγας Παύλος, ότι «περιτομὴ μὲν γὰρ ὠφελεῖ, ἐὰν νόμον πράσσῃς· ἐὰν δὲ παραβάτης νόμου ᾖς, ἡ περιτομή σου ἀκροβυστία γέγονεν(:Κι έτσι, ενώ έχεις περιτμηθεί, αυτό δεν σε ωφελεί σε τίποτε. Διότι η περιτομή ωφελεί βέβαια, εάν τηρείς τα προστάγματα του νόμου˙ εάν όμως είσαι παραβάτης του νόμου, η περιτομή σου έχασε κάθε αξία ενώπιον του Θεού και έγινε σαν την ακροβυστία˙ και συνεπώς είσαι κι εσύ σαν να μην έχεις περιτμηθεί)» [Ρωμ.2,25].
Έτσι τώρα ο Χριστός λέγει σε εμάς δια του ευαγγελίου, ότι «σε σας τους δικούς μου θα υπάρχει χάρις πλησίον μου, αν τηρείτε τις εντολές μου· εάν όμως επιτελείτε τα έργα των αμαρτωλών και τίποτε περισσότερο, με το να αγαπάτε αυτούς που σας αγαπούν και να αγαθοποιείτε όσους σας αγαθοποιούν, καμία παρρησία δεν θα έχετε γι’ αυτά προς εμένα»[ βλ. Λουκά 6,31-38: «Καὶ καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως. Καὶ εἰ ἀγαπᾶτε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; καὶ γὰρ οἱ ἁμαρτωλοὶ τοὺς ἀγαπῶντας αὐτοὺς ἀγαπῶσι. Καὶ ἐὰν ἀγαθοποιῆτε τοὺς ἀγαθοποιοῦντας ὑμᾶς, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; Καὶ γὰρ οἱ ἁμαρτωλοὶ τὸ αὐτὸ ποιοῦσι. Καὶ ἐὰν δανείζητε παρ᾿ ὧν ἐλπίζετε ἀπολαβεῖν, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; Καὶ γὰρ ἁμαρτωλοὶ ἁμαρτωλοῖς δανείζουσιν ἵνα ἀπολάβωσι τὰ ἴσα. Πλὴν ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ ἀγαθοποιεῖτε καὶ δανείζετε μηδὲν ἀπελπίζοντες, καὶ ἔσται ὁ μισθὸς ὑμῶν πολύς, καὶ ἔσεσθε υἱοὶ ὑψίστου, ὅτι αὐτὸς χρηστός ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς. Γίνεσθε οὖν οἰκτίρμονες, καθὼς καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν οἰκτίρμων ἐστί. Καὶ μὴ κρίνετε, καὶ οὐ μὴ κριθῆτε· μὴ καταδικάζετε, καὶ οὐ μὴ καταδικασθῆτε· ἀπολύετε, καὶ ἀπολυθήσεσθε· δίδοτε, καὶ δοθήσεται ὑμῖν· μέτρον καλόν, πεπιεσμένον καὶ σεσαλευμένον καὶ ὑπερεκχυνόμενον δώσουσιν εἰς τὸν κόλπον ὑμῶν· τῷ γὰρ αὐτῷ μέτρῳ ᾧ μετρεῖτε, ἀντιμετρηθήσεται ὑμῖν(:Και με λίγες λέξεις, όπως θέλετε να σας συμπεριφέρονται και να σας κάνουν οι άνθρωποι, έτσι ακριβώς να συμπεριφέρεστε κι εσείς σ’ αυτούς και να τους κάνετε τα ίδια. Διότι εάν αγαπάτε μόνο εκείνους που σας αγαπούν, ποια εύνοια και ποια αμοιβή σας ανήκει από τον Θεό; Καμία. Διότι και οι αμαρτωλοί αγαπούν