Ο μητροπολίτης Περγάμου και ακαδημαϊκός Ιωάννης Ζηζιούλας (1931-2023)

Σταύρος Γιαγκάζογλου
Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Θεολογίας - Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας υπήρξε όχι μόνο ο κύριος εκπρόσωπος και εισηγητής της ευχαριστιακής εκκλησιολογίας στη νεοελληνική θεολογική σκέψη, αλλά και ο πλέον συνεπής και δημιουργικός θεολόγος της γενιάς του '60 με οικουμενική θεολογική ακτινοβολία και παγκόσμια επίδραση επεκτείνοντας τη θεολογική ανανέωση του 20ού στον 21ο αιώνα. Ο Ιωάννης Ζηζιούλας υπήρξε ο πλέον σημαντικός και επιδραστικός ορθόδοξος θεολόγος τα τελευταία 40-50 έτη. Η γόνιμη επιρροή που άσκησε σε ορθόδοξους αλλά και σε ρωμαιοκαθολικούς και σε προτεστάντες θεολόγους κρίνεται πρωτόγνωρα σημαντική, καθώς πάνω από 200 διδακτορικές και διπλωματικές εργασίες έχουν κατατεθεί σε πάρα πολλά πανεπιστήμια ανά τον κόσμο. Μάλιστα το ανέκδοτο ακόμη στην ελληνική γλώσσα βιβλίο του Being as Communion (1985) θεωρείται ως το πλέον σημαντικό θεολογικό έργο του τέλους του 20ού αιώνα. Το βιβλίο αυτό συμπληρώθηκε με το Communion and Otherness (2007), στο οποίο ο Ιωάννης Ζηζιούλας δεν καταθέτει απλώς ένα ακόμη εξαιρετικό θεολογικό έργο στο κατώφλι του 21ου αιώνα αλλά βαθαίνει τον διάλογο της ορθόδοξης θεολογίας με τη δυτική θεολογία και τη σύγχρονη φιλοσοφία, αναπτύσσοντας περαιτέρω τη σχεσιακή οντολογία του με επίκεντρο τη σημασία του προσώπου και της ελευθερίας ως κοινωνία και ετερότητα.

Στο έργο του, η όλη δομή και τα λειτουργήματα της Εκκλησίας προσεγγίζονται υπό το πρίσμα και την εμπειρία της ευχαριστιακής κοινότητας. Η θεία Ευχαριστία ως το Σώμα του Χριστού συνιστά τη βάση όχι μόνο της καθολικότητας κάθε τοπικής εκκλησίας, αλλά και της ενότητας των τοπικών εκκλησιών σε ένα σώμα. Μελετώντας τις πηγές της χριστιανικής θεολογίας κατά τους πρώτους αιώνες ο Ιωάννης Ζηζιούλας δεν έμεινε απλώς στην ιστορική θεώρηση της ενότητας της Εκκλησίας με κέντρο την Ευχαριστία και τον επίσκοπο, αλλά προχώρησε από την εκκλησιολογία στη συστηματική μελέτη της θεολογίας και των φιλοσοφικών, ανθρωπολογικών και υπαρξιακών προεκτάσεων της βιβλικής και πατερικής θεολογίας. Επιχειρώντας να φωτίσει το αρχέγονο οντολογικό πρόβλημα της σχέσης του «ενός και των πολλών», ο Ιωάννης Ζηζιούλας αξιοποίησε τη θεολογική σημασία του προσώπου στη σκέψη των Ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας, προβαίνοντας σε μία καίρια δημιουργική πρόσληψη και επέκτασή του στη θεολογική ανθρωπολογία, στην εκκλησιολογία, καθώς και στις σύγχρονες ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες. Τα τελευταία χρόνια και μάλιστα κατά την περίοδο της πανδημίας ο Ιωάννης Ζηζιούλας επιχείρησε να ανασυνθέσει ολόκληρο το έργο του με άξονα την εσχατολογική οντολογία του αγίου Μαξίμου Ομολογητή θεωρώντας ότι αληθινά πραγματικό είναι αυτό που θα είναι πραγματικό στα έσχατα. Το έργο αυτό δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί όπως θα ήθελε ο ίδιος, ωστόσο μεγάλο μέρος του έχει ήδη συγγραφεί και μπορεί να εκδοθεί με τον ήδη προαναγγελθέντα τίτλο Remembering the Future: An Eschatological Ontology.

Ο μητροπολίτης Περγάμου και ακαδημαϊκός Ιωάννης Ζηζιούλας (1931-2023) | εθελουσία λήθη (gkapetanakis.blogspot.com)

ΓΙΑΓΚΑΖΟΓΛΟΥ. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΑΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΠΛΑΤΕΣ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ.