Μια έκκληση στην πολιτική και τον πολιτισμό που έπεσε στο κενό

του Marcello Veneziani 

Η έρημος. Κανείς δεν απάντησε στην επιστολή-έκκληση του Massimo Cacciari που δημοσιεύτηκε στην La Stampa την περασμένη Πέμπτη, προφανώς απευθυνόμενη στον νέο υπουργό Πολιτισμού αλλά στην πραγματικότητα απευθυνόταν στην πολιτική και τον πολιτισμό σε όλη τους την έκταση. Ήταν μια επιστολή που προέτρεπε μια αστική σύγκριση ιδεών, χωρίς να θίγει τον ανταγωνισμό και τήν αντιπαράθεση, επίσης καί για να ανταγωνιστεί για την παροιμιώδη πλέον πολιτιστική ηγεμονία που θεωρεί υγιή και θεμιτή φιλοδοξία, τόσο στα αριστερά όσο και στα δεξιά. Ο φιλόσοφος αναφέρθηκε στη σκέψη του Κρότσε και του Τζεντίλε και ως εκ τούτου του Γκράμσι, η οποία «δεν είναι κατανοητή χωρίς την πραγματικότητα του Τζεντίλε». Έπιασε τις πλοκές πίσω από τις αντιθέσεις, τις εγκάρσιες κληρονομιές, τις κοινές ρίζες, πέρα ​​από τις αντίπαλες μοίρες. Αναγνώρισε το χρέος του σε ελίτ συντηρητικούς θεωρητικούς, όπως ο Mosca και ο Pareto, καθώς και ο Tocqueville και ο Marx. Και τέλος στράφηκε σε σχολεία και πανεπιστήμια, τα οποία στην πραγματικότητα είναι αρμοδιότητα άλλων υπουργείων, επιβεβαιώνοντας ότι η έκκλησή του απευθυνόταν φαινομενικά μόνο στον διάδοχο του Sangiuliano. Από την άλλη, ακόμη και τα θέματα που θίγονται δεν αφορούν κάποιο υπουργείο αλλά αφορούν το «ευρύ πεδίο» του πολιτισμού. Τέλος, ο καθηγητής εντόπισε τον πραγματικό αντίπαλο κάθε πολιτισμού στο κυρίαρχο μείγμα ηγεμονίας της αγοράς, της τεχνολογίας και της πολιτικής ορθότητας. Θανατηφόρο παρασκεύασμα.
Κανείς στην πολιτική δεν φαίνεται να έχει κατανοήσει την έκκληση του Cacciari, ούτε καν στην κυβέρνηση: ωστόσο ήταν ο πρώτος, έγκυρος «αριστερός διανοούμενος» που τους απηυθύνθηκε μέ μη πολεμικό αλλά μέ εποικοδομητικό τρόπο, ξεπερνώντας τη θύελλα του μίσους και της περιφρόνησης που προέκυψε για την υπόθεση Boccia. Η μόνη ελαφρυντική περίσταση της ομόφωνης σιωπής είναι ότι αναγνωρίζουν τη ματαιότητα της προσπάθειας, ξέρουν ότι η πολιτική είναι αβοήθητη και ανίσχυρη, δεν μπορεί να κάνει τίποτα ούτε για αποφάσεις που έχουν σημασία (οικονομικές, στρατιωτικές, στρατηγικές) ούτε για σημαντικά θέματα όπως π.χ. πολιτισμού και ιδεών. Αλλά ούτε καν οι διανοούμενοι δέχτηκαν την έκκληση του Cacciari να δεχτούν, να αντικρούσουν και να αναλογιστούν τις θέσεις του. ούτε καν ο προοδευτικός αριστερός «κλήρος», ο πνευματικός θόλος της χώρας μας. Αυτό επιβεβαιώνει τρία πράγματα, σε ένα: κανείς δεν θέλει να φύγει από το σπίτι. Δηλαδή, κανείς δεν θέλει να εκτεθεί και να αποκλίνει από την αγέλη, κανείς δεν θέλει να κάνει διάλογο με κανέναν, ο καθένας έχει τα δικά του τοτέμ και ταμπού. κανείς δεν έχει ενδιαφέρον ή εμπιστοσύνη σε πολιτιστικές πρωτοβουλίες και ανοίγματα εκτός συγκυριαρχίας.
Η συμπεριληπτική ιδεολογία βασίζεται διαβόητα στον αποκλεισμό , όπως η δημοκρατία βασίζεται στην άρνηση της διαφωνίας. Και τότε δεν υπάρχουν πλέον κληρονόμοι του Τζεντίλε και του Κρότσε, ούτε του Γκράμσι, του Παρέτο και του Μόσκα. μόνο καρικατούρες, πανούργοι στη διαμετακόμιση και αυτόματα και μαχητικά επαναλήπτες. Κανείς δεν τα διαβάζει, πολύ περισσότερο δεν τα καταλαβαίνει.
Αλλά πάνω απ' όλα, κανείς δεν νοιάζεται πια για τη «μάχη των ιδεών», όπως την αποκαλεί ακόμα επικά, ηρωικά ο Cacciari: από εκείνη τη μάχη υπάρχουν μόνο οι νεκροί στο πεδίο, που φαίνονται ως δυσκίνητα πτώματα και σκελετοί. περισσότερα τά τσακάλια και οι γύπες τριγύρω. Οι πρώτοι που πέθαναν ήταν οι ιδέες.
Βρήκα στον Cacciari ένα απροσδόκητο άλμα αυτοπεποίθησης και ακόμη και αισιοδοξίας, είναι τόσο διατεθειμένος να προφέρει τη λέξη καταστροφή κάθε τρεις προτάσεις. είναι τόσο τραχύς και εχθρικός. Μια απερίσκεπτη αισιοδοξία όταν μάλιστα στράφηκε στα σχολεία και «απείλησε» να απλώσει το βλέμμα του στο πανεπιστήμιο. Αν η πολιτική έχει πλέον στειρωθεί από τον κτηνίατρο και δεν μπορεί πλέον να αναπαραχθεί με τη σύζευξη με τον πολιτισμό, ακόμη και τα σχολεία και τα πανεπιστήμια φαίνονται πλέον πόλοι εκτός αυτού τού πολιτιστικού και πολιτικού οράματος που γενναιόδωρα αναφέρει ο Cacciari.
Αλλά η νεκρή σιωπή της πολιτικής και του πολιτισμού αφηγείται την αδυναμία αναγέννησης, αναβίωσης μιας πολιτικής κουλτούρας και τεκμηριώνει ότι η πολιτική είναι πλέον μακριά από τον πολιτισμό, όπως ο πολιτισμός απέχει από τις ιδέες, από τολμηρά έργα, από διαλόγους και από τη συμμετοχή. Ο Τζεντίλε, ο Κρότσε, ο Γκράμσι και οι άλλοι είναι πλέον έτη φωτός μακριά μας, και όχι επειδή έχουν αντικατασταθεί από νέους διερμηνείς, αλλά επειδή τα θέματά τους, οι σκέψεις τους, τα εμφύλια πάθη τους δεν χρησιμοποιούνται πλέον και στη θέση τους δέν υπάρχει τίποτα ή εκείνο το γουέστερν ζελέ με τα προαναφερθέντα τεχνο-εμπορευματικά-ιδεολογικά συστατικά. Ένα ζελέ που λειτουργεί πλέον ως προπολιτισμικό φράγμα: δηλαδή αποτρέπει και εμποδίζει την πρόσβαση στον πολιτισμό και τις αντιπαραθέσεις του, τοποθετεί  προκαταλήψεις που εμποδίζουν κάθε κριτική σκέψη και κάθε ανοιχτό πνεύμα.
Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι να εγγραφεί ο Dante στα δεξιά, για να παραθέσω την ειρωνική αναφορά του Cacciari σε ένα αστείο του Sangiuliano. Αν μη τι άλλο, αυτό της εγγραφής του δεξιού (και του αριστερού) στον Δάντη. Είναι αυτοί που πρέπει να αντλούν έμπνευση από τον υψηλότατο Ποιητή και όχι αυτός που μετά θάνατον προσκολλάται σε ένα κόμμα ή μια πολιτική ταμπέλα.
Η ταλαιπωρία παραμένει στην παρατήρηση ότι κάθε σπάνια προσπάθεια να ανοίξει μια συζήτηση, να πυροδοτήσει μια διαμάχη, να αναζωογονήσει τις πλευρές της σκέψης ξεθωριάζει σε κενό, σιωπή και απροσεξία. Όλοι μένουν στο σπίτι, βροντοφωνάζουν ή σιωπούν, χωρίς ποτέ να κάνουν προσπάθεια να αμφισβητήσουν το βρασμένο ρεπερτόριό τους. Και από την άλλη, πριν από πόσα χρόνια έχει καταργηθεί η σύγκριση μεταξύ πραγματικά διαφορετικών φωνών; Τα μέλη και οι σκέψεις έχουν τώρα ατροφήσει σε αυτή την επανάληψη όσων έχουν ήδη ειπωθεί ή σε αυτήν την αλυσίδα της σιωπής. Το λέω αυτό από τη Μόντενα, καλεσμένος για ένα leccio στην πλατεία, στο φεστιβάλ φιλοσοφίας: το τέλειο μέρος για αυτόν τον προβληματισμό...
Ο Cacciari προσπαθεί, φεύγει από το σπίτι, πηγαίνει στο δρόμο ή στο κανάλι (είναι Βενετός). καλεί την ενδοεπικοινωνία και σου ζητάει να κατέβεις. Αλλά κανείς δεν απαντά. Τότε μην παραπονιέστε αν φτάσουν τελικά οι Τάταροι για να μετακινήσουν αυτή την έρημο.

 https://www.marcelloveneziani.com/articoli/un-appello-alla-politica-e-alla-cultura-caduto-nel-vuoto/