Συνέχεια από: Τετάρτη 11 Μαίου 2022
Ο ΜΟΝΟΘΕΙΣΜΟΣ ΣΑΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ
ERIK PETERSON.
Η επιχειρηματολογία εναντίον του πολυθεϊσμού, που βρίσκεται στην βάση αυτής της πολεμικής δεν είναι εντελώς πειστική. Εάν γίνεται κατανοητή η σχέση μονάρχης-υπηρέτες με την έννοια μίας απορροής, σχεδόν σαν να είναι η αρχή (η δύναμις) τής υπέρτατης Θεότητος, μία πηγή εκ της οποίας απορρέει κάθε άλλη δύναμις ή κυριότης, τότε νομιμοποιείται τόσο η θρησκευτική λατρεία των θεών των άστρων, όσο και η λατρεία της υπέρτατης πολιτικής δυνάμεως.
Βρίσκουμε αυτή την θεωρία της "απορροής" της Θείας δυνάμεως για παράδειγμα στον Έλιο Αριστείδη, σύμφωνα με τον οποίο η πολλαπλότης των Θεών είναι μία απόρροια του "Πατέρα Δία", έτσι όπως μας το διδάσκουν και τα Ερμητικά κείμενα, ότι οι άρχοντες είναι απόρροια του βασιλέως. (ώστε και θεών όσα φύλα απορροήν της Διός του Πάντων, πατρός δυνάμεως έκαστα έχει, Διάλογος 43,15. Προεδρία μέν και αρχάς και προστασίας δίδωσι θεοίς.)
Ο ιδιαίτερος τόνος, με τον οποίο ο Φίλων μιλά για την Θεία μοναρχία φανερώνει πώς δεν ενδιαφέρεται με την περιπατητική έννοια για την έρευνα της ενότητος ή της πολλαπλότητος των μεταφυσικών αρχών, αλλά ούτε γιά το πρόβλημα που σχετίζεται με την σχέση ανάμεσα σε αυθεντία (αρχή) και δύναμη στον κόσμο, με την έννοια του συγγραφέως της πραγματείας "Περί του κόσμου" . Γι'αυτόν, λόγω της εβραϊκής του καταγωγής, τίθεται απαρχής το θεολογικό-πολιτικό πρόβλημα. Γι'αυτό η εικόνα τής Θείας μοναρχίας γίνεται γι'αυτόν ένα παιδαγωγικό εργαλείο. Στους προσήλυτους, γίνεται κατανοητή μ'αυτόν τον τρόπο, η πρόσβαση στον Ιουδαϊκό μονοθεϊσμό. Γι'αυτόν δε τον λόγο η εικόνα της Θείας μοναρχίας ερμηνεύεται επίσης σε όλες τις αντιφατικές πολιτικές της δυνατότητες. Η Θεία μοναρχία δεν επιτρέπει την αποδοχή μίας Θεία πολυαρχίας ή ολιγαρχίας ή οχλοκρατίας. Και γι'αυτόν τον λόγο, το μεταφυσικό πρόβλημα, εάν υπάρχουν δηλαδή μία η περισσότερες αρχές δεν συζητιέται καθόλου.
Αυτή η απόφαση φαίνεται να προέρχεται, ακόμη και στο μεταφυσικό πλαίσιο, από τον πολιτικό κόσμο. Μεγάλης σημασίας σ'αυτή την τοποθέτηση, έχει η ερμηνεία της ιστορίας του Ιακώβ. (Περί της Φυγής του Ιακώβ). Ο Ιακώβ είναι το σύμβολο όσων έχουν δηλώσει πώς το πνεύμα (ο νους) έχει έλθει για να επαναφέρει την τάξη και να ενδιώξει την αταξία, η οποία οφείλεται στην ύπαρξη πολλών αρχόντων, και να επαναφέρει την τάξη μιας μοναδικής κυριότητος εμπνεόμενης από τον Νόμο και επομένως την Κυριότητα ενός μοναδικού βασιλέως! Μ'αυτή την έννοια ο Ιακώβ είναι ο υποστηρικτής της αληθινής μοναρχίας ('' οί νούν έφασαν ελθόντα πάντα διακοσμήναι την εξ'όχλο- κρατίας εν τοίς ούσιν αταξίας εις αρχής νομίμου, βασιλείας, τάξιν αγαγόντα!" Νους είναι ο Ζεύς, ψυχή και πνεύμα του κόσμου. Με την πολιτικό-Θεολογική ερμηνεία του ο Φίλων μεταλλάσσει τις Πλατωνικές ιδέες σε αρχέτυπα και με την μορφή αυτή κυριαρχούν στην σκέψη του Αυγουστίνου. Η επιρροή αυτή φτάνει μέχρι σήμερα με το εξοχότερο παράδειγμα να είναι το έργο του Γιούνγκ).
Η σκέψη του Φίλωνος έχει ως εξής: Ο Θεός μετά την κυριαρχία τής Οχλοκρατίας, επαναφέρει την τάξη μίας κυριαρχίας εμπνευσμένης από τον νόμο. Μία νόμιμη αρχή. Αλλά αυτή η τάξη είναι τώρα το βασίλειο, η μοναρχία, δεν είναι πλέον η δημοκρατία. Για να πούμε την αλήθεια αυτό μας εκπλήσσει λίγο στον Φίλωνα, ο οποίος είναι φλογερός φίλος των δημοκρατικών ιδεωδών, αλλά είναι φανερό πώς η Ιουδαϊκή του πίστη στον Θεό, του απαγόρευε να μιλήσει μέσα σ'αυτό το πλαίσιο, για μία μεταφυσική, Θεία δημοκρατία.
Στο χωρίο που μόλις σημειώσαμε, ο Φίλων αναφέρεται στον Πλάτωνα, ο οποίος ασχολείται στον Τίμαιο (10 Α) με τον δημιουργό ο οποίος δημιουργεί από την αταξία την τάξη, αλλά πρέπει επίσης να σημειώσουμε πώς μεταμορφώνει επίσης την τεχνική πράξη του δημιουργού τού Πλάτωνος σε μία πολιτική πράξη, σαν εκείνη που πραγματοποίησε περίπου ο Αύγουστος, ο οποίος σύμφωνα με τα λόγια του Φίλωνος μεταμορφώνει την αταξία σε τάξη. Αυτή η πολιτική μετάθεση τής πράξεως του Πλατωνικού δημιουργού μπορούσε να προκληθεί από μία πιθανή σημασία τής Ελληνικής λέξης που χρησιμοποιήθηκε για να δείξει την τάξη, παραπλήσια με εκείνην τής συστάσεως (πολιτείας) του κράτους. Είναι φανερό ότι ο Φίλων, όπως δηλώνει και ο ίδιος, παρέλαβε από την λογοτεχνία αυτή την αναφορά στην πράξη της ανασυστάσεως της πολιτικής τάξης στον κόσμο και επί πλέον το γεγονός πώς αυτή η πράξη δεν παραπέμπει στο ομηρικό βασίλειο ή στην περσική αυτοκρατορία αλλά στην Ελληνιστική μοναρχία ή στην ηγεμονία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, σαν την αληθινή και πρωτογενή εικόνα της μοναρχικής τάξης στον κόσμο.
Από το άλλο μέρος εάν είναι χωρίς αμφιβολία κατανοητό πώς μπορούμε να μιλήσουμε μέσα στο πλαίσιο του παγανισμού, για μία Θεία μοναρχία η οποία συστήνεται διά της διαμάχης εναντίον των δυνάμεων της αταξίας στον κόσμο, κάθε άλλο από κατανοητό είναι το γεγονός της μοναρχίας μέσα στο πλαίσιο της εβραϊκής έννοιας του Θεού[Κάτω από την προϋπόθεση, αυτό σημαίνει πλαίσιο. Μία έννοια που κυριαρχεί σήμερα στην Φυσική επιστήμη και στηρίζεται φιλοσοφικά στα a'priori του Καντ. Είναι το μεγαλύτερο εργαλείο της σημερινής έρευνας και βρίσκεται σε απόλυτη αντιπαράθεση, διότι εκφράζει μία νοοτροπία και όχι τον νου ή την νόηση, με την αρχαία διαλεκτική η οποία στηρίζεται στην υπόθεση και την αντίφαση] και της εβραϊκής έννοιας της δημιουργίας.]
