από τον Riccardo Paccosi
Πηγή: Redcoats
Το τελευταίο βιβλίο του ιστορικού και ανθρωπολόγου Emmanuel Todd, «Η ήττα της Δύσης», έπεσε στη σημερινή συζήτηση σαν αστραπή που ξαφνικά φτάνει για να διαπεράσει το σκοτάδι της νύχτας. Αυτό οφειλόταν στο ανάστημα του Γάλλου συγγραφέα που - γνωστός ότι είχε προβλέψει τόσο την κατάρρευση της ΕΣΣΔ όσο και την οικονομική κρίση στις ΗΠΑ του 2007-2008 αρκετά χρόνια νωρίτερα - ανέλαβε τέτοια εξουσία ώστε να εξασφαλίσει ότι στις μέρες μας ακόμη και τα κύρια μέσα ενημέρωσης θα αναγκαστούν να λογοδοτήσουν για τη θέση που περιέχεται στο βιβλίο.Η παραπάνω θέση συνοψίζεται ως εξής: στον δυτικό κόσμο -και ειδικότερα στο αγγλοσαξονικό τμήμα του τελευταίου- τα έθνη-κράτη έχουν διαλυθεί αμετάκλητα. Στην πραγματικότητα, όταν η θρησκεία καθώς και οι μαζικές ιδεολογίες που σχεδιάστηκαν να αντικαταστήσουν τις τελευταίες έχουν εξαφανιστεί, κάθε είδους κοινωνική συνοχή έχει εξίσου διαλυθεί και επομένως έχουμε φτάσει σε μια κατάσταση πλήρους και διακηρυγμένου μηδενισμού που οδηγεί, σήμερα, στην κατάρρευση του δυτικού πολιτισμού· αυτό σημαίνει ότι – για τους προαναφερθέντες λόγους, καθώς και για πολλούς άλλους, από την πολιτική οικονομία έως την ανθρωπολογία – η σημερινή σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας σίγουρα θα κερδηθεί από τη δεύτερη. Ή μάλλον: η Δύση είναι προορισμένη να χάσει καθώς εδώ και καιρό έχει υποβληθεί σε μια ενδογενή δυναμική αυτοκαταστροφής.
ΟΙ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕΙΣ…
Σε εκείνους που, όπως εγώ, αναζητούν εδώ και αρκετά χρόνια ένα νέο παράδειγμα κριτικής σκέψης έξω από τη δεξιά-αριστερά κατηγορηματική δυάδα, το βιβλίο του Todd προσφέρει πολλές επιβεβαιώσεις. Αν και δεν σκοπεύει να προχωρήσει πέρα από την προαναφερθείσα δυάδα και, πράγματι, δείχνοντας επανειλημμένα ότι θέλει να παραμείνει εντός της προοδευτικής περιμέτρου, ο συγγραφέας εκφράζει και τοποθετεί στο κέντρο του προβληματισμού του πολλά από τα θέματα που έχουν συζητηθεί εντός των περιοχών τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια κυριαρχικών πολιτικών και/ή της λεγόμενης διαφωνίας (αλλά επίσης και εν μέρει από αιρετικούς μαρξιστές φιλοσόφους όπως ο Costanzo Preve).
Το βιβλίο προσφέρει επίσης μια σε βάθος, επιστημονική ανάλυση των συνθηκών στη Ρωσία και την Ουκρανία, αλλά εδώ θα περιοριστώ στο να επισημάνω τα κύρια σημεία σχετικά με τις δυτικές χώρες.Πρώτα απ 'όλα, αυτό το κείμενο επιβεβαιώνει τη θέση που είναι εγγενής στο πώς ο Θάνατος του Θεού αντιπροσωπεύει μια μη αναστρέψιμη συνθήκη για τη Δύση σήμερα. Η θρησκεία στην πραγματικότητα έχει περάσει από το ζωτικό στάδιο των περασμένων εποχών σε ένα στάδιο ζόμπι που χαρακτήριζε το μεγαλύτερο μέρος του εικοστού αιώνα: συνέχισε να υπάρχει στον εικοστό αιώνα, δηλαδή ως ηθική και ως ανθρωπολογικά έθιμα παρά την έλλειψη επίγνωσης ενός μεταφυσικού αεροπλάνου στην καθημερινή ζωή. Στη συνέχεια φτάσαμε στο σημερινό μηδενικό στάδιο, δηλαδή σε μια πλήρη ακύρωση της θρησκευτικής (και ιερής, μπορώ να προσθέσω) σφαίρας. Αυτή η διαδικασία δεν αποκαλύπτει, για το άμεσο μέλλον, κανένα σημάδι μιας μεταγενέστερης «αφύπνισης».
Δεύτερον, ο Τοντ επιβεβαιώνει πώς οι μαζικές πολιτικές ιδεολογίες απλώς προσπάθησαν να αντικαταστήσουν τη λειτουργία κοινωνικής συνοχής που ήταν τυπική της θρησκείας αλλά - καθώς οι οικογενειακοί δεσμοί διαλύθηκαν σταδιακά στη Δύση και ολόκληρο το κοινωνικό σώμα υποβλήθηκε σε μια διαδικασία προοδευτικής ατομικιστικής εξατομίκευσης - στο τέλος και αυτές εξαφανίστηκαν και έτσι παρέμεινε η κυριαρχία του Τίποτα. Η υποχώρηση της κοινωνικής σφαίρας και των μαζικών υποκειμενικοτήτων, από την άλλη πλευρά, άφησε το πεδίο ανοιχτό στις νεοφιλελεύθερες ελίτ και επομένως κατέστησε δυνατή την πλήρη μετατροπή των φιλελεύθερων δημοκρατιών σε φιλελεύθερες ολιγαρχίες.
Η πρόσφατη ταύτιση του δυτικού πολιτισμού στο σύνολό του με την ατζέντα LGBT και με τον τρανσέξουαλισμό έχει επιδεινώσει την ήδη συνεχιζόμενη διάλυση των κοινοτικών δεσμών επειδή έχει σχετικοποιήσει -και επομένως και τελικά εξουδετερώσει- θεμελιώδεις τελετουργίες όπως ο γάμος καθώς και μια γενική ανθρωπολογική βάση. όπως η δυάδα άνδρα-γυναίκας. Η προπαγάνδα υπέρ του τρανσέξουαλ έχει ως εκ τούτου δημιουργήσει ένα αίσθημα απόρριψης που επηρέασε τις προλεταριακές μάζες στις δυτικές χώρες και αυτό που ο Τοντ αποκαλούσε σε προηγούμενα έργα «ατομοποιημένη μάζα», δηλαδή τη μεσαία τάξη που υποβλήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες σε αυξανόμενη προλεταριοποίηση. εξωτερικά και αντίστροφα, παρόμοια απόρριψη έχει εκδηλωθεί από την πλευρά του Νότου του κόσμου. Επομένως, έχοντας εκφράσει τη ρητή αντίθεση της Ρωσίας στις Σπουδές για το Φύλο και στα περίχωρά της, σύμφωνα με τον Todd, χάρη σε αυτήν την πτυχή κατάφερε, τα τελευταία χρόνια, να αποκτήσει μια ανανεωμένη διεθνή ήπια δύναμη.
Όσον αφορά την Ευρώπη, παραμένει μυστήριο πώς ήταν δυνατόν οι ολιγαρχίες που διοικούσαν την τελευταία να επιλέξουν αρχικά, σπάζοντας τους οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία, να πάνε ενάντια στα δικά τους συμφέροντα. στη συνέχεια, ανακοινώνοντας ότι ήθελε να συνεχίσει τον πόλεμο ακόμη και σε περίπτωση αμερικανικής απεμπλοκής, για να στραφεί ακόμη και προς τη δική της καταστροφή. Σε σχέση με αυτό το αίνιγμα, αφού απέρριψε εύκολα τη θέση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για τις υποτιθέμενες ρωσικές προθέσεις εισβολής στην ήπειρο, ο συγγραφέας θέτει μια ψυχοκοινωνική υπόθεση: τόσο γενικευμένη και ριζική ήταν η αποτυχία του θεσμικού υβριδίου που ονομάζεται Ευρωπαϊκή Ένωση, τής οποίας οι κυβερνώντες φαίνεται να στοχεύουν τελικά ασυνείδητα σε μια καταστροφική βροχόπτωση που θα απελευθέρωνε επιτέλους τους πάντες από την ευρωομοσπονδιακή παγίδα.
Η μηδενιστική διάσταση που περιβάλλει τις κυρίαρχες ολιγαρχίες σημαίνει ότι, στο πλαίσιο ενός μηδενικού βαθμού του έθνους στον οποίο αντιστοιχεί ένας μηδενικός βαθμός ηθικής, είναι σήμερα ικανές να προβούν σε οποιαδήποτε επιζήμια ενέργεια εναντίον των ανθρώπων που τόσο περιφρονούν και που εδώ και πολύ καιρό, αρνούνται να εκπροσωπήσουν. Επιπλέον, η καταστροφική και βίαιη φύση του μηδενισμού (που κατανοείται από τον Τοντ περισσότερο με την έννοια του ομώνυμου ρωσικού κινήματος παρά με το νιτσεϊκό) σημαίνει επίσης ότι καμία πρόβλεψη για τις ενέργειες τέτοιων ολιγαρχιών δεν μπορεί να επεξεργασθεί λαμβάνοντας πτυχές όπως π.χ. ο ορθολογισμός ή τό ένστικτο αυτοσυντήρησης: όπως γράφει ο Τοντ, «ο μηδενισμός κάνει τα πάντα, απολύτως τα πάντα, δυνατά».
…ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΥΣΙΕΣ
Όλες αυτές οι σκέψεις, τις οποίες έχω αναφέρει πολύ συνοπτικά, υποστηρίζονται στο βιβλίο με έναν πλούσιο όγκο δημογραφικών, εθνογραφικών και κοινωνιογραφικών δεδομένων, με μια διεπιστημονική κυριαρχία που περιλαμβάνει την ανθρωπολογία, την κοινωνιολογία και την οικονομία και, τέλος, με μια διευκρινιστική σαφήνεια που κάνει αυτό το κείμενο προσιτή στη μάζα.
Ακριβώς λόγω της σημασίας των θεμάτων που καλύπτονται και του αντίκτυπου που έχει το βιβλίο, ωστόσο, πιστεύω ότι στο «Η ήττα της Δύσης» βαραίνει πολύ η απουσία κάποιων ιστορικά σχετικών και συναφών στοιχείων.
Από αυτή την άποψη, θα μπορούσα να απαριθμήσω τουλάχιστον τέσσερα-πέντε θέματα, αλλά, για λόγους συντομίας, θα περιοριστώ στο πιο σημαντικό, δηλαδή σε εκείνο του οποίου η απουσία πιστεύω ότι δεν είναι πραγματικά δυνατό να αγνοηθεί.
Εν ολίγοις, ο Τοντ σκιαγραφεί ένα σενάριο με επίκεντρο τη σύγκρουση μεταξύ κυριαρχίας και παγκοσμιοποίησης, το οποίο, αφενός, επιβεβαιώνει την κεντρική θέση αυτής της αντίθεσης: είμαστε μάρτυρες, στην πραγματικότητα, του πολέμου μεταξύ μιας Δύσης που διέλυσε τα δικά της έθνη και ενός υπόλοιπου του κόσμου που θέλει να τα διατηρήσει. Από την άλλη, όμως, το ίδιο σενάριο θέτει μια αμφιβολία υπαρξιακής φύσης στους δυτικούς κυρίαρχους: τι μέλλον μπορεί να έχει το αίτημα για αναγέννηση της λαϊκής-εθνικής κυριαρχίας στη Δύση, σε μια εποχή που κάθε ιδέα και αίσθηση έθνους έχει διαγραφεί από τίς συνειδήσεις;
Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η ανάλυση του Todd αποδίδει μια συνολική αξία στη γεωπολιτική σύγκρουση μεταξύ ομάδων εθνών (μεταξύ νεκρών εθνών και εθνών ζόμπι, για την ακρίβεια), αγνοώντας εντελώς την εδραίωση και την επιβεβαίωση, τα τελευταία χρόνια, των υπερεθνικών φορέων εξουσίας που έχουν πρόσφατα επιδείξει ικανότητα σύνθεσης και κατεύθυνσης σε παγκόσμια κλίμακα: μεταξύ όλων αυτών των φορέων, ξεχωρίζει ιδιαίτερα το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, το οποίο, με τη λεγόμενη Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση, προϊδεάζει έναν κόσμο που υπόκειται σε ενιαία διακυβέρνηση και στόν οποίο, ενώ ο κρατικός μηχανισμός παραμένει όρθιος, οι κατευθύνσεις της πολιτικής θα αποφασίζονταν και θα τίς διαχειρίζονταν απευθείας μεγάλες εταιρείες.
Θα ήταν μάταιη άσκηση, σε αυτό το σημείο, να αντιταχθούμε στο ότι το WEF έχει δείξει σημάδια αποδυνάμωσης τα τελευταία χρόνια και ότι είναι τελικά ένας θεσμός που απευθύνεται μόνο στη Δύση: όλα αυτά είναι εν μέρει αληθινά και η κυρίως δυτική μήτρα, στην πραγματικότητα, επιβεβαιώνεται από την εξαφάνιση της ρωσικής παρουσίας στις συναντήσεις του Νταβός μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία. Αλλά είναι εξίσου αλήθεια ότι η τελευταία συνάντηση μεταξύ του Βλαντιμίρ Πούτιν και του Κλάους Σβάμπ χρονολογείται από τον Σεπτέμβριο του 2019, ότι η Κίνα συνεχίζει να παρευρίσκεται στο Νταβός με μεγάλες αντιπροσωπείες και ότι, στο μεταξύ, τα εθνικά κοινοβούλια των χωρών BRICS έχουν συζητήσει - και με σεβασμό σε ορισμένα σημεία που υιοθετήθηκαν τουλάχιστον ως δηλώσεις προθέσεων - τα αιτήματα για μόνιμη έκτακτη ανάγκη πανδημίας και Πράσινη Συμφωνία που υποβλήθηκαν από το WEF.
Εν ολίγοις, δεν αρκεί η πρόβλεψη της νίκης της Ρωσίας ή των Ηνωμένων Πολιτειών στη συνεχιζόμενη σύγκρουση. Η παραπάνω πρόβλεψη αντιπροσωπεύει, τουλάχιστον, την παροιμιώδη μέτρηση χωρίς τον οικοδεσπότη: η πολιτισμική κρίση της Δύσης έχει επιδεινωθεί ακριβώς από την υποταγή της σε υπερεθνικές δυνάμεις και, εφόσον οι τελευταίες έχουν αν όχι ακριβώς μια δύναμη, τουλάχιστον μια επιρροή Μια ατζέντα που ξεπερνά τα όρια του Ατλαντισμού, τίποτα δεν μας επιτρέπει να αποκλείσουμε ότι αυτές οι υπερεθνικές δομές θα μπορούσαν μια μέρα να είναι οι ωφελούμενοι μιας πιθανής κατάρρευσης της Δύσης.
Τέλος, δεδομένου ότι το WEF στοχεύει επίσης στη διαχείριση της ψηφιοποίησης και της χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης σε όλες τις πτυχές της δημόσιας ζωής, η ανάλυση του Todd για τους ανθρωπολογικούς λόγους του μηδενισμού, όσο πολύτιμη κι αν είναι, πρέπει να ενσωματωθεί με μια κριτική θεωρία της ψηφιοποίησης, δηλαδή της ολοένα και στενότερη σχέση μεταξύ της ανθρωπότητας και των νέων τεχνολογιών.
Αν είπα παραπάνω ότι δεν είναι δυνατόν να αγνοηθεί η έλλειψη αυτής της πτυχής στο "Η ήττα της Δύσης", είναι επειδή η τεχνολογία της πληροφορίας, η τηλεματική και η κυβερνητική έχουν λειτουργήσει ως εκθετικός πολλαπλασιαστής αυτής της κοινωνικής διάλυσης, αυτής της ατομικής εξατομίκευσης και αυτής τής έλευσης του μηδενισμού που είχε ήδη επικρατήσει εδώ και αρκετό καιρό και που το κείμενο του Todd υποδεικνύει ως φορείς της δυτικής κρίσης.
Επομένως, δεν μπορεί να είναι μόνο η έκβαση του πολέμου που καθορίζει τι διακυβεύεται για τον κόσμο που θα έρθει: κάτι μη αναστρέψιμο όσο τεχνολογικό, κάτι υπερβατικό των γεωπολιτικών διαιρέσεων καθώς είναι υπερεθνικό, παρακολουθεί και περιμένει - υπομονετικά, μοχθηρά - ο καπνός νά καθαρίσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου