Περί πνεύματος, ψυχής και σώματος 22

Συνέχεια από: Τετάρτη 1 Ιουλίου 2020

Αγίου Λουκά Συμφερουπόλεως

Πνεύμα, Ψυχή, Σώμα

Κεφάλαιο 9: Αθανασία β

Αντιλαμβανόμαστε πως η αιώνια ευδαιμονία των δικαίων και τα αιώνια βάσανα των αμαρτωλών σημαίνουν πως το αιώνιο πνεύμα των δικαίων, φωτισμένο και αυξημένο μετά την έξοδο από το σώμα, έχει την δυνατότητα της άπειρης ανάπτυξης προς την αγαθότητα και την αγάπη του Θεού, μέσα στην διαρκή επικοινωνία με τον Θεό και με όλες Του τις ασώματες δυνάμεις. Ενώ το σκοτεινό πνεύμα των πονηρών και εναντιουμένων στο Θεό, που είναι σε διαρκή επικοινωνία με τον διάβολο και τους αγγέλους του, θα βασανίζεται συνέχεια επειδή είναι απομακρυσμένο από τον Θεό, η Αγιότητα του Οποίου θα του γίνει εν τέλει φανερή. Θα βασανίζεται επίσης από το αβάσταχτο δηλητήριο γεμάτο κακία και μίσος, το οποίο αυξάνεται διαρκώς από την διαρκή επικοινωνία με το κέντρο και την πηγή του κακού, τον σατανά.

Είναι αδύνατο να ρίξουμε στο Θεό την ευθύνη για τα αιώνια βάσανα των αμαρτωλών, θεωρώντας Τον άπειρα εκδικητικό, που τιμωρεί με αιώνια βάσανα τις αμαρτίες μιας σύντομης ζωής. Κάθε πρόσωπο λαμβάνει και διαθέτει την πνοή του Αγίου Πνεύματος. Κανείς δεν γεννιέται από το πνεύμα του σατανά. Όπως όμως τα σκοτεινά σύννεφα κρύβουν τον ήλιο και απορροφούν το φως, έτσι και οι κακές πράξεις του νου, της θέλησης και των αισθημάτων, με την διαρκή επανάληψη και κυριαρχία τους, σκοτίζουν διαρκώς το φως του Χριστού στην ψυχή του πονηρού ανθρώπου, και ο νους του καθίσταται όλο και περισσότερο καθοριζόμενος από την επίδραση του πνεύματος του διαβόλου. Αυτοί που αγάπησαν περισσότερο το πονηρό από το αγαθό, ετοίμασαν για τον εαυτό τους αιώνια βάσανα στην αιώνια ζωή.

Εδώ όμως ερχόμαστε αντιμέτωποι με την αρχαία διαμάχη περί ελεύθερης θέλησης και αιτιοκρατίας.

Μόνο ο μεγάλος Kant έδωσε μια βαθιά λύση στη διαμάχη αυτή. Η ελευθερία δεν μπορεί να αποδοθεί (να χαρακτηρίζει) στον άνθρωπο ως φαινόμενο του υλικού κόσμου, επειδή στον κόσμο αυτό υπόκειται στην αιτιότητα. Όπως κάθε τι στη φύση, ο άνθρωπος έχει τον εμπειρικό του χαρακτήρα, ο οποίος καθορίζει τις αντιδράσεις του στα εξωτερικά ερεθίσματα. Στο πνεύμα όμως του ανθρώπου ανήκει ο νοητός, υπερβατικός κόσμος, και έτσι, η αντίδραση του στα εξωτερικά ερεθίσματα καθορίζεται όχι μόνο από τον εμπειρικό του χαρακτήρα, αλλά και από το πνεύμα του. Ο Kant λέει: «Έτσι λοιπόν, η ελευθερία και η αναγκαιότητα, κάθε μια με την πλήρη της σημασία, μπορούν να συνυπάρχουν και να μην αντιτίθενται η μια στην άλλη, μέσα στην ίδια πράξη, καθώς κάθε μας πράξη είναι προϊόν νοητών και αισθητών λόγων».

Ας το θέσουμε απλά: το πνεύμα του ανθρώπου είναι ελεύθερο, «φυσά όπου επιθυμεί…». Και η κατώτερή του, αντιληπτική ψυχή, υπακούει στους νόμους της αιτιότητας.

Μέχρι τώρα μιλήσαμε μόνο για την αθανασία του πνεύματος, αλλά και τα σώματά μας θα αναστηθούν στην αιώνια ζωή, και θα λάβουν μέρος στην ατέρμονη μακαριότητα των δικαίων ή στα βάσανα των αμαρτωλών, σύμφωνα με την σαφή μαρτυρία της Αποκάλυψης.

Αυτό είναι επίσης το πρόσκομμα για τους άπιστους και μεγάλο μυστήριο για τους πιστούς. Οι άπιστοι θεωρούν αδύνατη την ανάσταση των σωμάτων, που ήταν τελείως κατεστραμμένα από την φθορά ή καμένα, και είχαν μετατραπεί σε σκόνη ή σε αέρια, σε μεμονωμένα άτομα. Αν όμως κατά τη διάρκεια της ζωής του σώματος το πνεύμα ήταν στενά συνδεδεμένο με αυτό, με όλα του τα όργανα και ιστούς, διεισδύοντας σε όλα τα μόρια και άτομα του σώματος, αν ήταν η πηγή της οργάνωσης του σώματος, γιατί η σχέση αυτή να εξαφανιστεί για πάντα μετά τον θάνατο του σώματος; Γιατί είναι αδιανόητο, η σχέση αυτή να διατηρείται για πάντα μετά τον θάνατο, και πως κατά την γενική ανάσταση, με το άκουσμα της σάλπιγγας του Αρχαγγέλου, το αθάνατο πνεύμα θα επανενωθεί με όλα τα φυσικά και χημικά στοιχεία του σάπιου σώματος, και η οργανωτική δύναμη του πνεύματος, θα εκδηλωθεί πάλι, δημιουργώντας μορφές; Τίποτα δεν εξαφανίζεται, απλώς μετατρέπεται.

Ένα άλλο δύσκολο θέμα, που είναι μυστήριο για τους πιστούς, είναι η κατανόηση του σκοπού της ανάστασης των νεκρών στην γήινη τους ολότητα. Η αθανασία του πνεύματος χωρίς τους δεσμούς του σώματος μάς είναι πιο ξεκάθαρη. Γιατί είναι απαραίτητο να συμμετέχει ολόκληρος ο άνθρωπος στην αιώνια ζωή, και όχι μόνο το πνεύμα, αλλά και το σώμα και η ψυχή;

Δεν μπορούμε φυσικά να κατανοήσουμε το μυστήριο του Θεού ο Οποίος κυριαρχεί επί της δημιουργίας Του, αλλά οι Γραφές μας δίνουν την δυνατότητα να σηκώσουμε το πέπλο. Οι Άγιοι Απόστολοι Πέτρος και Ιωάννης, εξηγούν στον ίδιο βαθμό τα μυστικά της ανάστασης του ανθρώπινου σώματος. Μιλούν σαφώς για το τέλος του κόσμου, την μεγάλη και τρομερή καταστροφή που θα συμβεί στο σύμπαν την στιγμή της δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου Ιησού Χριστού.

«Ηξει δὲ ἡ ἡμέρα Κυρίου ὡς κλέπτης ἐν νυκτί, ἐν ᾖ οὐρανοὶ ροιζηδὸν παρελεύσονται, στοιχεῖα δὲ καυσούμενα λυθήσονται, καὶ γῆ καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ἔργα κατακαήσεται.» (Επιστολή Πέτρου Β’ 3:10).

Και ο Απόστολος Ιωάννης στην Αποκάλυψη του απεικονίζει ξεκάθαρα την καταστροφή αυτή του κόσμου, που διαιρείται σε φάσεις.

Τι θα ακολουθήσει; Ποιος είναι ο σκοπός αυτού του κατακλυσμού;

«καινοὺς δὲ οὐρανοὺς καὶ γῆν καινὴν κατὰ τὸ ἐπάγγελμα αὐτοῦ προσδοκῶμεν, ἐν οἷς δικαιοσύνη κατοικεῖ.» (Επιστολή Πέτρου Β’ 3:13)