εκείνους που τους αγαπούν. Κι αν κάνετε το καλό σ’ εκείνους που σας ευεργετούν, ποια εύνοια και χάρη και ανταμοιβή σάς ανήκει από τον Θεό; Καμία. Διότι και οι αμαρτωλοί το ίδιο κάνουν. Κι αν δανείζετε σε εκείνους από τους οποίους ελπίζετε να πάρετε πίσω αυτά που δανείσατε, ποια χάρη και ανταπόδοση από τον Θεό σας ανήκει; Καμία· διότι και οι αμαρτωλοί δανείζουν σε άλλους αμαρτωλούς για να πάρουν πίσω ολόκληρο το ποσό που δάνεισαν ή και σε ώρα ανάγκης να πάρουν και αυτοί ίσα οφέλη και δάνεια από εκείνους στους οποίους δάνεισαν. Εσείς όμως να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να τους ευεργετείτε και να τους δανείζετε χωρίς να ελπίζετε σε καμία ανταπόδοση απ’ αυτούς. Και θα είναι πολύς ο μισθός σας και μεγάλη η ανταμοιβή σας από τον Θεό. Και θα είστε στην Βασιλεία των ουρανών κατά χάριν παιδιά του υψίστου Θεού, με τον οποίο θα μοιάζετε πνευματικώς. Διότι κι Αυτός είναι ευεργετικός και ωφέλιμος στους ανθρώπους που δείχνουν αχαριστία στις τόσες ευεργεσίες Του και που δεν έχουν καλή διάθεση και προαίρεση, αλλά είναι πονηροί. Να γίνεστε λοιπόν σπλαχνικοί προς τον συνάνθρωπό σας και συμπονετικοί στις δυστυχίες του και στις ανάγκες του, όπως και ο ουράνιος Πατέρας σας είναι σπλαχνικός σε όλους. Και μην κατακρίνετε από ασυμπάθεια και εγωισμό τις πράξεις των συνανθρώπων σας˙ ασφαλώς τότε κι εσείς δεν θα κατακριθείτε από τον Θεό στη μέλλουσα Κρίση. Μη γίνεσθε δικαστές απρόσκλητοι και εύκολοι για να καταδικάζετε τον συνάνθρωπό σας˙ έτσι δεν θα καταδικασθείτε από τον Θεό. Εφόσον δεν σας έχει ανατεθεί ως καθήκον να δικάζετε, να κρίνετε στις ιδιωτικές σας συζητήσεις με συμπάθεια και να αθωώνετε τους άλλους, και θα κριθείτε κι εσείς με επιείκεια και θα αθωωθείτε από τον Θεό. Δίνετε σε εκείνους που έχουν ανάγκη βοήθειας, και θα δώσει και σε σας βοήθεια ο Θεός. Η πρόνοια, η δικαιοσύνη και η αγαθότητα του Θεού θα σας δώσει στην αγκαλιά σας ένα μέτρο καλό, στοιβαγμένο και κουνημένο, ώστε να μη μένει καθόλου κενός χώρος στο δοχείο της μετρήσεως, ένα μέτρο που θα πλεονάζει και θα ξεχύνεται· διότι με την ίδια πλούσια διάθεση και με το ίδιο μέτρο της ευεργεσίας με το οποίο μετράτε τις δωρεές σας προς τους άλλους, θα μετρήσει και θα ανταποδώσει και σε σας ο Θεός)»].
