Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (32)

Συνέχεια από Τετάρτη, 18 Σεπτεμβρίου 2013

Mind’s Eye

Η δημοκρατία, η συμβατή με την αγορά, φορτώνεται (boot) στο υπολογιστικό σύστημα

Τι είδους πολιτική ασκεί το «νούμερο 2»; Ακριβέστερα: ποια χαρακτηριστικά έχει το κράτος το οποίο επιθυμεί το «νούμερο 2»; Που θα ζούμε όταν θα έχει εκπληρώσει το έργο του, και όταν θα έχει στο χέρι όλους τους κοινωνικούς θεσμούς; Και ειδικά για εκείνον που γνωρίζει πως λόγια των πολιτικών δεν είναι τίποτε άλλο παρά κινήσεις στα πλαίσια ενός παιχνιδιού: τι σημαίνει «δημοκρατία συμβατή με την αγορά»;

Δεν χρειάζεται καμιά εξήγηση το γεγονός ότι το «νούμερο 2» και τα εκατομμύρια των κλώνων του, δεν επιθυμούν πια μόνο αυτό, το οποίο επιθυμούν οι δημιουργοί τους. Τα Flash-Crash έδειξαν, πως οι μισθοφόροι ενεργούν πλέον χωρίς τον έλεγχο των ανθρώπων. Αυτό δεν είναι ατύχημα, αλλά ανταποκρίνεται ακριβώς σε αυτό που ήθελαν οι δημιουργοί τους.

Αυτό που ήθελαν ήταν εντελώς αξιοπρεπές: μια κοινωνία στην οποία ο καθένας μπορεί να ζει σύμφωνα με τις επιθυμίες και τα πάθη (ενθουσιασμούς) του. Τόσο οι πράκτορες όσο και τα αυτόματα (Dummys). Για τον λόγο αυτόν, πολλοί από εκείνους που κατασκεύασαν οικονομικούς πράκτορες οι οποίοι είναι σε θέση να εξελίσσονται, δεν γνωρίζουν εδώ και καιρό, τι κάνουν τα πλάσματα τους. Το μόνο που ξέρουν είναι πως ότι κάνουν, το κάνουν πιθανόν βάσει του απλού κανόνα της αυτό-μεγιστοποίησης, τον οποίο κανόνα τους το έχουν οι κατασκευαστές τους εμφυτεύσει (προγραμματίσει).

Όσο παραμένουν στο πεδίο του «συντάγματος»-εγωισμός σημαίνει μεγιστοποίηση του κέρδους, και το σύνταγμα του κόσμου των αυτομάτων το έγραψε ο Ken Binmore - στους πράκτορες επιτρέπονται τα πάντα. Και επειδή η αμοιβαία καχυποψία είναι ο κανόνας, η επικοινωνία αντικαθίσταται από την συλλογή πληροφοριών για το τι σκέφτεται ή τι προτίθεται να κάνει ο άλλος.

«Το ψέμα» μέσα στον κόσμο αυτόν είναι κάτι πέραν της ηθικής, και η σχεδιασμένη ανειλικρίνεια είναι το μικρότερο πρόβλημα: στην ίδια κατηγορία, κατά την εποχή των «Big Data» (εποχή της απόλυτης δικτύωσης όλων των δεδομένων που αφορούν ανθρώπους και πράγματα), ανήκουν και η αυτοεξαπάτηση, οι ψευδαισθήσεις, και οι στρατηγικές με τις οποίες οι άνθρωποι ξεγελούν το εαυτό τους.

Εταιρίες, οι οποίες ξεγελούν τον εαυτό τους ή τους άλλους, αποκαλύπτονται στα χρηματιστήρια και τιμωρούνται. Μπορεί όμως να παίξουν για πολύ καιρό επιτυχώς το πόκερ, όπως η Lehman ή η AIG. Εκεί όπου ειπώθηκαν ψέματα με κλασσικό τρόπο, είναι εύκολο να εκφρασθούν νομικές και ηθικές κρίσεις. Τα πράγματα όμως είναι πολύ διαφορετικά όταν οι εμπλεκόμενοι δεν γνωρίζουν ακόμα τι γνωρίζουν.

