Περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος Λόγος Δεύτερος (27)

ΠΕΡΙ ΕΚΠΟΡΕΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ 

ΛΟΓΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ

Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΞΕΧΑΣΑΝ ΟΙ ΘΕΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ

Συνέχεια από: Σάββατο, 10 Ιουνίου 2017

70. Επειδή δε οι Λατίνοι δεν χρησιμοποιούν μόνον τα βιβλικά λόγια εναντίον μας, μάλλον δε εναντίον εαυτών, αλλά και δικά τους διανοήματα, ας δούμε αυτό που θεωρούν αυτοί (οι Λατίνοι) αναμφισβήτητο, μαζί με το όποιο θα καταρρεύσουν και τα άλλα διαλυόμενα, μάλλον δε θα στερηθούν και το εκ της διανοίας όνομά τους, αποδεικνυόμενα αδιανόητα˙ διότι δεν είναι ανάγκη να τα αναπτύξουμε ένα προς ένα. Άλλωστε, παρόλο που εμείς δεν είχαμε καμία πρόθεση να επιμηκύνομε υπερμέτρως τον λόγο, όμως επεκτάθηκε πολύ, συμπαρεκτεινόμενος με τις εξ αγνοίας απορίες τους.

Αλλά ποιο είναι αυτό που θεωρούν (οι Λατίνοι) ακράδαντο έρεισμα της δυσσεβείας; Παν τo εκπορευόμενο εκ κάποιου, λέγουν, εκπορεύεται διά μέσου κάποιου, και τούτο συμβαίνει για όλα, ακόμη και αν αυτός που το λέγει δεν το επισημαίνει ρητώς. Εξ’ άλλου το διά κάποιου λέγεται και εξ εκείνου διά του οποίου είναι˙ διά ποιου άλλου λοιπόν το Πνεύμα, εκτός διά του Υιού; Είναι λοιπόν σαφές το συμπέρασμα, ότι το Πνεύμα εκπορεύεται διά του Υιού και εκ τού Υιού.

Τί λοιπόν θα πούμε εμείς προς αυτά; Δεν θα τους χαρίσουμε την «διά» και θα απαγορεύσουμε την «εκ», πράγμα το όποιον έπαθαν πολλοί, αγνοούντες τί έπαθαν. Διότι το δια στόματος, σαφώς προφέρεται και εκ στόματος. Και προς τον Ιώβ, όπως έχει γραφή, ο Θεός ελάλησε «δια νεφέλης», και πάλι «εκ του νέφους». Αλλ’ ούτε στην περίπτωση των κτιστών και κατά φύσιν εκπορευόμενων δεν θα συνεννοήσουμε το δια κάποιου, έστω και αν δεν λέγεται. Όμως για τον λόγο αυτό δεν πρόκειται να εξομοιώσουμε τα υπέρ φύσιν με τα κατά φύσιν. Αποκρίσου μου εσύ ο οποίος εισδύεις σε πράγματα τα οποία δεν βλέπεις˙ πας υιός γεννώμενος εκ κάποιου μήπως δεν γεννάται δια κάποιου και έτσι συμβαίνει για όλα, ακόμη και αν ο ομιλών δεν το επισημαίνει ρητώς; Άραγε λοιπόν θα αθετήσουμε τόσο την επίγειο έγχρονο γέννησιν του μονογενούς, την υπερφυσικήν εκ της μόνης παρθένου μητρός, όσον και την επουράνιο προαιώνιο εκ του μόνου παρθένου Πατρός, ζητούντες το δια κάποιου και εκ κάποιου κατά τις καταστρεπτικές διδασκαλίες και τους ασυλλόγιστους συλλογισμούς σου; Όχι βεβαίως˙ αλλά δι’ αυτής, αφού εφανερώθη επί γης, θα επιγνώσουμε και την εκπόρευσιν του αγίου Πνεύματος αμέσως προερχομένη εκ Πατρός και θα απορρίψουμε την προσθήκη σου, ως συμπαρατάσσουσα τα υπερφυσικά με τα φυσικώς συμβαίνοντα.

71. Έπειτα δε δεν συνεννοείς και τούτο, σύ ο εξεταστής των ανεξερεύνητων, ότι παν το εκπορευόμενο δεν εκπορεύεται μόνο διά κάποιου, αλλά και πάντοτε προς κάτι; Ή λοιπόν θα δώσεις σε εμάς προς τί εκπορεύεται το Άγιον Πνεύμα προ των αιώνων και θα αποδειχθείς ότι αντί τής μόνης προαιώνιου και σεπτής δια τούτο Τριάδος σέβεσαι Τετράδα, τό ἐξ οὗ, τό δι᾿ οὗ, τό εἰς ὅ καί αὐτό τό ἐκπορευόμενον, ή, αν δεν δώσεις σε εμάς τούτο, δεν θα δεχθούμε ούτε εκείνο. Διότι κατά ποιον λόγο, αφού αμφότερα έπονται εις παν εκπορευόμενο, το μεν ένα να δεχόμαστε, το δε άλλο όχι.

Παρά ταύτα, το ότι το Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται εκ Πατρός και αναπαύεται εις τον Υιό, και έχει γραφεί από τους θεολόγους και έχει φανερωθεί στον Ιορδάνη όταν εβαπτίζετο ο Σωτήρ, και ομολογούμε ότι τούτο έχει ούτως, όχι στοχαζόμενοι εκ των όντων τα υπέρ πάντα τα όντα, αλλά διδασκόμενοι εκ των αρρήτως τελουμένων τα υπέρ έννοιαν. Που λοιπόν υπάρχει κατά την γνώμη σου το δι’ Υιού και εξ Υιού επί της υπάρξεως του θείου Πνεύματος, αν έρχεται σαφώς το Πνεύμα προς τον Υιό εκπορευόμενο εκ Πατρός και θεολογείται ότι αναπαύεται εις αυτόν; Όπως κατά λέξη λέγει ο ιερός Δαμασκηνός και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, δεικνύων ακριβώς το ίδιο, διακηρύσσει τον Χριστό ταμία του θείου Πνεύματος ως Υιό Θεού. Και ο θείος Κύριλλος στους Θησαυρούς συμπεραίνει ότι το Πνεύμα υπάρχει φυσικώς εις τον Υιό παρά του Πατρός και λέγει ότι διήκει εις τον Υιό παρά του Πατρός φυσικώς και ουσιωδώς το Πνεύμα, δια του οποίου ο Υιός αγιάζει χρίων τα πάντα. Επομένως το Άγιον Πνεύμα, υπάρχων φυσικώς και αϊδίως έκ του Πατρός εις τον Υιόν, προβάλλεται και φανερώνεται εκ του Υιού προς τους άξιους, όπως και όταν χρειάζεται.

(Συνεχίζεται)

Αμέθυστος

Το αρχαίο κείμενο:

70. Ἐπεί δέ οὐ μόνον τοῖς λογίοις οἱ Λατῖνοι χρῶνται καθ᾿ ἡμῶν, μᾶλλον δέ καθ᾿ ἑαυτῶν, ἀλλά καί διανοήμασιν οἰκείοις, φέρ᾿ ἴδωμεν τό ἀναμφίλεκτον αὐτοῖς δοκοῦν, ᾧ καί τ᾿ ἄλλα συνδιαρρυήσεται λυθέντα, μᾶλλον δέ καί τό παρωνύμως ἀπό τῆς διανοίας λέγεσθαι στερήσεται, ἀδιανόητα δειχθέντα˙ κατά μέρος γάρ ταῦτ᾿ ἐπαξιέναι οὐκ ἀνάγκη. Καί ταῦθ᾿ ἡμῖν ἀρτίως οἷς πέρα τοῦ μετρίου μηκύνειν ἥκιστα προῃρημένοις, ὅμως εἰς  μῆκος ἐκτέταται ὁ λόγος, ταῖς αὐτῶν ἐξ ἀγνοίας ἀπορρίαις συμπαρεκτεινόμενος.

Ἀλλά τί τό δοκοῦν αὐτοῖς ἀκράδαντον τῆς δυσσεβείας ἔρεισμα; Πᾶν, φησί, τό ἐκπορευόμενον ἔκ τινος, διά τινος ἐκπορεύεται καί οὕτως ἐπί πάντων ἐστί, κἄν μή ρήματι ὁ λέγων ἐπισημαίνηται˙ τό δ᾿ αὖ διά τινος, καί ἐξ ἐκείνου δι᾿ οὗ ἐστι λέγεται˙ διά τίνος οὖν ἑτέρου, εἰ μή διά τοῦ Υἱοῦ τό Πνεῦμα; Σαφές οὐκοῦν τό περαινόμενον, ὅτι διά τοῦ Υἱοῦ καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ τό Πνεῦμα ἐκπορεύεται.

Τί οὖν ἡμεῖς πρός ταῦτα; Οὐ τήν "διά" μέν αὐτοῖς δώσομεν, τήν δέ "ἐκ"  ἀπαγορεύσομεν, ὅ πολλοί πεπόνθασιν, ἀγνοοῦντες ὅ πεπόνθασι. Τό γάρ διά στόματος, καί ἐκ στόματος σαφῶς προφέρεται. Καί τῷ Ἰώβ «διά νεφέλης» γέγραπται λαλήσας ὁ Θεός καί αὖθις «ἐκ τοῦ νέφους». Ἀλλ᾿ οὐδ᾿ ἐπί τῶν κτιστῶν καί κατά φύσιν ἐκπορευομένων τό διά τινος οὐ συννοήσομεν καί μή λεγόμενον. Οὐ μήν διά τοῦτο τοῖς κατά φύσιν τά ὑπέρ φύσιν ὁμοιώσομεν. Ἀπόκριναι γάρ δή μοι ὁ ἐμβατεύων ἅ μή ἑώρακας˙ οὐχί καί πᾶς υἱός ἔκ τινος γεννώμενος διά τινος γεννᾶται καί οὕτως ἐπί πάντων ἔχει, κἄν μή ρήματι ὁ λέγων ἐπισημαίνηται; Ἆρ᾿ οὖν διά τοῦτο καί τήν κάτω καί χρονικήν τοῦ μονογενοῦς ὑπέρ φύσιν οὖσαν ἐκ μόνης παρθένου  μητρός ἀθετήσομεν γέννησιν καί τήν ἄνω ἐκ μόνου παρθένου Πατρός προαιώνιον, ζητοῦντες τό διά τίνος τε καί ἐκ τίνος κατά τάς ἀπολουμένας σάς ὑποθήκας καί τούς ἀσυλλογίστους συλλογισμούς; Οὔμενουν, ἀλλά δι᾿ αὐτῆς κἀπί γῆς φανερωθείσης καί τήν τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐκπόρευσιν ἀμέσως οὖσαν ἐκ Πατρός ἐπιγνωσόμεθα καί τήν σήν ἀποποιησόμεθα προσθήκην, ὡς τοῖς φυσικῶς διοικουμένοις τά ὑπερφυῆ συντάττουσαν.

71. Καί τοῦτο δέ οὐ συννοεῖς ὁ τῶν ἀνεξερευνήτων ἐξεταστής, ὅτι τό ἐκπορευόμενον ἅπαν οὐ διά τινος μόνον, ἀλλά καί εἴς τι ἀεί ἐκπορεύεται; Ἤ τοίνυν δώσεις ἡμῖν εἰς τί πρό τῶν αἰώνων τό Πνεῦμα τό ἅγιον ἐκπορεύεται, καί ἀντί τῆς μόνης προαιωνίου καί σεπτῆς διά τοῦτο Τριάδος τετράδα σεβόμενος ἀποδειχθήσῃ, τό ἐξ οὗ, τό δι᾿ οὗ, τό εἰς ὅ καί αὐτό τό ἐκπορευόμενον, ἤ τοῦτο σοῦ μή διδόντος οὐδ᾿ ἐκεῖνο δεξόμεθα. Τίς γάρ ὁ λόγος καθ᾿ ὅν, ἀμφοτέρων ἑπομένων τῷ ἐκπορευομένῳ παντί, τό μέν προσίεσθαι, τό δέ μή; 

Καίτοι τό μέν ἐκ Πατρός ἐκπορευέσθαι τό Πνεῦμα τό ἅγιον καί ἐν τῷ Υἱῷ ἀναπαύεσθαι, καί γέγραπται παρά τῶν θεολόγων καί πεφανέρωται ἐν Ἰορδάνῃ τοῦ Σωτῆρος βαπτιζομένου καί τοῦθ᾿ οὕτως ἔχον ὁμολογοῦμεν, οὐκ ἐκ τῶν ὄντων τά ὑπέρ πάντα τά ὄντα στοχαζόμενοι, ἀλλ᾿ ἐκ τῶν ἀρρήτως τελουμένων τά ὑπέρ ἔννοιαν διδασκόμενοι. Ποῦ δή σοι τό δι᾿ Υἱοῦ καί ἐξ Υἱοῦ ἐπί τῆς τοῦ θείου Πνεύματος ὑπάρξεως, εἰ ἐκ Πατρός ἐκπορευόμενον τό Πνεῦμα πρός τόν Υἱόν σαφῶς ἔρχεται καί ἐν αὐτῷ ἀναπαύεσθαι τό θεολογεῖται; Καθάπερ ὁ ἱερός Δαμασκηνός ἐπί λέξεώς φησι καί Γρηγόριος ὁ θεολόγος τοῦτ᾿ αὐτό δεικνύς ταμίαν εἶναι τοῦ θείου Πνεύματος ὡς Θεοῦ Υἱόν καταγγέλλει τόν Χριστόν. Καί ὁ θεῖος Κύριλλος ἐν Θησαυροῖς ἐν Υἱῷ παρά Πατρός φυσικῶς ὑπάρχειν τό Πνεῦμα συμπεραίνει καί παρά Πατρός φυσικῶς τε καί οὐσιωδῶς διήκειν ἐν Υἱῷ τό Πνεῦμα λέγει, δι᾿ οὗ πάντα χρίων ἁγιάζει ὁ Υἱός. Ἐκ γοῦν τοῦ Πατρός ἐν τῷ Υἱῷ ὑπάρχον φυσικῶς καί ἀϊδίως, ἐκ τοῦ Υἱοῦ πρός τούς ἀξίους, ὅπως καί ἡνίκα δέοι, πρόεισι καί φανεροῦται τό Πνεῦμα τό ἅγιον.