Ο ΕΡΩΣ ΤΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ ΣΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ. (9).

 Συνέχεια από: Σάββατο 5 Ιουνίου 2021

.FIORENTINA UNIVERSITAS STUDIORUM.

Ο ΕΡΩΣ ΤΟΥ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗ ΣΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ 

Τού Νικολάου Πατρώζου.

          2.5. Ο τυφλός φθόνος του Αλκιβιάδη (συνέχεια).

Δεν μπορεί να έχει μία στάση κηλιδωμένη από εγωϊσμό ή από φθόνο ούτε και ο δάσκαλος εραστής. Ο Έρως όπως τον αφηγείται στον λόγο του ο Σωκράτης, έχει σαν στόχο τήν τεκνοποίηση αντί τής κατοχής, του τόκου εν καλώ. Όταν εκείνοι που είναι γόνιμοι στην ψυχή πλησιάζουν τα ωραία σώματα και συναντούν μία όμορφη και αγνή ψυχή, καλής φύσεως, τότε μ’αυτούς είναι εύκολο να μιλήσουν για αρετή, για τον χαρακτήρα και τις ασχολίες που ενδείκνυνται στον λαμπρό άνθρωπο (209 b-c). Ο δάσκαλος πλησιάζει τον “μαθητή” επειδή είναι γόνιμος στην ψυχή, προσπαθεί να τον οδηγήσει, μέσω τού μέτρου, στο ωραίο, στο κάλλος. Δεν ερευνά το ωραίο σώμα στην τύχη, για κάποιον προσωπικό λόγο ή προσωπική επιθυμία. Εάν αυτή η ωραία ψυχή δεν βρίσκεται μέσα στο ωραίο σώμα, δεν κατορθώνει να γεννήσει. Η ομορφιά προκαλεί την επιθυμία σ’αυτούς που είναι ήδη γόνιμοι-και εγκυμονούν-στην ψυχή. Ο δάσκαλος έχει τους πόνους τής γέννας και ψάχνει για κάποιον, αλλά αυτοί οι πόνοι του είναι ενδογενείς και τον ωθούν στην δράση: δεν είναι ο ίδιος ο δάσκαλος που τους προκαλεί και επομένως δεν ξεκινά αυτός όλη την κίνηση τής διαδικασίας. Γι’αυτόν τον λόγο ο εραστής δεν μπορεί ούτε να ζηλέψει, ούτε να υπερηφανευθεί, για την δημιουργία κάποιου πράγματος για τό οποίο έχει δεχθεί ο ίδιος βοήθεια, παρότι αυτή η βοήθεια ήλθε από κάποια θεότητα όπως ο Διόνυσος ή από κάποια Μούσα στην περίπτωση των ποιητών ή από κάποια Ιέρεια όπως στην περίπτωση τού Σωκράτη.

          Σε ένα άλλο χωρίο ο Stenzel διαφωτίζει καθαρά το ότι ο σκοπός τής ερωτικής ανάβασης προς το ωραίο-με το οποίο ασχολείται ο Σωκράτης με τον Αλκιβιάδη-είναι προορισμένος να πλουτίσει την κοινωνία να τήν αλλάξει [θα το δούμε αναλυτικότερα στην συνέχεια]: “Η άνοδος ακριβώς, η οποία έχει περιγραφεί δύο φορές μέσω όλων τών αναβαθμών τών κοινωνικών επιδιώξεων, από την αγάπη για ένα άλλο άτομο σε εκείνη για όλα τα μέλη τής κοινωνίας και για τις καλές πράξεις, και για την συνέχεια, την γνώση και τέλος για το υπέρτατο μάθημα, δείχνει αυτή την ανάπτυξη τής γνώσης μέσα σε μία κοινωνία συναισθήματος και δράσης, σαν μία ριζωμένη οργανική μορφή, ανεπτυγμένη στην συλλογική ζωή” (J. Stenzel, Platone educatore, Laterza, σ. 235). Και είναι ακριβώς αυτή η συλλογική αύξηση η οποία προσφέρει την ευτυχία, όπου ευτυχία και δράση προσλαμβάνουν αξία όχι από την ατομική ανάγκη, αλλά από την ευτυχή οργάνωση του όλου (Πλάτων, Πολιτεία V, 464 a ), “η ερωτική άνοδος, αναγωγή, και επομένως ο έρως όπως τον εξηγεί η Διοτίμα, δεν εμπλέκει μόνο το άτομο, αλλά αγκαλιάζει όλη την κοινωνία. Φανερώνει μία δυναμική μεταμόρφωση των βίαιων παθών που μπορούν να σπρώξουν το άτομο στην πραγματοποίηση πράξεων που θα το ντροπιάσουν. Αντιθέτως τα άτομα καλούνται να υποτάξουν τα πάθη τους και να τα ελέγξουν, να μοιραστούν με τους άλλους τον καλύτερο τρόπο για να το κάνουν μ’έναν τέτοιο τρόπο ώστε να έχουν μία κοινωνία η οποία θα είναι οργανωμένη με τον καλύτερο τρόπο.”

          “Στην σύλληψη τού Πλάτωνος ο αρσενικός έρως κατανοημένος με ακρίβεια και εκφρασμένος, δεν είναι ιεραρχικός αλλά αμοιβαίος, δεν είναι κατοχικός αλλά δημιουργικός (D.M. Halperin, Why is Diotima a woman, Princeton University Press, 1990). Και είναι ακριβώς αυτή η αμοιβαιότης τού έρωτος που δεν γίνεται κατανοητή από τον Αλκιβιάδη. Ενώ ο Σωκράτης, όπως οποιοσδήποτε άλλος “γεμάτος με αυτά τα πράγματα στην ψυχή, όταν φτάνει η στιγμή, επιθυμεί να γεννήσει και να γονιμοποιήσει… και πλήρης όπως είναι πλησιάζει τα ωραία σώματα και εάν συναντήσει μία ωραία και αριστοκρατική ψυχή, καλής φύσεως, τού έρχεται πολύ εύκολο να μιλήσει για την αρετή, για τον χαρακτήρα και για τις ασχολίες που ταιριάζουν στον λαμπρό άνθρωπο και αρχίζει τοιουτοτρόπως την διαπαιδαγώγηση… πλησιάζοντας τήν όμορφη προσωπικότητα και μιλώντας μ’αυτή, γεννά αυτό που τόν πλήρωνε ενδόμυχα από καιρό…” (Πλάτων, Συμπόσιο, 209 c). Η αμοιβαιότης βρίσκει, γι’αυτόν που είναι γόνιμος στην ψυχή, την πιο υψηλή της έκφραση στον διάλογο, ενώ γι’αυτόν που είναι γόνιμος μόνο στο σώμα αυτή ξεθυμαίνει στην σεξουαλική πράξη. Επι πλέον η στάση του Σωκράτη, η οποία τον καθοδηγεί να πλησιάσει τους όμορφούς νέους, όπως “ο Χαρμίδης, ο Ευθύδημος και τόσοι άλλοι” τούς οποίους μνημονεύει ο Αλκιβιάδης στο τέλος τής ομιλίας του (222 b), από μία άποψη τοποθετεί αυτούς τους νέους σε ένα ίσο επίπεδο με εκείνο του Αλκιβιάδη. Όλοι τους πλησιάζονται και μεταμορφώνονται από τον Σωκράτη. Αυτό σημαίνει ότι ο Αλκιβιάδης δεν περιγράφεται σαν μία εξαιρετική φιγούρα η οποία υψώνεται υπεράνω του πλήθους μ’έναν ιδιαίτερο τρόπο, ο Σωκράτης δεν φυλάσσει για τον Αλκιβιάδη μία ειδική συμπεριφορά και περιποίηση, αλλά αυτή η κίνηση λαμβάνεται από τον νεαρό σαν ταπείνωση. Ο Έρως του Αλκιβιάδη προς τον Σωκράτη είναι προσκολλημένος κυρίως στην κατοχή. Αλλά εκείνος του Σωκράτη προς τον Αλκιβιάδη, τον Ευθύδημο και τον Χαρμίδη είναι ένας έρως που στοχεύει στην διαπαιδαγώγησή τους!

Συνεχίζεται.

Αμέθυστος.