Για πολλές γενιές οι άνθρωποι ζουν με το παράδοξο των συνεπειών για τις οποίες «δεν είχαν την πρόθεση». Επίσης ένα μεγάλο μέρος της νομικής διερεύνησης της αληθείας συνίσταται στο να βρει, τι σχεδίασε κάποιος και που είναι ασυνείδητα ένοχος. Αυτή η γραμμή μετατοπίζεται, όταν εμφανίζονται τεχνολογίες, οι οποίες είναι θέση να κατονομάσουν αυτή την υπονοούμενη γνώση, αλλά χρησιμοποιούνται από ανθρώπους οι οποίοι είναι πεπεισμένοι, ότι η μπλόφα είναι ο κανόνας της κοινωνικής συμπεριφοράς.

Ο προγραμματιστής Alex Pentland αναπτύσσει και προωθεί μηχανήματα, τα οποία είναι σε θέση να διαβάζουν ανθρώπινα σήματα. Η λέξη «σήματα» ακούγεται αθώα και στείρα. Εννοούνται όμως πληροφορίες για τις οποίες ο άνθρωπος δεν γνωρίζει ότι τις έχει.

Οι επιστήμονες όπως ο Pentland δεν είναι Frankensteins. Παρουσιάζουν τεχνολογίες οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο από την σκοτεινή όσο και από την φωτεινή πλευρά της εξουσίας. «Ο Pentland υποθέτει, ότι αυτό το είδος παρακολούθησης μπορεί να είναι χρήσιμο, για να εντοπισθούν άνθρωποι, οι οποίοι πορεύονται δυνητικά προς το burn-out, και για τον λόγο αυτόν, πρέπει να παρακολουθούνται στενότερα.¹⁹⁵»

Οι πληροφορίες όμως που συλλέγονται στις αγορές, συλλέγονται και αξιολογούνται στα πλαίσια «κρυφών παιγνίων»: ο συμπαίκτης αποσιωπά κάτι, κρατά κάτι για τον εαυτό του, με σκοπό να βγάλει κέρδος από την κρυμμένη πληροφορία. Καμιά εταιρία ή οργάνωση δε θα παραδεχθεί ότι θέλει να μάθει ποια μυστικά κρατούν οι συνεργάτες της. Η θεωρία παιγνίων λοιπόν στον κανονικό εργασιακό χώρο εκφράζεται κάπως έτσι:

«Επειδή οι άνθρωποι έχουν την τάση να κρύβουν το στρες τους από τους άλλους, μπορεί να είναι δύσκολο, ή και αδύνατο να παρατηρηθούν τα σημάδια του. Για μια μελέτη με φοιτητές που έπαιζαν πόκερ για χρήματα, ο Pentland και ο φοιτητής του Michael Sung, έβαλαν αισθητήρες πάνω στο σώμα των φοιτητών. Σκοπός ήταν να παρακολουθήσουν τις κινήσεις του σώματος, τις αντιδράσεις του δέρματος και τους χτύπους της καρδιάς. Διαπίστωσαν ότι είναι σε θέση να προσδιορίζουν τις στιγμές υψηλής έντασης(στρες), με μια βεβαιότητα των 80%. Στο 70% των περιπτώσεων ήταν σε θέση να διαπιστώσουν αν ο παίκτης μπλοφάρει.¹⁹⁶»

Το πείραμα αυτό έχει την εξής σημασία: είναι η εφαρμογή του ανιχνευτή ψεύδους στο παιχνίδι της ζωής μας. Το «Data mining», η εκμετάλλευση κάθε είδους ψηφιακής πληροφορίας, έχει εδώ και καιρό συγκεραστεί με αυτό που ο Alex Pentland ονομάζει «Reality mining»¹⁹⁷.

Όλοι γνωρίζουμε την εφαρμογή του ανιχνευτή ψεύδους από τον στρατιωτικό-πολιτικό χώρο. Ο νέος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, που αντικατέστησε τον Ψυχρό Πόλεμο, έχει άπειρα παραδείγματα. Όσο παράξενο και φαίνεται το γεγονός, ότι εκατόν χρονών γιαγιάδες σε αναπηρικό καροτσάκι πρέπει να ξεντύνονται στους ελέγχους στα αεροδρόμια, γιατί μπορεί να κρύβουν κάποιο όπλο: είμαστε εν γένει διατεθειμένοι να αποδεχθούμε την αρχή της γενικής καχυποψίας σε τέτοιους χώρους κλειδιά, για την επικοινωνία ή την συγκοινωνία. Στα πλαίσια αυτά ανήκουν ο σαρωτής που βλέπει κάτω από τα ρούχα, το να βγάζουμε τα παπούτσια μας, να ανοίγουμε την τσάντα μας για να ελεγχθούν τα έγγραφα που κουβαλούμε, το να μας παίρνουν τα δακτυλικά αποτυπώματα όταν εισερχόμαστε σε μια χώρα...

Για να αποφύγουμε τις παρεξηγήσεις, εδώ δεν αμφισβητούμε την δικαιολογημένη άμυνα κατά της τρομοκρατίας. Από την άλλη όμως, ακριβώς αυτή η συμπεριφορά και ο χειρισμός, ανήκουν στην ουσία της οικονομίας της πληροφορίας. Στα αεροδρόμια περνούμε από σαρωτή σώματος, στο αεροδρόμιο τους Los Angeles περνά κανείς από ένα μάτριξ παρακολούθησης το οποίο έχει σχεδιαστεί βάσει της θεωρίας των παιγνίων. Όταν αγοράζουμε κάτι online, μας ξετινάζουν οι οικονομικοί πράκτορες.

Σχεδόν όλα τα βιομηχανικά έθνη της Δύσης δουλεύουν ήδη πάνω στο project «Δημοκρατία συμβατή με τις αγορές». Όπως (λειτουργούσαν) μέχρι τώρα οι αυτοματοποιημένες αγορές, τα κοινωνικά δίκτυα και οι μηχανές αναζήτησης στο εμπορευματοποιημένο διαδίκτυο, έτσι και το νέο κράτος που βασίζεται στην πληροφορία, αναπτύσσει ρομποτικές μεθόδους πρόβλεψης της συμπεριφοράς και παρακολούθησης, οι οποίες βασίζονται στο πρότυπο της pre-crime ανάλυσης. Τα κέντρα ακτινοβολίας της οικονομίας της πληροφορίας βρίσκονται στην Silicon Valley και την Wall Street. Ένα τρίτο, και το ισχυρότερο από όλα τα άλλα κέντρο, το οποίο ασχολείται ακατάπαυστα με τις σκέψεις των ανθρώπων, βρίσκεται στην Virginia. Εκεί είναι η έδρα της NSA, τις εθνικής υπηρεσίας ασφάλειας των ΗΠΑ. Σήμερα εργάζονται εκεί τα καλύτερα κεφάλια, και η google ψάχνει εκεί να βρει τους manager της¹⁹⁸. Αυτά που άλλοτε ήταν τα καταφύγια και μηχανές παρακολούθησης κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, βρίσκεται στην NSA, σε πολύ πιο ρευστή μορφή. Αν οι θεωρητικοί των παιγνίων έπαιζαν οικονομικά παιχνίδια με την Σοβιετική Ένωση, η NSA έχει πάει ένα βήμα πιο πέρα: έχει γίνει βασικό τμήμα της οικονομίας της πληροφορίας, και σκοπό έχει, όπως άλλοτε οι άνθρωποι της RAND, να μεταγράψει τα κοινωνικά δεδομένα. Ένας από τους σημαντικότερους θεωρητικούς πρωτοπόρους της NSA, αν και δεν είναι μέλος της, βλέπει νέες συνταγματικές ανακατατάξεις να έρχονται, οι οποίες θα τραντάξουν τα θεμέλια των εθνικών κρατών. 

Συνεχίζεται 

Αμέθυστος

Σημειώσεις

195. Mark Buchanan, ‘The Science of Subtle Signals’, σ. 8

196. Mark Buchanan, ‘The Science of Subtle Signals’, σ. 8.

197. Andy Greenberg, ‘Mining Human Behavior at MIT’.

198. Noah Shachtman, ‘Exclusive: Darpa Director Bolts Pentagon for Google’.