Κάλλιστος Γουέαρ - Το ανθρώπινο πρόσωπο ως εικόνα της Αγίας Τριάδος (7)

 Συνέχεια από:  Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου 2025

Το ανθρώπινο πρόσωπο ώς εικόνα της Αγίας Τριάδος.

εκδόσεις ΠΑΡΡΗΣΙΑ, 2013

"Η πνευματική Διαθήκη του Κάλλιστου Ware".

Η Τριαδική Θεολογία με σχήμα και χρώμα

TΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ως Τριάδος και η τριαδικότητα τού ανθρώπινου προσώπου συγκεφαλαιώνονται στην εικόνα του Andrei Rublev, η οποία χρονολογείται από τις αρχές του 15ου αιώνα: η Αγία Τριάς απεικονίζεται συμβολικά με τη μορφή των τριών αγγέλων που επισκέφθηκαν τον Αβραάμ (Γένεσις 18). Παίρνοντας ως κύριο οδηγό μας τον Παύλο Ευδοκίμωφ, τι μαθαίνουμε άραγε από αυτή την οπτική έκφραση του μυστηρίου της Τριάδος;

Ας προσέξουμε πρώτα πρώτα την κλίση των τριών κεφαλιών, τη στάση των ώμων, των χεριών και των ποδιών, τις πτυχές των υφασμάτων: θα παρατηρήσουμε ότι στην εικόνα συνολικά κυριαρχεί ένα κυκλικό σχήμα. Ο κύκλος αυτός συμβολίζει τον «κυκλικό χορό» της περιχώρησης στην Τριάδα, τη διαρκή κίνηση αγάπης που υφίσταται μεταξύ των τριών Προσώπων, κίνηση στην οποία καλούμαστε και εμείς οι άνθρωποι. Στη συνέχεια, παρατηρούμε πως και οι Τρεις είναι στραμμένοι ο ένας προς τον άλλον;;;;, κάτι που μας υπενθυμίζει την κυριολεξία της λέξης «πρόσωπο». Κάθε ένας από τους τρεις αντικρίζει τους άλλους, κάθε ένας είναι πρόσωπο εν κοινωνία προς τους υπόλοιπους δύο. Συνδιαλέγονται.

Για ποιο πράγμα άραγε; Το θέμα τους είναι η «προαιώνιος βουλή», η δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπινου προσώπου ως ζώσης καρδίας αυτού του κόσμου: «Ποιήσωμεν άνθρωπον κατ' εικόνα ημετέραν και καθ᾽ ομοίωσιν». Διότι ο αιώνιος κύκλος δεν παραμένει κλειστός αλλά διαρκώς διευρύνεται. Καθώς η αγάπη της Τριάδος μοιράζεται, γίνεται αγάπη που ξεχειλίζει και αυτο-προσφέρεται. Σύμφωνα με την πραγματεία Περί Θείων Ονομάτων, η οποία αποδίδεται στον άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη,

«Ἔστι δέ καί ἐκστατικός ὁ θεῖος ἔρως, οὐκ ἐῶν ἑαυτῶν εἶναι τούς ἐραστάς, ἀλλά τῶν ἐρωμένων».

Κινούμενη από αυτήν την «εκστατική», υπερχειλίζουσα αγάπη, η Τριάς δημιουργεί τον κόσμο, όχι ως πράξη αναγκαιότητος, αλλά ως πράξη ηγεμονικής επιλογής και ελευθερίας· επειδή η αγάπη είναι πάντοτε ελεύθερη, και χωρίς ελευθερία δεν υπάρχει αγάπη. Αλλά η πράξη αυτή της ηγεμονικής επιλογής είναι ταυτόχρονα αληθινή αντανάκλαση της εσώτερης, Τριαδικής, ζωής του Θεού ως αμοιβαίας αγάπης.

Οι τρεις άγγελοι της εικόνας του Rublev είναι καθισμένοι γύρω από ένα κυβόσχημο τραπέζι που μοιάζει πολύ με Αγία Τράπεζα. Τα χέρια και των Τριών δείχνουν προς ένα ποτήριο στο κέντρο της τραπέζης, και μέσα στο ποτήριο είναι το κεφάλι ενός ζώου (σύγκρ. με Γεν. 18:7-8). Αυτό μας οδηγεί προς μια πτυχή της Τριαδικής εικόνας, στην οποία μέχρι τώρα δεν έχουμε ακόμη αναφερθεί: αυτοπροσφορά σημαίνει θυσία. Η αμοιβαία αγάπη καθ᾽ ομοίωσιν της Τριάδος είναι αγάπη κενωτική, αγάπη που πονά. Γι' αυτό και το τραπέζι γύρω από το οποίο κάθονται οι Τρεις μοιάζει με Θυσιαστήριο και φέρει το κεφάλι του ιερού σφαγίου, «του αρνίου του εσφαγμένου από καταβολής κόσμου» (Αποκ. 13:8). Οι Τρεις συνομιλούν, και στο γεμάτο αγάπη διάλογό τους δε συζητούν μόνο για τη δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου, αλλά και για όλα όσα θα επακολουθήσουν: πως η δημιουργία θα οδηγηθεί στην πτώση, πως την πτώση θα επακολουθήσει η Σάρκωση και η Σταύρωση. Όλα αυτά περιλαμβάνονται στην προαιώνια βουλή. Συνομιλούν οι Τρεις για τη θυσία του Υιού: «Ούτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε τόν Υἱόν αὐτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκε...» (Ιω. 3:16). Η κίνηση με την οποία και οι τρεις δείχνουν το ποτήριο φανερώνει ότι μετέχουν εξίσου στην αυτοπροσφορά του Υιού. Το περιγράφει ο Μητροπολίτης Μόσχας Φιλάρετος:

Ἡ ἀγάπη τοῦ Πατρός θυσιάζει τον Υιό, 

Ἡ ἀγάπη τοῦ Υἱοῦ δέχεται να θυσιαστεί, 

Ἡ ἀγάπη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος θριαμβεύει 

διά τῆς δυνάμεως τοῦ Σταυροῦ.

Παρατίθεται στο Γεωργίου Φλωρόφσκυ, Ways of Russian Theology I (Belmont, Mass. 1979).

ΕΜΜΟΝΗ ΙΔΕΑ Η ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. ΑΠΟ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ Η ΔΥΤΙΚΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ ΙΣΧΥΡΙΖΕΤΑΙ ΟΤΙ ΔΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. ΕΝΩ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΙΣΧΥΡΙΖΕΤΑΙ ΟΤΙ ΟΙ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΝ ΚΤΙΣΤΕΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΠΕΡΑΤΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ, ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΟΣ ΤΟΥ. ΑΝΑΓΚΑΖΟΝΤΑΙ ΛΟΙΠΟΝ ΝΑ ΔΕΧΘΟΥΝ ΟΛΕΣ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΓΕΝΝΑ Η ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΚΤΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΑΚΤΙΣΤΟΥ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΚΑΘΟΡΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΟΛΥΤΗ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟΡΡΙΠΤΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΝΟΥ, ΤΟ ΘΕΙΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΔΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ ΜΑΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΣΗ, ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΕΩΣ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ Η ΟΠΟΙΑ ΑΝΑΙΡΕΙ ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΒΟΥΛΗΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ. Ο ΟΠΟΙΟΣ ΑΝΑΓΚΑΖΕΙ ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΗ ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ: ΑΛΛΑ ΘΕΛΩ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΚΑΝΩ.

"Διότι ο αιώνιος κύκλος δεν παραμένει κλειστός αλλά διαρκώς διευρύνεται. Καθώς η αγάπη της Τριάδος μοιράζεται, γίνεται αγάπη που ξεχειλίζει και αυτο-προσφέρεται." 

ΛΕΕΙ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ. ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Η ΝΕΑ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΠΑΝΘΕΙΣΜΟΥ; Η ΑΠΟΡΡΟΗ ΤΟΥ ΠΛΩΤΙΝΟΥ;

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ; Ο ΠΛΩΤΙΝΟΣ ΤΕΛΙΚΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΥΤΙΜΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ; 

ΑΣ ΤΟ ΠΡΟΣΘΕΣΟΥΜΕ!!! ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΚΑΤΑΡΓΕΙ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ, ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΣΩ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΤΟΥ ΝΟΥ, ΣΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΑΠΕΥΘΥΝΟΝΤΑΝ ΣΑΝ ΑΥΤΟΣ ΚΑΙ ΚΡΑΤΑ ΜΟΝΟΝ ΤΟ ΚΑΤΈΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΟΜΟΙΩΣΗ. ΑΚΟΛΟΥΘΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΑΘΗΤΗ ΤΗΣ ΨΕΥΔΟΠΡΟΦΗΤΕΙΑΣ ΑΓΟΥΡΙΔΗ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΡΜΗΝΕΥΣΕ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΣΑΝ ΕΝΑ ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΓΕΝΕΣΗ. ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΟΣ. ΙΣΩΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΗΣ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ. ΕΤΣΙ ΑΠΩΘΕΙΤΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΟΤΙ ΑΡΣΕΝ ΚΑΙ ΘΗΛΥ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ Η ΟΠΟΙΑ ΦΑΝΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΕ  ΟΣΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ. ΚΑΤΑΡΓΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ, ΤΟΝ ΝΟΥ ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ, ΤΟΝ ΗΣΥΧΑΣΜΟ ΤΗΣ ΝΟΕΡΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ, ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΣΑΝ ΤΟ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΤΟΛΩΝ ΣΑΝ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΟΙΑΣ, ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΑΡΙΤΟΣ, ΚΑΡΠΟΣ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΑΠΗ, ΚΑΙ ΚΟΒΟΥΝ ΔΡΟΜΟ ΑΝΑΒΑΘΜΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ Θ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΑΝ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΚΤΙΣΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ!!! ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΟΣ, ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΟΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΧΩΡΕΣΕΙ ΚΑΙ Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ. ΕΤΣΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΕΝΣΑΡΚΩΘΗΚΕ ΣΕ ΜΙΑ ΗΔΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΟΣ, ΘΕΟΤΟΚΟΣ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΝΟΙΚΟΚΥΡΑ ΚΑΙ Η ΣΩΤΗΡΙΑ ΑΠΟΚΤΑΤΑΙ ΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣΕΩΣ, ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ, ΜΕ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΜΑΣ. 

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΕΝΩΘΕΙΣ ΑΠΕΣΤΑΛΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΛΗΘΙΝΟΣ ΣΩΤΗΡ ΚΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, ΑΝΩΤΕΡΟΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ, ΕΤΣΙ ΩΣΤΕ ΝΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΕΙ Η ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΠΑ. ΩΣΤΕ ΝΑ ΕΠΑΝΕΥΑΓΓΕΛΙΣΕΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΗ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΝΕΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗΣ.

Ας δούμε όμως και μία θεολογική ερμηνεία της κινήσεως της Αγίας Τριάδος, την οποία ερμηνεύει Ιεραρχικά ο μεγα­λύτερος Θεολόγος, Άγιος Μάξιμος ομολογητής, ambigua, 23: «Πώς εξηγείται το γραφέν υπό Γρηγορίου; Διά τούτο μονάς απ’ αρχής εις δυάδα κινηθείσα μέχρι Τριάδος έστη!; Κινείται (απαντά ο Άγιος Μάξιμος) μέσα στον Νου που είναι άξιος να την κατανοήσει, ο οποίος μέσω της Μονάδος και μέσα στην Μονάδα ολοκληρώνει κάθε έρευνα του σ’ αυτή ή για να το πούμε διαφορετικά, ολόκληρη η Μονάς αχώριστη διδάσκει και φανερώνει στον Νου, στην πρώτη του επαφή μαζί Της, την αλήθεια γύρω από την Μονάδα, έτσι ώστε να μην εισαχθεί χωρισμός στην πρώτη Αιτία. Μετά όμως προχωρά στην φανέρωση της θείας και απόρρη­της Θεογονίας αυτής της πρώτης Αιτίας, αποκαλύπτοντας του Μυστικά και κρυφά ότι δεν πρέπει να σκεφτεί ποτέ πως αυτό το Υπερού­σιο Αγαθό μπορεί να είναι άγονο, στείρο Λόγου και Σοφίας ή Αγιαστικής Δυνάμεως, ομοουσίους και υπαρκτές σαν υποστάσεις, για να μην διατρέξει τον κίνδυνο, αυτός ο Νους, να εννοήσει πως ο Θεός είναι Σύνθεση αυ­τών, ωσάν να επρόκειτο για τυχαία κατηγορήματα, αντί να πιστεύει δια της πίστεως ότι Αυτοί συνυπάρχουν, συναιω­νίως. Λέγεται λοιπόν πως ο Θεός κινείται, καθώς είναι Αιτία της έρευνας του τρόπου με τον οποίον συνυπάρχει. Διότι είναι αδύνατον χωρίς θεϊκό φωτισμό να κατανοήσουμε κάτι από τον Θεό. Διότι ο Θεός που δεν έχει την ίδια φύση με τους ανθρώπους, έχει ασφαλώς και διάφορον τρόπον γεννή­σεως.»

ΜΕ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΔΕΝ ΕΜΕΙΝΕ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ Ο ΚΑΛΛΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΕΨΑΞΕ ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ.

ΑΣ ΜΗΝ ΚΡΥΒΟΜΑΣΤΕ ΛΟΙΠΟΝ. Η ΜΕΤΑΠΑΤΕΡΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΥΠΟΘΕΤΕΙ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΙ ΤΟ ΦΙΛΙΟΚΒΕ. Η ΑΓΑΠΟΛΟΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΕΛΕΙΩΤΙΚΟ ΧΤΥΠΗΜΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ.