Δογματικές παρατηρήσεις στο θέμα της εκ παρθένου γεννήσεως η

ΚΑΤΑ ΓΙΑΝΝΑΡΑ, ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ, ΣΤΑΜΟΥΛΗ.......

Συνέχεια από: Σάββατο 31 Αυγούστου 2024

Δογματικές παρατηρήσεις στο θέμα της εκ παρθένου γεννήσεως η

Του Karl Rahner

                                                        

Virginitas in partu (παρθενία κατά τη γέννηση)

Μέχρι τώρα ασχοληθήκαμε [ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΟΥ, ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΝΑ ΒΟΥΤΑΓΕΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΝΑ ΣΕ ΦΑΝΕ ΟΙ ΚΑΡΧΑΡΙΕΣ] μόνο με τη virginitas in conceptione (παρθενία κατά τη σύλληψη) ή ante partum (πριν τη γέννηση), όπως το αποκαλούν συνήθως οι θεολόγοι. Το επόμενο ερώτημα είναι: τι εννοεί η παραδοσιακή δήλωση της Εκκλησίας του 2ου αιώνα, όταν λέει, πως και η γέννηση του Ιησού είχε μια ιδιαιτερότητα, την οποία ονομάζει-από την σκοπιά της Μαρίας-παρθενία της αγίας Παρθένου μέσα στη γέννηση;

Μπορούμε, με τη βοήθεια της «Δογματικής» του Ott, και πρακτικά με όλους τους θεολόγους, να χαρακτηρίσουμε τη διδασκαλία περί virginitas in partu ως μια διδασκαλία de fide, μέσω μιας γενικής, αν και μη καθορισμένης από μια Σύνοδο, διδασκαλίας. Οπωσδήποτε και λόγω του γενικά χρησιμοποιούμενου τίτλου στη Λειτουργία και στην Β’ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως του 533, aei parthenos, semper virgo, ο οποίος χρησιμοποιείται στην παράδοση, μπορεί να αποδειχθεί, με αυτήν ακριβώς την έννοια. Η θεολογική όμως έγκριση/νομιμοποίηση της διδασκαλίας περί virginitas in partu, έχει μια, νηφάλια κοιτώντας, δυσκολία επειδή το περιεχόμενο μιας με τέτοιο τρόπο νομιμοποιημένης πρότασης δεν μπορεί να προσδιοριστεί εύκολα. Δεν μπορούμε να το κάνουμε έτσι όπως φαίνεται να υπονοείται στον M. Schmaus: Πρέπει να πιστεύει κανείς στην virginitas in partu, γιατί είναι μια πρόταση πίστεως της επίσημης διδασκαλίας ή τουλάχιστο του κηρύγματος της, αλλά τι εννοείται με αυτήν, δεν το γνωρίζουμε. Μια πρόταση, με αναφορά στην οποία δεν μπορεί να σκεφτεί κανείς κάποιο νόημα, δεν έχει νόημα, και η έγκριση μιας πρότασης χωρίς περιεχόμενο επίσης δεν έχει νόημα. Όταν λέγεται λοιπόν ότι η πρόταση virginitas in partu είναι de fide, τότε πρέπει να ειπωθεί, έστω και με ορισμένες επιφυλάξεις, τι εννοείται με το virginitas in partu.

Αναφερόμενοι στην επίσημη διδασκαλία της Εκκλησίας, πρέπει να πούμε, πως η virginitas in partu ανακοινώθηκε σε μια Σύνοδο στο Μιλάνο το 390 από τον Αμβρόσιο, εναντίον του μοναχού Jovinian (είχε πει: virgo concepit, sed non virgo generavit, παρθένος συνέλαβε, αλλά παρθένος δεν γέννησε), που φυσικά δεν σημαίνει, ότι εκεί διδάχθηκε για πρώτη φορά από την Εκκλησία. Η διδασκαλία αυτή περικλείεται στο aei parthenos, το semper virgo, της Λειτουργίας και στη διδασκαλία της ε’ Οικουμενικής Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως του 553. Αυτή η virginitas in partu διδάσκεται με σαφήνεια στην γνωστή Epistula dogmatica «Ad Flavium» του Λέοντα του Μεγάλου, η οποία-αν και όχι ειδικά ως προς το σημείο αυτό-εγκρίθηκε από τη Σύνοδο της Χαλκηδόνας. Η ίδια διδασκαλία εμφανίζεται και στη Σύνοδο του Λατερανού το 649 (D256) και επαναλαμβάνεται κατά τη Μεταρρύθμιση εναντίον των Unitarier στη ήδη αναφερθείσα δήλωση του Παύλου του IV. (D 993). Το «semper virgo» (Αειπάρθενος), που στην πρόθεση εκείνων που έδωσαν αυτόν τον τίτλο, αναφέρεται και στην virginitas in partu, συναντάται και στις δηλώσεις της Β’ Συνόδου του Βατικανού, χωρίς να αναφέρεται με μεγαλύτερη ακρίβεια στα πράγματα αυτά.

Όταν ρωτάμε, τι κατανοούσε η παράδοση όταν έλεγε virginitas in partu, παλιότερα και στην αρχαιότητα, πρέπει να παραδεχθούμε ότι λαμβάνουμε διάφορες προτάσεις, που υπό ορισμένες συνθήκες ταιριάζουν μεταξύ τους, αλλά όχι αναγκαίως, και αναλόγως του πατέρα της Εκκλησίας που το εκφράζει, ο τόνος πέφτει σε διαφορετικά πράγματα. Σε ένα υπαινιγμό στην Γένεσι 3, όπου λέει για την Εύα, τη γυναίκα, θα πρέπει να γεννά τα παιδιά της με πόνο λόγω της πτώσεως, σε ένα υπαινιγμό που στους πατέρες έρχεται αργότερα, η virginitas in partu συλλαμβάνεται ως ανώδυνη γέννα. Στην έννοια αυτή συμπεριλαμβάνεται και η ακεραιότητα του γυναικείου υμένα κατά την πράξη της γέννησης. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε, πως η διδασκαλία αυτή περί virginitas in partu, που ο Τερτυλλιανός-από μια επαινετή τάση κατά του Δοκητισμού-απέρριψε, βρίσκεται κατ’ αρχάς σε γραπτά εμπνευσμένα από τον Γνωστικισμό.[ΤΟΝ ΞΕΧΑΣΑΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΦΗΤΗ ΖΑΧΑΡΙΑ;] Όπως στις παλαιότερες των μαρτυριών: στις Ωδές του Σολομώντος, στο Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου, στην Ανάληψη του Ησαΐα. Τέτοια λαϊκά-θεολογικά γραπτά, δηλαδή γραπτά που δεν είναι προϊόν σκέψης, συστηματικού θεολογικού είδους, αλλά εποικοδομητικά γραπτά, είναι φυσικά ο τόπος όπου εμφανίζονται οι νέες θεολογικές σκέψεις. Αυτό δεν είναι θαυμαστό. Παρόμοια πράγματα θα βρούμε και για τη διδασκαλία περί της Συλλήψεως της Αγίας Παρθένου. Η σκέψη αυτή (Reflexion) περί του τρόπου της γέννησης του Ιησού από τη Μαρία, που συγκεκριμενοποιείται σε αυτή την πρόταση περί virginitas in partu, εμφανίζεται κατ’ αρχάς σε τέτοια περίεργα/σκοτεινά γραπτά. Η διδασκαλία αυτή όμως βρίσκεται κατόπιν και στους ορθόδοξους και σημαντικούς εκκλησιαστικούς συγγραφείς και Πατέρες της Εκκλησίας, όπως ο Κλήμης Αλεξανδρείας και ο Ωριγένης, και αργότερα σε όλους τους μεγάλους και μικρούς θεολόγους: Αμβρόσιος, Ιερώνυμος, Αυγουστίνος κτλ.

Τώρα φυσικά πρέπει να παραδεχθούμε, πως η αντίληψη περί της ακεραιότητας του υμένα δύσκολα μπορεί να εξισωθεί με την πρόταση, πως η Μαρία γέννησε πράγματι ενεργητικά, πράγμα που λέει η Γραφή. Αν θεωρεί κανείς την έξοδο του παιδιού Ιησούς από τον κόλπο της μητέρας με δοκητιστικές αντιλήψεις, με το τρόπο δηλαδή που ο μεταμορφωμένος βγήκε από τον τάφο ή περνά κλειστές πόρτες, τότε πρέπει να πούμε: η Μαρία συνέλαβε και κύησε το παιδί, αλλά δεν το γέννησε. Αυτό οδήγησε στην εποχή των Karolinger σε μια διαμάχη μεταξύ του Paschasius Radbertus και Rathramus, που στοχάζονταν αυτά τα πράγματα. Οι παλαιότεροι θεολόγοι (Suarez για παράδειγμα), που δεν ήταν πολύ διακριτικοί ως προς το σημείο αυτό, έκαναν σκέψεις, εάν κατά την γέννηση του Ιησού υπήρχε και ένας πλακούντας, και εάν αυτό ήταν ταιριαστό για την αξιοπρέπεια της διαδικασίας. Βλέπουμε λοιπόν, πως προτάσεις όπως virginitas in partu μπορεί να έχουν τις συνέπειες τους, μόλις αρχίσει κανείς να προσπαθεί να καθορίσει τι ακριβώς εννοεί η πρόταση virginitas in partu.

Από επιστημονικής/αντικειμενικής (sachlich) απόψεως, μπορούμε να πούμε για τη virginitas in partu:

Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να απορρίψουμε ή να γελοιοποιήσουμε αυτή την καθολική (γενική) διδασκαλία της Εκκλησίας. Είναι βέβαια αυτονόητο, πως και εδώ ισχύει η ιεραρχία των αληθειών, που επιτρέπει μια διαφοροποιημένη υποκειμενική σχέση προς μια τέτοια αλήθεια.

Δεν μπορεί να αναφέρεται το περιεχόμενο της virginitas in partu, όπως κάνει ο Mitterer και όπως μου φαίνεται και ο Ott, σε μια «φυλετικά ενεργή παρθενία» και μια «σπερματικά ενεργή παρθενία», γιατί αυτό είναι-σε απλά γερμανικά-αυτό που η virginitas ante partum, η εν παρθενία σύλληψη δια της Μαρίας, περιέχει. Αν εμείς τώρα μειώσουμε την virginitas in partu μόνο σε αυτό, τότε έχουμε ουσιαστικά απορρίψει τη διδασκαλία αυτή, αν και με πολύ ευγενείς λέξεις. Η ιδέα αυτή στον Mitterer προέρχεται από μια φιλοσοφική-βιολογική-«απριοριστική» σύλληψη της έννοιας «παρθένος», που δεν μπορούμε να εφαρμόσουμε σε τέτοια πράγματα της παραδόσεως. Αυτό που πρέπει να κάνουμε, είναι απλώς να ρωτήσουμε, τι ήθελε η παράδοση να πει με αυτή την λέξη. Είναι αδιάφορο εν τέλει, αν για αυτό που ήθελε να πει, η έννοια παρθενία είναι πολύ κατάλληλη ή όχι. Μπορεί φυσικά να πει κανείς: μια γέννα-θαυμαστή ή φυσική-δεν έχει καμιά σχέση με αυτό που είναι μια παρθένος, και για το λόγο αυτό, αυτό που εννοείται εδώ, εκφράζεται πολύ ανεπαρκώς με μια τέτοια έννοια.

Αρκεί για τη διδασκαλία, αν σημειώσουμε ως προς το περιεχόμενο της, πως όπως η σύλληψη, έτσι και η γέννηση του Ιησού (παθητικά) δια της Μαρίας (ενεργητικά) αντιστοιχεί σε αυτόν που γεννάται. Έτσι, η γέννηση αυτή είναι διαφορετική από τη δική μας, χωρίς να πρέπει να υποθέσουμε κάποια άλλη φυσιολογική ερμηνεία, όπως για παράδειγμα την έλλειψη των οδυνών και την ακεραιότητα του υμένα.

Όσον αφορά την έλλειψη πόνου κατά τη γέννα, θα μπορούσαμε να επισημάνουμε, ότι η έννοια πόνος, είναι και από καθαρά ιατρικής-βιολογικής-ψυχολογικής απόψεως μια δύσκολη έννοια, για την οποία είναι δύσκολο να πούμε τι ανήκει σε αυτήν και τι όχι. Αν και εφόσον ξεκινούμε από τη διδασκαλία περί immunitas a concupiscentia στη Μαρία, περί της ελευθερίας (έλλειψης) της σαρκικής επιθυμίας (Konkupiszenz), τότε μπορούμε φυσικά να πούμε, πως η μη δυνατότητα μια απόλυτης ένταξης όλων των εσωτερικών διαδικασιών στην πράξη της ελευθερίας στον Θεό (η ουσία της επιθυμίας!) δεν ήταν δεδομένη στη Μαρία, και επομένως όλα όσα έζησε, βρίσκονταν από την αρχή κάτω από το σημάδι μιας απόλυτης υποταγής στο Θεό. Είναι στην περίπτωση αυτή ο «πόνος» ακόμα πόνος, με την έννοια, με την οποία βιώνουμε εμείς τον πόνο; Πρέπει όμως ταυτόχρονα να πούμε, πως Αυτή, όπως ακριβώς και ο Ιησούς, ήταν «passibilis», ικανή προς πόνο, δηλαδή υπόκειται στο βάσανο, τον θάνατο και επομένως και στον πόνο. Δεν υπάρχει λόγος να της αρνηθούμε πιο εύκολα ότι είχε τέτοιες εμπειρίες, παρά ας πούμε ότι θήλασε το παιδί της. Πρέπει λοιπόν από την αρχή να της αρνηθούμε ότι είχε πόνους κατά τη γέννα; (Όταν τίθεται έτσι η ερώτηση, δεν πρέπει να ξεχνιέται, πως υπάρχει μια σχεδόν ανώδυνη γέννα ως φυσικό φαινόμενο). Από την άλλη μπορούμε να πούμε: κάποιος που λόγω ελευθερίας από την σαρκική επιθυμία μπορεί να εντάξει όλο του το είναι στην υπηρεσία του Θεού, υποφέρει από μια άλλη σκοπιά ίσως πολύ πιο έντονα τον πόνο, αλλά με ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο από εμάς, καθώς εμείς δεν μπορούμε να διεκπεραιώσουμε αυτή την ριζική ένταξη ( όχι με ένα παραδεισιακό τρόπο, αλλά με ένα εν τη πτώση, εμπαθή τρόπο). Στη συνάφεια αυτή δεν επιτρέπεται με κανένα τρόπο να κάνουμε δοκητισμό, και να παραβλέψουμε την πραγματική υποταγή στον νόμο του θανάτου, του πόνου, της φθοράς, της πολλαπλότητας, των αντιφατικών εμπειριών της πραγματικότητας του κόσμου, που ισχύουν και για τη Μαρία.[ΕΚΟΥΣΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ. ΤΑ ΠΕΡΙ ΥΠΟΤΑΓΗΣ ΑΝΗΚΟΥΝ ΣΤΟ ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ]

Όπως είπαμε εν γένει για την εκ παρθένου γέννηση, ότι δεν μπορούμε και δεν πρέπει να λογαριάζουμε με μια ιστορικά παραδεδομένη είδηση εκ μέρους της Μαρίας, αλλά έχουμε να κάνουμε με μια conclusio theologica, έτσι και εδώ. Αυτό όμως σημαίνει, πως και εδώ, (όπου το περιεχόμενο της πρότασης είναι πολύ ασαφές και από πλευράς της παραδοσιακής κατανόησης) έχουμε το δικαίωμα, να εκλάβουμε ως περιεχόμενο αυτής της δήλωσης, αυτό που προκύπτει για εμάς τους ίδιους από μια τέτοια διαδικασία συμπεράσματος. Αν εδώ γεννιέται ο Θεάνθρωπος από μια μητέρα, που παρά την υποταγή της στις ιστορικές συνθήκες ενός ανθρώπου, εν τέλει ήταν αληθώς αναμάρτητη και χωρίς σαρκική επιθυμία, τότε φυσικά και μια τέτοια γέννηση, που πρέπει να γίνει αντιληπτή ως διαδικασία πλήρως ανθρώπινη, διαφορετικά από άλλες, αλλά αληθινά ανθρώπινη. Γιατί το πιο άγιο, το πιο ενταγμένο, το πιο πλήρως ανθρώπινο, δεν είναι το λιγότερο ανθρώπινο, αλλά το πραγματικά ανθρώπινο.[ΤΟ ΟΛΟΝ ΤΟΥ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ] Στον ίδιο ελάχιστο βαθμό, που το «ομοούσιος ημίν» στον Ιησού Χριστό θα βάθυνε και θα ριζοσπατικοποιούσε την ριζοσπαστική πεποίθηση, πως είχε προσλάβει πραγματικά εμάς, τη ζωή μας και τη μοίρα μας, την σχέση μας προς το Θεό, το σκοτάδι αυτού του κόσμου, με το να πούμε πως ο Ιησούς ήταν ένας αμαρτωλός άνθρωπος, γιατί αυτό δε θα μας έφερνε πιο κοντά προς Αυτόν (το αντίθετο), και γιατί αυτό δε θα Τον καθιστούσε πιο ριζοσπαστικό άνθρωπο, αλλά λιγότερο άνθρωπο,[ΘΕΩΜΕΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ] το ίδιο ισχύει και για κάθε τονισμό της διαφορετικότητας της σύλληψης και της γέννησης της Αγίας Παρθένου κάτι, που κατά κάποιο αναγκαίο τρόπο θα μας αποξένωνε από αυτήν με ένα θαυμαστό τρόπο. Τότε μπορούμε να πούμε: δεν γνωρίζουμε τίποτα για τις συγκεκριμένες φυσιολογικές διαδικασίες κατά τη γέννηση του Ιησού δια της Μαρίας μέσα στην Μαρία, για τον λόγο αυτό όμως δεν λέμε, ότι δεν γνωρίζουμε τίποτα για τη γέννηση αυτή, αλλά λέμε: η γέννηση αυτή ήταν μια πραγματικά ανθρώπινη γέννηση, και όμως τέτοια που να αντιστοιχεί σε αυτό το μοναδικό γεγονός. Και αυτό είναι που εννοεί η πρόταση virginitas in partu. Μέσα στην «ιεραρχία των αληθειών» (αντικειμενικά και υπαρξιακά) δεν απαγορεύεται σε κανένα, να πει στον εαυτό του, πως μια τέτοια απομακρυσμένη συνέπεια, που προκύπτει από τα θεμελιώδη δεδομένα της χριστιανικής του πίστης, έχει λίγα κοινά με προσωπική του χριστιανική υπαρξιακή διεκπεραίωση. Δεν πρέπει όμως να αρνείται αυτό που οι παλαιότερες γενεές Χριστιανών, που είχαν το δικαίωμα να κοιτάξουν προς άλλες κατευθύνσεις, είδαν μέσα σε αυτό.
 

Συνεχίζεται με Virginitas post partum

RUN RAHNER RUN. Forest Gump ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ. ΜΟΛΙΣ ΑΡΧΙΣΕΙΣ ΝΑ ΚΑΙΓΕΣΑΙ ΚΑΙ ΝΑ ΟΥΡΛΙΑΖΕΙΣ, ΕΦΤΑΣΕΣ ΣΤΟΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟ ΣΟΥ.

ΔΟΞΑ ΤΩ ΘΕΩ ΚΑΘΑΡΙΣΕ Ο π. ΖΑΧΑΡΙΑΣ.