ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ΝΗΣΤΕΙΩΝ: ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ

                              

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν

Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου, Α.Π.Θ.

Κυριακὴ Β´ τῶν Νηστειῶν,

Μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Γρηγορίου Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης τοῦ Παλαμᾶ, 12 Μαρτίου 2023[1]

 (Αριθμ. 7N)

Α. 1. Η σημερινή Κυριακή Β´ των Νηστειών είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά από το έτος 1368. Εκτός από τη μνήμη του Αγίου έντονα αναδύεται η παρουσία της Υπεραγίας Θεοτόκου. Μπορούμε να πούμε ότι ο Μάρτιος είναι ο μήνας του Ευαγγελισμού, πρώτος μήνας του αρχαίου ρωμαϊκού ημερολογίου, πράγμα που σημαίνεται με τις Καταβασίες της Θεοτόκου: «Ἀνοίξω τὸ στόμα μου...» κατά τη Β´, Δ´ και Ε´ Κυριακή των Νηστειών, ανεξαρτήτως ημερολογιακής διακύμανσης εορτασμού του Πάσχα.

2. α. Η εορτή της μνήμης του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά ξεκινά το 1368 με την αγιοκατάταξή του επί Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Φιλόθεου Κόκκινου, ενός ησυχαστή Αγίου Πατέρα της Εκκλησίας, ο οποίος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, μόνασε στο Άγιο Όρος, συνυπέγραψε τον Ἁγιορειτικό Τόμο, τον οποίο κατέθεσε υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων στη Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου η μοναστηριακή κοινότητα του Αγίου Όρους το 1341 υπό το Μητροπολίτη Ιερισσού και Αγίου Όρους Ιάκωβο. Πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο θα ενσωματωθεί στο Συνοδικό Τόμο του 1351, τέλους μιας δεκαετούς συνοδικής διαδικασίας, η οποία θα οδηγήσει στη νηπτική ανθοφορία, που οι καρποί της αποτυπώθηκαν στη μοναστηριακή, τη λειτουργική και καθημερινή ζωή πρώτα πρώτα στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και των Βαλκανικών Ορθόδοξων λαών, αλλά επηρέασε μέσω του Οικουμενικού Πατριαρχείου όλους τους Ορθόδοξους λαούς μέχρι τις μέρες μας, καθώς οι ησυχαστές Άγιοι Πατέρες του Αγίου Όρους συνδύασαν σε πολύ δύσκολους καιρούς την ιερά νήψη και την Πατερική λογιοσύνη, συνθέτοντας την ασκητική παράδοση όλων των περιοχών της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ο Άγιος Φιλόθεος έγραψε επίσης τη βιογραφία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και την ασματική ακολουθία της εορτής.

β. Προ του ορισμού της μνήμης του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά κατά τη Β´ Κυριακή των Νηστειών εορτάζετο η Μεταμόρφωση του Χριστού, και ακολουθούσε, όπως συμβαίνει και τώρα, η εορτή της Σταυροπροσκυνήσεως κατά την Γ´ Κυριακή των Νηστειών. Η μεταφορά της εορτής της Μεταμορφώσεως κατά θέρος, στις 6 Αυγούστου, συνδέθηκε με την εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, αλλά συγχρόνως οι Καταβασίες «Σταυρὸν χαράξας...» την 1η Αυγούστου και από 6 μέχρι 13 Αυγούστου, εβδομάδα της Αποδόσεως της εορτής της Μεταμορφώσεως, υποδηλώνουν την αρχαιότερη διάταξη[2].

γ. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, και μαζί του ολόκληρη η ησυχαστική παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας, όπως αποτυπώνεται στη Φιλοκαλική Γραμματεία και υμνολογική παραγωγή των 14ου-18ου αι., είναι ο Άγιος που ερμήνευσε το γεγονός της Μεταμορφώσεως του Χριστού, της παραδείξεως της θεότητός του ως φωτός καταυγάζοντος τα όμματα των τριών μετ᾽ αυτού Αποστόλων Πνευματικώς, όπως και όλων των θεοφόρων Αγίων απ᾽ αρχής, όλων όσοι έγιναν και γίνονται χάριτι έμπειροι των Θεοφανικών γεγονότων του ενός και του αυτού Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός, λαλούντες το όνομα Αυτού διά του ενός και του αυτού Αγίου Πνεύματος, όπως ομολογείται και στο Σύμβολο της Πίστεως: «τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν Προφητῶν», αλλά και στην Εκκλησία της Πεντηκοστής σε μία συνέχεια φωτοδοτικής δωρεάς και χάριτος, συγκαταβάσεως και οικονομικής φανερώσεως του Λόγου ασάρκως, ενσάρκως, Πνευματικώς ορωμένου, θύοντος και θύματος, προσάγοντος και προσδεχομένου την αναίμακτο θυσία μετά του Πατρός και του Αγίου Πνεύματος, αεί δε και ερχομένου μετά της αυτής δόξης του Πατρός και του Αγίου Πνεύματος, δοξάζων τους δοξάζοντας αυτόν Αγίους του ως Πρωτότοκος ημών, καινουργών δε πάσαν κτίσιν. Δεν πρόκειται γενικώς περί ακτίστων ενεργειών, όπως συνηθίζουν να ομιλούν οι σύγχρονοι θεολόγοι, δημιουργούντες ένα ακατανόητο θεολογικό σύστημα, αλλά περί της Δόξης του Θεού, της μιας και της αυτής εκφαντορικής ενεργείας του Τριαδικού Θεού, φωτός απροσίτου, που μερίζεται αμερίστως κατά το λόγο υπάρξεως των όντων στη δημιουργία και κατά τη δεκτικότητα των λογικών όντων εν τη πορεία από δόξης εις δόξαν στους αιώνες των αιώνων, παρά την αρχέγονη αποστασία και παλινδρόμηση των Προπατόρων, γιατί ο Θεός δεν παύει να ενεργεί συγκαταβαίνων και ενεργών το μυστήριο της Θείας Οικονομίας, καθώς «Πολυμερῶς καὶ πολυτρόπως πάλαι ὁ Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προφήταις, ἐπ᾽ ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν τούτων ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν υἱῷ, ὃν ἔθηκε κληρονόμον πάντων, δι᾽ οὗ καὶ τοὺς αἰῶνας ἐποίησεν», Ἑβρ. α´, 1-2. Εκ των ενεργειών του κατονομάζεται ο Θεός Φως από τον Άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο, παραπέμπων αποτελεσματικώς στο πρωτόκτιστο φως της αναδύσεως της δημιουργίας και της αρρήτου γνώσεως του αποκαλυπτόμενου Θεού Παντοκράτορος και Δημιουργού. Κατά τον αυτό τρόπο ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ερμηνεύει το μυστήριο της Αποκαλύψεως του Θεού ως ενεργείας του Ζωοδότη Θεού, φωτοδοτικής ακτίστου χάριτος κατά τη δεκτικότητα του ανθρώπου, καθώς καλείται πλέον ο άνθρωπος να αποδεχθεί τον ανακαινισμό κατά τον Πρωτότοκο πάσης κτίσεως Οίκονομικῶς, γενόμενος κατά χάριν άκτιστος και ατελεύτητος, αναιρώντας εν Χριστώ τις αντίθεες δυνάμεις της αποστασίας και της φθοράς. Γι᾽ αυτό η μονολόγιστη ευχή «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με» συνοψίζει σε πέντε λέξεις τη διαρκή υπόμνηση και ομολογία της δωρεάς του μυστηρίου της υπέρ ημών Θείας Οικονομίας του Υιού και Λόγου του Θεού Πατρός, ο οποίος κατήργησε τη διαίρεση μεταξύ των ανθρώπων, ανήρεσε τις συμβάσεις και διακρίσεις του μεταπατορικού βίου των ανθρώπων, φυλετικές, κοινωνικές, φυσικές και κάλεσε τους πάντες σε ενότητα, προσάγοντας επί τω αυτώ αρχαίο και νέο Ισραήλ, ζώντες και κεκοιμημένους εν τη δεξιά καθέδρα του Πατρός.

δ. Παρά τις αντίξοες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες που βίωναν οι Ορθόδοξοι χριστιανοί το 14ο αιώνα, οι ησυχαστές Άγιοι Πατέρες με κέντρο το Άγιο Όρος, την Κωνσταντινούπολη και τη Θεσσαλονίκη, ανασυγκροτούν την κηρυγματική ερμηνευτική παράδοση, τη νηπτική αγωγή, τις λειτουργικές τέχνες με πρωτόγνωρη ανθεκτικότητα και διεισδυτικότητα στο εκκλησιαστικό πλήρωμα, ενώ ο απόηχός τους διακρατεί τους Ορθόδοξους λαούς μέχρι τις μέρες μας. Ιδιαίτατα, ο πολυγραφότατος Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς προβάλλει ουσιαστικώς πέντε κριτήρια ερμηνείας του Μυστηρίου της Θείας Οικονομίας είτε εκκινεί από το βιβλίο της Γενέσεως, είτε έχει ως ερμηνευτικό υπόβαθρο το Σύμβολο της Πίστεως: α) την Αγία Γραφή, τις Προφητικές, δηλαδή, και Αποστολικές αυτοπτικές αποδείξεις, καταγραφές των Θεοφανικών γεγονότων, β) τη βαπτισματική ομολογία του Τριαδικού Θεού κατά το Σύμβολο Νικαίας- Κωνσταντινουπόλεως ως σύνοψη της Αγίας Γραφής, γ) τη συνοδική-Πατερική ερμηνεία των άρθρων του Συμβόλου της Πίστεως για το έργο του ενός και του αυτού Υιού και Λόγου του Θεού, δ) τη συνοδική-Πατερική ερμηνεία των άρθρων του Συμβόλου της Πίστεως για το έργο του ενός και του αυτού Αγίου Πνεύματος, συγκροτούντος την Εκκλησία του σώματος του Χριστού, των αυτοπτών του Λόγου, Προφητών, Αποστόλων, Αγίων, εξαιρέτως δε της Υπεραγίας Θεοτόκου, ε) τη λειτουργική πράξη κατά νηπτική μαρτυρία και συνοδική επιμαρτυρία.

ε. Κατά ταύτα, με την υμνολογία της εορτής βιογραφείται ο Άγιος Γρηγόριος για το νηπτικό του βίο, τον έμπλεο του Αγίου Πνεύματος, για τη θεολογική του παραγωγή ως προς την ερμηνεία της πίστεως περί του ακτίστου φωτός της Αγίας Τριάδος και για την ποιμαντική του παρουσία ως Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης. Η αναιρετική κατά του Βαρλαάμ συνιστά έκφραση της αληθούς πίστεως, σφραγισμό και βεβαίωση της επενεργείας του Αγίου Πνεύματος στο θεωρό Άγιο του φωτός και της Δόξης της Αγίας Τριάδος, καταγραφή της Πίστεως διά λόγων και δογμάτων, δηλαδή ερμηνείας και ομολογίας και διά συγγραφών, όντως χάριτι Πνεύματος τόκο αληθούς Θεολογίας κατά παραβολή της Γεννήσεως του Θεού Λόγου από την Παναγία. Με την θ´ Ωδή του Κανόνα του Αγίου, που στους βιβλικούς Κανόνες είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο, λέγεται : Κανών α´, Ὠδή θ´, τροπάριο α´, ἦχος δ´, του Αγίου, «Ἔσοπτρον Θεοῦ, ἐγένου Γρηγόριε· τὸ κατ᾽ εἰκόνα γὰρ ἄσπιλον ἐτήρησας νοῦν δ᾽ ἡγεμόνα, κατὰ παθῶν σαρκικῶν ἀνδρικῶς ἐνστησάμενος, τὸ καθομοίωσιν, ἀνελάβου· ὅθεν οἶκος γέγονας τῆς ἁγίας Τριάδος λαμπρότατος», τροπάριο β´: «Ἄναξ εὐσεβής, ὑπόπτερον δείκνυσιν ἀεροβάτην σε, τούτῳ συμιμαχήσαντα, ὡς ὅλον ἔμπλεων, θείου Πνεύματος, κατὰ τοῦ ματαιόφρονος καὶ μανικοῦ Βαρλαὰμ τοῦ λαλοῦντος εἰς τὸ ὕψος ἄδικα, τοῦ Θεοῦ ὃν ἐνδίκως ἐνίκησας», τροπάριο γ´: «Ὅλος γεγονὼς σοφίας τῆς κρείττονος ἔμπλεως ἔνδοξε φῶς τῷ κόσμῳ ἔλαμψας, Ὀρθοδοξίας πηγάσας δόγματα· φιλίᾳ γὰρ ἀμείνονος, φιλοσοφίας σοφὲ θεῖον φόβον, ἐν γαστρὶ συνέλαβες καὶ τοῦ Πνεύματος λόγους γεγέννηκας».

στ. Σε μία εποχή που είχε εισβάλει το πνεύμα της αυτονόμησης της θεολογικής ερμηνείας του Μυστηρίου της Θείας Οικονομίας διά των κτιστών δυνάμεων της ανθρώπινης διανοίας, δημιουργώντας σύγχυση τόσο στη μελέτη του φυσικού επιστητού όσο και του θεολογικού επιστητού, υποβιβάζοντας τις Προφητικές και Αποστολικές αποδείξεις σε μία διαδικασία νομικών νοητικών επιταγών, ή έτεινε μέσω των Μεσσαλιακών τάσεων προς αυτονόμηση της νηπτικής πράξεως από τη λογική λατρεία κατά την πιστοποίησή της δια της ενιαίας Προφητικής, Αποστολικής και Συνοδικής- Πατερικής μαρτυρίας, με την ησυχαστική ερμηνευτική και νηπτική πράξη, πράξη και θεοτική θεωρία, αναιρούνται αμφότερες οι αιρέσεις, και γι᾽ αυτό ο υμνωδός γεραίρει τον ησυχαστή άγιο για τη νήψη ενταυτώ και ιερά λογιοσύνη του: «Ἐσφραγίσθη σου τοῖς λόγοις καὶ τοῖς δόγμασι, καὶ τοῖς συγγράμμασιν ἡ Πίστις τῶν εὐσεβῶν καὶ θράσος αἱρέσεως ἔστη, Γρηγόριε, καὶ ἀναίρεσις Ὀρθοδοξίας πέπαυται, καὶ ἰσχὺς τῶν κακοδόξων», Κανών α´, Ὠδή ζ´, τροπάριο γ´ Αγίου. Κατά ταύτα, η θεολογία δεν είναι ατομική υπόθεση μιας ατομικής «μυστικής» εμπειρίας αλλά είναι φωτοδοτικός τόκος στο σώμα της Εκκλησίας μετά λόγων και δογμάτων, μαθημάτων και ερμηνείας και συγγραμμάτων κατά την αυτήν πίστη και βεβαιωμένη εμπειρία των αυτοπτών της Δόξης του Θεού Προφητών, Αποστόλων και Αγίων[3]. Γι᾽ αυτό: «Παρίστασαι νῦν τοῖς θεολόγοις τῷ θρόνῳ τοῦ Πανοικτίρμονος ὡς ὅμοιος τούτοις καὶ ὁμότροπος, πάνσοφε Γρηγόριε, Θεσσαλονίκης πρόεδρε, Ἱεραρχῶν καλλονή, λαμπρῶς ἠγλαϊσμένος τῇ δόξῃ, τῆς Ἱεραρχίας Θεῷ καὶ νῦν λατρεύων», Κανών α´, Ὠδή η´, τροπάριο α´ , ἦχος δ´, του Αγίου. Ο κατά τον υμνωδό δεύτερος θεολόγος[4] καθίσταται «συμπολίτης» του Αγίου Δημητρίου[5] σφραγιζόμενος με το μύρο της Αρχιεροσύνης «κανονικῇ ἀσφαλείᾳ», Κανών α´, Ὠδή η´, τροπάριο β´ , ἦχος δ´. Και δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι ησυχαστές Πατέρες, που είχαν υπογράψει τον Ἁγιορειτικό Τόμο, εν συνεχεία διακόνησαν στην Εκκλησία ως κληρικοί.

Β. 1. Με το Ιδιόμελο του Τριωδίου: «Τοῖς ἐν σκότει ἁμαρτημάτων πορευομένοις φῶς ἀνέτειλας Χριστέ, τῷ καιρῷ τῆς ἐγκρατείας, καὶ τὴν εὔσημον ἡμέραν τοῦ Πάθους σου δεῖξον ἡμῖν, ἵνα βοῶμέν σοι· Ἀνάστα ὁ Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς», ἦχος πλ. β´, αφενός υποδηλούται η προϋπάρχουσα ενταύθα εορτή της Μεταμορφώσεως, ως προδήλωση των Παθών και της Αναστάσεως, αφετέρου τούτο αποτελεί και μεθόρια μετάβαση στα Αγιογραφικά Αναγνώσματα της ημέρας, τα οποία βρίσκονται σε μία συνέχεια και ενότητα Προφητικής εξαγγελίας και ανακεφαλαιώσεως. Από την αρχική Ψαλμική αναφώνηση «καί· σὺ κατ᾽ ἀρχάς, Κύριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί» (Ψαλ. 102, 26-28) ο Απόστολος Παύλος περνά στην Ψαλμική Προφητική εξαγγελία περί του καθεζομένου εκ δεξιών του Πατρός ενανθρωπήσαντος Λόγου (Ψαλμ. 110,1): «κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου», όπως ομολογείται στο Σύμβολο της Πίστεως: «6. Καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός. 7. Καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς, οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος». Προστούτοις εφιστάται η προσοχή των χριστιανών, να μην παρερμηνεύσουν («Διὰ τοῦτο δεῖ περισσοτέρως ἡμᾶς προσέχειν τοῖς ἀκουσθεῖσι, μή ποτε παραρρυῶμεν») τις αγγελοφάνειες με τα Θεοφανικά γεγονότα του άσαρκου Λόγου, επισημαίνοντας ακριβώς ότι εν σχέσει με το βέβαιο λειτουργικό έργο των αγγέλων, όπως στην περίπτωση της απομακρύνσεως του Αδάμ από τον Παράδεισο, μια βεβαιότητα που τη ζει τόσο επώδυνα ο μεταπατορικός άνθρωπος, θα πρέπει να γίνεται διάκριση των Θεοφανικών γεγονότων αυτού του ιδίου του άσαρκου Λόγου, Αγγέλου και Κυρίου της Δόξης, του αυτού και ένσαρκου και καθεζομένου εκ δεξιών του Πατρός, ώστε να μην συγκαταριθμηθεί το άκτιστο Θεοφανικό του έργο της σωτηρίας μας με τα έργα των κτιστών όντων, ακόμη και των αγγελικών πνευμάτων.

2. α. Η συνέχεια του Αποστολικού Αναγνώσματος ως κατακλείδος: «συνεπιμαρτυροῦντος τοῦ Θεοῦ σημείοις τε καὶ τέρασι καὶ ποικίλαις δυνάμεσι καὶ Πνεύματος ἁγίου μερισμοῖς κατὰ τὴν αὐτοῦ θέλησιν», ( Ἑβρ. β´, 4), συνάδει και με τη μνήμη του Θεοφόρου Αγίου της ημέρας, κατά χάρη «οἴκου τῆς Ἁγίας Τριάδος», αλλά, κυρίως, με το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της ημέρας, προερχόμενο από το δεύτερο κεφάλαιο του Κατά Μάρκον Ευαγγελίου. Ο Ευαγγελιστής Μάρκος με ένα συνοπτικό τρόπο στην αρχή του πρώτου κεφαλαίου: «Ὡς γέγραπται ἐν τοῖς προφήταις» (α´, 2) περνάει κατευθείαν στο κήρυγμα και το βάπτισμα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, στο Βάπτισμα του Χριστού στον Ιορδάνη, τους πειρασμούς στην έρημο, το κήρυγμα του Χριστού περί της μετανοίας και βασιλείας των ουρανών, την αποστολική κλήση των πρώτων Μαθητών, που ακούσαμε διά πλειόνων κατά την περασμένη Κυριακή από το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, το πρώτο κήρυγμα στη Συναγωγή της Καπερναούμ, τις πρώτες θεοσημίες στην Καπερναούμ και τη Γαλιλαία με ευθεία επίκληση στην πίστη και μαρτυρία του Μωϋσέως κατά το θαύμα της θεραπείας του λεπρού και στην αρχή του Β´ κεφαλαίου ο Ευαγγελιστής Μάρκος καταγράφει τη θεοσημία και το θαύμα της θεραπείας του παραλυτικού, που οι φέροντες αυτόν έβγαλαν τη στέγη, «ἀπεστέγασαν τὴν στέγην», του σπιτιού, για να προσεγγίσουν το Χριστό, καθώς ο ὄχλος, λογιών, δηλαδή, λογιών άνθρωποι και όχι μόνο Ιουδαίοι της Γαλιλαίας, ακολούθησαν το Χριστό, και επικρατούσε το αδιαχώρητο. Εξάλλου, ο Ευαγγελιστής καν δεν σημειώνει, αν ο παραλυτικός ήταν Ιουδαίος ή εθνικός, ακόμη και οι φέροντες αυτόν.

β. Ο Χριστός, ως Θεός, βλέπει την πίστη του παραλυτικού αλλά και των φερόντων αυτόν («ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν αὐτῶν») και παρέχει άφεση των αμαρτιών, κατά μία αντιστοίχηση προς το κήρυμα της μετανοίας του, ενώ ελέγχει το διαλογισμό των γραμματέων, που αποτελούσαν την παραφωνία στην όλη επισυναγωγή του κόσμου, οι οποίοι ήσαν πολλοί, όχλος και στο τέλος οι πάντες, μετά, μάλιστα, και τη σωματική θεραπεία του παραλυτικού, οι οποίοι και δόξαζαν το Θεό, γιατί «οὐδέποτε οὕτως εἴδομεν». Στη δωρεά της θεογνωσίας ως κοινού αγαθού, τα ανθρωπάκια της καταστατικής κατεξουσίασης των ανθρώπων «διαλογίζονται» την απώλεια του υπ᾽ αυτών χειρισμού, τη χειριστική διαμεσολάβηση και την παλινδρόμηση, μία υπόκριση νομιμότητας, που νεκρώνει τον άνθρωπο εγκλωβίζοντάς τον στο φθοροποιό εμπαθή λογισμό και τον αποκλεισμό του από την κοινή χαρά της σωτηρίας του ενός και των πολλών, όπως είναι το σωτήριο δώρημα του ανακαινισμού εν Χριστώ όλου του ανθρώπινου γένους καθ᾽ οδόν προς τα σωτήρια Πάθη και την Ανάσταση.

Αποστολικό Ανάγνωσμα: Ἑβρ. α´, 10-β´, 3: «10 καί· σὺ κατ᾽ ἀρχάς, Κύριε, τὴν γῆν ἐθεμελίωσας, καὶ ἔργα τῶν χειρῶν σού εἰσιν οἱ οὐρανοί· 11 αὐτοὶ ἀπολοῦνται, σὺ δὲ διαμένεις· καὶ πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσονται, 12 καὶ ὡσεὶ περιβόλαιον ἑλίξεις αὐτούς, καὶ ἀλλαγήσονται· σὺ δὲ ὁ αὐτὸς εἶ, καὶ τὰ ἔτη σου οὐκ ἐκλείψουσι. 13 πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέλων εἴρηκέ ποτε· κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου; 14 οὐχὶ πάντες εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν;- 1 Διὰ τοῦτο δεῖ περισσοτέρως ἡμᾶς προσέχειν τοῖς ἀκουσθεῖσι, μή ποτε παραρρυῶμεν. 2 εἰ γὰρ ὁ δι᾽ ἀγγέλων λαληθεὶς λόγος ἐγένετο βέβαιος, καὶ πᾶσα παράβασις καὶ παρακοὴ ἔλαβεν ἔνδικον μισθαποδοσίαν, 3 πῶς ἡμεῖς ἐκφευξόμεθα τηλικαύτης ἀμελήσαντες σωτηρίας; ἥτις ἀρχὴν λαβοῦσα λαλεῖσθαι διὰ τοῦ Κυρίου, ὑπὸ τῶν ἀκουσάντων εἰς ἡμᾶς ἐβεβαιώθη».

Ευαγγελικό Ανάγνωσμα: Μάρκ. β´, 1-12: «1 Καὶ εἰσῆλθε πάλιν εἰς Καπερναοὺμ δι᾽ ἡμερῶν καὶ ἠκούσθη ὅτι εἰς οἶκόν ἐστι. 2 καὶ εὐθέως συνήχθησαν πολλοί, ὥστε μηκέτι χωρεῖν μηδὲ τὰ πρὸς τὴν θύραν· καὶ ἐλάλει αὐτοῖς τὸν λόγον. 3 καὶ ἔρχονται πρὸς αὐτὸν παραλυτικὸν φέροντες, αἰρόμενον ὑπὸ τεσσάρων. 4 καὶ μὴ δυνάμενοι προσεγγίσαι αὐτῷ διὰ τὸν ὄχλον, ἀπεστέγασαν τὴν στέγην ὅπου ἦν, καὶ ἐξορύξαντες χαλῶσι τὸν κράβαττον ἐφ᾽ ᾧ ὁ παραλυτικὸς κατέκειτο. 5 ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν αὐτῶν λέγει τῷ παραλυτικῷ· Τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου. 6 ἦσαν δέ τινες τῶν γραμματέων ἐκεῖ καθήμενοι καὶ διαλογιζόμενοι ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν· 7 Τί οὗτος οὕτως λαλεῖ βλασφημίας; τίς δύναται ἀφιέναι ἁμαρτίας εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός; 8 καὶ εὐθέως ἐπιγνοὺς ὁ Ἰησοῦς τῷ πνεύματι αὐτοῦ ὅτι οὕτως αὐτοὶ διαλογίζονται ἐν ἑαυτοῖς εἶπεν αὐτοῖς· Τί ταῦτα διαλογίζεσθε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; 9 τί ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν τῷ παραλυτικῷ, ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ περιπάτει; 10 ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἐπὶ τῆς γῆς ἁμαρτίας - λέγει τῷ παραλυτικῷ· 11 Σοὶ λέγω, ἔγειρε καὶ ἆρον τὸν κράβαττόν σου καὶ ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου. 12 καὶ ἠγέρθη εὐθέως, καὶ ἄρας τὸν κράβαττον ἐξῆλθεν ἐναντίον πάντων, ὥστε ἐξίστασθαι πάντας καὶ δοξάζειν τὸν Θεὸν λέγοντας ὅτι Οὐδέποτε οὕτως εἴδομεν».

[1]. Τα λειτουργικά κείμενα σ᾽ όλα τα άρθρα αυτής της σειράς υπό τον τίτλο Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν είναι ειλημμένα από την ψηφιακή μορφή ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ της ιστοσελίδας http://glt.goarch.org/, με κάποιες διορθώσεις στη στίξη και τον τονισμό, όπου δει, ενώ τα Αγιογραφικά Αναγνώσματα είναι ειλημμένα από την ιστοσελίδα http://www.myriobiblos.gr/bible/default.asp με αντίστοιχες διορθώσεις, όπου δει και έλεγχο των κειμένων της Καινής Διαθήκης από την έκδοση του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
[2]. Στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, που ακολούθησε την Ορθόδοξη στην κατά θέρος μεταφορά της εορτής της Μεταμορφώσεως κατά το 15ο αι., παρέμεινε κατά τη Β´ Κυριακή των Νηστειών το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της Μεταμορφώσεως Λουκ. θ´, 28-36, παράλληλο των Ματθ. ιζ´, 1-8, Μάρκ. θ´, 2-8.
[3]. «Οἱ τοῖς λόγοις ὁμιλοῦντες καὶ συγγράμμασι, τοῖς σοῖς, Γρηγόριε, γνῶσιν μυοῦνται Θεοῦ καὶ ἔμπλεοι δείκνυνται σοφίας πνευματικῆς, καὶ τὴν ἄκτιστον χάριν καὶ τὴν ἐνέργειαν τοῦ Θεοῦ θεολογοῦσι», Κανών α´, Ὠδή ζ´, τροπάριο α´ , ἦχος δ´, του Αγίου.
[4]. «Ἔδειξεν ἡ χάρις σε, Μάκαρ, Θεοῦ καύχημα καὶ στήριγμα μέγιστον, τῶν Ὀρθοδόξων καὶ Ποιμένα ἀγαθόν, καὶ θεολόγον δεύτερον, καὶ τῆς ποίμνης ἄγρυπνον φύλακα», Κανών α´, Ὠδή δ´, τροπάριο γ´, ἦχος δ´.
[5]. «Ποίοις οἱ γηγενεῖς χείλεσιν εὐφημήσωμεν τὸν Ἱεράρχην, τὸν τῆς Ἐκκλησίας διδάσκαλον, τοῦ φωτὸς τοῦ θείου τὸν κήρυκα, τὸν οὐρανομύστην τῆς Τριάδος, τὸ μέγα τῶν μοναζόντων ἐγκαλλώπισμα, τὸν πράξει καὶ θεωρία διαλάμποντα, Θεσσαλονίκης τὸ κλέος, συμπολίτην ἔχοντα μυροβλύτην ἐν οὐρανοῖς τὸν θεῖον καὶ ὑπερθαύμαστον Δημήτριον», δ´ Στιχηρό Προσόμοιο του Εσπερινού, ἦχος β´.

Panorthodox Synod : ΚΥΡΙΑΚΗ Β΄ΝΗΣΤΕΙΩΝ: ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