Και δεν λέγει τέτοια πράγματα για να αποτρέψει όσους αγαπούν από το να αγαπούν και όσους αγαθοποιούν να αγαθοποιούν και να δανείζουν σε εκείνους από τους οποίους πρόκειται να ξαναπάρουν· αλλά παριστάνει το καθένα από αυτά ως άμισθο, διότι έχει εδώ την ανταπόδοση και δεν φέρει καμία χάρη στην ψυχή μήτε την καθαρίζει από την κηλίδα της αμαρτίας που έχει αποτυπωθεί σε αυτήν. Αυτά λοιπόν, αν μεν είναι παρόντα δεν φέρουν στην ψυχή κανένα κέρδος και καμία χάρη ως αντίθετη ανταπόδοση, αν πάλι απουσιάζουν, πολλή μέμψη και ζημία επιφέρουν. Όσοι δεν αγαπούν ούτε εκείνους που τους αγαπούν και τους φροντίζουν είναι χειρότεροι και από τους τελώνες και αμαρτωλούς· όσοι όμως τους ανταμείβουν και με τα αντίθετα, με έργα ή με λόγια, πόσο περισσότερο; Τέτοιοι είναι πάντως και όσοι αφηνιάζουν προς τους άρχοντες της πόλεως που μάλιστα καθημερινά καταβάλλουν γι’ αυτούς σημαντικές φροντίδες, όσοι δεν αποδίδουν την αρμόζουσα εύνοια προς τους από τον Θεό τοποθετημένους βασιλείς, όσοι δεν ταπεινώνονται κάτω από το κραταιό χέρι του Θεού, αλλά απειθούν στην Εκκλησία του Χριστού και αγανακτούν μάταια κατά των προστατών της Εκκλησίας, που μάλιστα νοιάζονται γι’ αυτούς και θέλουν και εύχονται και πράττουν με όλη τους την δύναμη κάθε αγαθό και ωφέλιμο γι’ αυτούς.
Αλλά και εκείνοι που δεν θέλουν να δανείζουν στους υποσχόμενους να ξαναδώσουν τα ίσα στον καιρό τους, ενώ απαιτούν τόκους, και μάλιστα υψηλούς, και χωρίς αυτούς δεν επιτρέπουν ούτε να εμφανίζεται ο κήνσος και το αργύριο, είναι σχεδόν άνομοι και χειρότεροι από τους αμαρτωλούς, ως μη πειθόμενοι ούτε στον παλαιό Νόμο, ούτε στην Νέα Διαθήκη. Από αυτά η μεν Διαθήκη προτρέπει να δανείζομε και σε εκείνους από τους οποίους δεν υπάρχει ελπίδα να ξαναπάρουμε ως δάνειο[Λουκά 6,34: «Καὶ ἐὰν δανείζητε παρ᾿ ὧν ἐλπίζετε ἀπολαβεῖν, ποία ὑμῖν χάρις ἐστί; καὶ γὰρ ἁμαρτωλοὶ ἁμαρτωλοῖς δανείζουσιν ἵνα ἀπολάβωσι τὰ ἴσα» ], ο δε Νόμος λέγει «να μην τοκίζεις τα χρήματά σου» [Λευίτ.25,37: «Τὸ ἀργύριόν σου οὐ δώσεις αὐτῷ ἐπὶ τόκῳ καὶ ἐπὶ πλεονασμῷ οὐ δώσεις αὐτῷ τὰ βρώματά σου(:Δεν θα δανείσεις τα χρήματά σου στον φτωχό με τόκο και δεν θα του δώσεις τα τρόφιμά σου με σκοπό να αποκτήσεις περισσότερα)»· και Δευτ.23,20: «Οὐκ ἐκτοκιεῖς τῷ ἀδελφῷ σου τόκον ἀργυρίου καὶ τόκον βρωμάτων καὶ τόκον παντὸς πράγματος, οὗ ἐὰν ἐκδανείσῃς(: Δεν θα δανείζεις με σκοπό να παίρνεις τόκο από τον αδελφό σου, τόκο για χρήματα ή τόκο για τρόφιμα ή τόκο για οποιοδήποτε άλλο πράγμα που θα του δανείσεις)» κ.ε.], και επαινεί [Ψαλμ. 14,5: «Τὸ ἀργύριον αὐτοῦ οὐκ ἔδωκεν ἐπὶ τόκῳ καὶ δῶρα ἐπ᾿ ἀθῴοις οὐκ ἔλαβεν. Ὁ ποιῶν ταῦτα, οὐ σαλευθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα(:Ο άνθρωπος αυτός δεν εκμεταλλεύτηκε ποτέ τον φτωχό στην ανάγκη του, αλλά δάνεισε άτοκα τα χρήματά του και δεν έλαβε ποτέ δώρα για να βλάψει και να αδικήσει τους αθώους. Εκείνος που πράττει αυτά, θα παραμείνει αιώνια ασάλευτος και ακλόνητος εν μέσω οποιωνδήποτε προσβολών και κινδύνων)»] και συνιστά επίσης να αποφεύγουν την πόλη, της οποίας στις πλατείες, δηλαδή δημόσια, συνάπτονται δάνεια με τόκο και δόλο [Ψαλμ.54,11-12: «Ἡμέρας καὶ νυκτὸς κυκλώσει αὐτὴν ἐπὶ τὰ τείχη αὐτῆς, καὶ ἀνομία καὶ κόπος ἐν μέσῳ αὐτῆς καὶ ἀδικία, καὶ οὐκ ἐξέλιπεν ἐκ τῶν πλατειῶν αὐτῆς τόκος καὶ δόλος(:Ημέρα και νύκτα η αντιλογία αυτή την κυκλώνει και κάνει τον γύρο της επί των τειχών της, σαν άλλο εχθρικό στράτευμα που την πολιορκεί, κατά τον οποίο χρόνο στο εσωτερικό και το κέντρο της πόλεως κυριαρχεί η παραβίαση των νόμων και η καταπίεση των φιλήσυχων και ο εκβιασμός τους και κάθε είδος αδικίας. Και δεν έλειψε από τις πλατείες της ολοφάνερα και αναιδώς διεξαγομένη η τοκογλυφία και η απάτη)»].
Βλέπετε ότι ο τοκογλύφος δεν αφαιρεί μόνο της ψυχής του αλλά και της πολιτείας την δόξα, διότι της προσάπτει κατηγορία απανθρωπίας και την αδικεί όλη από κοινού σοβαρά; Διότι, ενώ είναι πολίτης αυτής και όσα έχει τα απέκτησε από αυτήν, δεν τα χρησιμοποιεί υπέρ αυτής· σε αυτούς που δεν έχουν δεν θέλει να δανείζει, σε αυτούς δε που έχουν, αλλά πάντως λίγα, δίνει με τόκο, ώστε μαζί με την τέχνη να τους αφαιρέσει και εκείνα τα λίγα χρήματα που έχουν. Γι΄ αυτό προφανώς ο προφήτης με τον τόκο συνάπτει τον δόλο λέγοντας : «Ἰδοὺ ἐμάκρυνα φυγαδεύων καὶ ηὐλίσθην ἐν τῇ ἐρήμῳ. Καταπόντισον, Κύριε, καὶ καταδίελε τὰς γλώσσας αὐτῶν, ὅτι εἶδον ἀνομίαν καὶ ἀντιλογίαν ἐν τῇ πόλει. Καὶ οὐκ ἐξέλιπεν ἐκ τῶν πλατειῶν αὐτῆς τόκος καὶ δόλος(:Εάν πραγματικά είχα τέτοιες φτερούγες θα απομακρυνόμουν φεύγοντας μακριά από τους εχθρούς που με επιβουλεύονται και θα κατοικούσα στο ύπαιθρο και σε έρημο τόπο. Καταπόντισε, Κύριε, ως σε βυθό θαλάσσης τις συκοφαντικές τους γλώσσες, και φέρε διαίρεση και πλήρη σύγχυση σε αυτούς, ώστε να διασπαστεί η εγκληματική προς το κακό συμφωνία των παρανόμων αυτών ανθρώπων, διότι αυτοί με τις διαβολές τους διέφθειραν την πόλη, και βλέπω τώρα σε αυτή να επικρατεί παρανομία και η παραβίαση των νόμων και ο από την αντιλογία διχασμός και διαπληκτισμός. Και δεν έλειψε από τις πλατείες της ολοφάνερα και αναιδώς διεξαγομένη η τοκογλυφία και η απάτη)» [Ψαλμ.54,8-12].
Σπεύδει, λοιπόν, να πλουτίσει ο τοκιστής όχι τόσο με χρήματα όσο με αμαρτήματα, καταστρέφοντας και τον πλούτο και την ψυχή του δανειστή· διότι οι τόκοι είναι σαν γεννήματα εχιδνών, που φωλιάζουν στους κόλπους των φιλάργυρων και υποδεικνύουν ότι δεν θα διαφύγουν τους ακοίμητους σκώληκες που απειλούνται για τον μέλλοντα αιώνα. Και αν κάποιος από αυτούς λέγει ότι «επειδή δεν μου επιτρέπεις να λαμβάνω τόκους, θα κρατήσω κοντά μου το αργύριο που μου περισσεύει και δεν θα το προσφέρω σε όσους χρειάζονται να δανειστούν», ας γνωρίζει ότι κατέχει στους κόλπους του τις μητέρες των εχιδνών, που θα του γίνουν μητέρες και των ακοιμήτων εκείνων σκωλήκων.
Γι’ αυτά λοιπόν ο Κύριος, για να μας απομακρύνει εκ του ασφαλούς από τέτοια κακά, παραγγέλλει να αγαπούμε και να αγαθοποιούμε και τους εχθρούς και να δανείζομε στους μη έχοντες να αποδώσουν χωρίς να απελπιζόμαστε· διότι, λέγει: «Πλὴν ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ ἀγαθοποιεῖτε καὶ δανείζετε μηδὲν ἀπελπίζοντες, καὶ ἔσται ὁ μισθὸς ὑμῶν πολύς, καὶ ἔσεσθε υἱοὶ ὑψίστου, ὅτι αὐτὸς χρηστός ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς(:Εσείς όμως να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να τους ευεργετείτε και να τους δανείζετε χωρίς να ελπίζετε σε καμία ανταπόδοση απ’ αυτούς. Και θα είναι πολύς ο μισθός σας και μεγάλη η ανταμοιβή σας από τον Θεό. Και θα είστε στη Βασιλεία των ουρανών κατά χάριν παιδιά του υψίστου Θεού, με τον Οποίο θα μοιάζετε πνευματικώς. Διότι κι Αυτός είναι ευεργετικός και ωφέλιμος στους ανθρώπους που δείχνουν αχαριστία στις τόσες ευεργεσίες Του και που δεν έχουν καλή διάθεση και προαίρεση αλλά είναι πονηροί)» [Λουκά 6,35]. «Να μη νομίζεις», λέγει, «επειδή αγαθοποιείς όσους κάνουν κακό και δίνεις σε όσους δεν αποδίδουν πίσω αυτό που τους δάνεισες, ότι θα χάσεις τα δικά σου· διότι ο παρών καιρός είναι του σπόρου της αγαθοεργίας, ο δε καιρός του κατάλληλου θερισμού είναι ο μέλλοντας αιώνας». Μην απελπιστείς λοιπόν για τον ορισμένο χρόνο μεταξύ σποράς και θερισμού, αλλά γνώριζε ότι θα συγκομίσεις τα αγαθά σου πολλαπλάσια, όπως και οι εδώ κακοποιούντες θα συγκομίσουν τα δικά τους κακά. Διότι όποια σπείρει κανείς εδώ, τέτοια θα θερίσει εκεί, αλλά με μεγάλη προσθήκη.
Αν λοιπόν με τα έργα σου ομοιώσεις τον εαυτό σου με τον Υιό του Θεού και δείξεις ότι είσαι σε όλους χρηστός, όπως και Εκείνος είναι σε όλους χρηστός, εκεί θα λάβεις με αύξηση και προς Αυτόν ομοίωση, περιλαμπόμενος με το φως της δόξης του Υψίστου και συζώντας αιωνίως με εκείνους, με τους οποίους θα είναι Χριστός ο Θεός ανάμεσα σε θεούς[Ψαλμ.81,1: «Ὁ Θεὸς ἔστη ἐν συναγωγῇ θεῶν, ἐν μέσῳ δὲ θεοὺς διακρινεῖ(:Ο Θεός στάθηκε στο μέσο συνάξεως κριτών και αρχόντων, τους οποίους ως αντιπροσώπους Του εγκατέστησε και με θείο κύρος περιέβαλε, κατά την απονομή της δικαιοσύνης, και ανάμεσά τους λοιπόν, αφού καταλάβει την πρέπουσα σε Αυτόν θέση, θα κρίνει όσους έχουν περιβεβληθεί θεία εξουσία και την διαχειρίζονται)»], διαμοιράζοντας τα αξιώματα της αϊδίας μακαριότητος· διότι αυτό δήλωσε με την προσθήκη: «Ἒσεσθε υἱοὶ ὑψίστου, ὅτι αὐτὸς χρηστός ἐστιν ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς (:Και θα είστε στην Βασιλεία των ουρανών κατά χάριν παιδιά του υψίστου Θεού, με τον Οποίο θα μοιάζετε πνευματικώς. Διότι κι Αυτός είναι ευεργετικός και ωφέλιμος στους ανθρώπους που δείχνουν αχαριστία στις τόσες ευεργεσίες Του και που δεν έχουν καλή διάθεση και προαίρεση, αλλά είναι πονηροί)» [Λουκά 6,35].
Γι'αυτό λοιπόν ο Υιός του Θεού κατήλθε στην γη, αφού έκλινε τους ουρανούς, και έγινε υιός ανθρώπου και είπε και έπραξε τα τοιαύτα, και τέλος πάντων πέθανε για χάρη μας και αναστήθηκε και πάλι ανήλθε στους ουρανούς, για να κάνει εμάς ουρανίους και αθάνατους και υιούς Θεού. Ώστε όσα απαιτεί τώρα από μας, να αγαπούμε τους εχθρούς, να αγαθοποιούμε, να δανείζουμε σε αυτούς που δεν έχουν να αποδώσουν, όχι μόνο είναι κατάλληλα και συμφέροντα για μας, όπως έχει προαποδειχθεί, αλλά και είναι μικρά παραβαλλόμενα προς όσα δίδονται από Εκείνον. Διότι Αυτός μεν έδωσε τον εαυτό Του για μας που όχι μόνο δεν είχαμε να ανταποδώσουμε τίποτε, αλλά αναφανήκαμε πρωτύτερα και αχάριστοι και πονηροί με πολλές ενέργειες· και μας προτρέπει να δανείζομε από τα περιττά και να ευεργετούμε από όσα έχομε. Ποια και πόσα; Και για τα μικρά αυτά ανταποδίδει την προς εαυτόν ομοιότητα και την υψίστη υιοθεσία και τους ουρανίους μισθούς, λέγοντας: «Γίνεσθε οὖν οἰκτίρμονες, καθὼς καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν οἰκτίρμων ἐστί.(:Να γίνεστε λοιπόν σπλαχνικοί προς τον συνάνθρωπό σας και συμπονετικοί στις δυστυχίες του και στις ανάγκες του, όπως και ο ουράνιος Πατέρας σας είναι σπλαχνικός σε όλους)»[Λουκά 6,36] και «Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν (:Πρέπει λοιπόν να γίνετε τέλειοι με την αγάπη προς όλους, όπως είναι τέλειος και ο ουράνιος Πατέρας σας, ο οποίος είναι αγάπη)» [Ματθ.5,48].
Μαζί με τον Οποίο και με το Άγιο Πνεύμα πρέπει σε Αυτόν δόξα στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,
επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος
ΠΗΓΕΣ:Γρηγορίου του Παλαμά, Άπαντα τα έργα, Ομιλίες ΜΓ΄- ΞΓ΄, ομιλία ΜΕ’, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1986, τόμος 11, σελίδες 67-85.
Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
Η Παλαιά Διαθήκη μετά Συντόμου Ερμηνείας, Παναγιώτης Τρεμπέλας, Αδελφότης Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήνα, 1985.
https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-palaia-diathiki/
https://www.agia-aikaterini-larissis.com/agia-grafi-kaini-diathiki/
Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλτήριον με σύντομη ερμηνεία(απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τρίτη, Αθήνα 2016.
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm
«Πᾶνος»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου