Συνέχεια από: Σάββατο 16 Ιουλίου 2016
ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ
του Enrico Berti.
Στον Φαίδρο ο Πλάτων βάζει τον
Σωκράτη να πεί πώς πρέπει να εννοήσουμε τεχνικά (τέχνη λαβείν) την αξία δύο
διαδικασιών, απο τις οποίες η πρώτη συνίσταται στο να αγκαλιάσουμε με μία
συνολική ματιά (συνορώντα) και να συνάγουμε σε μία μοναδική μορφή (εις μίαν τε
ιδέαν ... άγειν), αυτό που είναι πολλαπλό και διασκορπισμένο, ώστε ορίζοντας κάθε
πλευρά να προκύπτει καθαρά αυτό που προτιθέμεθα κάθε φορά να διδάξουμε, και η
δεύτερη στην "ικανότητα να διαμελίσουμε το αντικείμενο σε είδη (το πάλιν
κατ' είδη δύνασθαι διατέμνειν) ακολουθώντας τίς φυσικές νευρώσεις, προσέχοντας
να μήν κοπεί κανένα μέρος όπως θα μπορούσε να πράξει ένας κακός χασάπης".
Αμέσως μετά ο Σωκράτης δηλώνει ότι είναι ερωτευμένος μ'αυτά τα πράγματα (των
διαιρέσεων και συναγωγών), για να είναι ικανός να ομιλεί και να σκέπτεται, και
ονομάζει αυτούς που είναι ικανοί να το πράξουν διαλεκτικούς (Φαίδρος 265 D-E, 266 B-C). Η πρώτη πράξη συνίσταται καθαρά, για να εκφραστούμε με αριστοτελικούς
όρους, στην επαναφορά πολλών ατόμων σε ένα μοναδικό είδος και πολλά είδη σε ένα
μοναδικό γένος, δηλαδή στην σύλληψη αυτού που ενώνει διαφορετικές
πραγματικότητες, και γνωστοποιώντας αυτή την κοινότητα μέσω καταφατικών
προτάσεων (για παράδειγμα, ο Σωκράτης είναι άνθρωπος, ο άνθρωπος είναι ζώον). Η
δεύτερη αντιθέτως συνίσταται στό νά διακρίνουμε, στο εσωτερικό ενός μοναδικού
γένους, τα διαφορετικά του είδη, δηλώνοντας αυτή την διαφορά μέσω αρνητικών
προτάσεων (για παράδειγμα, ο Σωκράτης δέν είναι άλογο).
Στον Σοφιστή, ο Πλάτων
επανεξετάζει και εμβαθύνει τον ίδιο τον ορισμό της διαλεκτικής. Έτσι κάνει τον
Ξένο τής Ελέας να πεί, ο οποίος σ'αυτόν τον διάλογο είναι η φωνή του, ότι το
ιδιαίτερο έργο της διαλεκτικής επιστήμης συνίσταται στο κατά γένη διαιρείσθαι
και να μήν πιστεύουμε ότι ένα είδος που είναι ταυτόσημο είναι αντιθέτως
διαφορετικό, ούτε να το σκεφθούμε ταυτόσημο, όταν είναι διαφορετικό. Να
διακρίνουμε δηλαδή τί πράγμα στο εσωτερικό ενός μοναδικού γένους, ανήκει στο
ίδιο είδος (για παράδειγμα άνθρωπος). Ακόμη ακριβέστερα να γνωρίσουμε, να
διακρίνουμε με γένη, βλέποντας πού, καθένα απο αυτά μπορεί και πού δέν μπορεί
να εισέλθει σε ενότητα. Και το εξηγεί με τον ακόλουθο τρόπο:
α) "να διακρίνουμε με ακρίβεια μία συγκεκριμένη και μοναδική, χαρακτηριστική στιγμή ή σημείο του πραγματικού ανάμεσα σε πολλές άλλες (μίαν ιδέαν διά πολλών) απο τις οποίες καθεμιά υπάρχει σάν μία ενότης ξεχωριστή απο τις άλλες, μία ιδέα η οποία ανήκει σε όλες (πάντη διατεταμένην) και έτσι πολλές, διαφορετικές μεταξύ τους, κυκλωμένες όλες τους απ'έξω απο μία μόνη (υπό μίας έξωθεν περιεχομένας)", όπου διακρίνεται κυρίως η πρόοδος τής συναγωγής, δηλαδή τής ενώσεως διαφόρων ειδών κάτω απο ένα ίδιο γένος, διότι γίνεται αναφορά σε μία ιδέα η οποία εξαπλώνεται (διατεταμένην) σε πολλές οι οποίες περιέχονται απο αυτή.
β) "και στην συνέχεια μία μόνη απο αυτές που συσχετίζει με συνέχεια πολλές πληρότητες απο αυτές και είναι καθαυτή μία συνεχής ενότης (εν ενί συνημμένη) και ακόμη πολλές διακεκριμένες και απολύτως ασύνδετες μεταξύ τους (και πολλάς χωρίς πάντη διωρισμένας)", όπου μοιάζει να διακρίνεται η πρόοδος τής διαιρέσεως, της διακρίσεως, δηλαδή ενός είδους απο τα άλλα του ίδιου γένους, διότι αναφέρεται σε μία ιδέα η οποία είναι συνημμένη, ενώ οι άλλες μένουν ξεχωρισμένες μεταξύ τους (διωρισμένας).
Αυτό που επιτρέπει την ενοποίηση ειδών διαφορετικών κάτω απο ένα μοναδικό γένος είναι το "ταυτόν", το οποίο εκφράζεται μέσω της χρήσεως τού ρήματος "είναι", ενώ αυτό που επιτρέπει την διάκριση διαφορετικών ειδών του ιδίου γένους είναι το διαφορετικό, το οποίο εκφράζεται μέσω της χρήσεως του "μή-είναι". Έτσι λοιπόν το ταυτόν και το διαφορετικον, δηλαδή το Είναι και το μή-είναι, είναι εκφράσεις αντιστοίχως της ενότητος και της πολλαπλότητος και είναι ουσιώδεις συνθήκες, δηλαδή οι αρχές, τής διαλεκτικής, που είναι απαραίτητες και οι δύο και συμπληρώνουν η μία την άλλη, ακριβώς όπως το ένα και τα πολλά του Παρμενίδη, του οποίου είναι κατά βάθος μία άλλη εκδοχή.
α) "να διακρίνουμε με ακρίβεια μία συγκεκριμένη και μοναδική, χαρακτηριστική στιγμή ή σημείο του πραγματικού ανάμεσα σε πολλές άλλες (μίαν ιδέαν διά πολλών) απο τις οποίες καθεμιά υπάρχει σάν μία ενότης ξεχωριστή απο τις άλλες, μία ιδέα η οποία ανήκει σε όλες (πάντη διατεταμένην) και έτσι πολλές, διαφορετικές μεταξύ τους, κυκλωμένες όλες τους απ'έξω απο μία μόνη (υπό μίας έξωθεν περιεχομένας)", όπου διακρίνεται κυρίως η πρόοδος τής συναγωγής, δηλαδή τής ενώσεως διαφόρων ειδών κάτω απο ένα ίδιο γένος, διότι γίνεται αναφορά σε μία ιδέα η οποία εξαπλώνεται (διατεταμένην) σε πολλές οι οποίες περιέχονται απο αυτή.
β) "και στην συνέχεια μία μόνη απο αυτές που συσχετίζει με συνέχεια πολλές πληρότητες απο αυτές και είναι καθαυτή μία συνεχής ενότης (εν ενί συνημμένη) και ακόμη πολλές διακεκριμένες και απολύτως ασύνδετες μεταξύ τους (και πολλάς χωρίς πάντη διωρισμένας)", όπου μοιάζει να διακρίνεται η πρόοδος τής διαιρέσεως, της διακρίσεως, δηλαδή ενός είδους απο τα άλλα του ίδιου γένους, διότι αναφέρεται σε μία ιδέα η οποία είναι συνημμένη, ενώ οι άλλες μένουν ξεχωρισμένες μεταξύ τους (διωρισμένας).
Αυτό που επιτρέπει την ενοποίηση ειδών διαφορετικών κάτω απο ένα μοναδικό γένος είναι το "ταυτόν", το οποίο εκφράζεται μέσω της χρήσεως τού ρήματος "είναι", ενώ αυτό που επιτρέπει την διάκριση διαφορετικών ειδών του ιδίου γένους είναι το διαφορετικό, το οποίο εκφράζεται μέσω της χρήσεως του "μή-είναι". Έτσι λοιπόν το ταυτόν και το διαφορετικον, δηλαδή το Είναι και το μή-είναι, είναι εκφράσεις αντιστοίχως της ενότητος και της πολλαπλότητος και είναι ουσιώδεις συνθήκες, δηλαδή οι αρχές, τής διαλεκτικής, που είναι απαραίτητες και οι δύο και συμπληρώνουν η μία την άλλη, ακριβώς όπως το ένα και τα πολλά του Παρμενίδη, του οποίου είναι κατά βάθος μία άλλη εκδοχή.
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου