ΤΑΜΙΩΛΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ
(ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ)
ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ
που υποβάλλεται
στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ.
ΕΠΟΠΤΕΥΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΣΕΛΕΓΓΙΔΗΣ
Θεσσαλονίκη 2011
« Ἀσφάλιζε τοίνυν σεαυτόν, ἄνθρωπε. Ἔχεις τά σημεῖα τοῦ Ἀντιχρίστου. Καί μή μόνος μνημόνευε τούτων, ἀλλά καί ἀφθόνως πᾶσι μεταδίδου. Εἰ τέκνον ἔχεις κατά σάρκα, τοῦτο ἤδη νουθέτει. Καί εἰ διά κατηχήσεως ἐγέννησάς τινα, καί τοῦτον προασφαλίζου, ἵνα μή τόν ψευδῆ δέξηται ὡς ἀληθῆ »1.
« Χριστός γάρ ὅν ἀναμένετε Ἀντίχριστός ἐστι και ὀνομάζεται. Καί εἴπερ ὑγιῶς τήν γραφήν ἀνεπτύσσετε, οὐδέ τά περί τούτου ἄν ὑμᾶς διελάνθανε. Πάντα γάρ τά κατ’ αὐτόν τηλαυγῶς προμεμήνυται »2.
1. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΗ΄, P.G. 33, 896 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 146.
2. Ανωνύμου Διάλογος Χριστιανού προς Ιουδαίον, Anonymus dialogus cum Judaeis, ( e cod. Vatoped. 236), 13, Corpum Christianorum Series Graeca 30, Turnhout 1994, σελ. 50.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ενασχόλησή μου με το θέμα του Αντιχρίστου ξεκίνησε από τότε που ήμουν ακόμη παιδί, μαθητής του Δημοτικού σχολείου. Οι διάφορες φήμες, που ανέκαθεν κυκλοφορούσαν και ακόμη κυκλοφορούν γύρω από αυτό το θέμα, μου είχαν κινήσει την περιέργεια. Το πρώτο σχετικό βιβλίο που διάβασα ήταν το βιβλίο του π. Χαραλάμπους Βασιλοπούλου, « Ο Αντίχριστος ». Το βιβλίο αυτό μου προσέφερε μια γενική και αρκετά ολοκληρωμένη εικόνα γύρω από την διδασκαλία της Εκκλησίας γι’ αυτό το εσχατολογικό πρόσωπο, ενώ η ανάγνωση και άλλων σχετικών βιβλίων διαφόρων συγγραφέων πλούτισε τις γνώσεις μου γύρω από αυτό το θέμα. Ωστόσο, είχα καταλάβει, πως παρά την γενική εικόνα για την Πατερική περί Αντιχρίστου διδασκαλία, που μου είχε δώσει η ανάγνωση αυτών των βιβλίων, υπήρχαν πολλά επιμέρους σημεία που έχρηζαν επιπλέον διερεύνησης.Με την πάροδο των ετών το ενδιαφέρον μου για το θέμα μειώθηκε, ωστόσο ποτέ δεν έπαψε να υπάρχει. Έτσι, η παρότρυνση του επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Δημητρίου Τσελεγγίδη να ασχοληθώ με το θέμα με χαροποίησε ιδιαίτερα, αφού με έκανε να αισθανθώ πως μ’ αυτόν τον τρόπο μου δίνεται η ευκαιρία να ολοκληρώσω κάτι που είχα αφήσει ημιτελές. Κατά τη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής αυτής της διατριβής ένιωσα το ενδιαφέρον μου να αυξάνεται ολοένα και περισσότερο. Και παρά το ότι το θέμα που επέλεξα είναι από τη φύση του ένα θέμα μάλλον δυσάρεστο, η ενασχόλησή μου με αυτό υπήρξε μάλλον ευχάριστη. Θεωρώ δε ότι και πνευματικά με ωφέλησε, καθώς ασχολούμενος με τον Αντίχριστο ήρθα πιο κοντά στον Χριστό.
Ευχαριστίες οφείλω κατ’ αρχήν στον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Δημήτριο Τσελεγγίδη για την παρότρυνσή του να επιλέξω αυτό το θέμα αλλά και για την πολύτιμη συμπαράστασή του και τις χρησιμότατες παρατηρήσεις του. Αισθάνομαι, επίσης, την ανάγκη να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου και προς τα μέλη της Συμβουλευτικής Επιτροπής, καθηγητές κ. Γεώργιο Μαρτζέλο και κ. Λάμπρο Σιάσο και στα υπόλοιπα μέλη της επταμελούς επιτροπής, καθηγητές κ. Χρίστο Αραμπατζή, κ. Χρυσόστομο Σταμούλη, κ. Ανέστη Κεσελόπουλο και κ. Βασίλειο Τσίγκο για την βοήθειά τους ειδικά στην τελευταία φάση της συγγραφής αυτής της διατριβής. Χάρη στις συμβουλές και επισημάνσεις τους η εργασία μου έγινε καλύτερη. Για τις παρατηρήσεις τους οφείλω να ευχαριστήσω και την κ. Ευαγγελία Αμοιρίδου και τον π. Ιωάννη Σκιαδαρέση. Ευχαριστίες οφείλω και στον κ. Sinead Ward της βιβλιοθήκης Chester Beatty του Δουβλίνου για την αποστολή φωτογραφίας του παλαιοτάτου παπύρου Ρ 47 ( 3ος μ.Χ. αιώνας ) με απόσπασμα του 13ου κεφαλαίου της Αποκάλυψης και στον αδελφό μου Πρόχορο για την αποστολή φωτογραφίας του χειρογράφου του 10ου αιώνος με την ερμηνεία του Ανδρέα Καισαρείας στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, που φυλάσσεται στην Ιερά Μονή Παντοκράτορος Αγίου Όρους.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ …..……………………………………………………………σελ. 4ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ …………………………………………………………….σελ. 6
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ………………………………………………………σελ. 11
ΕΙΣΑΓΩΓΗ …………………………………………………………………..σελ. 14
1) Η καταπληκτική επικαιρότητα που παρουσιάζει το θέμα
στη σύγχρονη εποχή …………………………………………………………σελ. 14
2) Η θέση της περί Αντιχρίστου διδασκαλίας στην Ορθόδοξη Δογματική……..σελ. 30
α) Η περί Αντιχρίστου παράδοση της Εκκλησίας. ………………………...σελ. 30
β) Η εξέλιξη της πορείας του θέματος στην Ιστορία. ……………………..σελ. 33
3) Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε
για την συγγραφή της διατριβής. ……..…………………………………….σελ. 43
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ.
ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ « ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ », ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ.
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ « ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΣ ».
1) Η χρήση της λέξης « αντίχριστος » στην ορθόδοξη παράδοση………………σελ. 57
α) Ετυμολογία, σύνθεση, έννοια και παράγωγα της λέξης « αντίχριστος »..σελ. 57
β) Η χρήση του όρου « αντίχριστος » απ’ τον Ιωάννη τον Θεολόγο………σελ. 59
γ) Η χρήση του όρου « αντίχριστος » στην Πατερική Γραμματεία………...σελ. 60
i) Ο Αντίχριστος των εσχάτων…………………………………………..σελ. 60
ii) Οι αντίχριστοι κάθε εποχής…………………………………………...σελ. 60
iii) Ο αντίχριστος διάβολος……………………………………………….σελ. 63
δ ) Η χρήση της λέξης « αντίχριστος » στην σύγχρονη βιβλιογραφία …..…σελ…64
2) Η προετοιμασία της οδού του Αντιχρίστου από τους αντιχρίστους…………σελ. 66
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
1) Η έλευση του Αντιχρίστου θα γίνει κατά συγχώρησιν και ανοχήν Θεού…… σελ. 71
2) Οι λόγοι της έλευσης του Αντιχρίστου……………………………………… σελ. 73
α) Η πλήθυνση της ανομίας και ασέβειας του κόσμου……………………σελ. 74
β) Η ανάδειξη της αρετής των Δικαίων……………………………………σελ. 74
γ) Ο έλεγχος της μοχθηρίας των Ιουδαίων………………………………...σελ. 75
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
1) Ανυπομονησία για την έλευση των εσχάτων………………..………………..σελ. 79
2) Η αιτία των παρανοήσεων και παρερμηνειών πάνω στο ζήτημα
του χρόνου έλευσης των εσχάτων..……………………………………………σελ. 81
3) Η σωστή θέση πάνω στο ζήτημα του εντοπισμού του χρόνου
της συντελείας και της εξέτασης των σημείων των καιρών………….………..σελ. 82
4) Ο λόγος της απόκρυψης του χρόνου της συντελείας…………………………..σελ. 84
5) Οι λόγοι της κοινοποίησης των σημείων των καιρών…………………….........σελ. 88
6) Τα σημεία των καιρών…………………………………………………………σελ. 92
α) « Αι αρχαί των ωδίνων »…………………………………………………σελ. 92
β) Η εμφάνιση πολλών ψευδοπροφητών, ψευδοχρίστων και αντιχρίστων…σελ. 95
γ) Οι διωγμοί κατά των Χριστιανών………………………………………...σελ. 97
δ) Η έλλειψη της αγάπης, ο σκανδαλισμός των πολλών,
η μισαδελφία και η εκκλησιαστική αναστάτωση………………………..σελ. 98
ε) Η κήρυξη του ευαγγελίου σε όλα τα έθνη…………………………… …..σελ. 99
ς) Η αποστασία………………………………………………………… …..σελ. 100
ζ) Η εξαφάνιση του κατέχοντος……………………………………………σελ. 108
η) Η πτώση της Ρωμαϊκής Βασιλείας………………………………………σελ. 111
θ) Η επιστροφή του Ισραήλ στον Ιησού Χριστό………………………......σελ. 117
ι) Η έλευση του Αντιχρίστου………………………………………………σελ. 122
ια) Η έλευση του Προφήτη Ηλία……………………………………………σελ. 122
ιβ) « Σημεία » στον ουρανό και τη γη και γενικότερη αναστάτωση
του σύμπαντος………………………………………………………..…..σελ. 122
ιγ) Σημεία των καιρών που αναφέρονται μόνο στην σύγχρονη βιβλιογραφία.σελ. 123
i) Η δημιουργία συνθηκών που αναφέρεται στην διδασκαλία
της Εκκλησίας πως θα υπάρχουν στους έσχατους χρόνους………… σελ. 123
ii) Η αύξηση της γνώσης και της δυνατότητας μετακίνησης
των ανθρώπων από το ένα σημείο στο άλλο…………………………….σελ. 124
7) Η εγγύτητα του χρόνου έλευσης της Β΄ παρουσίας...………………………σελ. 126
8) Υποθετικές εκτιμήσεις σχετικά με τον χρόνο της συντελείας…..……….…..σελ. 129
9) Δυσπιστία για την εκπλήρωση των προφητειών…………………………….σελ. 134
10) Η επιθυμία για την έλευση του Κυρίου ………………..…………………..σελ. 137
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ.
Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ.
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΗΣ, ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
1) Ο υπασπιστής του Αντιχρίστου…………………………………….………..σελ. 141
α) Ο υπασπιστής του Αντιχρίστου και το πρόβλημα
των θηρίων της Αποκάλυψης …………………………………………....σελ. 141
β) Χαρακτηρισμός του υπασπιστή του Αντιχρίστου.……………….…......σελ. 143
γ) Η δράση του υπασπιστή του Αντιχρίστου………………………………σελ. 144
δ) Η φύση του υπασπιστή του Αντιχρίστου ……………………………….σελ. 145
ε) Η επιφύλαξη πάνω στο ζήτημα της έλευσης του υπασπιστή
του Αντιχρίστου…………………………………………………………σελ. 146
στ΄) Το χάραγμα του Αντιχρίστου………………………………………….σελ. 147
i) Το όνομα του Αντιχρίστου…………………………………………..σελ. 147
ii) Λόγοι της αποσιώπησης του ονόματος του Αντιχρίστου……………σελ. 148
iii) Η σχέση μεταξύ ονόματος και αριθμού του Αντιχρίστου……….......σελ. 149
iv) Πώς προκύπτει ο αριθμός του ονόματος…………………………….σελ. 150
v) Η αναζήτηση του ονόματος του Αντιχρίστου με βάση
τον αριθμό εξακόσια εξήντα έξι. ……………………………………σελ. 153
vi) Παραδείγματα ονομάτων που φέρουν τον αριθμό 666……………..σελ. 154
vii) Ο σκοπός της αποκάλυψης του αριθμού του Αντιχρίστου
και η πρακτική χρησιμότητα της γνώσης του……………………….σελ. 161
viii) Η βαθύτερη σημασία και ο συμβολισμός του αριθμού 666………..σελ. 162
ix) Η πνευματική σημασία του χαράγματος……………………………σελ. 165
x) Η επιλογή της δεξιάς χειρός και του μετώπου
ως σημείων χάραξης-Συμβολισμός και σκοπιμότητα………………σελ. 166
xi) Η σύνδεση του χαράγματος του Αντιχρίστου με την
εμπορική διαδικασία…………………………………………………σελ. 167
xii) Ερμηνείες του αριθμού 666 στην σύγχρονη βιβλιογραφία …………σελ. 169
2) Φύση και χαρακτηρισμός του Αντιχρίστου………………………………..σελ. 171
α) Η φύση του Αντιχρίστου……………………………………………….σελ. 171
β) Η σχέση του Αντιχρίστου προς τον Σατανά……………………………σελ. 172
γ) Η μοναδικότητα της σχέσης μεταξύ Αντιχρίστου
και Σατανά στην ανθρώπινη ιστορία……………………………………σελ. 174
δ) Χαρακτηρισμός του Αντιχρίστου ………………………………………σελ. 177
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
1) Η έλευση του Αντιχρίστου ως μίμηση της ενανθρώπησης του Σωτήρος. …σελ. 180
2) Γέννηση και ανατροφή του Αντιχρίστου………………………………......σελ. 181
3) Η καταγωγή του Αντιχρίστου απ’ την φυλή του Δαν………………………σελ. 182
4) Η χρονική διάρκεια της παρουσίας του Αντιχρίστου ………………….…..σελ. 184
5) Η εμφάνιση του Αντιχρίστου στον δημόσιο βίο…………………………..σελ. 187
6) Η εξωτερική και κακέκτυπη μίμηση της ενανθρώπησης του Σωτήρος…....σελ. 188
7) Η αλλοίωση του νοήματος των μεσσιανικών προφητειών
απ’ τον Αντίχριστο και η χρησιμοποίησή τους προς όφελός του…..….......σελ. 191
8) Η υποκριτική συμπεριφορά του Αντιχρίστου...……………………………σελ. 196
9) Η θαυματουργία του Αντιχρίστου .…………………………………….......σελ. 199
α) Η θαυματουργία του Αντιχρίστου………………………………….......σελ. 200
β) Οι διαφορές των ψευτοθαυμάτων του Αντιχρίστου
από τα θαύματα του Χριστού και των Αγίων………………………….σελ. 204
γ) Η αιτία της αποδοχής των θαυμάτων του Αντιχρίστου ……………….σελ. 207
10) Η άνοδος του Αντιχρίστου στην εξουσία …………..……….……………σελ. 208
11) Οι δύο προφήτες…………………………………………………………..σελ. 212
α) Η ταυτότητα των δύο προφητών……………………………………….σελ. 212
β) Ο προφήτης Ηλίας………………………………………………………σελ. 214
γ) Ο Δίκαιος Ενώχ…………………………………………………………σελ. 223
δ) Η διάρκεια του κηρύγματος των δύο προφητών……………………….σελ. 225
ε) Λόγοι της έλευσης των δύο προφητών……………………………..….σελ. 226
ς) Οι διδασκαλικοί λόγοι των δύο προφητών…………………………….σελ. 228
ζ) Η θαυματουργική δύναμη των δύο προφητών………………………...σελ. 230
η) Ο θάνατος και η ανάσταση των δύο προφητών……………………….σελ. 236
θ) Η παράδοση του τρίτου προφήτη…………………………………..….σελ. 238
i) Η βιβλική βάση της παράδοσης του τρίτου προφήτη.........................σελ. 240
ii) Η παράδοση για μετάσταση του Ευαγγελιστή Ιωάννη…………..….σελ. 241
iii) Η αντίθετη άποψη…………………………………………………..σελ. 242
iv) Η παράδοση του τρίτου προφήτη στην σύγχρονη βιβλιογραφία……σελ. 245
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ.
1) Η αποκάλυψη της κακίας του Αντιχρίστου……………………..………….σελ. 247
2) Η βλασφημία του Αντιχρίστου…………………………………….……….σελ. 249
3) Η ενθρόνιση του Αντιχρίστου στο ναό του Θεού………………………….σελ. 252
α) Προτυπώσεις της ενθρόνισης του Αντιχρίστου………………………...σελ. 254
β) Ο χρόνος της ενθρόνισης του Αντιχρίστου……………………………..σελ. 256
γ) Σύντομη ιστορία του ναού των Ιεροσολύμων ………………………….σελ. 256
δ) Η ανοικοδόμηση του ναού των Ιεροσολύμων στους έσχατους χρόνους. σελ. 260
4) Ο έσχατος διωγμός της Εκκλησίας………………………………………....σελ. 264
α) Η διακοπή της δημόσιας λατρείας του Θεού…………………………...σελ. 267
β) Η μετάθεση της Εκκλησίας στην έρημο……………………………….σελ. 268
γ) Ο χρόνος της φυγής των Χριστιανών στην έρημο
και η διάρκεια της παραμονής τους εκεί………………………………..σελ. 270
δ) Η διάσωση και διατροφή της Εκκλησίας στην έρημο…………………σελ. 273
ε) Ο θαυμασμός των Πατέρων της Εκκλησίας
για τους μάρτυρες και τους πιστούς Χριστιανούς
της εποχής του Αντιχρίστου………………………………………..….σελ. 274
5) Η « μεγάλη θλίψις »………………………..……………………….……..σελ. 276
α) Η καταστροφή της Ιερουσαλήμ τύπος της μεγάλης θλίψης
των εσχάτων χρόνων ……………………………………….………….σελ. 277
β) Ο χρόνος της « μεγάλης θλίψης »………………………………………σελ. 278
γ) Η επανάσταση της φύσης……………………………………….………σελ. 279
i) Ανομβρία……………………………………………………………σελ. 280
ii) Ακαρπία της γης…….………………………………………………σελ. 280
iii) Μόλυνση των υδάτων των ποταμών και των πηγών …….…………σελ. 282
iv) Ξήρανση των ποταμών………………………………………………σελ. 283
v) Μόλυνση των υδάτων της θάλασσας………………………………..σελ. 283
vi) Ταραχή και σύγχυση της θάλασσας…………………………………σελ. 284
vii) Σεισμοί………………..……………………………………………..σελ. 285
viii) Σκοτισμός του ηλίου, της σελήνης και των άστρων…………………σελ.286
ix) Πτώσεις άστρων ……………………………………………………..σελ. 289
x) Ιοβόλα και σαρκοφάγα ερπετά και θηρία…………………………....σελ. 290
xi) Πληγές που αναφέρονται μόνο στην ευρύτερη
χριστιανική γραμματεία………………………………………………σελ. 291
δ) Οι καταστροφικοί πόλεμοι……………….………………………………σελ. 294
ε) Η εξολόθρευση της ανθρωπότητας ………………….…………………..σελ. 297
ς) Εικόνες της « μεγάλης θλίψης » των εσχάτων απ’ τους Πατέρες.………σελ. 298
6) Οι κλητοί και οι εκλεκτοί…………………………………………….……..σελ. 301
α) Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίσουν οι Χριστιανοί
τους πειρασμούς των εσχάτων…………………………………………...σελ. 302
β) Ποιοι θα πλανηθούν απ’ τον Αντίχριστο…………………………………σελ. 304
γ) Διακριτικά γνωρίσματα της Β΄ Παρουσίας του Κυρίου
από την παρουσία του Αντιχρίστου ………………………………….......σελ. 307
7) Η συντριβή του Αντιχρίστου …………………….…………………………σελ. 309
8) Η καταδίκη του Αντιχρίστου………………………………………………..σελ. 313
9) Η θεωρία της χιλιετίας ………………………………………………….......σελ. 314
10) Ο θρίαμβος της Εκκλησίας……..…………………………………………σελ. 318
ΕΠΙΛΟΓΟΣ…………………………………………………………………..σελ. 320
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ……………………………………………………………….σελ. 324
Φωτογραφικό υλικό……………………………………………..…………...σελ. 324
ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ………………………………………………………….σελ. 329
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………….σελ. 332
Συντομογραφίες
Έργων
|
|
Ἀνδρέα Καισαρείας, « Ἐρμηνεία
εἰς τήν Ἀποκάλυψιν Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου », P.G. 106, 213-458.
|
Ανδρέα
Καισαρείας, Ε.Α.
|
Ἀρέθα Καισαρείας, « Ἐκ τῶν Ἀνδρέα
τῶ Μακαριωτάτω Ἀρχιεπισκόπω Καισαρείας Καππαδοκίας εἰς τήν Ἀποκάλυψιν πεπονημένων
θεαρέστως, σύνοψις σχολική παρατεθεῖσα ὑπό Ἀρέθα ἀναξίου ἐπισκόπου Καισαρείας
Καππαδοκίας », J.A.Cramer, Catenae Graecorum Patrum in Novum Testamentum,
vol.VIII, Catena in epistolas catholicas, accesserunt Oecumenii et Arethae
commentarii in Apocalypsim,Oxford 1840, Childesheim 1967, σελ. 176-496.
|
Αρέθα
Καισαρείας Ε.Α.
|
Αὐγουστίνου Ἰππώνος, « Ἡ πολιτεία
τοῦ Θεοῦ », Μετάφραση-σχόλια, Σωτήριος Δαλέζιος, Ἀθήνα 1964.
|
Αυγουστίνου,
Η πολιτεία του Θεού
|
Βέδα, Explanatio Apocalypsis,
P.L. 93, 129-206
και « The explanation of the
Apocalypse by Venerable Beda », translated by the Rev. Edw. Marshall, M.A., F.S.A., Oxford 1878.
|
Βέδα,
Ε.Α., P.L.
και
Μarshall
|
Βικτωρίνου Πεταβίου και Ιερωνύμου, Commentarii in apocalypsin editio Victorini
et Recensio Hieronymi vna cum posteriorum additamentis, ed. Haussleiter,
CSEL, 49, σελ. 14-154
και CCEL, Fathers of the third
and fourth centuries, σελ. 344-360
|
Βικτωρίνου
και Ιερωνύμου, Ε.Α., CSEL
και
CCEL
|
Ἐφραίμ, τοῦ Σύρου, « Λόγος εἰς
τήν παρουσίαν τοῦ Κυρίου, και περί συντελείας τοῦ κόσμου, καί εἰς τήν παρουσίαν
τοῦ Ἀντιχρίστου », Ἅπαντα Ἐφραίμ τοῦ Σύρου, Εκδόσεις « Το περιβόλι της Παναγίας
», Θεσσαλονίκη 1992, τόμος Δ΄, σελ. 111-128.
|
Λόγος
εις την Παρουσίαν του Κυρίου
|
Ἰππολύτου, « Ἀπόδειξις ἐκ τῶν
ἁγίων γραφῶν περί Χριστοῦ καί περί ἀντιχρίστου », ΒΕΠΕΣ 6, σελ.197-222.
|
Ιππολύτου,Περί
Χριστού και Αντιχρίστου
|
Ἰππολύτου, Εις τον Δανιήλ, Β.Ε.Π.Ε.Σ.
6, σελ. 25-110.
|
Ιππολύτου,
Εις τον Δανιήλ
|
Ἰππολύτου, αμφιβαλλόμενα, « Λόγος
περί τῆς συντελείας τοῦ κόσμου και περί τοῦ ἀντιχρίστου και εἰς τήν δευτέραν παρουσίαν
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ », Β.Ε.Π.Ε.Σ. 6, σελ. 276-295.
|
Περί
Συντελείας
|
Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, « Ἔκδοσις
ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως », Δ΄, 26, 99, Περί Ἀντιχρίστου, Κείμενο-μετάφραση-εισαγωγή-σχόλια
Νίκου Ματσούκα, Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1989, σελ. 440-445.
|
Ιωάννου
Δαμασκηνού,
Περί
Αντιχρίστου
|
Κυρίλλου Ἰεροσολύμων, « Κατήχησις
Φωτιζομένων », ΙΕ, P.G. 33, 869-916 και ΕΠΕ 2, σελ. 120-169.
|
Κυρίλλου
Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄
|
Νικηφόρου Καλλίστου Ξανθοπούλου,
Συναξάριον Κυριακής τῶν Ἀπόκρεω, Τριώδιον κατανυκτικόν, Εκδόσεις Φως, Αθήναι α.χ.,
σελ. 32-33.
|
Συναξάριον
Κυριακής της Απόκρεω
|
Νεοφύτου Πρεσβυτέρου μοναχοῦ καί ἐγκλείστου περί τῆς
Ἀποκαλύψεως τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου σαφήνεια διά βραχέων, Ἁγίου Νεοφύτου
τοῦ ἐγκλείστου συγγράμματα, τ. Γ΄, Πανηγυρική Α΄, ἔκδοση ἱερᾶς βασιλικῆς καί σταυροπηγιακής
μονῆς Ἁγίου Νεοφύτου, Πάφος 1999, σελ. 212-247.
|
Νεοφύτου
του εγκλείστου, Σαφήνεια
|
Οἰκουμενίου, « Ἑρμηνεία τῆς ἀποκαλύψεως
τοῦ θεσπεσίου και εὐαγγελιστοῦ και Θεολόγου Ἰωάννου», traditio exegetica
graeca 8,Εditvs a Marc de Groote, Lovanii in aedibus peeters,1999.
|
Οικουμενίου,
Ε.Α.
|
Rose Seraphim, Contemporary Signs of the End of the world, www.apostle1.com/pascha_2006/contemporary_signs_of_the_end_times_seraphim_rose1.htm
|
Rose Seraphim , Contemporary Signs of the End of the
world
|
Ρωμανοῦ τοῦ Μελωδοῦ, Εἰς τήν Β΄ Παρουσίαν, Sancti Romani
melodi cantica, edited by Paul Maas and A. Trypanis, Oxford, 1963, σελ. 266-275.
|
Ρωμανού,
Εις την Β΄ Παρουσίαν,
|
Γενικές
Ante-Nicene Fathers
|
ANF
|
Nicene and Post-Nicene Fathers
|
NPNF
|
Βιβλική Βιβλιοθήκη
|
Β.Β.
|
Βλέπε
|
Βλ.
|
Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και
Εκκλησιασικών συγγραφέων
|
Β.Ε.Π.Ε.Σ.
|
Christian Classics Ethereal
Library
|
CCEL
|
Ερμηνεία Καινής Διαθήκης
|
Ε.Κ.Δ.
|
Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας
|
Ε.Π.Ε.
|
Θρησκευτική και ηθική Εγκυκλοπαίδεια
|
Θ.Η.Ε.
|
Και άλλοι / Και αλλού
|
κ.ά / κ.α.
|
Κεφάλαιο
|
Κεφ.
|
Μνημονευόμενο έργο
|
Μν.ε.
|
όπου παραπάνω
|
ο.π.
|
Παράβαλε
|
Πρβλ.
|
Patrologia graecae cursus completus, J. Migne ( 1857 – 1866 )
|
P.G.
|
Patrologia latinae cursus completus, J. Migne ( 1841-1855 )
|
P.L.
|
σελίδα
|
σελ.
|
Sourses Chretienes
|
S.C.
|
Τόμος-τόμοι
|
τομ.
|
Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου
Εκκλησίας, 5η Έκδοση, Αθήνα, 1974
|
Μ.Σ.Ο.Ε.
|
Σύνοψη του βιβλίου "Η διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας για τον αντίχριστο"
Το βιβλίο είναι διδακτορική διατριβή που υποβλήθηκε στο τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ.
Σύμβουλος καθηγητής του συγγραφέα ήταν ο γνωστός καθηγητής Δογματικής Θεολογίας Δημήτριος Τσελεγγίδης. Σ' αυτό το βιβλίο εκτίθεται η διαχρονική και οικουμενική συμφωνία των Πατέρων της Εκκλησίας (Consensus Patrum) για τον Αντίχριστο. Εξετάζεται η Πατερική διδασκαλία γι' αυτό το θέμα με συστηματική μεθοδολογία και σε σημείο, ώστε, όσο είναι δυνατόν, το ζήτημα να εξαντλείται. Ο συγγραφεύς χρησιμοποιεί μεγάλο αριθμό πατερικών κειμένων της Ανατολικής, Δυτικής και Σλαβικής Ορθόδοξης Χριστιανικής Παράδοσης, προκειμένου να παρουσιάσει μια, όσο γίνεται, πιο ολοκληρωμένη εικόνα της Πατερικής διδασκαλίας για τον Αντίχριστο και την εποχή των εσχάτων. Σε εξακόσιες πενήντα περίπου σελίδες αναπτύσσεται πληθώρα θεμάτων και εξετάζεται μεγάλος αριθμός πατερικών απόψεων, ενώ αρκετά πατερικά κείμενα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία. Κύριες πηγές του συγγραφέα είναι τα κείμενα για τον Αντίχριστο που έχουν γράψει οι Άγιοι: Ιουστίνος, Ειρηναίος, Ιππόλυτος, Κυπριανός Καρθαγένης, Βικτωρίνος Πεταβίου, Εφραίμ ο Σύρος, Μέγας Αθανάσιος, Κύριλλος Ιεροσολύμων, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Ιερώνυμος, Αυγουστίνος, Κύριλλος Αλεξανδρείας, Ρωμανός ο Μελωδός, Γρηγόριος ο Μέγας, Καισάριος Αρελάτης, Βέδας, Ιωάννης ο Δαμασκηνός, Μέγας Φώτιος, Γρηγόριος ο Παλαμάς, Νεόφυτος ο έγκλειστος, Κοσμάς ο Αιτωλός, Νικόδημος ο Αγιορείτης και Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ. Εξετάζεται, επίσης, η διδασκαλία Εκκλησιαστικών συγγραφέων, όπως οι Οικουμένιος, Ανδρέας Καισαρείας και Αρέθας Καισαρείας. Χρησιμοποιούνται και κείμενα πολλών άλλων Πατέρων της Εκκλησίας και Εκκλησιαστικών συγγραφέων. Ο συγγραφεύς επικαιροποιεί την έρευνά του με αναφορές και στην περί Αντιχρίστου διδασκαλία νεοτέρων Αγίων της Σλαβικής Ορθοδοξίας, όπως οι Άγιοι Νικόλαος Βελιμίροβιτς, Ιωάννης Μαξίμοβιτς και Ιουστίνος Πόποβιτς αλλά και συγχρόνων Αγίων Γερόντων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως οι Γέρων Παΐσίος, Γέρων Πορφύριος, Γέρων Φιλόθεος Ζερβάκος και Ιερομόναχος Σεραφείμ Ρόουζ. Επίσης, εξετάζει απόψεις που έχουν εκφραστεί στην παλαιότερη και σύγχρονη Ορθόδοξη και ετερόδοξη βιβλιογραφία. Τέλος, παρουσιάζει την επίδραση του θέματος του Αντιχρίστου στη σύγχρονη κοινωνία αλλά και την τέχνη, παραθέτει νέες πληροφορίες, που σχετίζονται με το θέμα, προχωρά στο σχολιασμό και την εξέταση σύγχρονων σχετικών προβληματισμών υπό το φως της Ορθόδοξης Παράδοσης, και διατυπώνει σχετικές θέσεις, κρίσεις και προτάσεις. Αυτό το βιβλίο αποτελεί ένα απαραίτητο βοήθημα για όποιον ενδιαφέρεται για την Ορθόδοξη εσχατολογία. Μια ολοκληρωμένη παρουσίαση της περί Αντιχρίστου διδασκαλίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Μια βασισμένη στις πηγές, υπεύθυνη, σοβαρή και νηφάλια πραγμάτευση ενός σπουδαίου θέματος.
Συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου