Είναι Θεός το Άγιο Πνεύμα; Βεβαιότατα! Λοιπόν; Είναι και ομοούσιος; Φυσικά, αφού είναι Θεός. Τότε, βρες μου (λέει ο αιρετικός) μέσα στον κόσμο μια περίπτωση που δύο πράγματα να προέρχονται από την ίδια πηγή. Το ένα να είναι Υιός και το άλλο να μην είναι Υιός (όπως το Άγιο Πνεύμα) και παρόλα αυτά να είναι ομοούσια και θα δεχτώ κι εγώ ότι και ο Υιός και το Πνεύμα είναι Θεός και Θεός.
Βρες μου κι εσύ (του απαντώ) έναν άλλο Θεό και μια άλλη θεϊκή φύση (που να βρίσκεται εντός του κόσμου), για να μπορέσω να σου φέρω ως παράδειγμα την ίδια Τριάδα με τα αντίστοιχα ονόματα και την ίδια ουσία. Μα αν ο Θεός είναι ένας και μία η ανώτατη φύση του, από πού να βρω παραδείγματα (εντός του κτιστού κόσμου), για να σου δώσω μια ικανοποιητική παρομοίωση; Ή αναζητάς πάλι παραδείγματα από τον κτιστό κόσμο και από το περιβάλλον σου;
Είναι πολύ αισχρό και όχι μόνο αισχρό αλλά και επιεικώς μάταιο να προσπαθούμε να βρίσκουμε παρομοιώσεις από εδώ κάτω για την ουράνια αλήθεια, από τη ρευστή μας φύση για την άφθαρτη φύση και -αυτό που λέει και ο Ησαΐας- να αναζητούμε τα ζωντανά πράγματα μέσα στους νεκρούς. […]
Αλλά ρωτάς: «Ποιος προσκύνησε το Άγιο Πνεύμα είτε από τα πρόσωπα της Παλαιάς Διαθήκης είτε της Καινής; Ποιος προσευχήθηκε σε αυτό;». Σου απαντώ: Πού έχει γραφτεί ότι πρέπει να προσκυνούμε ή να προσευχόμαστε; Και αυτά τα λόγια από ποιον τα λάβαμε; […] Το Πνεύμα είναι αυτό, το οποίο προσκυνούμε και μέσω του οποίου προσευχόμαστε. Διότι λέει ο Κύριος: «Πνεύμα είναι ο Θεός και όσοι τον προσκυνούν, πρέπει να τον προσκυνούν εν Πνεύματι και αληθεία» (Ιω. 4.24). Και αλλού έχει γραφτεί: «Διότι δεν γνωρίζουμε ούτε τι ούτε πώς να προσευχηθούμε σωστά, αλλά το ίδιο το Πνεύμα μεσιτεύει για χάρη μας και μας δωρίζει απερίγραπτους στεναγμούς κατάνυξης» (Ρωμ. 8.26). Και αλλού: «Θα προσευχηθώ στο Πνεύμα και με τον νου, δηλαδή και νοερά και με τη χάρη του Πνεύματος» (Κορ. Α’ 14.15).
Λεπτομέρεια εικόνας του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.
Το να προσκυνούμε το Άγιο Πνεύμα ή να προσευχόμαστε σε Αυτό, μου φαίνεται ότι δεν είναι τίποτε άλλο παρά το ίδιο το Πνεύμα που προσφέρει στον εαυτό Του την προσευχή και την προσκύνηση εντός μας. Ποιος από τους ενθέους δεν θα επαινούσε το άγιο Πνεύμα και από όσους γνωρίζουν καλά ότι η προσκύνηση και μόνο του ενός είναι προσκύνηση και των τριών προσώπων, λόγω της ομοτιμίας και της κοινής αξίας και θεότητας;
Και δεν φοβάμαι να πω ότι τα πάντα δημιουργήθηκαν από τον Υιό, επειδή τάχα το άγιο Πνεύμα είναι ένα ον από τα πάντα. Διότι στη Γραφή δεν λέει απλώς «τα πάντα», αλλά «δημιούργησε τα πάντα από όσα δημιουργήθηκαν» (Ιω. 1.3). Δεν εννοεί, λοιπόν, ούτε τον Πατέρα ούτε όσα δεν δημιουργήθηκαν. Απόδειξέ μου, λοιπόν, ότι δημιουργήθηκε το Πνεύμα και τότε δώσ’ το στον Υιό και συναρίθμησέ το μαζί με τα κτίσματα. Μέχρι όμως να το αποδείξεις αυτό, αυτή η περιληπτική φράση δεν θα σε βοηθά στην ασέβειά σου. […]
Ένας είναι ο Θεός μας, επειδή μια είναι η θεότητα. Σε αυτόν τον ένα αναφέρονται τα προερχόμενα από αυτόν, ακόμη κι αν θεωρούνται τρία. Δεν είναι το ένα πρόσωπο περισσότερο και το άλλο λιγότερο Θεός. Ούτε κάποιο πρόσωπο προηγείται και κάποιο άλλο έπεται χρονικά. Ούτε μπορούμε να διακρίνουμε διαφορετική βούληση στα πρόσωπα ή διαφορετική δύναμη, ούτε τίποτα από όσα υπάρχουν στα διαιρετά πράγματα μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα. Αλλά η θεότητα είναι αδιαίρετη με διακριτά πρόσωπα, για να το πούμε με συντομία. Και όπως συμβαίνει με τρεις ήλιους ενωμένους μεταξύ τους, που μία είναι η έκχυση του φωτός, έτσι κι όταν στρέψουμε το βλέμμα μας στη θεότητα, την πρώτη αιτία, τη βασιλεία, ένα πράγμα ατενίζουμε. Όταν όμως ατενίσουμε προς αυτά στα οποία είναι η θεότητα, αυτά που προϋπήρχαν του χρόνου και μοιράζονται την κοινή δόξα και αποτελούν την πρώτη αιτία, τότε προσκυνούμε τρία πρόσωπα.
Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου στις 25 Ιανουαρίου εκάστοτε έτους.
Περί του Αγίου Πνεύματος (λόγος μα’) – Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος
Επιλογή αποσπασμάτων – Απόδοση στη Νεοελληνική: Απαρχή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου