Η ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ
ΤΟΥ ΧΟΥΣΣΕΡΛ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ
ΑΚΙΝΑΤΗ.
Μια προσπάθεια
αντιπαραθέσεως.
της Edith Stein.
1. Η φιλοσοφία σαν αυστηρή επιστήμη
Στον δεσμό τού Brentano ίσως,
μπορούμε να ανακαλύψουμε έναν σύνδεσμο ανάμεσα στους δύο. Ο ίδιος ο Χούσσερλ
έγραψε στις αναμνήσεις του για τον Brentano
πώς μιάς μέρα μετεστράφη στην φιλοσοφία χάρη στον
ιδιαίτερο τρόπο του δασκάλου να αντιμετωπίζει τα φιλοσοφικά θέματα!
Η θεωρητική πρόοδος τού Brentano,
το στύλ με το οποίο δίδασκε, του έδωσαν να καταλάβει ότι η φιλοσοφία μπορούσε
να είναι κάτι διαφορετικό απο μία ομιλία καλλιτεχνών, ότι αυτή, εάν αντιμετωπιζόταν
σωστά μπορούσε να ικανοποιήσει την πιό βαθειά απαίτηση τής αυστηρής επιστήμης, την
οποία ο ίδιος σαν μαθηματικός ήταν συνηθισμένος να απαιτεί!
Απο πού προερχόταν όμως, στον
Μπρεντάνο εκείνη η ασίγαστη λεπτότης τής θεωρητικής προόδου, η οποία φαινόταν
στον Χούσσερλ τόσο νέα στο πλαίσιο τής φιλοσοφικής έρευνας και η οποία τον
κατέκτησε; Απο που προερχόταν αυτή η κρυστάλλινη καθαρότης στην κατασκευή τών
εννοιών; Δέν ήταν αυτή μία κληρονομιά του σχολαστικισμού;
Ο Μπρεντάνο σχηματίστηκε στην αυστηρή
σχολή τής παραδοσιακής καθολικής φιλοσοφίας, ο τρόπος τής σκέψης του είχε
διαμορφώσει το πνεύμα του. Κάτι ανάλογο βρίσκουμε στην θεωρητική ανάπτυξη του
Χούσσερλ, στην ακρίβεια με την οποία εκφράστηκε! Φυσικά δέν πρέπει να σκεφθούμε
ότι υπάρχει σ'αυτόν τον σύνδεσμο κάποιο δογματικό περιεχόμενο το οποίο
μετεδόθη!
Όταν ομιλούμε κοινώς για μία Philosophia Perennis, εννοούμε συνήθως ένα κλειστό δογματικό σύστημα και αυτό
σαν τέτοιο είναι αντίθετο στον φιλοσοφικό τρόπο της φαινομενολογίας. Αλλά Philosofia perennis σημαίνει και κάτι άλλο! Την εννοούμε σαν το πνεύμα του
φιλοσοφείν το οποίο ζεί σε κάθε αληθινό φιλόσοφο, σ'αυτόν δηλαδή που μία
εσωτερική ανάγκη τον ωθεί ασταμάτητα να ανιχνεύσει τον λόγο ή την νόηση
(σύμφωνα με την μετάφραση του Ακινάτη) αυτού του κόσμου!
Ο φιλόσοφος ο οποίος γεννιέται μ'αυτή
την κλήση φέρει μαζί του στον κόσμο αυτό το πνεύμα τής εν δυνάμει έρευνας , για
να χρησιμοποιήσουμε ένα θωμιστικό όρο. Η δύναμις πραγματοποιείται στην πράξη,
ενεργείται, όταν αυτός συναντά έναν ώριμο φιλόσοφο, έναν δάσκαλο. Έτσι οι
αυθεντικοί φιλόσοφοι τεντώνουν τα χέρια τους πάνω απο όλα τα όρια του χώρου και
του χρόνου. Μ'αυτόν τον τρόπο ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης και ο Αυγουστίνος
υπήρξαν δάσκαλοι του Ακινάτη και γι'αυτόν δέν θα ήταν δυνατόν να φιλοσοφήσει με
άλλον τρόπο παρά μέσω μιάς σταθερής αναφοράς σ'αυτούς.
Μ'αυτή την έννοια και ο Χούσσερλ, παρά
την πρωτοτυπία τής ανάπτυξής του, τής προόδου του, είχε τούς δασκάλους του!
Μερικοί εξ'αυτών ονομάστηκαν απο τον
ίδιο. Κατασκεύασε την μέθοδό του μέσω τής συνειδητής θέσης που έλαβε απέναντι
στον Καρτέσιο και τον Χιούμ, για παράδειγμα! Άλλοι εξάσκησαν την επιρροή τους
πάνω του μέσω κρυμμένων διαδρομών χωρίς να το αντιλαμβάνεται επακριβώς.Και
ανάμεσα σ'αυτούς πρέπει να ονομάσουμε και τον Ακινάτη! Έτσι λοιπόν, σε ένα
ιδιαίτερο σημείο πρέπει να υπολογίσουμε μία τέλεια σύμπτωση ανάμεσά τους. Στην
εγκαθίδρυση μιάς φιλοσοφίας σαν καθαρής επιστήμης, σύμφωνα με την έκφραση του
Χούσσερλ. Πρέπει οπωσδήποτε να έχουμε έναν δισταγμό προφέροντας αυτή την λέξη,
διότι αυτή, όπως και πολλοί άλλοι όροι της φαινομενολογίας είχε την ατυχία να
γίνει μία έκφραση τής μόδας, την οποία τόσο οι εχθροί όσο και οι φίλοι
ερμήνευσαν λανθασμένα σύμφωνα με την αντίληψή τους.
Δέν πρέπει να σκεφτούμε όμως σε μία
αναλογία με μία κάποια άλλη επιστήμη. Ο ορισμός δείχνει μόνον ότι η φιλοσοφία
δέν αφορά το συναίσθημα και την φαντασία. Δέν πρέπειται για ένα φιλόδοξο σχέδιο
ή για μία προσωπική προοπτική, για ένα γεγονός γούστου, ας πούμε! Αντιθέτως
είναι ένα γεγονός της νοήσεως η οποία ερευνά σοβαρά και απαθώς.
Ο Χούσσερλ και ο Ακινάτης είναι
βαθύτατα πεπεισμένοι ότι ένας λόγος ενεργεί σε όλο το υπαρκτό και ότι η γνώση
μας είναι εις θέσιν να ανακαλύψει βαθμιαίως ένα μέρος και ακόμη ένα μέρος αυτού
του λόγου, εάν προοδεύει σύμφωνα με τον κανόνα μιάς συνεπούς και τίμιας
νοήσεως. Σχετικά με τα όρια τα οποία έχουν τεθεί σ'αυτή την πρόοδο της
ανακαλύψεως του λόγου, αναμφίβολα οι αντιλήψεις των δύο στοχαστών
διαχωρίζονται!
2. ΦΥΣΙΚΗ ΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΦΥΣΙΚΗ ΝΟΗΣΗ.
Πίστη και Γνώση!
Και οι δύο δέν αμφέβαλλαν ποτέ για την
δύναμη της νοήσεως. Το γεγονός ότι ο Χούσσερλ ανακάλυψε τον σκεπτικισμό σε όλες
του τις μοντέρνες μεταμορφώσεις και τον εξουθένωσε τιμάται απο όλους σαν
προσωπική του προσφορά! Η νόηση όμως δέν απέκτησε γι'αυτόν ποτέ άλλη σημασία
απο εκείνη της φυσικής νοήσεως ενώ για τον Ακινάτη ισχύει σχετικά μ'αυτή η
διάκριση ανάμεσα σε φυσική και υπερφυσική.
Ο Χούσσερλ θα διαμαρτυρόταν οπωσδήποτε
λέγοντας ότι αυτό που εννοεί σαν νόηση, βρίσκεται πέραν της αντιπαραθέσεως
ανάμεσα στο φυσικό και στο υπερφυσικό. Αυτές είναι εμπειρικές διακρίσεις. Δέν
μιλά ούτε για την νόηση τού ανθρώπου, ούτε για υπεράνθρωπη ουσία, αλλά για την
καθαυτή νόηση, γι'αυτό που αφήνοντας κατά μέρος κάθε εμπειρική διάκριση πρέπει
να τεθεί εν ενεργεία, εάν θέλουμε να έχει κάποιο νόημα η συζήτηση για την
νόηση!
Παρ'όλα αυτά η υπερβατική κριτική με
την σημασία του Χούσσερλ δέν είναι ο σκοπός του Ακινάτη. Αυτός ενδιαφέρεται
πάντοτε-με αγαθότητα όπως λέει ο Χούσσερλ-για τις πραγματικότητες. Αλλά εάν
φανταστούμε ότι θα ζούσε σήμερα και θα μπορούσε να τοποθετηθεί για μία έστω
φορά σ'αυτή την προοπτική θα μιλούσε έτσι: βεβαίως, γύρω απο την ουσία τής
καθαυτής νοήσεως-την νόηση νοήσεως-είναι δυνατόν να πούμε πολλά τα οποία δέν
περιλαμβάνονται στις διαφορές των διαφόρων γνωστικών ουσιών. Αυτό όμως δέν
είναι αρκετό για να χαράξουμε τα όρια της γνώσης μας!
Τελικώς πρέπει να δουλέψουμε με τα
δικά μας γνωσεολογικά όργανα. Δέν μπορούμε να ελευθερωθούμε απο αυτά όπως
ακριβώς δέν μπορούμε να ξεφύγουμε απο τις δικές μας σκιές.
Εάν μάς είναι επιτρεπτό και εφικτό να
ρίξουμε ένα βλέμμα στην δομή των πιό υψηλών πνευμάτων, αυτό δέν σημαίνει ότι
μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε εκείνο που είναι το πιό υψηλό αυτών. Χωρίς
αμφιβολία ο Ακινάτης αυτό το γεγονός το λογάριαζε πάντοτε!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου