ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ, ΤΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΟΣ. (3)

 Συνέχεια από: Κυριακή 23 Μαίου 2021

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ, ΤΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΟΣ. 

Του M.Pagano.

3.       Στα τελευταία χρόνια η συζήτηση, ιδιαιτέρως στην Αμερική, έγινε ιδιαιτέρως έντονη. Για ένα πρώτο προσανατολισμό μπορούμε να αναφερθούμε σε μία οργάνωση σε τρείς τύπους θέσεων, η οποία γενικώς γίνεται αποδεκτή. Πρόκειται για τις θέσεις οι οποίες αναγνωρίζονται σαν αποκλειστική, περικλειόμενη και πλουραλιστική (σαν πλουραλισμός τής αρχής) Η πρώτη είναι η σκληρή θέση, η οποία εκφράζεται με την αρχή extra ecclesiam nulla salus. [Όταν η Εκκλησία έχει ήδη παρει την θέση του Χριστού και δέν έχει πλέον ΝΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ].

          Η δεύτερη ισχυρίζεται ότι η αληθινή σωτηρία είναι στον Χριστό, αλλά αυτή επαναπροσλαμβάνει εις εαυτή και επαληθεύει τα θετικά στοιχεία τα οποία είναι παρόντα στις άλλες θρησκείες.[Κάτι σάν παναλήθεια] Η τρίτη δηλώνει ότι όλες οι θρησκείες είναι ή μπορούν να είναι οδοί σωτηρίας και ότι ο Χριστιανισμός πρέπει να εγκαταλείψει τις απαιτήσεις του τής απολύτου μοναδικότητος!

          Είναι ευνόητο βεβαίως ότι ο διάλογος γυρίζει ουσιαστικά γύρω απο τις δύο τελευταίες θέσεις. Ένα ρεύμα αυτού τού διαλόγου κινείται απο τον διφορούμενο χαρακτήρα τής πραγματικότητος. Η σχέση τού ανθρώπου με αυτή συστήνεται πάντοτε σαν ερμηνεία, με την έννοια τής υπόθεσης η οποία επαληθεύεται ή διαψεύδεται στην διάρκεια τής εμπειρίας. Η τελική πραγματικότης, κατανοημένη μέ τούς όρους τού Καντιανού νοούμενου, δέν μπορεί ποτέ να συλληφθεί ικανοποιητικά με την ανθρώπινη σκέψη. Οι ερμηνείες μας κινούνται στο επίπεδο τού φαινομένου και εδώ συνυπάρχουν οι δρόμοι τών διαφόρων θρησκειών. Αυτοί μπορούν να συγκρουσθούν οπωσδήποτε, αλλά συνολικά το πλαίσιο αυτό προσανατολίζεται στην συμπαρουσία, συνύπαρξη, των διαφόρων πεποιθήσεων.

          Ένα άλλο προτιμά να μιλήσει για την ιστορία των θρησκειών. Στην διάρκεια τής οποίας, λόγω τής φύσεως τους, οι θρησκείες εισέρχονται σε αντιπαράθεση. Κάθε μιά τους δηλαδή συλλαμβάνει το ιερό σαν μία δύναμη πάνω στο πραγματικό, η οποία διαφωτίζει την σημασία του και το ενώνει. Στην συνάντηση ανάμεσα στις θρησκείες, οι διαφορετικές θείες μορφές εισέρχονται σε ανταγωνισμό! Εκείνη η οποία διαφωτίζει πιό βαθειά και πιό πλατειά την εμπειρία βρίσκεται επιβεβαιωμένη μέσω τής αντιπαραθέσεως. Σ'αυτό το ιστορικό πλαίσιο παρεμβάλλεται ο Χριστιανισμός: και ακριβώς σ'αυτό το πλέγμα επαληθεύεται η αποκάλυψη τού Βιβλικού Θεού, ο οποίος διαφωτίζει την ιστορία και την ανοίγει πρός μία εσχατολογική τελείωση.

          Τέλος μία πιθανή λύση μπορεί να προέλθει απο μία φιλοσοφία ή μία Θεολογία αμιγώς ερμηνευτική. Με μία ερμηνεία η οποία είναι πάντοτε ριζικά δεμένη με την αλήθεια. Διότι εάν η αλήθεια δέν υπάρχει εξ'αρχής , σαν πηγή και καταγωγή στην συγκεκριμένη θρησκευτική εμπειρία, δέν μπορούμε να ελπίσουμε ότι θα την βρούμε μόνον με τον διάλογο ή με την πανοραμική ή καθολική αντιπαράθεση. Επιπλέον φανερώνει ότι η ερμηνευτική φιλοσοφία ερμηνεύοντας τό σύμβολο, είναι εις θέσιν να το καταστήσει καθολικό και να το προσφέρει στην αντιπαράθεση με τις άλλες προοπτικές. Ο Luigi Pareyson δέν ανέπτυξε μία ιδιαίτερη πραγματεία στον πλουραλισμό, αλλά τον άφησε να είναι παρόν σαν μία ενυπάρχουσα συνθήκη τού έργου του, της ερμηνείας τών αληθειών οι οποίες περιέχονται στον μύθο και στα σύμβολα τού Χριστιανισμού. Προσπάθησε με λίγα λόγια να συμφιλώσει την ενότητα τής αλήθειας και την πολλαπλότητα τών ερμηνειών της!

          Για να συζητήσουμε αυτό το σημείο, πρέπει να υπολογίσουμε ποιά είναι τα ιδιαίτερα στοιχεία, τα καινούργια, της πρόκλησης που προτείνει ο θρησκευτικός πλουραλισμός σε όλες τις θέσεις, όπως και στις ερμηνευτικές επομένως! Ίσως πρέπει να υπολογίσουμε δύο στοιχεία: το πρώτο είναι ο χαρακτήρας, κατ'αρχάς αποκλειστικός και το συγκρουσιακό αποτέλεσμα των απαιτήσεων τής αληθείας τών θρησκειών. Το δεύτερο βρίσκεται στην φύση την οποία λαμβάνει η αντιπαράθεση ανάμεσα σε κουλτούρες διαφορετικής καταγωγής! Υπολογίζοντας λοιπόν αυτά τα στοιχεία θα έλεγα ότι είναι αναγκαίο απο το ένα μέρος να θέσουμε την αλήθεια σαν ήδη παρούσα στην θρησκευτική εμπειρία απο την οποία ξεκινούμε, όπως επίσης απο το άλλο να τεθεί σαν θέμα η φανέρωσή της στο εσωτερικό τών γεγονότων που βρίσκονται σε αντιπαράθεση. Υπολογίζοντας το σχεσιακό στοιχείο και την διάσταση της καθολικότητος μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα η αντιπαράθεση!

          Μία άλλη προοπτική εμφανίστηκε όμως τελευταίως η οποία προτείνει να συλλάβουμε την σκέψη που βρίσκεται σε διάλογο σαν μία κίνηση ανοίγματος, η οποία ξεκινά απο την κατάσταση στην οποία ριζώνει και κινείται πρός το εξωτερικό! Η διαλογική σκέψη λοιπόν θα περιγραφόταν σαν μία κίνηση ανοίγματος. Και εδώ είναι δυνατά δύο μοντέλα:

          Το ένα κινείται απο την κατάσταση μας στην συγκεκριμένη στιγμή και ανοίγει στην αντιπαράθεση με το άλλο. Το άλλο ξεκινά εξίσου απο το συγκεκριμένο και στρέφεται προς το καθόλου! Το πρώτο καταλήγει σε μία οντολογία σχεσιακή. Το δεύτερο είναι συμπληρωματικό του πρώτου. Πρόκειται για μία σκέψη η οποία δέχεται το καθόλου προσπαθώντας να το κρατήσει μαζί με το αρχικό συγκεκριμένο, το οποίο δέν μπορεί να εγκαταλειφθεί. Σ'αυτή την προοπτική θα γινόταν δεκτή η συμπαρουσία μίας ερμηνευτικής στιγμής και μίας καθολικής.

          Για να γίνει δυνατή αυτή η λύση, χρειάζεται να παρουσιαστεί το καθόλου, το κριτήριο, ελευθερώνοντάς το απο την απαίτηση να είναι αυτό το ίδιο τό απόλυτο. Το καθόλου δέν είναι το απόλυτο, αλλά ούτε και το πρώτο. Είναι το στοιχείο το οποίο αναπτύσσεται κάθε φορά που η συνέχεια και ο συγκεκριμένος πλούτος μιάς παραδόσεως τίθεται σε έρευνα , είτε απο μία εσωτερική κρίση ή απο μία αντιπαράθεση με το εξωτερικό, στοιχεία τα οποία μερικές φορές διασταυρώνονται. Πάνω σ'αυτόν τον τόπο τής καθολικότητος, που είναι εκείνος τής αυτονομίας τής νοήσεως, το συγκεκριμένο αναζητά το κριτήριο, το μέτρο, μέσω του οποίου θα μπορέσει να σκεφτεί τον εαυτό της και να αντιπαρατεθεί με τους άλλους. Και εδώ αυτή αναμετράται όχι μόνον με τα άλλα συγκεκριμένα, με τις άλλες θρησκευτικές παραδόσεις, αλλά και με εκείνη την άρνηση ή την διακοπή ή ανατροπή κάθε θρησκευτικής απάντησης που είναι ο αθεϊσμός. Μπορεί τότε να συμβεί και μερικές φορές συνέβη, το καθόλου να αποκτήσει όχι μόνον μία αυτόνομη διάσταση αλλά χωριστή απο την θρησκευτική παράδοση και να της αντιτεθεί με μία θανάσιμο απειλή.

          Αλλά το καθόλου, στην προοπτική που προτείνουμε εδώ, δέν είναι ένα ξεχωριστό στοιχείο στ'αλήθεια, αλλά σχεσιακό το οποίο γεννάται απο το συγκεκριμένο και σ'αυτό επιστρέφει. Ακόμη και η μεταφυσική εξάλλου, κάτω απο αυτό το φώς, δέν είναι αναγκαίως ένα βάρος που συντρίβει το συγκεκριμένο τού ανθρώπου και την ελευθερία του! Η ιστορία τής μοντέρνας φιλοσοφίας ειναι η ιστορία τής διαδρομής στην οποία η παράδοσή μας σχεδίασε και προσπάθησε να οικοδομήσει αυτό το στοιχείο καθολικότητος, το οποίο παραμένει αυτό το ίδιο υποθετικό και ανοιχτό στην αντιπαράθεση με το άλλο!

          Απέναντι στην πρόκληση τού πλουραλισμού η Φιλοσοφία και η Θεολογία, οι οποίες για μεγάλο διάστημα πίστεψαν ότι η μοναδική αληθινή σύγκρουση ήταν εκείνη μεταξύ τους, ειναι στην πραγματικότητα περιπλεγμένες μαζί και ίσως μπορούν να απαντήσουν μόνον διασταυρώνοντας, παρότι σε πλήρη αυτονομία, τις απαντήσεις τους!

                                 ΤΕΛΟΣ.

Αμέθυστος