«ΚΑΙ εἶδον οὐρανὸν καινὸν καὶ γῆν καινήν· ὁ γὰρ πρῶτος οὐρανὸς καὶ ἡ πρώτη γῆ ἀπῆλθον, καὶ ἡ θάλασσα οὐκ ἔστιν ἔτι. 2 καὶ τὴν πόλιν τὴν ἁγίαν ῾Ιερουσαλὴμ καινὴν εἶδον καταβαίνουσαν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, ἡτοιμασμένην ὡς νύμφην κεκοσμημένην τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς. 3 καὶ ἤκουσα φωνῆς μεγάλης ἐκ τοῦ οὐρανοῦ λεγούσης· ἰδοὺ ἡ σκηνὴ τοῦ Θεοῦ μετὰ τῶν ἀνθρώπων, καὶ σκηνώσει μετ᾿ αὐτῶν, καὶ αὐτοὶ λαὸς αὐτοῦ ἔσονται, καὶ αὐτὸς ὁ Θεὸς μετ᾿ αὐτῶν ἔσται, 4 καὶ ἐξαλείψει ἀπ᾿ αὐτῶν ὁ Θεὸς πᾶν δάκρυον ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν, καὶ ὁ θάνατος οὐκ ἔσται ἔτι, οὔτε πένθος οὔτε κραυγὴ οὔτε πόνος οὐκ ἔσται ἔτι· ὅτι τὰ πρῶτα ἀπῆλθον. 5 Καὶ εἶπεν ὁ καθήμενος ἐπὶ τῷ θρόνῳ· ἰδοὺ καινὰ ποιῶ πάντα. καὶ λέγει μοι· γράψον, ὅτι οὗτοι οἱ λόγοι πιστοὶ καὶ ἀληθινοί εἰσι.» (Αποκάλυψις Ιωάννου 21:1-5)

«Καινά ποιώ πάντα». Θα υπάρξει μια εποχή για την νέα δημιουργία, την νέα γη και τον νέο ουρανό. Όλα θα είναι τελείως διαφορετικά, και η νέα μας ζωή θα διεξάγεται σε ένα εντελώς νέο περιβάλλον, και εμείς πρέπει να έχουμε την πλήρη φύση μας στη ζωή αυτή και να προσλαμβάνουμε την νέα εμπειρία με τις ανανεωμένες και φωτισμένες αισθήσεις μας. Επομένως, η δραστηριότητα μέρους του πνεύματος μας, το οποίο τώρα αποκαλούμε κατώτερο, η φυσιολογική ψυχή, θα είναι απαραίτητη.

Οι σκέψεις μας θα εργάζονται σκληρά για να ανακαλύψουν τον νέο κόσμο, όπου το πνεύμα μας, ελευθερωμένο από την δύναμη της γης, από την αμαρτωλή μας σάρκα, θα οικοδομηθεί και θα επιθυμεί να πλησιάσει τον Θεό. Ο νους (mind) είναι μέρος του πνεύματος μας, και επομένως και οι εγκέφαλοι μας θα είναι αθάνατοι. Η αθάνατη καρδιά θα είναι εστία νέων, καθαρών και βαθέων αισθημάτων.

Η αιώνια ζωή δεν είναι μόνο η ζωή του πνεύματος, ελευθερωμένου από το σώμα και την ψυχή, αλλά ζωή στην Νέα Ιερουσαλήμ, όπως την περιγράφει ζωηρά ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος στην «Αποκάλυψη» του.

Η αθανασία του σώματος, όχι μόνο του πνεύματος, έχει ίσως ακόμα ένα σκοπό, πλήρη δικαιοσύνης και αλήθειας, δηλαδή τον σκοπό της απόδοσης τιμής στο σώμα των Αγίων, ως θαυμάσιου οργάνου του πνεύματος, το οποίο δούλεψε σκληρά και υπέφερε κατά την διαμόρφωση και τελειοποίηση του πνεύματος κατά την επί γης ζωή τους. Και τα σώματα των μεγάλων αμαρτωλών, που ήταν όργανα αμαρτίας, αξίζουν οπωσδήποτε την τιμωρία. Οι ισχυρές και τρομακτικές εικόνες του «Inferno» του Δάντη, ίσως να μην είναι απλώς πλάσματα της ποιητικής φαντασίας.

Ο Άγιος Παύλος αποκαλύπτει σε μεγάλο βαθμό το μυστήριο της ανάστασης των σωμάτων στην πρώτη του επιστολή προς τους Κορίνθιους: «Αλλ᾿ ἐρεῖ τις· πῶς ἐγείρονται οἱ νεκροί; ποίῳ δὲ σώματι ἔρχονται; 36 ἄφρον, σὺ ὃ σπείρεις, οὐ ζωοποιεῖται ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ· 37 καὶ ὃ σπείρεις, οὐ τὸ σῶμα τὸ γενησόμενον σπείρεις, ἀλλὰ γυμνὸν κόκκον, εἰ τύχοι σίτου ἤ τινος τῶν λοιπῶν· 38 ὁ δὲ Θεὸς αὐτῷ δίδωσι σῶμα καθὼς ἠθέλησε, καὶ ἑκάστῳ τῶν σπερμάτων τὸ ἴδιον σῶμα. 39 οὐ πᾶσα σὰρξ ἡ αὐτὴ σάρξ, ἀλλὰ ἄλλη μὲν ἀνθρώπων, ἄλλη δὲ σὰρξ κτηνῶν, ἄλλη δὲ ἰχθύων, ἄλλη δὲ πετεινῶν. 40 καὶ σώματα ἐπουράνια, καὶ σώματα ἐπίγεια· ἀλλ᾿ ἑτέρα μὲν ἡ τῶν ἐπουρανίων δόξα, ἑτέρα δὲ ἡ τῶν ἐπιγείων. 41 ἄλλη δόξα ἡλίου, καὶ ἄλλη δόξα σελήνης, καὶ ἄλλη δόξα ἀστέρων· ἀστὴρ γὰρ ἀστέρος διαφέρει ἐν δόξῃ. 42 οὕτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν. σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ·

43 σπείρεται ἐν ἀτιμίᾳ, ἐγείρεται ἐν δόξῃ· σπείρεται ἐν ἀσθενείᾳ, ἐγείρεται ἐν δυνάμει· 44 σπείρεται σῶμα ψυχικόν, ἐγείρεται σῶμα πνευματικόν. ἔστι σῶμα ψυχικόν, καὶ ἔστι σῶμα πνευματικόν.» (Προς Κορινθίους Α’ 15:35-44)

Σπαρμένο, θαμμένο στο χώμα, ο σπόρος σαν να πεθαίνει. Παύει να υπάρχει ως σπόρος, αλλά από αυτόν προκύπτει κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που ήταν, ασύγκριτα καλύτερο στην πολυπλοκότητα και μορφή, ένα νέο φυτό. Ο Θεός του δίνει μορφή και ομορφιά, και ζωή γεμάτη χρησιμότητα και απολαύσεις.

Το ανθρώπινο σώμα θάβεται στο χώμα, και παύει να υπάρχει ως σώμα. Αλλά από τα στοιχεία στα οποία αποσυντίθεται, όπως τα κύτταρα του σπόρου του σιταριού, η δύναμη του Θεού θα αναστήσει νέο σώμα, όχι ένα κατεστραμμένο, αδύναμο και ανίσχυρο πτώμα, αλλά νέο πνευματικό σώμα, πλήρες δυνάμεως, αφθαρσίας και δόξας. «ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἐκ γῆς χοϊκός, ὁ δεύτερος ἄνθρωπος ὁ Κύριος ἐξ οὐρανοῦ. 48 οἷος ὁ χοϊκός, τοιοῦτοι καὶ οἱ χοϊκοί, καὶ οἷος ὁ ἐπουράνιος, τοιοῦτοι καὶ οἱ ἐπουράνιοι. 49 καὶ καθὼς ἐφορέσαμεν τὴν εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ, φορέσομεν καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ ἐπουρανίου.» Προς Κορινθίους Α’ 15:47-49)

Κατά τη διάρκεια της ζωής το σώμα μας αποτελείται από σκόνη, από ψυχή, όπως το σώμα του Αδάμ. Μετά την ανάσταση θα είναι διαφορετικό, πνευματικό, όπως το ουράνιο σώμα του δεύτερου Αδάμ, Ιησού Χριστού, όπως το σώμα που είχε μετά την ένδοξο Του Ανάσταση.

Δεν γνωρίζουμε όλες τις ιδιότητες του αναστημένου σώματος του Ιησού Χριστού. Γνωρίζουμε ότι περνούσε μέσα από κλεισμένες πόρτες, και μπορούσε να εξαφανιστεί ξαφνικά. (Κατά Λουκάν 24:36, Κατά Ιωάννην 20:19).

Οι Απόστολοι και οι Μυροφόρες δεν Τον αναγνώρισαν αμέσως. Ο Κύριος ανέβηκε στον ουρανό με το ένδοξο σώμα Του. Ήταν όμως πραγματικό σώμα, το οποίο οι Απόστολοι μπορούσαν να αγγίξουν, και μπορούσε να έχει τις συνηθισμένες λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος (Κατά Λουκάν 24:43). Το σώμα μας θα είναι παρόμοιο με το σώμα του Χριστού, μετά την ανάσταση μας στην αιώνια ζωή.

Είναι μόνο ο άνθρωπος αθάνατος; Ο μεγάλος λόγος: «ἰδοὺ καινὰ ποιῶ πάντα» δεν αναφέρεται φυσικά μόνο στον άνθρωπο, αλλά σε ολόκληρη την δημιουργία, σε κάθε πλάσμα. Έχουμε ήδη πει πως το πνεύμα των ζώων, ακόμα και το ελάχιστο μέρος του, το πνεύμα της ζωής, δεν μπορεί να είναι θνητό, καθώς προέρχεται από το Άγιο Πνεύμα. Και το πνεύμα των ζώων συνδέεται με το σώμα, όπως το πνεύμα του ανθρώπου, και για τον λόγο αυτό υπάρχει κάθε λόγος να περιμένουμε πως τα σώματα τους θα υπάρχουν στην νέα φύση επίσης, στο νέο σύμπαν που θα έρθει μετά το τέλος αυτού του κόσμου. Αυτό το μαρτυρεί ο Απόστολος Παύλος: «ἡ γὰρ ἀποκαραδοκία τῆς κτίσεως τὴν ἀποκάλυψιν τῶν υἱῶν τοῦ Θεοῦ ἀπεκδέχεται. 20 τῇ γὰρ ματαιότητι ἡ κτίσις ὑπετάγη, οὐχ ἑκοῦσα, ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξαντα, ἐπ᾿ ἐλπίδι 21 ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ. 22 οἴδαμεν γὰρ ὅτι πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζει καὶ συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν·» (Προς Ρωμαίους 8:19-22)

Όλα τα πλάσματα θα ζούσαν στο φως και την χαρά, αν η πτώση του Αδάμ, δεν είχε αλλάξει την μοίρα του κόσμου. Η μοίρα του κόσμου έγινε θλιβερή, και σύμφωνα με την αμαρτωλή θέληση του Αδάμ, στήν οποία τον (κόσμο) υπέβαλε ο Θεός, υποτάχθηκε στην ματαιότητα, τη διχόνοια και τον πόνο. Υπάρχει όμως ελπίδα για τον κόσμο, πως κατά την μέρα της δόξας των δικαίων, ο Χριστός θα τον απολυτρώσει από τον δεσμό της φθοράς, θα ελευθερωθεί από τα βάσανα και την φθορά, θα καταστεί δηλαδή άφθαρτος.

Στην Νέα Ιερουσαλήμ, στο νέο σύμπαν, θα υπάρχει χώρος και για τα ζώα επίσης. Δε θα υπάρχει τίποτα ακάθαρτο εκεί, και το νέο δημιούργημα θα ανακτήσει την παλιά του θέση και ιερότητα, σύμφωνα με τον λόγο του Θεού: «καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ πάντα, ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν.» (Γένεσις 1:31).

Η αθανασία των ζώων φυσικά δε θα έχει την ίδια αξία με την αθανασία του ανθρώπου. Το πρωτόγονο πνεύμα τους δεν μπορεί να αυξάνεται επ΄ άπειρον και να βελτιώνεται ηθικά.  Η αθανασία για τα κατώτερα πλάσματα θα είναι απλά μια ήσυχη χαρά και απόλαυση της νέας απαστράπτουσας φύσης γεμάτης φως, και θα βρίσκονται σε επικοινωνία με τον άνθρωπο ο οποίος δε θα τα βασανίζει και δε θα τα εξοντώνει πια. Ο άνθρωπος θα είναι ολόκληρος και αρμονικός στο νέο σύμπαν, και εκεί θα υπάρχει τόπος για κάθε πλάσμα.

Ευλογία Κυρίου! Ευλογία Κυρίου!

                           Τέλος