ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ (85)

Συνέχεια από: Tρίτη 16 Ιουνίου 2020

ΑΝΤΙΦΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΜΟΝΤΕΡΝΟΥΣ.

Του Enrico Berti.     

                                               Κεφάλαιο ΙΙΙ.

ΜΕΤΟΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΣ ΚΑΙ “ΑΝΑΠΟΔΟΓΥΡΙΣΜΑ” ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΕΓΕΛΟΥ ΣΤΟΝ ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΜΑΡΞΙΣΜΟ (συνέχεια)

         
Να λοιπόν η σπουδαιότης της αντιφάσεως: Εάν αυτή υφίσταται πρέπει αναγκαίως να αφαιρεθεί. Η λειτουργία της λοιπόν είναι ας πούμε, να αφαιρείται, να απομακρύνεται. Δεν μπορούμε να μην επικαλεσθούμε, σχετικά μ’αυτό, την “αναιρετική” χρήση τής αντιφάσεως τής αρχαίας διαλεκτικής, την οποία ο ίδιος ο Μαρξ, όπως είδαμε, δεν αγνοεί. Κατά βάθος, όταν ο Μαρξ προσπαθεί να αποδείξει την παρουσία τής αντιφάσεως στον καπιταλισμό, δηλαδή να “απαγάγει, να συμπεράνει τήν αντίφαση” από τον καπιταλισμό, έχει σαν σκοπό τήν αναίρεση, δηλαδή την αφαίρεση τήν εξαφάνιση, με τήν υλική έννοια, τού καπιταλισμού. Στην βάση τής μαρξιστικής διαλεκτικής παραμένει η αρχαία σημασία, Ζηνωνιο-Πλατωνικο-Αριστοτελική, αλλά και Εγελιανή, όπως είδαμε, τής διαλεκτικής!

          Το πρόβλημα όμως το οποίο τίθεται σ’αυτό το σημείο από απόψεως θεωρητικής είναι άλλο: είναι νόμιμο να εφαρμόσουμε στην πραγματική αντίφαση για την οποία κάνουν λόγο ο Χέγκελ και ο Μαρξ την ίδια ανάγκη τής απομάκρυνσής της, αφαιρεσής της, που είναι ακριβώς η ιδιότης τής αντιφάσεως την οποία απαγορεύει η αρχή της μη-αντιφάσεως; Αυτή η τελευταία πρέπει να αφαιρεθεί ακριβώς λόγω της α.τ.μ.α. η οποία κατά βάθος έχει γίνει αποδεκτή και από τον Μαρξ. Αλλά από που πρέπει να αφαιρεθεί; Από την σκέψη, λόγω του γεγονότος ότι δεν μπορεί να υπάρξει στην πραγματικότητα και επομένως μία σκέψη η οποία την περιέχει δεν είναι μία σκέψη σύμμορφη στην πραγματικότητα, δηλαδή είναι μία ψευδής σκέψη. Η α.τ.μ.α. δεν χρησιμεύει ώστε να τήν αφαιρέσουμε ή να την αφαιρούμε από την πραγματικότητα, ακριβώς επειδή δεν επιτρέπει να υπάρξει ποτέ η παρουσία της στήν πραγματικότητα! Εάν, πράγματι η αντίφαση μπορούσε να είναι παρούσα, έστω και για μία μόνον στιγμή στην πραγματικότητα, εάν δηλαδή η α.τ.μ.α. δεχόταν έστω και μία εξαίρεση, δεν βλέπουμε για ποιο λόγο θα’πρεπε να αφαιρεθεί καθότι η αρχή της μη-αντιφάσεως χωρίς απόλυτη ισχύ θα μπορεί άνετα να συνεχίσει να υπάρχει, να παραμένει. Εάν όμως η α.τ.μ.α. ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις, η αντίφαση δεν μπορεί να υφίσταται στην πραγματικότητα ούτε για μία στιγμή. Στον Χέγκελ η συζήτηση είναι πιο περίπλοκη, λόγω τής αδυναμίας διακρίσεως σκέψης και πραγματικότητος, έτσι ώστε στην διάκριση τών επιπέδων υποκαθίσταται μία διάκριση ανάμεσα σε επόμενες ή συνεχόμενες στιγμές. Αλλά στον Μαρξ η διάκριση ανάμεσα στα επίπεδα υπάρχει, καθώς, όπως έχουμε πει, “το ιδανικό στοιχείο δεν είναι άλλο από το υλικό στοιχείο το οποίο μεταφέρεται και μεταφράζεται στο μυαλό των ανθρώπων”.

          Η προσπάθεια η οποία έγινε προσφάτως, να φανεί ότι για τον Μαρξ ο καπιταλισμός είναι, κατά βάθος, μόνον ένας τρόπος σκέψης, ατελής, αντιφατικός, και γι’αυτό ψευδής, έχει βεβαίως μία βάση, με την έννοια ότι “τα στοιχεία που συστήνουν, που αποτελούν τον καπιταλισμό είναι φανερά εννοιολογικές δομές αντικειμενοποιημένες” [Πρώτο βιβλίο του Κεφαλαίο , σ. 108. Όπου ο Μαρξ λέει ότι οι κατηγορίες τής αστικής οικονομίας “είναι μορφές σκέψης κοινωνικώς ισχύουσες, δηλαδή αντικειμενικές, για τις σχέσεις αυτού τού τρόπου κοινωνικής παραγωγής ιστορικώς καθορισμένες]. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι από την στιγμή που αντικειμενοποιούνται, αυτές είναι πραγματικές, εκείνης της πραγματικότητος, φυσικά, η οποία είναι αυτή των ανθρωπίνων προϊόντων, δηλαδή δεν είναι μία φυσική πραγματικότης αλλά μία ιστορική πραγματικότης. Γι’αυτό μπορούμε να δηλώσουμε ότι “οι αντιφάσεις του καπιταλισμού μπορούν να γίνουν αποδεκτές χωρίς αυτό να σημαίνει μία άρνηση της α.τ.μ.α. και επομένως έναν εκμηδενισμό του λόγου”!  εάν σαν “αντιφάσεις του καπιταλισμού”, εννοούμε έναν τύπο διαφορετικών αντιφάσεων από εκείνες που απαγορεύει η α.τ.μ.α. Αλλά σ’αυτή την περίπτωση δεν μπορούμε πλέον να πούμε ότι η “ζωή του καπιταλισμού θα παρέμενε έτσι καθορισμένη ουσιωδώς σαν υπέρβαση των αντιφάσεων”, διότι η α.τ.μ.α. θεσπίζει την ανάγκη τής υπερβάσεως μόνον απέναντι σε εκείνες τις συγκεκριμένες αντιφάσεις τις οποίες αυτή απαγορεύει. [Η αντίφαση την οποία αποδέχεται ο μαρξισμός προέρχεται από λανθασμένη προϋπόθεση, δηλαδή από μία πρωτογενή ενότητα την οποία προϋποθέτει σαν αναγκαία. Εάν αρνηθούμε  αυτή την προϋπόθεση εξαφανίζεται και η αντίφαση. Προσπάθειες αποτυχημένες επαναβεβαίωσης του μαρξισμού].

          Βεβαίως είναι πολύ πιθανόν ότι ο καπιταλισμός, αργά η γρήγορα θα δυσει, τόσο επειδή αυτή είναι η μοίρα όλων των ιστορικών πραγματικοτήτων (καθώς έχει επαληθευθεί από όλες τις προηγούμενες μορφές παραγωγής που προηγήθηκαν) όσο και επειδή οι “αντιφάσεις” τις οποίες διέκρινε σ’αυτόν ο Μαρξ-ανεξαρτήτως της ακρίβειας ή όχι της θεωρίας του, της αξίας σαν εργασία, η οποία διεψεύσθη εσχάτως από τόν Sraffa, είναι παρ’όλα αυτά, παρότι δεν συμπίπτουν με εκείνες που απαγορεύει η α.τ.μ.α. φαινόμενα ιδιαιτέρως παθολογικά, προορισμένα, εάν δεν απωθηθούν, να καθορίσουν το τέλος του οργανισμού στον οποίο ριζώνουν. Αλλά αυτό που θα καθορίσει αυτό το τέλος δεν θα είναι η α.τ.μ.α.. Αυτό δεν θα φανεί πολύ ενδιαφέρον σε όσους ενδιαφέρονται για τα οικονομικά και τα κοινωνικά προβλήματα, αλλά είναι ενδιαφέρον για όσους ερευνούν για να κατανοήσουν την σημασία τής διαλεκτικής του Μαρξ διότι το κάλεσμα του στην “διαλεκτική” ανάγκη να ξεπεραστεί η αντίφαση, στο όνομα μίας συνεπούς εννοιολογήσεως, δηλαδή “επιστημονικής”, τής πραγματικότητος, είναι μία υπονοούμενη αναγνώριση, από μέρους τού Μαρξ, της διαλεκτικής με την αρχαία σημασία, σαν λογική δομή της φιλοσοφίας!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.