Ξεκινώντας από την μεταφυσική του παγανισμού θα μπορούσαμε να παρομοιάσουμε την υπεροχή του Δία η οποία εδραιώθηκε ύστερα από μία σειρά μυθικών πολέμων, με την σύσταση μίας νέας πολιτικής τάξεως, κάτι που δεν συμβαίνει σπάνια στην πολιτική σκηνή. Είναι απολύτως θαυμαστή σ'αυτό το σημείο, η αφήγηση του Έλιου Αριστείδη, για την Ρώμη. Σ'αυτή μας δηλώνει πώς πριν από την κυριαρχία του Διός υπήρχαν παντού επαναστάσεις και αναρχία, αλλά κάτω από την διακυβέρνηση του, οι τιτάνες κρύφτηκαν στις πιο απομακρυσμένες γωνιές της Γής και κάπως έτσι συνέβη και με την κυριαρχία των Ρωμαίων. Μετά την κατάκτηση της εξουσίας εκ μέρους τους, βασίλευσε παντού η τάξης και ένα λαμπρό φώς φώτισε την ζωή και θεμελίωσε μία ασφαλέστερη ζωή. Αυτή η ιδέα της παρομοιώσεως της κυριαρχίας του Δία με την πολιτική διακυβέρνηση είναι δημοφιλής εκείνη την εποχή και βρίσκεται σχεδόν παντού. Η σχέση ανάμεσα στον Δία και τον πολιτικό κόσμο αποτελούσε σε κάθε εποχή, ένα σταθερό θέμα της Ελληνικής σκέψης! (Ησίοδος, Θεογονία, 96: Εκ δε Διός βασιλήες).
Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πώς ο Φίλων βρήκε έτοιμη και την νέα έκφραση και την έννοια της "Θείας μοναρχίας" στην σχολαστική παράδοση του ελληνιστικού Ιουδαϊσμού της Αιγύπτου. Έτσι στην "Ιουδαϊκή Σίβυλλα" (βιβλίο ΙΙΙ αποσπ. Ι) το οποίο γράφτηκε στην Αλεξάνδρεια, υπάρχει η έκφραση "μόναρχε". Και θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ακόμη ότι αυτή η αλεξανδρινή παράδοση που προϋπήρχε του Φίλωνος, εμπνέεται από την περιπατητική σχολή. Κάτι που οδηγεί τον Φίλωνα να αναφέρει τον στίχο από την Ιλιάδα: ούκ αγαθόν πολύ κοιρανίη, εις κοίρανος έστω! Ο Φίλων δε, δηλώνει πώς πολύ δύσκολα θα βρούμε κάτι άλλο να ταιριάζει τόσο πολύ στο κράτος και στους ανθρώπους περισσότερο, παρά στον Θεό και στον κόσμο, διότι: είς άρχων και ηγεμών και βασιλεύς ώ πρυτανεύειν και διοικείν μόνω θέμις τα σύμπαντα.
Αυτή η διατύπωση αποδεικνύει πώς η έννοια της ομηρικής βασιλείας δεν βρήκε μία δική της έκφραση στην γλώσσα και πώς ο τίτλος του βασιλέως ετοποθετήθη μ'έναν ανόργανο τρόπο δίπλα στους τίτλους τών λειτουργών της Ελληνικής πόλης, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στον Θεό. Μία ανάλογη μεταφορά βρίσκουμε συχνά στην ελληνιστική λογοτεχνία όπως π.χ. κοινός ανθρώπων και θεών βασιλεύς τέ και άρχων και πρύτανις και πατήρ, έτι δε και ειρήνης και πολέμου ταμίας!( Δίον Χρυσόστομος). Αυτό μπορεί να εξηγηθεί μάλλον με την στωική έννοια του κόσμου, που επικρατούσε στην εποχή του, σαν μίας πόλεως που κυβερνάται από τον ίδιο τον Θεό καθότι είναι ο πιο υψηλός της λειτουργός.
Μπορούμε να βρούμε ίχνη αυτού του Στωικού πανθεϊσμού και στην συνέχεια του κειμένου του Φίλωνος, όπου μιλά για τις στρατιές των αγγελικών δυνάμεων οι οποίες βρίσκονται στην διάθεση του Θείου κυβερνήτη, κάτι όμως που φανερώνει ότι πράγματι το υλικό αυτών των αριστοτελικών επηρέασαν την επιλογή του αποσπάσματος από την Ιλιάδα και την ανάπτυξη τής εικόνος, ενώ οι τίτλοι των λειτουργών της πόλεως που μεταφέρθηκαν στον Θεό, παίζουν περισσότερο τον ρόλο τής αποδόσεως μίας τιμής στον Θεό, παρά τον εννοιολογικό του καθορισμό.
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου