Συνομιλίες με τους Husserl και Fink β

 Συνέχεια από: Δευτέρα 8 Ιουλίου 2024

                                                
                                  Συνομιλίες με τους Husserl και Fink β

Του Dorion Cairns, Phaenomenologica 66, Εκδόσεις Martinus Nijhoff, The Hague, 1976

Συνομιλία με τον Husserl 16.07.26

Σήμερα συναντήθηκα για τελευταία φορά με τον Husserl.

Η καθαρή γραμματική (reine Grammatik), είπε, είναι μια πιο συμπεριληπτική επιστήμη από αυτό που θα μπορούσε να υποθέσει κανείς για τις «Λογικές Έρευνες». Κάθε γλώσσα πρέπει να διασαφηνίσει a priori τη μορφή της διατύπωσης «Α είναι Β». επιπλέον, πρέπει να διατυπώσει τις φόρμες-μοντέλα: «Α είναι, ίσως, Β». Η έκφραση αυτή μπορεί να γίνει με τον τόνο της φωνής, αν δεν γίνεται με ειδικές λέξεις. Η λέξη που εκφράζει την τροπικότητα μπορεί να συμπεριλαμβάνει ένα δεδηλωμένο όλο. Μπορεί να δηλωθεί πως «Α είναι ίσως Β». Με τον τρόπο αυτό, εν γένει, η τροπικότητα μπορεί να γίνει μέρος του θέματος.

Επιπλέον, κάθε γλώσσα πρέπει να διατυπώσει τις διακρίσεις που βρίσκονται στην φυσική στάση (Einstellung), του υποκειμένου και του αντικειμένου, Εγώ και το περιβάλλον (Ich und Umwelt), ποιότητας, σχέσης, κτλ.

Συνομιλία με τον Husserl και τον Becker 24.06.31

Χθές στις 11:30 είδα τον Husserl για πρώτη φορά μετά την επιστροφή μου στο Freiburg. Φαινόταν ο ίδιος όπως και πριν πέντε χρόνια. Τα μαλλιά λίγο πιο γκρίζα, η ακοή κάπως λιγότερο ικανή, ειδικά για την βαθιά φωνή μου. Ο Becker (φαινομενολόγος φιλόσοφος, συνεκδότης του Husserl´s Jahrbuch) ήταν εκεί όταν έφτασα. Έβλεπε προφανώς τον Husserl για πρώτη φορά μετά την επιστροφή του τελευταίου από τις διαλέξεις του στις πόλεις Frankfurt, Berlin και Halle. Μετά από μερικές φιλικές ερωτήσεις, ο Husserl συνέχισε να μιλά για το γενικό θέμα του ταξιδιού αυτού.

Συνομιλία με τους Becker και Kaufmann 25.06.31

O Becker, καθώς πίναμε τσάι, αμφιβάλλει αν υπάρχει ένα γενικό ενδιαφέρον για τον Husserl-και αν το έργο του θα εκδιδόταν.

Ο Kaufmann θεωρεί ότι στη διάθεση (Stimmung) έχει κανείς σχέση προς ολόκληρο τον κόσμο, η οποία δεν βασίζεται στην εμπειρία (Erfahrung). Επίσης, ότι ορισμένα είδη πράξεων-η πράξη του πιώματος, κτλ., δεν μπορεί να τεθεί σε παρένθεση (eingeklammert). (Δες την απάντηση του Fink στην ένσταση αυτή, συνομιλία της 17.08.31).

Σημειώσεις στην συνομιλία με τον Husserl, 26.06.31

Οι «Ιδέες» ταξινομούν τα προβλήματα με τυχαίο τρόπο, καθώς ο Husserl δεν έχει ακόμα σκεφτεί το θέμα.

Πρόκειται να διαβάσω έργο του Fink. Προέρχεται σε μεγάλο μέρος από τον Husserl.

Η σημασία των φαινομενολογικών σπουδών της αγγλικής φιλοσοφίας: να δειχθεί πως η φαινομενολογία έχει ιδιαίτερη σημασία για την αγγλική φιλοσοφία, ως τέτοια προς την οποία η αγγλική φιλοσοφία τείνει. Ο Husserl μου έδωσε σημειώσεις για την ιστορία της φιλοσοφίας.

Μου έδωσε την οδηγία να δουλέψω πρώτα το Meditations Cartesiennes, κατόπιν τον τελευταίο μέρος της «Λογικής», μετά της «Ιδέες», κτλ.

Συνομιλία με τον Husserl 11.07.31

Προσπάθησα να δηλώσω τη δυσκολία μου στο να θεωρήσω την ύλη (hyle) εμμενές δεδομένο (immanent datum). Πάνω σε αυτό, ο Husserl το εξήγησε με ένα τρόπο, που θα με οδηγούσε-εάν χρησιμοποιούσα με συνέπεια τους όρους όπως πριν-να την αποκαλέσω υπερβατολογική (transcendent). Είναι κατά κάποιο τρόπο «εκεί έξω». Τα αντικείμενα, οι (αντικειμενικές) πτυχές του αντικειμένου, είναι δεδομένες ως μια συνέχεια μέσα στην πολλαπλότητα των υλικών σκιάσεων (Abschattungen, adumbrations). Αυτές είναι πρωτογενώς υλικές (hyletic), και έχουν την ποιότητα να είναι σκιάσεις μόνο δια του χαρακτηριστικού της συνέχειας, που διατρέχει μια ομάδα από αυτές. Η συνέχεια αυτή είναι τέτοια ώστε να συνιστά τη βάση για την πρόσληψη ενός διαρκούς αντικειμένου, ή πτυχής του αντικειμένου. Το esse του αντικειμένου είναι ως ενότητα «μέσα» σε μια τέτοια πολλαπλότητα. «Όλες» οι ποιότητες του υλικού ρεύματος δεν «πάνε μέσα» στην ενότητα. Δηλαδή, παραλλαγές της οπτικής πρόσληψης που σχετίζονται με τις παραλλαγές στην εστίαση των ματιών, δεν «πάνε μέσα» στην πτυχή χρώμα-μορφή του αντικειμένου. Το αποτέλεσμα είναι, για μένα, μια εκ νέου ρύθμιση της αίσθησης μέσα στην οποία τα αντικείμενα είναι υπερβατικά, και μια ταυτόχρονη πλάτυνση της προέκτασης του όρου «εμμενής». Αυτό που προηγουμένως θεωρούσα πως είναι το όλο πεδίο της εμμένειας, δεν περιείχε αυτό που Husserl εννοεί όταν λέει «ύλη». Ήταν λοιπόν ελάχιστα θαυμαστό που δεν το βρήκα εκεί.

Επιπλέον, απέκτησα περαιτέρω διείσδυση στον τρόπο με τον οποίο τα αντιλαμβανόμενα πράγματα συνιστούν τον εαυτό τους μέσα στην αντίληψη. Η λειτουργία δεν φαίνεται πια τόσο απλή.

Ο Husserl προχώρησε με την ανάπτυξη της ιδέας του περί κιναισθησίας. Η σύσταση ενός αντικειμένου στην αντίληψη δεν εξαρτάται μόνο από μια συγκεκριμένη ροή (Verlauf) των υλικών-αισθητηριακών δεδομένων, αλλά και από μια συγκεκριμένη συσχέτιση με ορισμένους τύπους κιναισθησίας. Η τελευταία δεν γίνεται πρωταρχικώς αντιληπτή ως αποκαλυπτική της κινήσεως. Η κίνηση μπορεί να συλληφθεί μόνο όταν ο χώρος έχει συσταθεί. Η κιναισθησία διαφέρει από την αντίληψη (Empfindung), έχοντας μια εσωτερική σχέση με την υποκειμενική δυνατότητα. Το «εγώ μπορώ» λειτουργεί κατευθείαν επί της ή με την κιναισθησία, και επιφέρει αισθητηριακές, και επομένως αντικειμενικές αλλαγές μόνο εμμέσως. Η ταυτότητα ενός αντικειμένου εξαρτάται από μια ορισμένη σχέση προς το «εγώ μπορώ» (ich kann).

Το σώμα συνιστά τον εαυτό του δια της αντίληψης του εαυτού του, και η σύσταση του σώματος ως πραγματικού αντικειμένου είναι απαραίτητη συνθήκη για τη σύσταση του πραγματικού κόσμου πέραν του σώματος.

Ρώτησα τον Husserl μήπως, εάν ήταν αδύνατο για το σώμα να έχει αντανακλαστική αντίληψη για τον εαυτό του (το ένα χέρι αγγίζει το άλλο, το μάτι βλέπει το χέρι), θα υπήρχε δυνατότητα σύστασης ενός κόσμου, ή ενός σώματος. Εάν δηλαδή, το μόνο αισθητηριακό μας όργανο ήταν το μάτι, θα είχαμε οποιοδήποτε είδος κόσμου; Απάντησε πως όχι.

Του είπα για τις πρόσφατες διαλέξεις του Becker, όπου τόνισε, αυτό που ονόμασε ως έννοια του Husserl περί δυνατότητας, ως «καθαρή δυνατότητα» και το αντιπαρέθεσε με την έννοια του Heidegger ως απλή δυνατότητα, ικανότητα. Ο Husserl φυσικά έμεινε έκπληκτος, πως κάποιος προσπάθησε να τον διακρίνει από τον Heidegger ως προς το σημείο αυτό. Για τουλάχιστο 15 χρόνια δούλεψε με την έννοια της δυνατότητας ως ικανότητας (Möglichkeit als Vermögen). Είχε μάλιστα χρησιμοποιήσει τον όρο Vermöglichkeit (πιθανή δυνατότητα) για να εκφράσει την ελεύθερη δυνατότητα του εγώ.

Μίλησε για την φαινομενολογία ως την προσπάθεια να καταστεί κατανοητό αυτό που παρουσιάζει τον εαυτό του ως ωμό δεδομένο, κάνοντας προφανή (λογική) σύσταση. Αυτό θα δώσει στο τέλος στον άνθρωπο μια ζωή που μπορεί να αποδεχθεί ειλικρινά και πλήρως μέσα σε ένα κόσμο τον οποίο μπορεί να αποδεχθεί, παρά τα ωμά δεδομένα όπως πόλεμος και θάνατος.

Το επόμενο Jahrbuch (Jahrbuch fü Philosophie und phänomenologische Forschung) δε θα περιέχει μόνο το γερμανικό κείμενο των Meditations Cartesiennes, αλλά και άλλες διαλέξεις περί χρόνου και ένα επιπλέον έργο του Fink και μια σύντομη εργασία ενός νομικού από το Μόναχο.

Τον επόμενο Χειμώνα ο Husserl ίσως δώσει ένα σεμινάριο.

Ο Husserl χαρακτήρισε την ερμηνεία που έδωσε ο Heidegger στον Αριστοτέλη, ως μια ανάδρομη ανάγνωση του Αριστοτέλη, ως προσπάθεια να απαντήσει σε μια ερώτηση η οποία είχε αναδυθεί για πρώτη φορά στη φιλοσοφία του Husserl.

Ξέχασα να αναφέρω πιο πάνω μια ιδιαίτερα σημαντική επέκταση της σημασία της κιναισθησίας. Ο Husserl μίλησε για μια ελεύθερη δυνατότητα «στροφής προς» ένα αντικείμενο μέσα στη μνήμη, πράγμα που εμπλέκει την κιναισθησία.

Αναζητώντας το νήμα που υποδεικνύει η ιδέα της δυνατότητας, τον ρώτησα εάν τα αισθήματα που συνδέονται με τους χτύπους της καρδιάς ή τη διαδικασία της πέψης είναι κιναισθησία με την ίδια έννοια που είναι και τα αισθήματα που συνδέονται με τις κινήσεις του χεριού ή του ματιού, και με την κιναισθησία που εμπλέκεται στη μνήμη. Απάντησε πως μια δεδηλωμένη πράξη βουλήσεως δεν εμπλέκεται απαραιτήτως με κάποιο τρόπο, όταν υπάρχει σύνδεση μεταξύ κιναισθητικών και αισθητηριακών δεδομένων. Η ιδέα της κιναισθησίας εκφράζει πρωταρχικά μια λειτουργική σύνδεση. Έτσι, η ουσιαστική διάκριση μεταξύ αισθητηριακών δεδομένων και κιναισθητικών, παραμένει για μένα ασαφής.

Συνεχίζεται

ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΣΧΕΣΕΩΣ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ. Η ΝΕΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ, ΤΟΝ ΝΟΥ, Η ΟΠΟΙΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΝΕΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ.