ΠΕΡΙ ΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ (2)

  Συνέχεια από:  Τετάρτη 29 Μαρτίου 2023

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΑΝΤ

ΤΟΥ Maurizio Ferraris.    

         

Δεδομένου όμως ότι δέν βρισκόμαστε στην βιβλιοθήκη της Βαβέλ, ο Κάντ-μαζί με άλλους κριτικούς του Λάϊμπνιτς οι οποίοι είχαν εμφανιστεί εκείνη την περίοδο-δέν μπόρεσε να αντλήσει κάποια έμπνευση απο τον Μπόρχες. Η καρδιά όμως τών απογοητεύσεών του είναι αυτό το σημείο: Πώς μπορούμε να διακρίνουμε το αληθές απο το ψεύδος, εάν δέν μεταφερθούμε απο τον κόσμο της δυνατότητος στον κόσμο της πραγματικότητος; Και τί πράγμα είναι η πραγματικότης εάν δέν είναι πάνω απ'όλα, όσα συναντώνται στον χώρο και στον χρόνο; Η όπως έλεγε ο Άμλετ, ανάμεσα στην Γή και στον Ουρανό; Ο Κάντ σημειώνει ότι υπάρχει μία ωραία διαφορά ανάμεσα στα μαθηματικά και την μεταφυσική, μία  απόσταση που οι μαθητές τού Λάϊμπνιτς υποτίμησαν. Με έναν απλό συνδυασμό (ο Κάντ μιλά για κατασκευή, αλλά η έννοια είναι αυτή) μπορώ να αποσπάσω θαυμάσια αποτελέσματα στα μαθηματικά. Παίρνω στην τύχη έναν αριθμό, ας πούμε 123, και τον πολλαπλασιάζω με έναν άλλον αριθμό στην τύχη, για παράδειγμα 321 και παίρνω 39,483. Το αποτέλεσμα είναι ακριβές και θα επαναληφθεί όλες τις φορές που θα κάνω τον πολλαπλασιασμό.

          Το πρόβλημα όμως είναι ότι τα μαθηματικά δέν είναι μία γνώση, καθώς για τον Κάντ η γνώση γεννάται απο την συνάντηση ανάμεσα στις έννοιες και τις αισθήσεις, οι οποίες δημιουργούνται απο κάτι φυσικώς πραγματικό. Πρίν απο αυτή την συνάντηση σκεπτόμαστε ότι είναι ένα θαυμάσιο πράγμα( ο απλός μαθηματικός συνδυασμός) και μπορεί να εξασφαλίσει σωστά αποτελέσματα, αλλά παραμένει διαφορετικό απο την γνώση, όπως αποδεικνύεται πολύ εύκολα εάν υπολογίσουμε την διαφορά ανάμεσα στην σκέψη ενός ρολογιού και στο κύτταγμα ενός για να μάθουμε τί ώρα είναι. Έτσι λοιπόν, έχω μία γνώση όταν γνωρίζω, για παράδειγμα, πόσοι σπόροι σιταριού βρίσκονται σε ένα σακκί (ας πούμε 39,483), και όχι όταν πολλαπλασιάζω 123x321. Και οι Λαϊμπνιτσιανοί δέν το κατανόησαν, παρασυρμένοι και απο την ιδέα τους, σύμφωνα μέ τήν οποία  η αίσθηση η οποία αντιλαμβάνεται τα πράγματα, και η διάνοια που τα σκέπτεται, δέν χωρίζουν απο ένα άλμα σε άλλο επίπεδο, αλλά διαθέτουν μία απλή διαφορά καθαρότητος και διακρίσεως. Έτσι οι πατριώτες του Ορθολογισμού συμπεριφέρονται σαν μαθηματικοί στην μεταφυσική, υπολογίζουν δηλαδή σαν αληθινό αυτό που δέν αποδεικνύεται αντιφατικό.

          Έτσι λοιπόν, δέν υπάρχει τίποτε το απίθανο απο απόψεως χρονολογικής, να σκεφτούμε ας πούμε, ότι ο Μπέρξον είχε διαβάσει τις περιπέτειες του Φλάς Γκόρντον. Μόνον που δέν είναι αληθινό ή πιό μετριοπαθώς, το αγνοούμε. Και δέν μπορούμε να κατασκευάσουμε Θεωρίες σ'αυτή την βάση, υποθέσεις που θα είναι τόσο ανήκουστες, εφόσον τα μαθηματικά φαίνονται τόσο καθαρά και στηρίζονται τόσο στην έμπνευση, εκεί που οι έννοιες προκύπτουν αραιότερα, είτε αναφέρονται σε συγκεκριμένα αντικείμενα, ή -κάτι που είναι χειρότερο και απο το να βαδίζεις την νύχτα-σε αφηρημένες συλλήψεις. Για παράδειγμα σε τί πράγμα αναφερόμαστε ακριβώς όταν μιλούμε για ελευθερία; Ο Κάντ παρατηρεί πολύ σωστά ότι το μεγαλύτερο μέρος των ανθρώπων, ίσως όλοι κατά βάθος, δέν γνωρίζουν ακριβώς τί πράγμα λένε όταν χρησιμοποιούν εκείνη την λέξη, με τα τόσο αόριστα σύνορα.

          Ο κανόνας της σύνεσης για να μήν κάνουμε την μεταφυσική να καλπάζει ξέφρενη θα είναι να μήν συγκρίνουμε τις έννοιες με άλλες έννοιες αλλά, όσο είναι συνατόν (και δέν είναι δυνατόν σε όλες τις περιπτώσεις)  να τις συγκρίνουμε με αντικείμενα. Εάν η λύση είναι αυτή, τότε η σωστή οδός επελέγη ήδη απο τους εμπειριστές: και πράγματι ο Κάντ αναγνωρίζει στον μεγαλύτερο εμπειριστή της εποχής του, τον David Hume (1711-76), το προνόμιο του ξυπνήματός του απο τον "δογματικό ύπνο"  στον οποίο είχε βυθισθεί μαζί με ένα μεγάλο μέρος των Γερμανών καθηγητών.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος